-
81 quod
[st1]1 [-] Pronom-adjectif relatif ou adjectif interrogatif - age quod agis: fais bien ce que tu fais. - domus et templum, quod clausum est: la maison et le temple qui sont fermés. - quod templum vidisti? = quel temple as-tu vu? - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire. - non est quod respondeam: je n'ai rien à répondre. - est quod gaudeas: il y a lieu de te réjouir. - non est quod gaudeas: il n'y a pas lieu de te réjouir. - nihil habeo quod: je n'ai rien qui, je n'ai rien que ou je n'ai aucune raison de. [st1]2 [-] Relatif de liaison quod + conj. de sub. (quod si, quod quia, quod quoniam...), quod utinam: [relativement à quoi]; on le traduit par: et, d'autre part, mais, or, car, donc, c'est pourquoi, là-dessus, à ce propos ou on ne le traduit pas. - quod ad me pertinet: en ce qui me concerne. - quod ad me scribis de Caesare: quant à ce que tu m'écris au sujet de César. - quod poteris (en incise): dans la mesure où tu le pourras. - quod in te est (en incise): autant que cela dépend de toi. - quod sciam (en incise): autant que je sache. - quod meminerim (en incise): autant que je m'en souvienne. [st1]3 [-] Adjectif indéfini après si, nisi, ne, num - si quod templum aedificetur: si on construisait un temple. [st1]4 [-] Relatif-conjonction: quod = ce fait que, à savoir que - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep. Eum. 1, 2: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort. - illum fructum coepi quod... = l'avantage que j'en ai tiré, c'est que... - accedit quod: à cela s'ajoute que. - praetereo (mitto, omitto) quod: j'omets que. - praeterquam quod: outre que. - homines hac re bestiis praestant, quod loqui possunt: les hommes ont, sur les bêtes, cette supériorité qu'ils peuvent parler. - illud etiam animadverto quod multi mihi adsentiuntur: je remarque encore ceci, c'est que beaucoup sont de mon opinion. [st1]5 [-] Conj. de subordination: parce que (souvent annoncé par eo, hoc) quod + indicatif → cause réelle. - Aristides expulsus est, quod praeter modum justus erat: Aristide fut exilé, parce qu'il était (effectivement) trop juste. - eo non veni quod me non invitasti: je ne suis pas venu pour la bonne raison que tu ne m'as pas invité. - eo ad te minus multa scribo quod maerore impedior, Cic. Att. 3, 10: si je ne t'écris pas plus longuement, c'est que j'en suis empêché par le chagrin. quod + subjonctif - → cause alléguée. - Socrates accusatus est quod juventutem corrumperet: Socrate fut mis en accusation sous prétexte qu'il corrompait la jeunesse. - insimulatus est proditionis quod castra movisset: on l'accusa de trahison sous prétexte qu'il avait déplacé le camp. - non quod + subj.... sed quia (quod) + ind.: non que... mais parce que. - taceo non quod adprobem sed quia cogor: je me tais non que j'approuve mais parce que j'y suis contraint. [st1]6 [-] eo magis (comparatif) quod = d'autant plus que - eo magis me odit quod ei profui: il me hait d'autant plus que je lui ai rendu service. - eo modestior videtur, quod numquam de se loquitur: il paraît d'autant plus modeste qu'il ne parle jamais de lui. [st1]7 [-] quid quod [quoi encore... le fait que] = de plus, bien plus, en outre, autre chose; que dire de ce fait que? pourquoi? - quid quod pleraque eorum propter quae irascemur offendunt nos magis quam laedunt! Sen. Ir. 3: en outre la plupart des choses à cause desquelles nous sommes irrités nous heurtent plus qu'elles ne nous blessent. - quid quod, posteaquam es designatus, multo salutas neglegentius? Cic. Mur. 7: que dire de ce fait que, depuis que tu es désigné (tribun), tu salues les gens beaucoup plus négligemment? [st1]8 [-] quid est quod? quid est quod + indicatif: [qu'y a-t-il à cause de quoi] = que signifie le fait que? - quid est quod me verberasti? = [ que signifie le fait que] = pourquoi m'as-tu frappé? quid est quod + subjonctif: [qu'y a-t-il de tel que, quelle raison y a-t-il pour que] - quid est quod gaudeas? = quelle raison as-tu de te réjouir?* * *[st1]1 [-] Pronom-adjectif relatif ou adjectif interrogatif - age quod agis: fais bien ce que tu fais. - domus et templum, quod clausum est: la maison et le temple qui sont fermés. - quod templum vidisti? = quel temple as-tu vu? - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire. - non est quod respondeam: je n'ai rien à répondre. - est quod gaudeas: il y a lieu de te réjouir. - non est quod gaudeas: il n'y a pas lieu de te réjouir. - nihil habeo quod: je n'ai rien qui, je n'ai rien que ou je n'ai aucune raison de. [st1]2 [-] Relatif de liaison quod + conj. de sub. (quod si, quod quia, quod quoniam...), quod utinam: [relativement à quoi]; on le traduit par: et, d'autre part, mais, or, car, donc, c'est pourquoi, là-dessus, à ce propos ou on ne le traduit pas. - quod ad me pertinet: en ce qui me concerne. - quod ad me scribis de Caesare: quant à ce que tu m'écris au sujet de César. - quod poteris (en incise): dans la mesure où tu le pourras. - quod in te est (en incise): autant que cela dépend de toi. - quod sciam (en incise): autant que je sache. - quod meminerim (en incise): autant que je m'en souvienne. [st1]3 [-] Adjectif indéfini après si, nisi, ne, num - si quod templum aedificetur: si on construisait un temple. [st1]4 [-] Relatif-conjonction: quod = ce fait que, à savoir que - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep. Eum. 1, 2: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort. - illum fructum coepi quod... = l'avantage que j'en ai tiré, c'est que... - accedit quod: à cela s'ajoute que. - praetereo (mitto, omitto) quod: j'omets que. - praeterquam quod: outre que. - homines hac re bestiis praestant, quod loqui possunt: les hommes ont, sur les bêtes, cette supériorité qu'ils peuvent parler. - illud etiam animadverto quod multi mihi adsentiuntur: je remarque encore ceci, c'est que beaucoup sont de mon opinion. [st1]5 [-] Conj. de subordination: parce que (souvent annoncé par eo, hoc) quod + indicatif → cause réelle. - Aristides expulsus est, quod praeter modum justus erat: Aristide fut exilé, parce qu'il était (effectivement) trop juste. - eo non veni quod me non invitasti: je ne suis pas venu pour la bonne raison que tu ne m'as pas invité. - eo ad te minus multa scribo quod maerore impedior, Cic. Att. 3, 10: si je ne t'écris pas plus longuement, c'est que j'en suis empêché par le chagrin. quod + subjonctif - → cause alléguée. - Socrates accusatus est quod juventutem corrumperet: Socrate fut mis en accusation sous prétexte qu'il corrompait la jeunesse. - insimulatus est proditionis quod castra movisset: on l'accusa de trahison sous prétexte qu'il avait déplacé le camp. - non quod + subj.... sed quia (quod) + ind.: non que... mais parce que. - taceo non quod adprobem sed quia cogor: je me tais non que j'approuve mais parce que j'y suis contraint. [st1]6 [-] eo magis (comparatif) quod = d'autant plus que - eo magis me odit quod ei profui: il me hait d'autant plus que je lui ai rendu service. - eo modestior videtur, quod numquam de se loquitur: il paraît d'autant plus modeste qu'il ne parle jamais de lui. [st1]7 [-] quid quod [quoi encore... le fait que] = de plus, bien plus, en outre, autre chose; que dire de ce fait que? pourquoi? - quid quod pleraque eorum propter quae irascemur offendunt nos magis quam laedunt! Sen. Ir. 3: en outre la plupart des choses à cause desquelles nous sommes irrités nous heurtent plus qu'elles ne nous blessent. - quid quod, posteaquam es designatus, multo salutas neglegentius? Cic. Mur. 7: que dire de ce fait que, depuis que tu es désigné (tribun), tu salues les gens beaucoup plus négligemment? [st1]8 [-] quid est quod? quid est quod + indicatif: [qu'y a-t-il à cause de quoi] = que signifie le fait que? - quid est quod me verberasti? = [ que signifie le fait que] = pourquoi m'as-tu frappé? quid est quod + subjonctif: [qu'y a-t-il de tel que, quelle raison y a-t-il pour que] - quid est quod gaudeas? = quelle raison as-tu de te réjouir?* * *Quod, cuius, Adiectiuum: vt Quod pomum. Interrogatiuum et relatiuum est. Plaut. Quel.\- mos nunquam fuit patri meo, Vt exprobraret quod faceret boni. Plau. Ce qu'il faisoit de bien.\Militum quod haberent, ad vos deducerent. Cic. Ce qu'ils auroyent de gents de guerre.\Quod floris, quod roboris in iuuentute erat, amiserant. Liu. La fleur et la force de la jeunesse.\Quod, Absolutum. Terent. Laquelle chose.\Quod me accusat nunc vir, sum extra noxiam. Terent. Je ne suis point coulpable de ce dont, ou pourquoy il m'accuse.\Quod ego per hanc te dexteram oro, et genium tuum. Terent. Parquoy.\Vt quod ego ad te venio, intelligas. Plautus. Pour quelle cause et raison.\Quod te AEsculapi, et te Salus, nequid huius sit, oro. Terent. Pourquoy o Esculape je te prie, etc.\Et quod nunc tute tecum iratus cogitas, Egone illam, etc. Terent. Et quant à ce que tu penses en toymesmes, etc.\Quod ad me attinet. Cic. Quant est de moy, Quant à moy, En tant que me touche.\Quod vtinam minus vitae cupidus fuissem. Cicero. Que pleust à Dieu que je n'eusse, etc.\- sed siquid sit Quod mea opera opus sit vobis, etc. Terent. En quoy tu ayes à faire de ma peine.\Quod commodo valetudinis tuae fiat. Cic. Pourveu que ce se face sans detriment de ta santé, Qu'il ne t'en advienne aucun mal.\Quod commodo tuo fiat. Cic. Pourveu que cela ne t'empesche point, ou ne te destourbe, Que tu le puisse faire aiseement, et que tu ayes le loisir.\Quod sine molestia tua facere possis. Cic. Pourveu que cela ne te soit point ennuyeux.\Quod commodo tuo facere poteris. Cic. Laquelle chose tu pourras aiseement faire.\Quod bene vertat. Liu. Ce que je prie à Dieu nous porter bon heur et venir à bien.\Quod inter nos liceat dicere. Cic. Pour dire entre vous et moy, Laquelle chose se peult bien dire entre nous seulement, et non à autres.\Non nouisti me? P. quod quidem veniat in mentem. Plaut. Point, que j'aye souvenance.\Nec tamen ab vllo (quod equidem sciam) Latino arborum earum tradita est facies. Plin. Que je scache.\Quod satis est. Horat. Autant qu'il fault.\Sunt quod ille. Horat. Je suis tel que cestuy là.\Ornamentorum quod superfuit in fanis, domum suam deportauit. Cic. Tout ce qu'il y avoit d'ornements de demeurant és temples.\Sine vxore, quod nunquam fere. Cic. Laquelle chose ne luy advenoit presque jamais.\Quod quum ita est, ex edicto bona possessa non sunt. Cic. Laquelle chose puis qu'ainsi est, etc.\Quod superest. Cic. Quant au reste.\Quod contra oportebat, delicto dolere, obiurgatione gaudere. Cic. Laquelle chose il falloit faire tout au contraire: estre marri de la faulte, etc. Ce qu'il falloit autrement.\Quod idem fecit L. Philippus. Cic. Laquelle chose mesme, ou Ce que mesme feit Philippe.\Quod vnum municipia, bonique desyderant. Cic. Qui est la seule chose que les bons desirent.\- omnia haec Confingam, quod erit mihi bonum atque commodum. Terent. Selon qui me sera bon et à propos.\Non aedepol ego te, quod sciam, vnquam ante hunc diem vidi. Plaut. Que je scache.\Prodidisti et te, et illam miseram, et gnatum, quod quidem in te fuit. Terent. Tant que tu as peu, De tout ton povoir, En tant qu'à toy en a esté, A toy n'a pas tenu.\In viam quod te des hoc tempore, nihil est. Cic. Il n'y a rien pourquoy tu te doibves mettre en chemin, Il n'y a point de cause, etc.\Credo ego vos mirari, quid sit quod ego potissimum surrexerim. Cic. Que c'est pourquoy je, etc.\Nihil est quod eum de prouincia deuocent. Cic. Il n'y a point cause ne matiere de le, etc.\Quod, pro Vt. Terentius, Vin'primum hodie facere quod ego gaudeam Nausistrata? Veuls tu faire chose dont je soye joyeulx?\Quod ad me scribis de Hermathena, per mihi gratum est. Cic. Quand à ce que tu m'escris, etc. ou Touchant ce que tu m'escris par tes lettres.\Quod erant quidam improbi qui, etc. Cic. Pourtant qu'il y avoit quelques, etc.\Mihi quod defendissem, leuiter succensuit. Cicero. Que, ou Pourtant que je l'avoye defendu, etc.\Quod si quiessem, nihil euenisset mali. Terent. Que si je me fusse deporté, il, etc.\Quod quum accidisset vt alterum nec_opinato videremus, surrexit statim. Cic. Mais quand il fut advenu que, etc.\Quod quia nullo modo sine amicitia firmam et perpetuam iucunditatem vitae tenere possumus, etc. Cic. Mais puisque, etc.\Quod quoniam nobis voluntas accidit vt artem dicendi perscriberemus. Cic. Et puis que, etc.\Scio quod scribis, vel scribas. Plin. iunior. Je scay que tu escris.\Tertius hic dies est quod audiui. Plin. iunior. Voici le troisiesme jour que je l'ay ouy.\Nam quod isti dicunt maleuoli, homines, etc. Terent. Quant à ce que les malvueillants dient que, etc. -
82 haece
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
83 hic
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
84 Hoc est
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
85 hoce
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
86 parvissime
parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:I.volantum parviores,
Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:parvissima corpora,
Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:minimissimus,
Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).Posit.:II.in parvis aut mediocribus rebus,
Cic. de Or. 2, 20, 84:quam parva sit terra, etc.,
id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:commoda parva ac mediocria,
id. Q. Fr. 3, 8, 1:in parvum quendam et angustum locum concludi,
id. Leg. 1, 5, 17:beneficium non parvum,
id. Caecin. 10, 26:parvi pisciculi,
id. N. D. 2, 48, 123:haec parva et infirma sunt,
id. Clu. 34, 94:si parva licet componere magnis,
Verg. G. 4, 176:merces,
Hor. S. 1, 6, 86:sucus,
Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:liberi,
Cic. Rep. 2, 21, 37;so of children: salutaria appetant parvi,
the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:parva soror,
Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,
Hor. Ep. 2, 1, 70:operosa parvus Carmina fingo,
a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,
when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:puer in domo a parvo eductus,
from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:parvae consuetudinis Causa,
slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:in parvo tempore,
Lucr. 5, 106:nox,
Luc. 4, 476:vita,
id. 6, 806:parvam fidem habere alicui,
Ter. Eun. 1, 2, 117:hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,
Hor. Ep. 1, 17, 39:homo parvo ingenio,
Plin. Ep. 6, 29:parvum carmen,
Hor. Ep. 2, 1, 257:hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,
both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:meam erus esse operam deputat parvi pretii,
Ter. Hec. 5, 3, 1:nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,
Hor. C. 3, 25, 17:et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,
id. S. 1, 3, 122:pretio parvo vendere,
Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,
of little value, id. Off. 1, 22, 76:parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,
it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:parvi ego illos facio,
Plaut. Mil. 4, 8, 41:parvi aestimo, si ego hic peribo,
id. Capt. 3, 5, 24:quia parvi id duceret,
Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:signa abs te diligenter parvoque curata sunt,
Cic. Att. 1, 3, 2; so,quanti emptus? parvo,
Hor. S. 2, 3, 156:parvo stat magna potentia nobis,
Ov. M. 14, 493:parvo contentus esse possum,
with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:vivitur parvo bene,
Hor. C. 2, 16, 13:possim contentus vivere parvo,
Tib. 1, 1, 25:agricolae prisci, fortes parvoque beati,
Hor. Ep. 2, 1, 139:necessarium est parvo assuescere,
Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,
a very little more, Liv. 10, 45, 11:parvo brevius,
Plin. 2, 67, 67, § 168:haud parvo junior,
Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:parvo post,
Plin. 16, 25, 42, § 103:parvo post tempore,
Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):Zacchaeus staturā parvus erat,
Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:(β).quod in re majore valet, valeat in minore,
Cic. Top. 4, 23:si ea pecunia non minor esset facta,
id. Leg. 2, 20, 51:Hibernia dimidio minor quam Britannia,
Caes. B. G. 5, 13:minus praedae quam speraverant fuit,
a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:sociis dimidio minus quam civibus datum,
id. 41, 13 fin.:calceus... si minor (pede), uret,
Hor. Ep. 1, 10, 43:neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,
less than five acts, id. A. P. 189:genibus minor,
i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:minor in certamine longo,
worsted, id. ib. 1, 10, 35:numero plures, virtute et honore minores,
inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:praevalidi ad injurias minorum elati,
Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:sapiens uno minor est Jove,
Hor. Ep. 1, 1, 106:minor capitis, i. e. capiti deminutus,
Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:dies sermone minor fuit,
too short for, id. P. 2, 10, 37:infans Et minor igne rogi,
too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:ut uno minus teste haberet?
id. ib. 2, 1, 57, §149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,
i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:qui minor est natu,
younger, Cic. Lael. 9, 32:aliquot annis minor natu,
id. Ac. 2, 19, 61:aetate minor,
Ov. M. 7, 499:minor uno mense,
Hor. Ep. 2, 1, 40:filia minor Ptolemaei regis,
the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:minor viginti annis,
less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,
Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:si pupilla minor quam viripotens nupserit,
id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:De minoribus,
Dig. 4, tit. 4:si minor negotiis majoris intervenerit,
ib. 4, 4, 24:si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,
ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,
Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,
cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:minoris pallium addicere placuit,
Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,
Sall. J. 32, 5.—Poet., with acc. respect.:(γ).frontemque minor truncam amnis Acarnan,
Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—Poet., with inf.:III.tanto certare minor,
Hor. S. 2, 3, 313:heu Fatis Superi certare minores!
Sil. 5, 76.Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:A. B.minimissimus digitorum,
Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,
Cic. Ac. 1, 7, 27:minimae tenuissimaeque res,
id. de Or. 1, 37, 169:minima pars temporis,
Caes. B. C. 1, 70:quā minima altitudo fluminis erat,
id. B. G. 1, 8:in maximā fortunā minima licentia est,
Sall. C. 51, 13:vitia,
Hor. S. 1, 3, 69:minimus digitulus,
the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,minimus digitus,
Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:ex his omnibus natu minimus,
id. Clu. 38, 107:Hiempsal, qui minimus ex illis erat,
Sall. J. 11, 3:minimus filius,
Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:deos minimi facit,
Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:minima de malis,
of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,
Suet. Aug. 25:res non minimi periculi,
id. ib. 67:ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,
Liv. 6, 41. —With gen.:minimum firmitatis minimumque virium,
Cic. Lael. 13, 46:minimum pedibus itineris confectum,
Liv. 44, 5:unde minimum periculi erat,
id. 27, 15.— As adv. absol.:praemia apud me minimum valent,
very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:minimum distantia miror,
Hor. Ep. 2, 1, 72:dormiebat minimum,
Plin. Ep. 3, 5, 11:medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,
at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:quam minimum credula postero (diei),
as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,
at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,
Quint. 5, 10, 5:in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,
chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,
Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.Comp.: mĭnus, less:2.aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:ne quid plus minusve faxit,
id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 93:ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,
Cic. Sest. 50, 108:metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,
id. Div. 2, 72, 150:minus multi,
not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:minus multum et minus bonum vinum,
Varr. R. R. 1, 7, 2:ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
less good, not so good, Sall. C. 2, 6:quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,
Sall. J. 18, 12:minus diu vivunt,
Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:minus admirabilior,
Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,
little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:dimidio minus,
Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:nec illa minus aut plus quam tu sapiat,
Plaut. As. 4, 1, 28:minus quam aequom erat feci,
id. Aul. 3, 2, 10:respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,
Cic. Planc. 30, 72.—With atque:qui peccas minus atque ego?
Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:minus quindecim dies sunt, quod, etc.,
less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,
Cic. Div. 1, 32, 68:minus quinquennium est, quod prodiere,
Plin. 15, 25, 30, § 104:cecidere duo milia haud minus peditum,
Liv. 42, 6:cum centum et quinquaginta non minus adessent,
id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,
Col. 12, 38, 6.—In partic.a.Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:b.exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,
Cic. Sest. 12, 28:existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,
Sall. J. 10, 1:non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,
Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,
Liv. 2, 60:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561.—Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:c.neque minus assiduis fessa choreis,
also, Prop. 1, 3, 3.—Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:d.nihil profecto minus,
Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:3.jam minus atque minus successu laetus equorum,
Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:minus et minus,
Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:minus ac minus,
Plin. 11, 10, 10, § 26.—Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:b.quod intellexi minus,
Ter. Eun. 4, 5, 11:nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,
Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:si minus: monebo, si quem meministi minus,
Plaut. Cas. 5, 4, 19:Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,
Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,
id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,minus formido ne exedat,
Plaut. Curc. 1, 1, 45. —Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:C. 1. 2.si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,
Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,
id. Fam. 12, 5, 1:deterrere aliquem, quo minus, etc.,
id. Tusc. 1, 38, 91:stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,
Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,
Ter. Hec. 4, 4, 8.—mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:B.cum minime vellem, minimeque opus fuit,
Ter. Eun. 2, 3, 42:cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,
id. Brut. 57, 207:quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,
id. Fam. 14, 13:quod minime ad eos mercatores saepe commeant,
very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,
as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:ad te minime omnium pertinebat,
id. Rosc. Am. 34, 96:minime gentium,
Plaut. Poen. 3, 3, 77:heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,
not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—In partic.a.For minimum, saltem, at least:b.is morbus erit longissimus minimeque annuus,
Cels. 2, 8 fin. Targ.:pedes decem vel minime novem,
Col. 1, 6, 6:sed id minime bis anno arari debet,
id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:nam hodie, etc.,
Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:minime, minime hercle vero!
Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44. -
87 parvus
parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:I.volantum parviores,
Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:parvissima corpora,
Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:minimissimus,
Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).Posit.:II.in parvis aut mediocribus rebus,
Cic. de Or. 2, 20, 84:quam parva sit terra, etc.,
id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:commoda parva ac mediocria,
id. Q. Fr. 3, 8, 1:in parvum quendam et angustum locum concludi,
id. Leg. 1, 5, 17:beneficium non parvum,
id. Caecin. 10, 26:parvi pisciculi,
id. N. D. 2, 48, 123:haec parva et infirma sunt,
id. Clu. 34, 94:si parva licet componere magnis,
Verg. G. 4, 176:merces,
Hor. S. 1, 6, 86:sucus,
Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:liberi,
Cic. Rep. 2, 21, 37;so of children: salutaria appetant parvi,
the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:parva soror,
Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,
Hor. Ep. 2, 1, 70:operosa parvus Carmina fingo,
a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,
when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:puer in domo a parvo eductus,
from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:parvae consuetudinis Causa,
slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:in parvo tempore,
Lucr. 5, 106:nox,
Luc. 4, 476:vita,
id. 6, 806:parvam fidem habere alicui,
Ter. Eun. 1, 2, 117:hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,
Hor. Ep. 1, 17, 39:homo parvo ingenio,
Plin. Ep. 6, 29:parvum carmen,
Hor. Ep. 2, 1, 257:hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,
both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:meam erus esse operam deputat parvi pretii,
Ter. Hec. 5, 3, 1:nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,
Hor. C. 3, 25, 17:et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,
id. S. 1, 3, 122:pretio parvo vendere,
Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,
of little value, id. Off. 1, 22, 76:parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,
it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:parvi ego illos facio,
Plaut. Mil. 4, 8, 41:parvi aestimo, si ego hic peribo,
id. Capt. 3, 5, 24:quia parvi id duceret,
Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:signa abs te diligenter parvoque curata sunt,
Cic. Att. 1, 3, 2; so,quanti emptus? parvo,
Hor. S. 2, 3, 156:parvo stat magna potentia nobis,
Ov. M. 14, 493:parvo contentus esse possum,
with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:vivitur parvo bene,
Hor. C. 2, 16, 13:possim contentus vivere parvo,
Tib. 1, 1, 25:agricolae prisci, fortes parvoque beati,
Hor. Ep. 2, 1, 139:necessarium est parvo assuescere,
Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,
a very little more, Liv. 10, 45, 11:parvo brevius,
Plin. 2, 67, 67, § 168:haud parvo junior,
Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:parvo post,
Plin. 16, 25, 42, § 103:parvo post tempore,
Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):Zacchaeus staturā parvus erat,
Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:(β).quod in re majore valet, valeat in minore,
Cic. Top. 4, 23:si ea pecunia non minor esset facta,
id. Leg. 2, 20, 51:Hibernia dimidio minor quam Britannia,
Caes. B. G. 5, 13:minus praedae quam speraverant fuit,
a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:sociis dimidio minus quam civibus datum,
id. 41, 13 fin.:calceus... si minor (pede), uret,
Hor. Ep. 1, 10, 43:neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,
less than five acts, id. A. P. 189:genibus minor,
i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:minor in certamine longo,
worsted, id. ib. 1, 10, 35:numero plures, virtute et honore minores,
inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:praevalidi ad injurias minorum elati,
Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:sapiens uno minor est Jove,
Hor. Ep. 1, 1, 106:minor capitis, i. e. capiti deminutus,
Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:dies sermone minor fuit,
too short for, id. P. 2, 10, 37:infans Et minor igne rogi,
too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:ut uno minus teste haberet?
id. ib. 2, 1, 57, §149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,
i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:qui minor est natu,
younger, Cic. Lael. 9, 32:aliquot annis minor natu,
id. Ac. 2, 19, 61:aetate minor,
Ov. M. 7, 499:minor uno mense,
Hor. Ep. 2, 1, 40:filia minor Ptolemaei regis,
the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:minor viginti annis,
less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,
Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:si pupilla minor quam viripotens nupserit,
id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:De minoribus,
Dig. 4, tit. 4:si minor negotiis majoris intervenerit,
ib. 4, 4, 24:si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,
ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,
Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,
cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:minoris pallium addicere placuit,
Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,
Sall. J. 32, 5.—Poet., with acc. respect.:(γ).frontemque minor truncam amnis Acarnan,
Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—Poet., with inf.:III.tanto certare minor,
Hor. S. 2, 3, 313:heu Fatis Superi certare minores!
Sil. 5, 76.Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:A. B.minimissimus digitorum,
Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,
Cic. Ac. 1, 7, 27:minimae tenuissimaeque res,
id. de Or. 1, 37, 169:minima pars temporis,
Caes. B. C. 1, 70:quā minima altitudo fluminis erat,
id. B. G. 1, 8:in maximā fortunā minima licentia est,
Sall. C. 51, 13:vitia,
Hor. S. 1, 3, 69:minimus digitulus,
the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,minimus digitus,
Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:ex his omnibus natu minimus,
id. Clu. 38, 107:Hiempsal, qui minimus ex illis erat,
Sall. J. 11, 3:minimus filius,
Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:deos minimi facit,
Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:minima de malis,
of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,
Suet. Aug. 25:res non minimi periculi,
id. ib. 67:ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,
Liv. 6, 41. —With gen.:minimum firmitatis minimumque virium,
Cic. Lael. 13, 46:minimum pedibus itineris confectum,
Liv. 44, 5:unde minimum periculi erat,
id. 27, 15.— As adv. absol.:praemia apud me minimum valent,
very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:minimum distantia miror,
Hor. Ep. 2, 1, 72:dormiebat minimum,
Plin. Ep. 3, 5, 11:medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,
at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:quam minimum credula postero (diei),
as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,
at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,
Quint. 5, 10, 5:in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,
chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,
Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.Comp.: mĭnus, less:2.aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:ne quid plus minusve faxit,
id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 93:ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,
Cic. Sest. 50, 108:metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,
id. Div. 2, 72, 150:minus multi,
not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:minus multum et minus bonum vinum,
Varr. R. R. 1, 7, 2:ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
less good, not so good, Sall. C. 2, 6:quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,
Sall. J. 18, 12:minus diu vivunt,
Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:minus admirabilior,
Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,
little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:dimidio minus,
Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:nec illa minus aut plus quam tu sapiat,
Plaut. As. 4, 1, 28:minus quam aequom erat feci,
id. Aul. 3, 2, 10:respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,
Cic. Planc. 30, 72.—With atque:qui peccas minus atque ego?
Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:minus quindecim dies sunt, quod, etc.,
less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,
Cic. Div. 1, 32, 68:minus quinquennium est, quod prodiere,
Plin. 15, 25, 30, § 104:cecidere duo milia haud minus peditum,
Liv. 42, 6:cum centum et quinquaginta non minus adessent,
id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,
Col. 12, 38, 6.—In partic.a.Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:b.exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,
Cic. Sest. 12, 28:existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,
Sall. J. 10, 1:non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,
Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,
Liv. 2, 60:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561.—Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:c.neque minus assiduis fessa choreis,
also, Prop. 1, 3, 3.—Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:d.nihil profecto minus,
Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:3.jam minus atque minus successu laetus equorum,
Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:minus et minus,
Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:minus ac minus,
Plin. 11, 10, 10, § 26.—Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:b.quod intellexi minus,
Ter. Eun. 4, 5, 11:nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,
Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:si minus: monebo, si quem meministi minus,
Plaut. Cas. 5, 4, 19:Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,
Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,
id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,minus formido ne exedat,
Plaut. Curc. 1, 1, 45. —Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:C. 1. 2.si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,
Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,
id. Fam. 12, 5, 1:deterrere aliquem, quo minus, etc.,
id. Tusc. 1, 38, 91:stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,
Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,
Ter. Hec. 4, 4, 8.—mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:B.cum minime vellem, minimeque opus fuit,
Ter. Eun. 2, 3, 42:cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,
id. Brut. 57, 207:quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,
id. Fam. 14, 13:quod minime ad eos mercatores saepe commeant,
very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,
as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:ad te minime omnium pertinebat,
id. Rosc. Am. 34, 96:minime gentium,
Plaut. Poen. 3, 3, 77:heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,
not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—In partic.a.For minimum, saltem, at least:b.is morbus erit longissimus minimeque annuus,
Cels. 2, 8 fin. Targ.:pedes decem vel minime novem,
Col. 1, 6, 6:sed id minime bis anno arari debet,
id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:nam hodie, etc.,
Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:minime, minime hercle vero!
Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44. -
88 locus
lŏcus, i, m. - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège. - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit? - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges). - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis). - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats). - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède. - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision. - eodem loco quo: comme, à la même place que. - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn. - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn. - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...). - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre). - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts). - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome). - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs. - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule. - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété). - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays. - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères. - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.). - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position. - locus iniquus (alienus): terrain défavorable. - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger. - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux. - locus aequus: terrain favorable. - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle. - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat. - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus. - Cic. Nat. 2, 128. - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition. - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art? - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon. - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme. - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol? - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser. - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire. - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler... - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir. - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments. - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue. - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion. - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour. - priore loco dicere: parler le premier. - posteriore loco dicere: parler le second. - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu. - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur. - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius. - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos. - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser... - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de. - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme. - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse. - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront. - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre. - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis. - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère. - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors. - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite. - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe. - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité. - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn. - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang. - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage? - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers. - infimo loco natus: de très basse extraction. - humili loco natus erat: il était d'une humble origine. - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne. - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre). - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages. - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème. - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas... - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.). - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.* * *lŏcus, i, m. - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège. - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit? - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges). - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis). - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats). - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède. - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision. - eodem loco quo: comme, à la même place que. - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn. - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn. - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...). - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre). - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts). - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome). - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs. - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule. - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété). - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays. - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères. - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.). - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position. - locus iniquus (alienus): terrain défavorable. - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger. - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux. - locus aequus: terrain favorable. - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle. - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat. - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus. - Cic. Nat. 2, 128. - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition. - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art? - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon. - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme. - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol? - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser. - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire. - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler... - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir. - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments. - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue. - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion. - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour. - priore loco dicere: parler le premier. - posteriore loco dicere: parler le second. - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu. - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur. - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius. - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos. - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser... - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de. - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme. - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse. - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront. - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre. - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis. - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère. - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors. - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite. - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe. - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité. - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn. - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang. - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage? - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers. - infimo loco natus: de très basse extraction. - humili loco natus erat: il était d'une humble origine. - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne. - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre). - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages. - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème. - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas... - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.). - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.* * *Locus, loci, mascul. gen. Pluraliter hi loci, vel haec loca, locorum, in diuersa significatione. Varro. Lieu.\In vnum locum conuenire. Cic. En un lieu.\Alienus loci. Ouid. Qui n'est point du lieu, Estrangier.\Positus locorum. Stat. La situation des lieux.\Ex loco inferiore agere. Cic. Parler estant en lieu bas à un juge qui est en hault.\Ex aequo loco agere. Cic. Parler quand on est aussi hault l'un que l'autre, Pareil priveement, Pareil à pareil, Teste à teste.\Ex superiore loco agere. Cic. Quand un Magistrat parle de son siege à ceulx qui sont en bas.\De loco superiore loqui. Bud. Parler en maistre, en cadet, en seigneur, Parler à cheval, Parler d'authorité.\Priore loco causam dicere. Cic. Plaidoyer le premier.\Nullo loco deesse. Cicero. Ne defaillir en rien qui soit, Aider par tout.\Facile secundo loco me consolatur recordatio meorum temporum, etc. Cic. En oultre, Puis apres.\In eum locum res rediit. Plaut. En tel estat.\Peiore res loco non potest esse, quam in quo nunc sita est. Terent. En pire estat.\Nostrae res meliore loco videbantur. Cic. En meilleur estat.\Eodem loco stare. Liu. Demeurer en mesme estat.\Res in eum locum venerat: vt nisi, etc. Cic. Estoit venue en tel estat, En telle necessité.\Tota res quo locu sit, velim ad me scribas. Cic. Comment tout l'affaire se porte, Comment l'affaire va.\Recte collocata res, et iudicio populi digno in loco posita esse videtur. Cic. Baillee à celuy à qui il appartient, et qui en est digne.\Mihi videbar nosse locum quem apud te is teneret. Cic. Il me sembloit à veoir que je congnoissoye en quelle estime il estoit envers toy, Combien grand compte tu faisois de luy.\Summus locus. Iuuenal. Grande authorité et dignité.\Qui in mea salute principem semper locum, authoritatemque tenuistis. Cic. Qui avez tousjours esté des principaulx à me garder et defendre.\Dare et cedere locum. Cic. Donner lieu, Faire place, Ceder.\Dare locum alicui oratori. Cic. Le recevoir, Luy donner audience.\Tenere locum oratorum. Cic. Tenir la place des orateurs, Estre estimé vray orateur.\Mouere aliquem loco, Vide MOVEO. Ne luy garder pas son rang.\Esse eodem loco apud patronum quo alius. Cic. Estre en pareille estime et reputation ou credit.\Eodem loco habere. Caesar. Priser et estimer autant, ou autant aimer.\Ipsi in hostium numero, locoque ducemini. Cic. Vous serez estimez ennemis.\Ponere aliquid loco, vel in loco maledicti et contumeliae. Cic. Dire quelque chose par reproche, Reprocher quelque chose en lieu d'oultrage.\Habere aliquem loco vetustissimorum familiarium. Pollio Ciceroni. Estimer autant que ses, etc.\Eo loco habet honestatem, vt sine ea, etc. Cic. Il estime tant honnesteté que, etc.\Qui voluptatem nullo loco numerat. Cicero. Qui n'estime rien volupté.\Fratris loco eum diligo. Terent. Comme mon frere, autant que s'il estoit mon frere.\Qui sibi parentis esset loco. Liu. Lequel il tenoit pour pere, et l'aimoit autant que son pere.\Fratris enim loco mihi est. Lentulus Ciceroni. Je l'aime comme mon frere.\In beneficii loco alteri deferre aliquid. Cic. Luy bailler quelque chose en pensant luy faire plaisir.\Nisi in eorum locum pietas et fortitudo et honesti praesens imago successerit. Quintil. En leur lieu.\Reponere in loco aliquo. Cic. Estimer aucunement.\In poetis, non Homero soli locus est, sed et Sophocli. Cic. En comptant le nombre des poetes on n'y met pas seulement Homere, Il n'y a pas seulement place pour Homere, mais etc.\- si ego in istoc siem loco, Dem potius aurum, quam illum corrumpi sinam. Plaut. Si j'estoye en la place de cestuy ci, Si c'estoit à moy à faire.\Loco aliquid quaerere. Cic. En temps et lieu, Opportunement.\Loco dicere. Cic. En lieu.\- in loco Ego vero laudo. Terent. Pourveu que la chose soit faicte bien à poinct, ou Par fois.\Locum dare aliquid faciendi. Terent. Temps et lieu.\Veritas locum vbi consistat, reperire non poterit. Cic. Ne sera receue de personne.\Si in mea familiaritate locus esset nemini, nisi litigioso aut nocenti. Cic. Si je ne recevoye en ma familiarité, Si je n'avoye nuls autres amis, sinon gents noiseux et malfaisants.\Est enim in arte tanta, tamque varia, etiam huic minutae subtilitati locus. Cic. Peult aussi estre en cest art.\Maledicto idcirco nihil in hisce rebus loci est, quod omnia laus occupauit. Cic. Parquoy en ces choses icy on ne peult rien mesdire de luy, car il n'a fait rien qui ne soit digne de louange.\Erit profecto inter horum laudes aliquid loci nostrae gloriae. Cic. Certainement nous serons louez aussi bien que ceulx ci.\Locus ignoscendi apud hominem constantem. Cic. Un homme constant pardonne bien aucunesfois.\Quod ni ita se haberet, nec iustitiae vllus esset, nec bonitati locus. Cic. Justice ne bonté n'auroit aucun lieu entre les hommes, On ne tiendroit compte de justice ne de bonté.\Vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit. Cic. Il est impossible que la mort soit honorable de celuy qui aura meschamment vescu.\Libidine dominante, temperantiae locus non est. Cic. Temperance n'ha lieu où, etc. Il n'y a point de temperance où, etc.\Dare locum rationi. Cic. Ceder et obeir à raison.\Nihil loci segnitiae. Terent. Il n'est plus temps d'estre negligent.\Locus preci non est relictus. Terent. Les prieres n'auront lieu envers luy, Il ne se aura point par prieres.\Locus disserendi. Cic. Temps et lieu.\Non erit locus faciendae medicinae. Cic. Il ne sera pas temps, etc.\Si bellum cum eo hoste haberemus, in quo negligentiae aut errori locus esset. Liu. Qui fust negligent.\Respirandi non est locus. Cic. Je n'ay pas loisir de respirer.\Nullum habeo instituendi aut docendi locum. Cic. Je n'ay nul loisir.\Quis relictus est obiurgandi locus? Terent. Quelle occasion auray je de le reprendre?\In tam suspiciosa ac maledica ciuitate locum sermoni obtrectatorum non reliquit. Cic. Il ne leur laissa aucune occasion.\Natus haud obscuro loco. Sallust. De parenté bien renommee.\Loco summo natus. Liu. De grande, ou haulte lignee.\- eum hic locum sumpsit sibi In Adelphos. Terent. Ce passage.\Sunt a nobis alio loco disputata. Cic. En un autre lieu et passage, ou endroict.\Loci, pluraliter tantum. Plin. L'amarri ou matrice d'une femme où l'enfant se tient en son ventre. -
89 sum [1]
1. sum, fuī, esse (ein unregelmäßiges, aus Teilen zweier verschiedener Verba zusammengesetztes Wort: sum abgekürzt aus esum st. eso v. griech. Stamm ΕΣ, wov. εἰμί; fui aber vom veralteten fuo, griech. φύω), I) als verbum concretum, sein, vorhanden sein, A) im allg.: 1) übh.: a) von der Existenz eines Gegenstandes, sein, vorhanden sein, existieren, dasein, am Leben sein, esse ea dico, quae cerni tangive possunt, Cic.: omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri, sunt, Cic.: nec enim, dum ero, angar ullā re, Cic.: adhuc sumus, Cic.: fuit, er hat gelebt, Tibull.: fuimus Troes, fuit Ilium, Verg.: nullus sum, es ist aus mit mir, ich bin verloren, Komik., Cic. u.a.: alteri nulli sunt, sind zugrunde gegangen, Cic. – b) von dem Vorhandensein eines Zustandes, sein, vorhanden sein, vorliegen, stattfinden, non est periculum, Cic.: neque Romanorum in se meritum esse, Liv.: solis defectio fuit, fand statt, ereignete sich, Cic.: quid tibi est? was ist dir (geschehen)? was hast du? Cic.: quid se futurum esset, was würde mit ihnen geschehen, Liv. – c) von dem Befinden an einem Orte, sein, sich finden, leben, cum Athenis fuissem, Cic.: Romae esse, Cic.: in castris, in agro, in hortis, Cic.: esse in alqo, in jmd. stecken, in seine Gestalt, in ihn verwandelt sein, Ov. – d) von dem Befinden in einem Zustande, sein, leben, sich befinden, esse in aere alieno, Cic.: in bonis, Cic. in servitute, Cic.: in spe, Cic.: in maestitia, Cic.: in nomine et gloria, Cic.: in laudibus, Cic.: in officio, Cic.: in vitio, Cic.: in mora, Verzug verursachen, Ter.: in amore et deliciis alci, Cic. – e) v. Beruhen auf etwas, in etwas bestehen = auf etwas beruhen, omnem spem in impetu esse equitum, Liv.: totum in eo est, ut etc., Cic.: totum in eo est, ne etc., Colum.
2) Besondere Verbindungen: a) sunt qui, es gibt Leute, Dinge, die, α) mit folg. Indicat., wenn etwas Bestimmtes bezeichnet wird, sunt qui non audent, Cic.: sunt quae praeterii, Cic.: sunt quos genus hoc minime iuvat, Hor.: est quibus Eleae concurrit palma quadrigae, Prop. – bes. steht bei Indicat., wenn ein Subjekt genau angegeben wird, sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, Cic.: sunt bestiae quaedam, in quibus inest etc., Cic. – β) m. folg. Coniunctiv, wenn etwas Gedachtes, Vorgestelltes od. Unbestimmtes bezeichnet wird, sunt qui dicant, Cic.: sunt qui anteponant, Cic.: erat nemo, in quem ea suspicio conveniret, Cic. – Auch findet sich est quibus, Prop. 3, 9, 17. – b) mihi est res, ich habe eine Sache, privatus illis census erat brevis, Hor.: cui nomen Arethusa est, Cic.: unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. – c) esse ad od. apud alqm, bei jmd. (in jmds. Hause) sein od. sich befinden, jmd. besuchen, eaque est nunc ad uxorem tuam, Ter.: fuit ad me satis diu, Cic.: quorum sint legati apud se, Caes.: fuisti apud Laecam illā nocte, Cic.: apud te est, ut volumus, Cic.: Brutum apud me fuisse gaudeo, Cic.: apud me sis volo, bei mir zu Tische seiest, bei mir speisest, Ter. – d) esse cum alqo (alqa), α) bei jmd. (in jmds. Zimmer, Hause) sein, essetne quis intus cum Caesare? Suet.: me te oblectes, mecum tota sis, Ter.: quam vellem Menedemum invitatum, ut nobiscum esset (bei mir zu Tische sei, speise), amplius (dringender), Ter.: doppelsinnig, tu vero, inquam, ducas licet, si sequetur: erit enim mecum (mit mir = auf meiner Seite), si tecum erit, Cic. de fin. 5, 86. – β) mit jmd. zusammensein, umgehen, erat nemo, quicum essem libentius, Cic.: multum mecum sunt, Cic.: secum esse, für sich sein, Cic. – γ) ehelich mit jmd. umgehen, Plaut., Cic. u.a. – e) esse alci cum alqo, mit jmd. zu tun haben, mit jmd. in Verbindung stehen, sibi cum illa nihil futurum, Cic.: si mihi tecum minus esset, Cic. – f) esse ab alqo, von jmd. sein, zu jmd. gehören, ab Andria est ancilla haec, Ter.: erat ab Aristotele, war ein Aristoteliker, Cic.: vide, ne hoc totum sit a me, für mich spricht, Cic. – g) esse pro alqo, für jmd. sein, jmdm. zustatten kommen, Cic. – h) esse in alqm locum, wohin sein (= wohin gegangen sein und sich dort befinden), fui hodie in funus, war zum Begräbnisse, Petron.: in conspectum fuisse, Suet. ( aber Cic. ad Att. 15, 4, 2 Wesenberg quo die in Tusculanum essem venturus). – i) esse in m. Abl., in einer Schrift stehen (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 3. p. 4, a), quid fuit in litteris (in dem Br.)? Cic.: quamquam est in Originibus m. folg. Acc. u. Infin., Cic.
B) prägn., wirklich sein, stattfinden, statthaben, der Fall sein, in Kraft sein, Geltung haben, gelten, nec provocatio erat, Liv.: neque dictio est, Ter.: sunt ista, das ist so, Cic. – So bes. a) est, es ist so, es ist an dem, Cic.: sit ita, es sei so, gut, meinetwegen, Cic.: so auch esto, es mag sein, gut, meinetwegen, Cic. u. Hor.: m. folg. Acc. u. Infin., esto, alios teneri, Hor.: so auch sit m. folg. ut u. Konj., sit, ut intereant, Colum. – est ut od. m. folg. Infin., α) = es ist der Fall, daß usw., est, ut id deceat, Cic.: est, ut philosophi tradant, Cic.: non est, ut possit, Hor.: futurum esse, ut omnes pellerentur, Caes.: at enim solum id est, ut me Siculi maxime velint, Cic.: m. folg. Infin., fuerit mihi eguisse, Sall.: ne sit tibi montes semper adire, Prop.: numquam est mit folg. quin u. Konj., numquam est, quin velimus, Cornif. rhet. – β) est, man darf, man kann, neque est, ut putemus, wir dürfen nicht usw., Plin.: m. folg. Infin., scire est liberum ingenium, Ter.: quae verbo obiecta, verbo negare sit, läßt sich mit einem W. verneinen, Liv.: ut coniectare erat intentione vultus, Tac.: quantum dinoscere erat, Val. Max. – b) est ubi, es ist der Fall wo = zuweilen, Cic. – c) est cum, es ist der Fall da = zuweilen, Cornif. rhet. – d) est quod m. Indikat u. Konj., od. ut u. Konj., es ist Ursache dazu da, ich (du, er usw.) habe Ursache zu usw., zB. est quod suscenset tibi, Ter.: est quod me transire ad forum iam oportet, Ter.: magis est, quod gratuler, Cic.: magis est, ut ipse moleste ferat errasse se, Cic.: hingegen non est quod od. ut etc., od. nihil est quod od. cur, es ist keine Ursache da, ich (du usw.) habe nicht Ursache zu usw., nihil est, quod gestias, Cic.: non est igitur, ut mirandum sit, man braucht sich also nicht zu wundern, Cic.
II) als verbum copulativum = etwas od. irgendwie sein, a) in Verbindung mit einem Adi., Subst. od. Pronom., praeclara res est, et sumus otiosi, Cic.: tuus sum, Plaut.: nos numerus sumus, Hor.: domus non ea est, quam, Cic. – b) in Verbindung m. Adv.: α) der Art u. Weise (s. Brix Plaut. trin. 46), si ita es, ut ego te volo, Plaut.: sic sum ut vides, Plaut.: hae aedes ita erant ut dixi tibi, Plaut.: ita (in solcher Lage) sunt res nostrae, Cic.: sic vita hominum est, Cic.: sic est, Cic.: quod ita cum sit, Cic. – mit speziellen, satis est, Cic.: frustra id inceptum fuit, Liv.: bene est, recte est, Cic.: cum in convivio comiter et iucunde fuisses, Cic.: mihi pulchre est od. pulchre est mihi, Cic. u. Hor.: dicta impune erant, Tac. – β) des Ortes u. der Zeit, sunt procul ab huius aetatis memoria, Cic.: diu esse, lange dauern, währen, Prop. – c) mit einem Genet. od. Abl. der Beschaffenheit, sein von einer Beschaffenheit, eine Beschaffenheit haben, α) m. Genet.: eiusdem aetatis fuit, aus demselben Zeitalter, lebte zu derselben Zeit, Nep.: nulli consili sum, ich bin ratlos, Ter.: summi ut sint laboris, zu großer Arbeit tauglich sind, Caes.: nec se suae potestatis esse, hätten nicht über sich zu verfügen, Liv. – Ferner gehört hierher magni, tanti etc. esse (pretii), in hohem Werte sein, viel gelten, viel kosten, αα) cig., frumentum fuit tanti, Cic.: ager pluris est, Cic. – ββ) bildl., in großem Werte sein, viel gelten, geschätzt werden, magni erunt mihi tuae litterae, Cic.: mea conscientia mihi pluris est, Cic. – β) m. Abl.: esse collecto pallio, capite operto, gehen mit usw., Plaut. u. Cic.: aegro corpore esse, krank sein, Cic.: aetate eā sum, bin in dem Alter, in den Jahren, Ter.: fac animo magno sis, habe usw., Cic.: quaere, quo sit patre, Hor.: simus eā mente, so gesinnt, Cic.: mille sestertiis esse, zu stehen kommen, gelten, kosten, Cic. – d) mit Genet. des Maßes od. des Inhalts (durch) attrib. Zahlwörter), bestehen aus usw., sich belaufen auf usw., betragen, zählen, Xerxis classis mille et ducentarum navium longarum fuit, Nep.: Iulius Caesar annum ad solis cursum accommodavit, ut trecentorum sexaginta quinque dierum esset, Suet.: bona patris huiusce Sex. Roscii, quae sunt sexagies (sc. centenûm milium), Cic. – e) m. Genet. des Gegenstandes, dem etwas gehört, angehört, dem etwas zukommt, α) eigen sein, gehören, Gallia est Ariovisti, Caes.: cuius tum fasces erant, der damals die Regierung hatte, Cic.: Rhodiorum esse, den Rhodiern gehören, ihnen unterworfen sein, Liv. – β) eigen-, ergeben sein ( mit totus u. ohne dasselbe), me Pompei totum esse, Cic.: plebs novarum rerum atque Hannibalis tota est, Liv.: hominum, non causarum erant, nahmen bloß Rücksicht auf die Personen, nicht auf die Sachen, Liv.: suarum rerum erant, bekümmerten sich nur um ihre eigenen Angelegenheiten, Liv. – γ) eigentümlich sein, jmds. Sache, Gewohnheit, Pflicht sein, das Zeichen von etwas sein, cuiusvis hominis est errare, es ist jedes Menschen Sache zu irren, jeder kann irren, Cic.: est hoc Gallicae consuetudinis, ut etc., Caes.: est adulescentis maiores natu vereri, Cic.: est miserorum, ut malevolentes sint, Plaut. – Anstatt des Genet. eines persönl. Pron. das Possess. im Neutr., fuit tuum lugere, Caes.: est tuum videre, Cic. – f) m. Genet. eines Subst. u. Gerundivs, zu etw. dienen, etw. zum Zwecke haben (s. Weißenb. Liv. 3, 24, 1), quod initio conservandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat, Sall.: frustrationem eam legis tollendae esse, Liv. – g) mit dem Dat. der Bestimmung, des Zweckes, α) v. Pers. od. einer Sache, jmdm. etw. sein = für jmd. od. etw. abgeben, alci custodem, patrem, matrem esse, alci adiutricem, fautricem esse, Komik (s. Lorenz Plaut. most. 1139. Philol. 32, 298): Romam caput Latio esse, Liv. – od. wozu dienen, radix est vescendo, Plin.: esui potuique esse, ICt. – β) passen, schicklich sein, est palaestrae, Cic. – γ) geschickt-, tauglich sein, sum oneri ferendo, ich kann tragen, Liv.: non esse solvendo, nicht bezahlen können, Cic.: solvendo aeri alieno esse, Liv. – δ) sein, gereichen, impedimento esse alci, Cic.: detrimento, maculae esse, Cic.: esse argumento, Cic. – h) m. ad u. Akk., dienlich-, tauglich sein gegen od zu usw., vinum murteum est ad alvum crudam, Cato: res, quae sunt ad incendia, Caes.: valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime, Cic. – i) mit de u. Abl., über od. von etw. handeln (s. Sorof Cic. Tusc. 1, 24), is liber, qui est de animo, Cic.: haec omnis, quae est de vita et de moribus philosophia, Cic.: id est, hoc est, das ist, das heißt, zuweilen auch steigernd: was so viel ist als, das heißt also, also, Cic.; vgl. Kritz Sall. Iug. 31, 20. – / Archaist. Formen: esum = sum, Varro LL. 9, 100: Fut. escit = erit, XII tabb. fr. ed. Schoell tab. 1. fr. 3 ( bei Gell. 20, 1, 25); tab. 5. fr. 4 ( bei Ulp. fr. 26, 1); tab. 5. fr. 5 (in Mos. et Rom. legg. coll. 16, 4. § 2); tab. 5. fr. 7 ( bei Fest. 162 [b] 19 u. Cornif. rhet. 1, 23 Klolz). Lucr. 1, 619 (vgl. Wesenberg Cic. Tusc. 3, 11. p. 278. 14 ed. Baiter): escunt = erunt, XII tabb. fr. tab. 10. fr. 9 ( bei Cic. de legg. 2, 60). – Coni. Praes. siem, Plaut. Amph. prol. 57 u.a. Ter. Andr. 586: sies, Pompon. com. 103. Plaut. Amph. 924 u. 934 a. Ter. Andr. 424 u.a. Cato fr. inc. 3 (p. 87, 7 ed. Jordan): siet, Acc. tr. 310. Plaut. Amph. prol. 58 u.a. Ter. Andr. 234 u.a. Lucr. 3, 101. Formul. vet. bei Gell. 5, 19. Cato origg. 5, 1 u.a. Cato r.r. prooem. § 1. u. c. 6. § 4 (vgl. Müller Nachtr. zur Plaut. Pros. S. 83 f.): sient, SC. de Bacchan. im Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 30. Plaut. Amph. 209. Ter. Andr. 390. Cato origg. 4. fr. 8: fuam, Plaut. Bacch. 156 u.a.: fuas, Liv. Andr. tr. 21: fuat, Enn. fr. scen. 177. Pacuv. tr. 116. Plaut. Amph. 985 u.a. Ter. Hec. 610. Carm. vet. bei Liv. 25, 12, 6. Verg. Aen. 10, 108. Fronto de eloqu. 1. p. 143, 14 N.: fuant, Plaut. Bacch. 1033 u.a. – Perf. fuei = fui, Corp. inscr. Lat. 1, 1008: fuveit = fuit, ibid. 1051: fuvimus, Enn. ann. (377) bei Cic. de or. 3, 168 Friedrich (Vahlen fuimus). – Partiz. ens von Cäsar gebraucht nach Prisc. 18, 75.
-
90 adeo
[ABCU]A - ădĕō, adv.: [st1]1 [-] Cet adverbe exprime la limite de lieu et de temps: à ce point, jusque-là. - surculum artito usque adeo quo... Cato.: enfonce la baguette aussi avant que... - adeo res rediit... Ter.: la chose en est venue à ce point... - adeo dum, Plaut. (usque adeo donec, Ter.; usque adeo quoad, Cic.): jusqu'à ce que, tant que. [st1]2 [-] Cet adverbe exprime la limite d'état ou d'action: autant, ainsi; tellement, tant. - adeo non (adeo nihil): si peu. - haec dicta adeo non moverunt ut: ces paroles émurent si peu que. - non adeo: pas beaucoup, guère. - orthographiam non adeo custodivit, Suet.: il n'observait guère l'orthographe. - adeo ut + ind., Plaut.: autant que. - adeo ut + subj.: tellement que, à tel point que (adv. corrélatif de ut consécutif) - adeo fessus ut: si fatigué que. - adeone ignarus es, ut...? Cic.: es-tu si ignorant que...? - adeo quasi (adeo tamquam): autant que si. - gaudere adeo occepit quasi qui... Ter.: il se montra joyeux comme un homme qui... - adeo astutus quin... Ter.: assez fin pour ne pas... - quorum adeo Syllam non paenitet, ut... Sall.: choses que Sylla regrette si peu que... - eos adeo non sustinuerunt, ut contra pedem referrent, Liv.: au lieu de les soutenir, ils lâchèrent pied. - adeo multum est...! = tant il est important...! - adeo me sermonis pertaesum est, Plaut.: tellement la conversation m'a ennuyé! - adeo, quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat! Liv.: tant il est vrai que moins on possédait, moins on désirait! [st1]3 [-] Cet adverbe marque la gradation: et, et même, bien plus, surtout, ou plutôt. - atque adeo: et même, et on peut même dire, ou plutôt. - intra moenia atque adeo in Senatu: à l'intérieur de nos murs et même jusqu'au Sénat. - hoc consilio atque adeo hac amentia impulsi: conduits par ce dessein, ou plutôt poussés par cette folie. - tuque adeo: toi surtout, et toi en particulier. - adeo etiam, Plaut.: en outre. - adolescens tuus atque adeo noster, Treb. ap. Cic.: ton jeune homme ou plutôt le nôtre. - hoc consilium atque adeo haec amentia, Cic.: ce dessein, que dis-je? cette folie. - adeo + négation: encore bien moins. - aequalium quoque, adeo superiorum intolerans, Tac.: ne pouvant supporter d'égaux, encore moins de supérieurs. [st1]4 [-] Cet adverbe exprime l'affirmation: oui, certes, justement. - teque adeo consule: et justement c'est sous ton consulat que. - id adeo: principalement, surtout. - id adeo facile scitu est: cela, il est facile de le savoir. - tres adeo dies erravi: j'ai erré pendant au moins trois jours. - et merito adeo, Ter.: et c'est à bon droit, il y a bien de quoi. - adeo nuper, Gell.: tout récemment. - id adeo hodie expertus sum, Plaut.: c'est là justement ce que j'ai éprouvé aujourd'hui. - adeo est assez souvent employé pour mettre en relief, comme le montrent les derniers exemples; à la période postclassique adeo peut signifier à plus forte raison. [ABCU]B - ădĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum, tr. et intr.: [st1]1 [-] aller trouver, aller dans, aller vers, se rendre à, approcher de, accoster, aborder. - urbem adire: aller dans une ville. - ad (in) urbem adire: aller dans une ville. - ad aliquem adire: aller trouver qqn. - adibam ad istum fundum, Cic. Caec. 29: je me rendais à cette propriété. - adire in jus: aller en instance, comparaître en justice. - adire in conspectum alicujus, Cic.: se présenter devant qqn. - adire vias castrorum, Tac.: traverser les rues du camp. - quum adiri non possent, Cic.: comme ils étaient inabordables (invisibles). - adiri non posse, Curt.: être inaccessible. [st1]2 [-] visiter, inspecter un lieu, parcourir. - adire provincias, Suet.: parcourir les provinces. - adire hiberna, Tac.: visiter les quartiers d'hiver. [st1]3 [-] s'adresser à qqn, avoir recours, invoquer. - adire magos, Cic.: consulter les mages. - libros Sibyllinos adire: aller consulter les livres sibyllins. - divûm pacem votis adire, Lucr.: implorer la clémence des dieux. [st1]4 [-] aborder pour attaquer, attaquer. - in arcem Romanos ad omnem adeundam simul fortunam persecuti fuerant, Liv. 25, 10: ils avaient suivi les Romains dans la citadelle, disposés à affronter jusqu'au bout leur fortune. [st1]5 [-] commencer, entreprendre, se charger de, affronter, accepter. - ad rem publicam adire: aborder les affaires publiques. - adire honores, Plin.-jn.: entrer dans les honneurs. - adire iter, Tac.: se mettre en route. - adire periculum: s’exposer à un péril. - periculum capitis adire, Cic. Rosc. Am. 38: exposer sa vie. - adire inimicitias, Cic.: encourir des inimitiés. - ad extremum vitae periculum adire, Caes. B. C. 2, 7: [aller jusqu'à l’extrême péril de leur vie] = aller jusqu'à exposer leur vie (courir le plus grand risque pour leur vie). - adire alicujus hereditatem: *entrer dans l'héritage de qqn* = accepter d’être l'héritier de qqn. - adire manum alicui, Plaut. Poen.: *tendre la main à qqn (pour le tromper)* = tromper qqn.* * *[ABCU]A - ădĕō, adv.: [st1]1 [-] Cet adverbe exprime la limite de lieu et de temps: à ce point, jusque-là. - surculum artito usque adeo quo... Cato.: enfonce la baguette aussi avant que... - adeo res rediit... Ter.: la chose en est venue à ce point... - adeo dum, Plaut. (usque adeo donec, Ter.; usque adeo quoad, Cic.): jusqu'à ce que, tant que. [st1]2 [-] Cet adverbe exprime la limite d'état ou d'action: autant, ainsi; tellement, tant. - adeo non (adeo nihil): si peu. - haec dicta adeo non moverunt ut: ces paroles émurent si peu que. - non adeo: pas beaucoup, guère. - orthographiam non adeo custodivit, Suet.: il n'observait guère l'orthographe. - adeo ut + ind., Plaut.: autant que. - adeo ut + subj.: tellement que, à tel point que (adv. corrélatif de ut consécutif) - adeo fessus ut: si fatigué que. - adeone ignarus es, ut...? Cic.: es-tu si ignorant que...? - adeo quasi (adeo tamquam): autant que si. - gaudere adeo occepit quasi qui... Ter.: il se montra joyeux comme un homme qui... - adeo astutus quin... Ter.: assez fin pour ne pas... - quorum adeo Syllam non paenitet, ut... Sall.: choses que Sylla regrette si peu que... - eos adeo non sustinuerunt, ut contra pedem referrent, Liv.: au lieu de les soutenir, ils lâchèrent pied. - adeo multum est...! = tant il est important...! - adeo me sermonis pertaesum est, Plaut.: tellement la conversation m'a ennuyé! - adeo, quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat! Liv.: tant il est vrai que moins on possédait, moins on désirait! [st1]3 [-] Cet adverbe marque la gradation: et, et même, bien plus, surtout, ou plutôt. - atque adeo: et même, et on peut même dire, ou plutôt. - intra moenia atque adeo in Senatu: à l'intérieur de nos murs et même jusqu'au Sénat. - hoc consilio atque adeo hac amentia impulsi: conduits par ce dessein, ou plutôt poussés par cette folie. - tuque adeo: toi surtout, et toi en particulier. - adeo etiam, Plaut.: en outre. - adolescens tuus atque adeo noster, Treb. ap. Cic.: ton jeune homme ou plutôt le nôtre. - hoc consilium atque adeo haec amentia, Cic.: ce dessein, que dis-je? cette folie. - adeo + négation: encore bien moins. - aequalium quoque, adeo superiorum intolerans, Tac.: ne pouvant supporter d'égaux, encore moins de supérieurs. [st1]4 [-] Cet adverbe exprime l'affirmation: oui, certes, justement. - teque adeo consule: et justement c'est sous ton consulat que. - id adeo: principalement, surtout. - id adeo facile scitu est: cela, il est facile de le savoir. - tres adeo dies erravi: j'ai erré pendant au moins trois jours. - et merito adeo, Ter.: et c'est à bon droit, il y a bien de quoi. - adeo nuper, Gell.: tout récemment. - id adeo hodie expertus sum, Plaut.: c'est là justement ce que j'ai éprouvé aujourd'hui. - adeo est assez souvent employé pour mettre en relief, comme le montrent les derniers exemples; à la période postclassique adeo peut signifier à plus forte raison. [ABCU]B - ădĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum, tr. et intr.: [st1]1 [-] aller trouver, aller dans, aller vers, se rendre à, approcher de, accoster, aborder. - urbem adire: aller dans une ville. - ad (in) urbem adire: aller dans une ville. - ad aliquem adire: aller trouver qqn. - adibam ad istum fundum, Cic. Caec. 29: je me rendais à cette propriété. - adire in jus: aller en instance, comparaître en justice. - adire in conspectum alicujus, Cic.: se présenter devant qqn. - adire vias castrorum, Tac.: traverser les rues du camp. - quum adiri non possent, Cic.: comme ils étaient inabordables (invisibles). - adiri non posse, Curt.: être inaccessible. [st1]2 [-] visiter, inspecter un lieu, parcourir. - adire provincias, Suet.: parcourir les provinces. - adire hiberna, Tac.: visiter les quartiers d'hiver. [st1]3 [-] s'adresser à qqn, avoir recours, invoquer. - adire magos, Cic.: consulter les mages. - libros Sibyllinos adire: aller consulter les livres sibyllins. - divûm pacem votis adire, Lucr.: implorer la clémence des dieux. [st1]4 [-] aborder pour attaquer, attaquer. - in arcem Romanos ad omnem adeundam simul fortunam persecuti fuerant, Liv. 25, 10: ils avaient suivi les Romains dans la citadelle, disposés à affronter jusqu'au bout leur fortune. [st1]5 [-] commencer, entreprendre, se charger de, affronter, accepter. - ad rem publicam adire: aborder les affaires publiques. - adire honores, Plin.-jn.: entrer dans les honneurs. - adire iter, Tac.: se mettre en route. - adire periculum: s’exposer à un péril. - periculum capitis adire, Cic. Rosc. Am. 38: exposer sa vie. - adire inimicitias, Cic.: encourir des inimitiés. - ad extremum vitae periculum adire, Caes. B. C. 2, 7: [aller jusqu'à l’extrême péril de leur vie] = aller jusqu'à exposer leur vie (courir le plus grand risque pour leur vie). - adire alicujus hereditatem: *entrer dans l'héritage de qqn* = accepter d’être l'héritier de qqn. - adire manum alicui, Plaut. Poen.: *tendre la main à qqn (pour le tromper)* = tromper qqn.* * *I.Vultu adeo venusto, vt nihil supra. Terent. Tant beau, Si beau que rien plus.\Adeo, pro Eo aduerbio. Terent. Adeo res rediit. La chose est venue jusques là.\Adeo si. Plin. Par plus forte raison si, etc.\Memini, atque adeo longum est, nos illum expectare. Terent. Et aussi.\Siue adeo digna res est, vbi tu neruos intendas tuos. Terent. Ou si aussi la chose, etc.\Adolescentem adeo nobilem. Terent. Fort noble.\Is adeo dissimili studio est. Terent. Cestuy est de fort contraire maniere de faire.\Neque adeo iniuria. Plautus. Et certes non sans cause, Non à tort.\Nihil hercle: aut si adeo, bidui, aut tridui est, etc. Terent. Ou certes s'il en est fasché, cela n'est que pour deux ou trois jours.\Intra moenia, atque adeo in senatu videtis. Cic. Voire et dedens la court, qui plus est.\Adeo non, etc. vt, pro Tantum abest vt. Colum. Adeo non infestatur herbis, vt ipsa herbas perimat. Tant peu s'en fault que, etc.\Adeo a teneris consuescere multum est. Virg. Tant est grand chose, etc.\Adeo summa erat obseruatio in bello mouendo. Cicero. Tant avoyent ils grand esgard à, etc.\Adeone erat stultus, vt, etc. Cic. Estoit il si sot que, etc.\Adeo vt spectare postea omnes oderit. Plau. Tellement que.\Non obtusa adeo gestamus pectora Poeni. Virgil. Nous ne sommes point si lourds.II.Adeo, adis, adiui, pen. prod. vel adii, aditum, pen. cor. adire, Ex ad, et verbo eo, is, compositum. Aller vers aucun, ou Venir.\Adire aliquem, siquid velit. Cic. Luy aller demander s'il veult rien.\Adire aliquos cum cura. Tacit. Soingneusement et diligemment.\Adire aliquem legatione. Tacit. Luy envoyer un ambassade, ou des ambassadeurs.\Adire aliquem per epistolam. Plaut. Luy escrire des missives.\Adire aliquem scripto. Tacit. Moris quippe tum erat, quanquam praesentem, scripto adire. Parler à quelcun par escript.\Adire quempiam de re aliqua. Terent. Aller parler à luy pour quelque affaire.\Adii te heri de filia. Terent. J'allay hier vers toy pour te parler de ta fille.\Adire aliquem postulatum. Plaut. Luy aller demander quelque chose.\Adi huc. Plaut. Vien ca, Vien t'en ici.\Adire contra. Plaut. Aller au devant.\Adire ad aliquem. Cic. Aller vers aucun.\Adire ad me quosdam memini, qui dicerent, etc. Cic. J'ay memoire qu'aucuns sont venus vers moy, etc.\Adire ad fores, aedes, etc. Plaut. Aller à la porte.\Adire ad arbitrum de aliquo nomine. Cic. Faire demande par devant un arbitre pour raison d'une debte.\Adire ad causas orandas. Cic. S'entremettre de plaider en jugement, Venir à plaider, etc.\Adire ad pactionem. Plaut. S'accorder, ou consentir à quelque paction et convention.\Adire ad Rempub. Cic. Venir au gouvernement de la republique, S'entremettre du gouvernement, etc.\Adire in ius. Cic. Quum ad praetorem in ius adissemus. Aller en jugement devant le preteur.\Adire in ius de re aliqua. Cic. Venir ou Aller en jugement pour quelque affaire.\Adire aliquem. Terent. Virgil. Aborder, Affronter hardiement un homme, Se presenter en barbe.\Adire blandis verbis aliquem. Plaut. Parler à luy gratieusement et doulcement.\Adire discrimen. Plin. iunior. Venir, ou Tomber en dangier.\Fortunam. Liu. Se mettre au hasard, et à l'adventure.\Gaudia. Tibul. Commencer à se resjouir, ou Prendre plaisir.\Haereditatem. Cic. Se porter pour heritier.\Inimicitias. Cic. Se mettre en la haine.\Labores. Virgil. Porter, souffrir, endurer peines et travauls.\Periculum. Terent. Cic. Se mettre en dangier, ou Tomber en dangier.\Sydera fama. Virg. Avoir grand bruit, Estendre sa renommee jusques au ciel. -
91 sum
1. sum, fuī, esse (ein unregelmäßiges, aus Teilen zweier verschiedener Verba zusammengesetztes Wort: sum abgekürzt aus esum st. eso v. griech. Stamm ΕΣ, wov. εἰμί; fui aber vom veralteten fuo, griech. φύω), I) als verbum concretum, sein, vorhanden sein, A) im allg.: 1) übh.: a) von der Existenz eines Gegenstandes, sein, vorhanden sein, existieren, dasein, am Leben sein, esse ea dico, quae cerni tangive possunt, Cic.: omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri, sunt, Cic.: nec enim, dum ero, angar ullā re, Cic.: adhuc sumus, Cic.: fuit, er hat gelebt, Tibull.: fuimus Troes, fuit Ilium, Verg.: nullus sum, es ist aus mit mir, ich bin verloren, Komik., Cic. u.a.: alteri nulli sunt, sind zugrunde gegangen, Cic. – b) von dem Vorhandensein eines Zustandes, sein, vorhanden sein, vorliegen, stattfinden, non est periculum, Cic.: neque Romanorum in se meritum esse, Liv.: solis defectio fuit, fand statt, ereignete sich, Cic.: quid tibi est? was ist dir (geschehen)? was hast du? Cic.: quid se futurum esset, was würde mit ihnen geschehen, Liv. – c) von dem Befinden an einem Orte, sein, sich finden, leben, cum Athenis fuissem, Cic.: Romae esse, Cic.: in castris, in agro, in hortis, Cic.: esse in alqo, in jmd. stecken, in seine Gestalt, in ihn verwandelt sein, Ov. – d) von dem Befinden in einem Zustande, sein, leben, sich befinden, esse in————aere alieno, Cic.: in bonis, Cic. in servitute, Cic.: in spe, Cic.: in maestitia, Cic.: in nomine et gloria, Cic.: in laudibus, Cic.: in officio, Cic.: in vitio, Cic.: in mora, Verzug verursachen, Ter.: in amore et deliciis alci, Cic. – e) v. Beruhen auf etwas, in etwas bestehen = auf etwas beruhen, omnem spem in impetu esse equitum, Liv.: totum in eo est, ut etc., Cic.: totum in eo est, ne etc., Colum.2) Besondere Verbindungen: a) sunt qui, es gibt Leute, Dinge, die, α) mit folg. Indicat., wenn etwas Bestimmtes bezeichnet wird, sunt qui non audent, Cic.: sunt quae praeterii, Cic.: sunt quos genus hoc minime iuvat, Hor.: est quibus Eleae concurrit palma quadrigae, Prop. – bes. steht bei Indicat., wenn ein Subjekt genau angegeben wird, sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, Cic.: sunt bestiae quaedam, in quibus inest etc., Cic. – β) m. folg. Coniunctiv, wenn etwas Gedachtes, Vorgestelltes od. Unbestimmtes bezeichnet wird, sunt qui dicant, Cic.: sunt qui anteponant, Cic.: erat nemo, in quem ea suspicio conveniret, Cic. – Auch findet sich est quibus, Prop. 3, 9, 17. – b) mihi est res, ich habe eine Sache, privatus illis census erat brevis, Hor.: cui nomen Arethusa est, Cic.: unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. – c) esse ad od. apud alqm, bei jmd. (in jmds. Hause) sein od. sich befinden, jmd. besuchen, eaque est nunc ad uxorem tuam, Ter.: fuit ad me satis————diu, Cic.: quorum sint legati apud se, Caes.: fuisti apud Laecam illā nocte, Cic.: apud te est, ut volumus, Cic.: Brutum apud me fuisse gaudeo, Cic.: apud me sis volo, bei mir zu Tische seiest, bei mir speisest, Ter. – d) esse cum alqo (alqa), α) bei jmd. (in jmds. Zimmer, Hause) sein, essetne quis intus cum Caesare? Suet.: me te oblectes, mecum tota sis, Ter.: quam vellem Menedemum invitatum, ut nobiscum esset (bei mir zu Tische sei, speise), amplius (dringender), Ter.: doppelsinnig, tu vero, inquam, ducas licet, si sequetur: erit enim mecum (mit mir = auf meiner Seite), si tecum erit, Cic. de fin. 5, 86. – β) mit jmd. zusammensein, umgehen, erat nemo, quicum essem libentius, Cic.: multum mecum sunt, Cic.: secum esse, für sich sein, Cic. – γ) ehelich mit jmd. umgehen, Plaut., Cic. u.a. – e) esse alci cum alqo, mit jmd. zu tun haben, mit jmd. in Verbindung stehen, sibi cum illa nihil futurum, Cic.: si mihi tecum minus esset, Cic. – f) esse ab alqo, von jmd. sein, zu jmd. gehören, ab Andria est ancilla haec, Ter.: erat ab Aristotele, war ein Aristoteliker, Cic.: vide, ne hoc totum sit a me, für mich spricht, Cic. – g) esse pro alqo, für jmd. sein, jmdm. zustatten kommen, Cic. – h) esse in alqm locum, wohin sein (= wohin gegangen sein und sich dort befinden), fui hodie in funus, war zum Begräbnisse, Petron.: in conspectum fuisse, Suet. ( aber Cic. ad Att. 15, 4, 2 Wesenberg quo die————in Tusculanum essem venturus). – i) esse in m. Abl., in einer Schrift stehen (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 3. p. 4, a), quid fuit in litteris (in dem Br.)? Cic.: quamquam est in Originibus m. folg. Acc. u. Infin., Cic.B) prägn., wirklich sein, stattfinden, statthaben, der Fall sein, in Kraft sein, Geltung haben, gelten, nec provocatio erat, Liv.: neque dictio est, Ter.: sunt ista, das ist so, Cic. – So bes. a) est, es ist so, es ist an dem, Cic.: sit ita, es sei so, gut, meinetwegen, Cic.: so auch esto, es mag sein, gut, meinetwegen, Cic. u. Hor.: m. folg. Acc. u. Infin., esto, alios teneri, Hor.: so auch sit m. folg. ut u. Konj., sit, ut intereant, Colum. – est ut od. m. folg. Infin., α) = es ist der Fall, daß usw., est, ut id deceat, Cic.: est, ut philosophi tradant, Cic.: non est, ut possit, Hor.: futurum esse, ut omnes pellerentur, Caes.: at enim solum id est, ut me Siculi maxime velint, Cic.: m. folg. Infin., fuerit mihi eguisse, Sall.: ne sit tibi montes semper adire, Prop.: numquam est mit folg. quin u. Konj., numquam est, quin velimus, Cornif. rhet. – β) est, man darf, man kann, neque est, ut putemus, wir dürfen nicht usw., Plin.: m. folg. Infin., scire est liberum ingenium, Ter.: quae verbo obiecta, verbo negare sit, läßt sich mit einem W. verneinen, Liv.: ut coniectare erat intentione vultus, Tac.: quantum dinoscere erat, Val. Max. – b) est ubi, es ist der Fall wo = zuweilen, Cic. – c) est cum, es ist der Fall————da = zuweilen, Cornif. rhet. – d) est quod m. Indikat u. Konj., od. ut u. Konj., es ist Ursache dazu da, ich (du, er usw.) habe Ursache zu usw., zB. est quod suscenset tibi, Ter.: est quod me transire ad forum iam oportet, Ter.: magis est, quod gratuler, Cic.: magis est, ut ipse moleste ferat errasse se, Cic.: hingegen non est quod od. ut etc., od. nihil est quod od. cur, es ist keine Ursache da, ich (du usw.) habe nicht Ursache zu usw., nihil est, quod gestias, Cic.: non est igitur, ut mirandum sit, man braucht sich also nicht zu wundern, Cic.II) als verbum copulativum = etwas od. irgendwie sein, a) in Verbindung mit einem Adi., Subst. od. Pronom., praeclara res est, et sumus otiosi, Cic.: tuus sum, Plaut.: nos numerus sumus, Hor.: domus non ea est, quam, Cic. – b) in Verbindung m. Adv.: α) der Art u. Weise (s. Brix Plaut. trin. 46), si ita es, ut ego te volo, Plaut.: sic sum ut vides, Plaut.: hae aedes ita erant ut dixi tibi, Plaut.: ita (in solcher Lage) sunt res nostrae, Cic.: sic vita hominum est, Cic.: sic est, Cic.: quod ita cum sit, Cic. – mit speziellen, satis est, Cic.: frustra id inceptum fuit, Liv.: bene est, recte est, Cic.: cum in convivio comiter et iucunde fuisses, Cic.: mihi pulchre est od. pulchre est mihi, Cic. u. Hor.: dicta impune erant, Tac. – β) des Ortes u. der Zeit, sunt procul ab huius aetatis memoria, Cic.: diu esse, lange dauern, währen, Prop. – c) mit einem Genet. od. Abl.————der Beschaffenheit, sein von einer Beschaffenheit, eine Beschaffenheit haben, α) m. Genet.: eiusdem aetatis fuit, aus demselben Zeitalter, lebte zu derselben Zeit, Nep.: nulli consili sum, ich bin ratlos, Ter.: summi ut sint laboris, zu großer Arbeit tauglich sind, Caes.: nec se suae potestatis esse, hätten nicht über sich zu verfügen, Liv. – Ferner gehört hierher magni, tanti etc. esse (pretii), in hohem Werte sein, viel gelten, viel kosten, αα) cig., frumentum fuit tanti, Cic.: ager pluris est, Cic. – ββ) bildl., in großem Werte sein, viel gelten, geschätzt werden, magni erunt mihi tuae litterae, Cic.: mea conscientia mihi pluris est, Cic. – β) m. Abl.: esse collecto pallio, capite operto, gehen mit usw., Plaut. u. Cic.: aegro corpore esse, krank sein, Cic.: aetate eā sum, bin in dem Alter, in den Jahren, Ter.: fac animo magno sis, habe usw., Cic.: quaere, quo sit patre, Hor.: simus eā mente, so gesinnt, Cic.: mille sestertiis esse, zu stehen kommen, gelten, kosten, Cic. – d) mit Genet. des Maßes od. des Inhalts (durch) attrib. Zahlwörter), bestehen aus usw., sich belaufen auf usw., betragen, zählen, Xerxis classis mille et ducentarum navium longarum fuit, Nep.: Iulius Caesar annum ad solis cursum accommodavit, ut trecentorum sexaginta quinque dierum esset, Suet.: bona patris huiusce Sex. Roscii, quae sunt sexagies (sc. centenûm milium), Cic. – e) m. Genet. des Gegenstandes, dem etwas ge-————hört, angehört, dem etwas zukommt, α) eigen sein, gehören, Gallia est Ariovisti, Caes.: cuius tum fasces erant, der damals die Regierung hatte, Cic.: Rhodiorum esse, den Rhodiern gehören, ihnen unterworfen sein, Liv. – β) eigen-, ergeben sein ( mit totus u. ohne dasselbe), me Pompei totum esse, Cic.: plebs novarum rerum atque Hannibalis tota est, Liv.: hominum, non causarum erant, nahmen bloß Rücksicht auf die Personen, nicht auf die Sachen, Liv.: suarum rerum erant, bekümmerten sich nur um ihre eigenen Angelegenheiten, Liv. – γ) eigentümlich sein, jmds. Sache, Gewohnheit, Pflicht sein, das Zeichen von etwas sein, cuiusvis hominis est errare, es ist jedes Menschen Sache zu irren, jeder kann irren, Cic.: est hoc Gallicae consuetudinis, ut etc., Caes.: est adulescentis maiores natu vereri, Cic.: est miserorum, ut malevolentes sint, Plaut. – Anstatt des Genet. eines persönl. Pron. das Possess. im Neutr., fuit tuum lugere, Caes.: est tuum videre, Cic. – f) m. Genet. eines Subst. u. Gerundivs, zu etw. dienen, etw. zum Zwecke haben (s. Weißenb. Liv. 3, 24, 1), quod initio conservandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat, Sall.: frustrationem eam legis tollendae esse, Liv. – g) mit dem Dat. der Bestimmung, des Zweckes, α) v. Pers. od. einer Sache, jmdm. etw. sein = für jmd. od. etw. abgeben, alci custodem, patrem, matrem esse, alci adiutricem, fautricem esse, Komik————(s. Lorenz Plaut. most. 1139. Philol. 32, 298): Romam caput Latio esse, Liv. – od. wozu dienen, radix est vescendo, Plin.: esui potuique esse, ICt. – β) passen, schicklich sein, est palaestrae, Cic. – γ) geschickt-, tauglich sein, sum oneri ferendo, ich kann tragen, Liv.: non esse solvendo, nicht bezahlen können, Cic.: solvendo aeri alieno esse, Liv. – δ) sein, gereichen, impedimento esse alci, Cic.: detrimento, maculae esse, Cic.: esse argumento, Cic. – h) m. ad u. Akk., dienlich-, tauglich sein gegen od zu usw., vinum murteum est ad alvum crudam, Cato: res, quae sunt ad incendia, Caes.: valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime, Cic. – i) mit de u. Abl., über od. von etw. handeln (s. Sorof Cic. Tusc. 1, 24), is liber, qui est de animo, Cic.: haec omnis, quae est de vita et de moribus philosophia, Cic.: id est, hoc est, das ist, das heißt, zuweilen auch steigernd: was so viel ist als, das heißt also, also, Cic.; vgl. Kritz Sall. Iug. 31, 20. – ⇒ Archaist. Formen: esum = sum, Varro LL. 9, 100: Fut. escit = erit, XII tabb. fr. ed. Schoell tab. 1. fr. 3 ( bei Gell. 20, 1, 25); tab. 5. fr. 4 ( bei Ulp. fr. 26, 1); tab. 5. fr. 5 (in Mos. et Rom. legg. coll. 16, 4. § 2); tab. 5. fr. 7 ( bei Fest. 162 19 u. Cornif. rhet. 1, 23 Klolz). Lucr. 1, 619 (vgl. Wesenberg Cic. Tusc. 3, 11. p. 278. 14 ed. Baiter): escunt = erunt, XII tabb. fr. tab. 10. fr. 9 ( bei Cic. de legg. 2, 60). – Coni. Praes. siem, Plaut. Amph. prol.————57 u.a. Ter. Andr. 586: sies, Pompon. com. 103. Plaut. Amph. 924 u. 934 a. Ter. Andr. 424 u.a. Cato fr. inc. 3 (p. 87, 7 ed. Jordan): siet, Acc. tr. 310. Plaut. Amph. prol. 58 u.a. Ter. Andr. 234 u.a. Lucr. 3, 101. Formul. vet. bei Gell. 5, 19. Cato origg. 5, 1 u.a. Cato r.r. prooem. § 1. u. c. 6. § 4 (vgl. Müller Nachtr. zur Plaut. Pros. S. 83 f.): sient, SC. de Bacchan. im Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 30. Plaut. Amph. 209. Ter. Andr. 390. Cato origg. 4. fr. 8: fuam, Plaut. Bacch. 156 u.a.: fuas, Liv. Andr. tr. 21: fuat, Enn. fr. scen. 177. Pacuv. tr. 116. Plaut. Amph. 985 u.a. Ter. Hec. 610. Carm. vet. bei Liv. 25, 12, 6. Verg. Aen. 10, 108. Fronto de eloqu. 1. p. 143, 14 N.: fuant, Plaut. Bacch. 1033 u.a. – Perf. fuei = fui, Corp. inscr. Lat. 1, 1008: fuveit = fuit, ibid. 1051: fuvimus, Enn. ann. (377) bei Cic. de or. 3, 168 Friedrich (Vahlen fuimus). – Partiz. ens von Cäsar gebraucht nach Prisc. 18, 75.————————[b]2. sum = suum, s. suus a.E. ⇒. -
92 sei
sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.I.Prop.a.With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).(α).Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):(β).si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:si placet,
id. ib. 2, 44, 71;1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—Imperf.:(γ).ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—Perf.:(δ).SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:(ε).nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:(ζ).alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):b.si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).(α).Pres.:(β).si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—Imperf.:(γ).qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):(δ).perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—Pluperf.:c.si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—Ellipt.(α).With pron. indef:(β).istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):(γ).plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:si aliud nihil,
id. 2, 43.—With forte:2.intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—With quod, and if, but if, if however, if:B.quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—In partic.1.In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:2.apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):3.dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:4.dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—In syllogistic reasonings:5.si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):II.quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):B.ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:B.L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—Si... si, for sive... sive, whether... or:si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3. -
93 si
sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.I.Prop.a.With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).(α).Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):(β).si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:si placet,
id. ib. 2, 44, 71;1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—Imperf.:(γ).ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—Perf.:(δ).SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:(ε).nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:(ζ).alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):b.si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).(α).Pres.:(β).si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—Imperf.:(γ).qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):(δ).perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—Pluperf.:c.si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—Ellipt.(α).With pron. indef:(β).istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):(γ).plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:si aliud nihil,
id. 2, 43.—With forte:2.intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—With quod, and if, but if, if however, if:B.quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—In partic.1.In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:2.apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):3.dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:4.dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—In syllogistic reasonings:5.si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):II.quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):B.ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:B.L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—Si... si, for sive... sive, whether... or:si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3. -
94 solutum
solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:I. A.soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.In a corporeal sense.1.Outwardly, to release.a.From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:b.solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:solvite istum,
id. Mil. 5, 32:numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:c.solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:d.Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.(α).With acc. alone:(β).eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—With ab and abl.:(γ).navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—With ex and abl.:(δ).nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—With abl.:(ε).complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—Absol. (sc. navem or naves):(ζ).tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):(η).naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—Poet. usages:e.de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):2.tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.a.In gen.:b.omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):c.solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—Of woven stuff:d.solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—Of mountains:e.utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—Of the neck:f.soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—Of a comet:g.momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—Of the hair, to loosen, untie, let fall:h.solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;3.post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.(α).Of a change into air or gas:(β).calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—Into a liquid, to melt:(γ).saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—Of putrefaction:(δ).(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—Of change in general:(ε).inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—Of expansion by heat:(ζ). (η).(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—Solvi in, to pass into, become:4.in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—To consume, to destroy, dissolve:B.solvere orbes,
Manil. 1, 497:ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—Trop.1.To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.a.From the body, etc.:b.teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:c.linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—From obligations and debts:d.solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):e.si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —From feelings, etc.:f.quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:longo luctu,
Verg. A. 2, 26:tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—From sleep, very rare:g.ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—From labor, business, etc.:h.volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):k.frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—From any cause of restraint.(α).To release from siege:(β).Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —From moral restraints:l.hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—From laws and rules: legibus solvere.(α).To exempt from laws, i. e. by privilege:(β).Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—Legibus solutus, not subject to, released from:2. (α).reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—Of troops, ranks, etc.:(β).ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:solvit maniplos,
Juv. 8, 154:solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—Of banquets, assemblies, etc.:(γ).convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:3.(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—Implying a change for the worse.a.To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):b.Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—To make torpid by removing sensation.(α).To relax, benumb the limbs or body;(β).as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—By frost ( poet.):(γ).solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—By sleep ( poet. for sopio):(δ).homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):4.ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:solvi inedia,
Petr. 111:sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,Of logical dissolution, to refute:b.non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—To disperse, dispel, as of a cloud:II. A.deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.In a corporeal sense.1.In gen., to loose (weaker than rumpo;2.post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—To remove a fetter, bridle, etc.:3.nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:B.solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:munimina valli,
id. ib. 12, 10:ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—Trop., to slacken or remove a bond.1.Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).a.Of the mouth, etc., to open:b.talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:c.si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:solutum conjugium,
Juv. 9, 79:qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—To efface guilt or wrong:d.magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;e.less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:f.atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—Of sleep:g.quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —Of any checks and barriers to motion, to remove.(α).To raise a siege:(β).solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—Of passions, etc., to remove restraint:(γ).cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—To overthrow, subvert a higher authority, etc.:h.quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—Of laws and customs, to abolish, violate:2.solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).a.To subvert discipline:b.disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:c.nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:d.segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—Of sickness and hunger, to end, remove:e.vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,famem,
Sen. Thyest. 64.—To delay:f.hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—Of darkness, to dispel:g.lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—Of war, strife, etc., to compose, settle:h.aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:jurgia solvere,
Manil. 3, 115:contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:3.quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:nodos juris,
Juv. 8, 50:proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—In partic., of obligations, to fulfil.a.To pay.(α).Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:(β).quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:(γ).cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—With acc. of the debt, to discharge, to pay:(δ).postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:(ε).emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:stipendium,
Liv. 28, 32, 1:dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —Esp., in certain phrases, to pay:b.aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —To fulfil the duty of burial.(α).Justa solvere; with dat. of the person:(β).qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—Exsequias, inferias or suprema solvere:c.exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.(α).Alone:(β).vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—With dat.:d.ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:e.fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):A.perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.Lit.1.(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:2.tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;3.postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:soluta et facilis terra,
id. 3, 14;solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:B.turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—Trop.1.(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:2.(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—Exempt, free from duties, obligations, etc.:3.quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:4.quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—Free from cares, undistracted:5.animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—At leisure, free from labor, business, etc.:6.te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—Unbound, relaxed, merry, jovial:7.quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:vultus,
Stat. Th. 5, 355:(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—Free from the rule of others, uncontrolled, independent:8.cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:9.nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:10.amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:licentia,
id. ib. 4, 4, 4:populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—Regardless of rules, careless, loose:11.orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—Esp., of style, etc., free from rules of composition.(α).Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:(β).est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);(γ).in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:(δ).ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:12.soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):13.sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—Undisciplined, disorderly:14.omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—Lax, remiss, weak:C.mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:1.aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.Thinly:2.corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—Of speech, fluently:3. 4.non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—Freely, without restraint:5. 6.generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—Of manners and discipline, disorderly, negligently:7.praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—Weakly, tamely, without vigor:8.quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—Of morals, loosely, without restraint:ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47. -
95 solvo
solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:I. A.soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.In a corporeal sense.1.Outwardly, to release.a.From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:b.solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:solvite istum,
id. Mil. 5, 32:numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:c.solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:d.Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.(α).With acc. alone:(β).eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—With ab and abl.:(γ).navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—With ex and abl.:(δ).nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—With abl.:(ε).complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—Absol. (sc. navem or naves):(ζ).tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):(η).naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—Poet. usages:e.de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):2.tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.a.In gen.:b.omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):c.solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—Of woven stuff:d.solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—Of mountains:e.utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—Of the neck:f.soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—Of a comet:g.momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—Of the hair, to loosen, untie, let fall:h.solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;3.post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.(α).Of a change into air or gas:(β).calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—Into a liquid, to melt:(γ).saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—Of putrefaction:(δ).(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—Of change in general:(ε).inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—Of expansion by heat:(ζ). (η).(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—Solvi in, to pass into, become:4.in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—To consume, to destroy, dissolve:B.solvere orbes,
Manil. 1, 497:ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—Trop.1.To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.a.From the body, etc.:b.teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:c.linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—From obligations and debts:d.solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):e.si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —From feelings, etc.:f.quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:longo luctu,
Verg. A. 2, 26:tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—From sleep, very rare:g.ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—From labor, business, etc.:h.volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):k.frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—From any cause of restraint.(α).To release from siege:(β).Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —From moral restraints:l.hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—From laws and rules: legibus solvere.(α).To exempt from laws, i. e. by privilege:(β).Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—Legibus solutus, not subject to, released from:2. (α).reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—Of troops, ranks, etc.:(β).ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:solvit maniplos,
Juv. 8, 154:solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—Of banquets, assemblies, etc.:(γ).convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:3.(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—Implying a change for the worse.a.To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):b.Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—To make torpid by removing sensation.(α).To relax, benumb the limbs or body;(β).as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—By frost ( poet.):(γ).solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—By sleep ( poet. for sopio):(δ).homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):4.ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:solvi inedia,
Petr. 111:sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,Of logical dissolution, to refute:b.non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—To disperse, dispel, as of a cloud:II. A.deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.In a corporeal sense.1.In gen., to loose (weaker than rumpo;2.post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—To remove a fetter, bridle, etc.:3.nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:B.solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:munimina valli,
id. ib. 12, 10:ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—Trop., to slacken or remove a bond.1.Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).a.Of the mouth, etc., to open:b.talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:c.si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:solutum conjugium,
Juv. 9, 79:qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—To efface guilt or wrong:d.magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;e.less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:f.atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—Of sleep:g.quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —Of any checks and barriers to motion, to remove.(α).To raise a siege:(β).solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—Of passions, etc., to remove restraint:(γ).cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—To overthrow, subvert a higher authority, etc.:h.quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—Of laws and customs, to abolish, violate:2.solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).a.To subvert discipline:b.disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:c.nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:d.segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—Of sickness and hunger, to end, remove:e.vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,famem,
Sen. Thyest. 64.—To delay:f.hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—Of darkness, to dispel:g.lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—Of war, strife, etc., to compose, settle:h.aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:jurgia solvere,
Manil. 3, 115:contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:3.quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:nodos juris,
Juv. 8, 50:proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—In partic., of obligations, to fulfil.a.To pay.(α).Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:(β).quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:(γ).cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—With acc. of the debt, to discharge, to pay:(δ).postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:(ε).emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:stipendium,
Liv. 28, 32, 1:dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —Esp., in certain phrases, to pay:b.aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —To fulfil the duty of burial.(α).Justa solvere; with dat. of the person:(β).qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—Exsequias, inferias or suprema solvere:c.exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.(α).Alone:(β).vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—With dat.:d.ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:e.fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):A.perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.Lit.1.(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:2.tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;3.postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:soluta et facilis terra,
id. 3, 14;solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:B.turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—Trop.1.(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:2.(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—Exempt, free from duties, obligations, etc.:3.quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:4.quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—Free from cares, undistracted:5.animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—At leisure, free from labor, business, etc.:6.te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—Unbound, relaxed, merry, jovial:7.quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:vultus,
Stat. Th. 5, 355:(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—Free from the rule of others, uncontrolled, independent:8.cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:9.nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:10.amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:licentia,
id. ib. 4, 4, 4:populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—Regardless of rules, careless, loose:11.orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—Esp., of style, etc., free from rules of composition.(α).Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:(β).est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);(γ).in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:(δ).ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:12.soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):13.sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—Undisciplined, disorderly:14.omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—Lax, remiss, weak:C.mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:1.aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.Thinly:2.corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—Of speech, fluently:3. 4.non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—Freely, without restraint:5. 6.generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—Of manners and discipline, disorderly, negligently:7.praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—Weakly, tamely, without vigor:8.quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—Of morals, loosely, without restraint:ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47. -
96 sui
sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;I.1, 1180 et saep.: sibe,
ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:semet,
Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,
Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.A.In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.1.As direct obj. of verb:2.dedistine gladium, qui se occideret?
Plaut. Trin. 1, 2, 92:artis eloquar quem ad modum se expediant,
id. ib. 2, 1, 10:se in plagas conicere,
id. ib. 2, 1, 12:numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,
id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:adplicat ad Chrysidis patrem se,
id. ib. 5, 4, 22:si is posset ab ea sese avellere,
id. Hec. 4, 1, 39:hi se ad nos adplicant,
id. Heaut. 2, 4, 13:per eos, ne causam diceret, se eripuit,
Caes. B. G. 1, 4:cum ferrum se inflexisset,
id. ib. 1, 25:praecipites fugae sese mandabant,
id. ib. 2, 24:si se telo defenderet fur,
Cic. Mil. 3, 9:Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. Rep. 1, 1, 1:solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,
id. ib. 6, 25, 27:statim homo se erexit,
id. Rosc. Am. 22, 60:majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,
Liv. 22, 59, 7:in montem sese recipere,
Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:ad inpedimenta se conferre,
Caes. B. G. 1, 26:sese alicui ad pedes proicere,
id. ib. 1, 31:se gerere,
to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:sic se res habet, ut, etc.,
id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:quod uxor sua ex fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:hic se ipsus fallit,
Ter. And. 3, 2, 15:ut se ipse diliget,
Cic. Fin. 2, 11, 33:ipse enim se quisque diligit,
id. Lael. 21, 80:ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,
id. Or. 52, 176:omne animal se ipsum diligit,
id. Fin. 5, 9, 24:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
Nep. Paus. 4, 3:miles se ipse interfecit,
Tac. H. 3, 51; 4, 11:ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,
Liv. 2, 12, 7:nec sese ipsi gravant,
Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:inperator qui se ipsum non continet,
Cic. Imp. Pomp. 13, 38:quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,
id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,
id. N. D. 2, 3, 10:quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,
id. Phil. 2, 44, 114:admovisse semet ipsos lateri suo,
Curt. 7, 1, 14:gladio se ipsam transfixit,
Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,
Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:principes sui conservandi causa profugerunt,
Cic. Cat. 1, 3, 7:maximam causam ad se inundandam terra praestabit,
Sen. Q. N. 3, 29, 4.—As indirect obj.:3.animo servit, non sibi,
Plaut. Trin. 2, 2, 27:sapiens ipsus fingit fortunam sibi,
id. ib. 2, 2, 84:ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,
id. Mil. 3, 1, 126:nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,
id. Trin. 2, 3, 4:quaerunt sibi liberos,
id. Ps. 1, 1, 21:aurum habeat sibi,
id. Mil. 4, 2, 108:illum multae sibi expetessunt,
id. ib. 4, 6, 16:tum me convivam solum abducebat sibi,
Ter. Eun. 3, 1, 17:non sibi soli postulat, etc.,
id. ib. 3, 2, 27:nunc sibi uxorem expetit,
id. And. 3, 2, 40:is sibi legationem ad civitates suscepit,
Caes. B. G. 1, 3:neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,
id. ib. 1, 33:hoc sibi nomen adrogare,
Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:alia sunt tamquam sibi nata,
id. Fin. 3, 19, 63:proposita sibi morte,
id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,
Sall. J. 62, 1:ut populum Romanum sibi desumerent hostem,
Liv. 7, 20, 5:Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,
id. 1, 2:petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,
Curt. 8, 1, 9:nemo sibi tantummodo errat,
Sen. Vit. Beat. 1, 4:locum sibi ad formam sui exsculpsit,
id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:ipse tantos sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:nec ipsi sibi exemplo sunt,
Cic. Lael. 21, 80:iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,
id. Verr. 2, 5, 25, § 64:Junius necem sibi ipse conscivit,
id. N. D. 2, 3, 7:voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,
Liv. 39, 52, 9:proinde consulant sibi ipsi,
Just. 16, 4, 15:avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,
Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —After substt., adjj., etc.:4.omnino est amans sui virtus,
Cic. Lael. 26, 98:ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 7:omnem naturam esse servatricem sui,
Cic. Fin. 5, 9, 26:cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,
id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,
Cic. Cat. 4, 9, 19:potens sui,
Hor. C. 3, 29, 41:nihil est tam incontinens sui,
Sen. Q. N. 3, 30, 6:quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,
Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:cum ipsi homines sibi sint per se cari,
id. ib. 5, 13, 38:Medus infestus sibi,
Hor. C. 3, 8, 19:crescit indulgens sibi hydrops,
id. ib. 2, 2, 13; cf.:nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,
Sen. Ben. 1, 11, 5:Campanus se digna probra in insontem jacere,
Liv. 25, 18, 8:(mundus) se ipse consumptione alebat sui,
Cic. Univ. 6:cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,
Liv. 40, 54, 8:caecus amor sui,
Hor. C. 1, 18, 14:sui contemptor,
Quint. 12, 1, 20:in spem sui bonam adducitur,
Sen. Ira, 2, 21, 3:(aer) ima sui parte maxime varius est,
id. Q. N. 2, 11, 1:ipsa (virtus) pretium sui,
id. Vit. Beat. 9, 4:neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,
id. Ben. 1, 9, 1:saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,
Curt. 5, 9, 7:nemo non benignus est sui judex,
Sen. Ben. 2, 26, 1:Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,
Val. Max. 3, 2, 11:equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,
id. 2, 2, 9; cf. with ipse:utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,
id. 2, 1, 7. —With prepp.:5.qui admisit in se culpam,
Plaut. Trin. 1, 2, 6:culpam ut ab se segregent,
id. ib. 1, 2, 42:segregat ab se omnis,
id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:me ad se deduxit,
id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,
id. Men. 4, 2, 108:habet aliud (negotium) magis ex se et majus,
Ter. And. 5, 4, 51:et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,
id. ib. 1, 3, 15:duxit secum virginem,
id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:ex se generare,
Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,
Plaut. Am. 1, 1, 76:pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,
Sen. Q. N. 4, 6, 2:pro se quisque sedulo Faciebant,
Ter. Heaut. 1, 1, 74:cum pro se quisque tenderet ad portas,
Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,
Caes. B. G. 1, 5 fin.:exercitum ante se mittit,
id. ib. 1, 21:supra se collocare,
id. ib. 1, 24:ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,
Cic. Ac. 2, 37, 118:litteras ad se ab amico missas protulit,
id. Phil. 2, 4, 7:praedam prae se agentes,
Liv. 5, 45; 38, 21:quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,
id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):quibus poterat sauciis ductis secum,
Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,
Cic. Deiot. 2, 4:non quia per se beatum est malo caruisse,
Sen. Q. N. 1, prol. 6. —With inf. pass. in obj.-clause:6.ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,
Cic. Rep. 1, 1, 1:quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,
id. ib. 1, 33, 50:qui se minus timidos existimari volebant,
Caes. B. G. 1, 39, 6.—As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):B.quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,
in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.1.To a definite subj.:2.neque praeter se umquam ei servos fuit,
Plaut. Capt. 3, 4, 48:hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,
id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,
Caes. B. G. 7, 20 fin.:reliquos sese convertere cogunt,
id. B. C. 1, 46:multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,
Cic. Phil. 9, 3, 6:cur his persequendi juris sui adimis potestatem,
id. Div. in Caecil. 6, 21:cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,
id. Fam. 10, 33, 5:tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,
id. N. D. 2, 48, 124:neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,
Caes. B. G. 3, 6:ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,
id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,
Liv. 10, 28, 11:nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,
id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:proelium cum fiducia sui commissum est,
id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,
id. 36, 12, 8:patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,
id. 32, 7, 11:jusso magistro equitum abdicare se magistratu,
id. 4, 35; 22, 33, 12:haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,
id. 6, 37, 1:ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,
id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:signa peditum, prae se habentium scuta,
id. 38, 21, 3:invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,
id. 6, 9, 7:exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,
id. 43, 18, 11; cf.§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,
Sen. Vit. Beat. 5, 2:quia nullum illis sui regimen est,
id. Ep. 94, 67:inter se nihil inlicitum,
Tac. H. 5, 5; 1, 64:quasi objurgatio sui est,
Quint. 11, 3, 49.—To indefinite subj.:II.deforme est de se ipsum praedicare,
Cic. Off. 1, 38, 137:posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,
id. ib. 2, 18, 64:non arbitrari sese scire quod nesciat,
id. Ac. 1, 4, 16:cui proposita sit conservatio sui,
id. Fin. 5, 13, 37:sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,
id. ib. 1, 20, 67:amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,
id. ib. 2, 24, 78:(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,
id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:si nullus ex se metus aut spes,
Tac. A. 2, 38:ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,
Quint. 9, 2, 14:sibi servire gravissima est servitus,
Sen. Q. N. 3, praef. 17:quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,
id. Ben. 6, 38, 5:nec haec vilitas sui est,
id. Clem. 1, 3, 4:culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,
Dig. 50, 17, 36:profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,
Val. Max. 3, 2, 6.Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.A.In gen., of an obj. indentified with,1.The gram. subj. of the principal clause:2.qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,
Plaut. Mil. 4, 9, 14:illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,
id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,
Ter. And. 4, 2, 4:ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,
id. Eun. 1, 2, 61:timet animum amicae se erga ut sit suae,
id. Heaut. 1, 2, 15:utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,
Cic. Tusc. 5, 20, 60:qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,
id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,
id. Or. 28, 100:impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,
id. Verr. 2, 1, 38, § 98:hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,
id. Rosc. Am. 2, 6:Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,
id. ib. 1, 47:mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,
id. B. C. 1, 17:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit, ne se prodiret,
Nep. Paus. 8, 6:cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,
id. Them. 8, 3:Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,
Caes. B. G. 6, 9:tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,
Liv. 2, 55, 6:transfugit, patris in se saevitiam conquerens,
id. 1, 53, 5:praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,
Sall. J. 61, 1:navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?
Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,
Cic. Att. 13, 1, 3:nihil est appetentius similium sui,
id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:praefectum in se ruentem trans fixit,
Curt. 4, 16, 23:rediere cum legatis ad redimendos sese missis,
Liv. 22, 59, 18:potestatem omnibus adeundi sui fecit,
Suet. Tib. 40:Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,
id. Calig. 1:quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,
Sen. Clem. 1, 19, 9:(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,
id. Q. N. 6, 16, 3.—Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:B.a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,
Cic. Att. 2, 18, 3:horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,
id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,
id. Fam. 9, 15, 4:testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,
id. ib. 1, 4, 10:quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,
id. Cat. 2, 8, 17:quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,
Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,
Nep. Paus. 4, 1:cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,
Tac. H. 1, 64. —In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.1.As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:2.quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,
Cic. Off. 1, 13, 40:Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,
id. Fam. 4, 12, 2:qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,
id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,
id. ib. 1, 20:unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,
id. ib. 1, 31:haec sibi esse curae,
id. ib. 1, 40:non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,
id. ib. 1, 44:ipsos se inter multitudinem militum occultasse,
id. ib. 7, 38:sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,
Nep. Them. 8, 6:dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,
Liv. 36, 12, 8.—In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.a.In gen.:b.qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,
Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:conclamavit, quid ad se venirent?
Caes. B. G. 1, 47:unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,
id. ib. 2, 31:ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,
id. ib. 4, 16:cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?
id. ib.:Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,
id. ib. 5, 41:Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,
id. ib. 7, 4:rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,
Liv. 23, 39:hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,
Nep. Them. 8, 6:legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),
id. Hann. 12, 2.—Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:C.magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,
Caes. B. G. 1, 36:quod sibi Caesar denuntiaret,
id. ib.:sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,
id. ib. 1, 14:quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,
Liv. 35, 44, 3:Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,
Caes. B. G. 5, 27:Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,
id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,
id. ib. 1, 41:doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,
id. B. C. 1, 9:tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,
Cic. Div. 1, 27, 57:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,
Nep. Paus. 4, 6:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
id. ib. 4, 3:Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,
Caes. B. G. 1, 35:nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,
id. ib. 1, 44:neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,
id. ib.:maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,
Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.infra, C.),
Liv. 2, 55, 6.—Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.III.B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),
Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,
id. Bacch. 4, 2, 9:ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,
id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,
id. Trin. 1, 2, 122:ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,
id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,
id. Merc. 2, 1, 15:unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,
Ter. And. 1, 5, 46:cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,
Cic. Inv. 1, 33, 55:et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,
id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,
id. Verr. 2, 5, 49, § 128:postea quam exposuit quae sibi videbantur,
id. Div. 1, 54, 122 (dub.;B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,
id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,
Caes. B. C. 3, 53:Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,
id. B. G. 6, 9 init.:Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,
Sall. J. 61, 1; 66, 1:Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,
id. ib. 103, 2:statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,
id. ib. 88, 4:ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,
Hirt. B. Afr. 8 fin.:vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,
Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,
Liv. 7, 37, 3; 8, 35:Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,
id. 26, 38, 1:alter victus fratrum ante se strage,
id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,
Vell. 2, 56, 1:quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,
Suet. Caes. 34:cujus rector circa se dimicans occubuerat,
id. Tib. 4:quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,
Nep. Epam. 8, 3 (cf.:ante illum,
id. Iphic. 1, 3):quae nox sibi proxima venit, insomnis,
Luc. 5, 805.Pron. recipr., each other, one another:IV.nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,
Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:video eos inter se amare,
Ter. Ad. 5, 3, 42:neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),
Cic. Lael. 22, 82:Cicerones pueri amant inter se,
id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:inter se adspicere,
id. Cat. 3, 5, 13:inter se congruere,
id. Rosc. Am. 22, 62:complecti inter se milites coepisse,
Liv. 7, 42, 6:ut neque inter se contingant trabes,
Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:inter se nondum satis noti,
Liv. 21, 39, 7:populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,
Sall. J. 41, 2:bellum summa inter se contentione gerere,
Cic. Rep. 1, 16, 25:cum inter se timerent,
Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,
Caes. B. G. 1, 1:cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,
by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:quosdam inter se similis,
id. Ac. 2, 17, 55:res inter se similes,
Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:adhaesitationes atomorum inter se,
Cic. Fin. 1, 6, 19:quae res eos in bello inter se habuit,
Sall. J. 79, 3; cf.:auxerant inter se opinionem,
their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:vitam inter se utriusque conferte,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:compositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:vitatur duriorum inter se congressus,
Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:duas insulas propinquas inter se,
Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:postquam haud procul inter se erant,
id. ib. 53, 7:haud longe inter se castra facere,
id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).Idiomatic uses.A.Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:2.quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,
Plaut. Men. 4, 2, 108:postquam in aedis me ad se deduxit domum,
id. Mil. 2, 1, 43:me ad se ad prandium, ad cenam vocant,
id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,
Cic. Att. 15, 4, 5:qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,
id. ib. 5, 6, 1.—Trop.:B.num tibi videtur esse apud sese?
in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —Sibi pleonast. as dat. of the interested person:C.ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,
Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):quid sibi vult pater? cur simulat?
Ter. And. 2, 3, 1:quid sibi hic vestitus quaerit?
id. Eun. 3, 5, 10:hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,
Liv. 44, 12, 1:quid ergo sibi vult pars altera orationis?
id. 40, 12, 14:mirantes, quid sibi vellet,
id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?
id. 3, 67, 7. —Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):cocleae... Suo sibi suco vivont,
Plaut. Capt. 1, 1, 13:sed is quo pacto serviat suo sibi patri,
id. ib. prol. 5;46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,
id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:suam sibi rem salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:locus argumento'st suom sibi proscaenium,
id. ib. prol. 57;97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,
id. Pers. 1, 3, 1:suo sibi gnato,
id. As. 4, 2, 16:hunc telo suo sibi a foribus pellere,
id. Am. 1, 1, 113:sua sibi ingenua indoles,
id. Mil. 3, 1, 38:suo sibi gladio hunc jugulo,
Ter. Ad. 5, 8, 35:uvas suo sibi pampino tegito,
Col. Arb. 11:suo sibi jure ablui,
id. R. R. 12, 7; 12, 41:suo sibi argumento refutatus,
Gell. 5, 10, 16:suo sibi lacte aleret,
id. 12, 1, 6:a suis sibi parentibus,
App. M. 1, p. 104, 35:in suis sibi domibus,
id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,
Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:in suo sibi pervoluta sanguine,
App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:cum sua sibi natione captivus,
Min. Fel. 10, 4:IN SVO SIBI POSITVS,
Inscr. Orell. 4495:AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,
Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,
in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:satis superque esse sibi suarum cuique rerum,
id. ib. 13, 45:priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,
id. Phil. 2, 37, 96:vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?
Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a). -
97 tunc
tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.I.Absol.A.Referring an event to a time before mentioned.1.To definite past time.(α).To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):(β).tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,
Tib. 1, 10, 19:nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,
Val. Max. 2, 1, 5:sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,
id. 3, 2, 6:nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,
id. 4, 3, 7:quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,
id. 6, 5, 6:si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,
Curt. 4, 16, 33:sed civitati nullae tunc leges erant,
Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):(γ).(Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,
Cic. Arch. 10, 25:neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,
id. Sull. 3, 9:his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,
Caes. B. C. 3, 104:tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,
at this time, id. B. G. 5, 41:quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,
id. B. C. 2, 13 fin.:Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,
Liv. 22, 24, 1:itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,
id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,
Ov. M. 2, 679:tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,
Tib. 3, 4, 69:tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,
Vell. 2, 88, 2:forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,
Val. Max. 2, 6, 8:qui tunc Libitinam exercebant,
id. 5, 2, 10:Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,
id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,
Curt. 4, 2, 10:et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,
id. 3, 5, 1:perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,
Sen. Troad. 1, 11, 5:tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,
Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,
Plin. Ep. 4, 24, 3:ardente tunc in Africa bello,
Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,
Gell. 17, 9, 20:hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,
id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,
Tib. 2, 1, 43:tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,
Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:regem tunc Lacedaemoniorum,
Just. 6, 2, 4.—Referring to a state no longer in existence:(δ).silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,
Liv. 21, 25, 8:urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,
id. 45, 28, 2:hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,
Vell. 2, 48, 3:certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,
Val. Max. 7, 3, 9:docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,
Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;(ε).ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,
Cic. Clu. 56, 154:cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,
id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?
Liv. 34, 6, 18:munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),
id. 36, 17, 4:parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,
id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,
Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;tunc tibi inferias dedi,
Sen. Phoen. 172:nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,
Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?
Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,
Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,
Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—Opposed to a previous or a later time:(ζ).quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),
Cic. Agr. 2, 35, 95:raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,
Liv. 3, 69, 1:(Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,
id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,
Vell. 2, 80, 3:et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,
Val. Max. 1, 5, ext. 2:praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,
Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,
Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,
Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,
Flor. 1, 5, 8.—In general statements, applied to the actual state of affairs:(η).mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,
Tac. A. 12, 47:legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,
Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,
Liv. 4, 51, 6.—Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:(θ).quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,
Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,
Liv. 39, 36, 7:jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,
while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,
Ov. M. 2, 310:quid mihi tunc animi fuit?
id. ib. 7, 582:quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?
id. H. 11, 87; 12, 31:quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,
Vell. 2, 124, 1:non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,
Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;9, 3, 1: tunc ego dicere debui,
Sen. Ep. 63, 15:non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,
Plin. Ep. 1, 5, 5:tunc domus priscorum ducum arserunt,
Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;tum, etc.,
Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;Tum potui Medea mori bene,
id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,
if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—Redundant (post-class.):2.id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,
Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—= nunc, in oblique discourse (rare):3.quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,
Liv. 2, 54, 5:ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,
Just. 14, 5, 7.—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:(β).tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,
Varr. R. R. 1, 27:ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,
id. ib. 2, 5:omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),
Sen. Q. N. 1, 8, 7:tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),
id. ib. 4, 2, 21:et tunc potest ventis concitari mare,
id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—With the force of an indefinite temporal clause:(γ).tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,
Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,
id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):4.dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,
Prop. 1, 1, 23:itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),
Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,
Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,
id. ib. 10, 2;7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!
Plin. Ep. 1, 9, 3:propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,
Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—Referring to future time.(α).In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;(β).tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
Cic. Agr. 2, 32, 86:tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,
Liv. 3, 53, 10:senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,
id. 41, 9, 11:nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,
Tib. 2, 5, 95:tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,
Gell. 3, 7, 7.—With the force of a conditional clause:B.tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),
Hor. C. 3, 29, 62:vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),
id. Epod. 17, 74:tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),
id. A. P. 103:tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,
Ov. H. 15 (16), 319:tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,
id. ib. 17 (18), 210.—Representing sequence or succession in events, = deinde.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (rare till after the Aug. per.;(β).in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,
Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,
id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,
id. 45, 25, 1:equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,
id. 7, 8, 1:iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,
Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,
Curt. 3, 8, 24:contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,
Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—Before an abl. absol. (postclass.):(γ).statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,
Tac. A. 1, 48:tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,
Suet. Aug. 98:tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,
Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:2.caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;quid dubitas, etc.,
Caes. B. C. 2, 34:animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,
id. ib. 3, 85:omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,
Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,
Tib. 1, 3, 71:apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,
Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,
Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,
Liv. 9, 39, 10. —In enumerations with tum... deinde... postea, etc.(α).In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;(β).tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,
Suet. Ner. 32 med.; so,tunc... deinde... tunc, etc.,
Vitr. 1, 6, 12 and 13:tunc... tunc... deinde... tunc,
id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,
Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—Of successive speakers in dialogue (rare):C.tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,
Liv. 2, 12, 15:apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,
Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,
Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—In co-ordination (very rare).1.= praeterea, and then:2.(Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!
Sen. Ep. 115, 3.—In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):3.vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,
Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.II.As correlative of dependent clauses.A.Of temporal clauses with cum.1.Referring to definite past time.a.Tunc as antecedent of the clause:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 108:etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?
id. Rud. 3, 6, 8:quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,
id. ib. 2, 5, 43, §111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,
id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?
id. 31, 7, 5:infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,
Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,
Val. Max. 4, 1, 10:quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,
Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—Introducing the apodosis.(α).Of coincident actions:(β).cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,
Liv. 44, 28, 10.—= deinde:2.adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,
Liv. 8, 32, 10:divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,
Vitr. 2, 9, 15:cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,
Just. 2, 11, 5.—Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—3.Referring to indefinite time.a.As antecedent:b.arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,
Cic. Font. 13, 29 (9, 19):tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,
id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,
Quint. 10, 7, 14:tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,
id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,
Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,
Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—Introducing the apodosis:4.cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,
Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,
Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—Referring to future time:B.ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,
Val. Max. 9, 3, ext. 3:poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,
Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—With temporal clauses introduced by ubi (rare).1.Of definite past time:2.ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,
Liv. 4, 55, 2:haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,
id. 25, 8, 9.—Of indefinite time.a.As antecedent:b.tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,
Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—In apodosis:C.stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,
Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.1.Of definite past time:2.posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,
Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—D.With temporal clauses introduced by ut (very rare):E.ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,
Just. 19, 2, 11.—With temporal clauses introduced by quando (rare).1.As antecedent:2.tunc quando abiero,
Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—In apodosis:F.quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,
Cic. Univ. 9.—With temporal clauses introduced by dum (very rare):G.tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,
Sen. Ep. 83, 21.—With conditional clauses.1.In gen.(α).As antecedent:(β).consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,
Cic. Att. 10, 8, 2:sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,
Vitr. 8, 5, 2:tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,
Sen. Ben. 4, 35, 2.—In apodosis:2.si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,
Liv. 8, 31, 7:quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,
Sen. Q. N. 6, 15:quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,
Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,
Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—With a supposition contrary to fact:H.audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,
Sen. Prov. 4, 5.—After abl. absol. (rare):III.legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,
Liv. 44, 21, 1:his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,
Vitr. 10, 9 (14), 2.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tunc (rare):2. a.nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,
Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,
Vell. 2, 12, 1:Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,
Gell. 17, 21, 8:palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,
Just. 13, 5, 5. —Tunc demum.(α).Absol.:(β).tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,
Liv. 41, 3, 5:tunc demum pectora plangi Contigit,
Ov. H. 11, 91:tunc demum intrat tabernaculum,
Curt. 4, 13, 20:tunc demum alia mala (exstiterunt),
Sen. Q. N. 1, 17, 6:(aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,
Plin. 10, 3, 4, § 14:tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,
Suet. Calig. 9:tunc demum ad otium concessit,
id. Claud. 5.—With cum clause:b.postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,
Liv. 21, 59, 6:et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,
id. 44, 44, 3:cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,
Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—3.Tunc primum:4.quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,
Sall. J. 5, 2:tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,
Liv. 1, 35, 8:eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,
id. 4, 54, 2:tunc primum equo merere equites coeperunt,
id. 5, 7, 13:lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,
id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—With deinde (cf.: tum deinde).(α).Deinde tunc:(β).roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—5.Tunc tandem:B.simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,
Liv. 44, 8, 4.—With emphatic particles.1.Tunc vero (or enimvero):2.in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,
Liv. 40, 40, 10:cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,
id. 2, 36, 6:tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,
Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;tunc vero nitenti, etc.,
Tac. A. 1, 11.—Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;3.postero die, etc.,
Liv. 42, 57, 9:tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,
Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—Ne tunc quidem:4.quia ne tunc quidem obsistebatur,
Front. Strat. 3, 17, 9:ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,
Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—Tunc maxime (or tunc cum maxime).(α).Chiefly at that time, especially then:(β).Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,
Sen. Q. N. 3, 26, 2.—Just then:5.hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,
Curt. 3, 2, 17:non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,
id. Vit. Beat. 26, 1.—Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—6.Etiam tunc.(α).Even then:(β).experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,
Gell. 15, 16, 3.—Still:7.quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,
Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—Tunc etiam.(α).Etiam as connective, tum = eo tempore:(β).in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,
Liv. 6, 5, 6.—Poet. for tum etiam, on account of the vowel:8.ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,
Ov. M. 2, 68.—Tunc quoque.(α).Also then:(β).irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,
Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;et tunc quoque forte legebat,
Ov. M. 4, 315:quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,
Sen. Q. N. 2, 18:cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,
Suet. Claud. 21:tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,
Just. 38, 9, 9.—Even then:(γ).tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,
Sen. Q. N. 1, 17, 7:faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,
Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,
Plin. Ep. 1, 13, 2.—= sic quoque, even as it was:C.quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,
Liv. 21, 34, 8.—Tunc temporis (postclass.;v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,
Just. 1, 4, 4:parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,
id. 3, 6, 6:ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,
id. 8, 3, 7:erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,
id. 12, 2, 7. -
98 decorus
decōrus, a, um [decor] [st2]1 [-] qui convient, convenable, bienséant, décent. [st2]2 [-] orné, décoré, paré. [st2]3 [-] beau, aimable, gracieux, élégant, distingué, noble. - avec abl. - facinora neque te decora neque tuis virtutibus, Plaut. Mil.: actes qui ne conviennent ni à toi ni à tes vertus. - avec dat. - color albus decorus deo est, Cic. Leg. 2, 18, 45: la couleur blanche convient à la divinité. - avec ad - decorus ad ornatum, Cic.: qui sert à la parure. - avec pro - decorum pro causa ratus, si... Tac. H. 3: pensant que ce serait bien pour sa cause si... - avec ab - boves decori ab aspectu, Col. 6: boeufs de belle apparence. - decorus aliqua re: embelli par qqch, orné de qqch, paré de qqch. - Phoebus fulgente decorus arcu, Hor.: Phébus paré de son arc brillant. - ductores ostro decori, Virg. En. 5: les chefs rehaussés par la pourpre. - arma decora, Sall.: riches armes. - aedes decora, Hor.: maison bien parée. - erat superciliis decoris et naso rectissimo, Amm. 25: il avait les sourcils bien dessinés et le nez parfaitement rectiligne. - sentit nihil umquam elegans, nihil decorum, Cic. Div. 1: il ne pense jamais rien d'élégant, rien de convenable. - decorum, i, n.: la convenance, la bienséance, le décorum. - ex eo decoro, quod poetae sequuntur, Cic.: d'après ces convenances qu'observent les poètes. - Zeus decorissimus, Apul. Mag.: Zeus très noble. - decorum est + inf.: il convient de; il est beau de, il est noble de. - decorum erat tum capessere pugnam ducibus, Liv. 2: il était alors glorieux pour les consuls de prendre part au combat. - decorum est + prop. inf.: il convient que, il convient de.* * *decōrus, a, um [decor] [st2]1 [-] qui convient, convenable, bienséant, décent. [st2]2 [-] orné, décoré, paré. [st2]3 [-] beau, aimable, gracieux, élégant, distingué, noble. - avec abl. - facinora neque te decora neque tuis virtutibus, Plaut. Mil.: actes qui ne conviennent ni à toi ni à tes vertus. - avec dat. - color albus decorus deo est, Cic. Leg. 2, 18, 45: la couleur blanche convient à la divinité. - avec ad - decorus ad ornatum, Cic.: qui sert à la parure. - avec pro - decorum pro causa ratus, si... Tac. H. 3: pensant que ce serait bien pour sa cause si... - avec ab - boves decori ab aspectu, Col. 6: boeufs de belle apparence. - decorus aliqua re: embelli par qqch, orné de qqch, paré de qqch. - Phoebus fulgente decorus arcu, Hor.: Phébus paré de son arc brillant. - ductores ostro decori, Virg. En. 5: les chefs rehaussés par la pourpre. - arma decora, Sall.: riches armes. - aedes decora, Hor.: maison bien parée. - erat superciliis decoris et naso rectissimo, Amm. 25: il avait les sourcils bien dessinés et le nez parfaitement rectiligne. - sentit nihil umquam elegans, nihil decorum, Cic. Div. 1: il ne pense jamais rien d'élégant, rien de convenable. - decorum, i, n.: la convenance, la bienséance, le décorum. - ex eo decoro, quod poetae sequuntur, Cic.: d'après ces convenances qu'observent les poètes. - Zeus decorissimus, Apul. Mag.: Zeus très noble. - decorum est + inf.: il convient de; il est beau de, il est noble de. - decorum erat tum capessere pugnam ducibus, Liv. 2: il était alors glorieux pour les consuls de prendre part au combat. - decorum est + prop. inf.: il convient que, il convient de.* * *Decorus, pen. prod. Adiectiuum. Plin. Beau.\Decorus ab aspectu. Columel. Beau à regarder, Qui fait beau veoir.\Decora caesaries. Virgil. Belle perruque et bien seante.\Disputatio non ita decora alicui. Cic. Non gueres honneste ne bien seante.\Lachrymae decorae. Terent. Virgil. Larmes bien seantes.\Vix satis decorum videretur eum pluris dies esse in Crassi Tusculano. Cic. Il ne sembleroit guere honneste qu'il fust long temps, etc.\Valde decorum est, patere domos hominum illustrium illustribus hospitibus. Cic. C'est chose fort honneste, etc. Il est fort honneste, etc. -
99 contrā
contrā adv. and praep. [comp. of com-; see 1 cum]. I.adv., of position, in opposition, opposite, face to face, in front, on the other side: signum contra animo finivit, i. e. mentally drew a line, L.: stare, Iu.: ulmus erat contra, in front, O.: consistere, to make front, Cs.: positā Hispaniā, opposite, Ta.: intueri, in the face, L.: oscula non pervenientia contra, so as to meet, O.—Fig., of actions, in turn, in return, back, on the other hand, likewise: Audi nunc, in turn, T.: Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium adloquitur, L.: at tibi contra Evenit, ut, etc., you have your reward, H.: cui latrans contra senex (i. e. respondit), Ph.: si scias quod donum huic dono contra comparet, what counter-gift, T.: Facere contra huic aegre, T.: tibi contra gratiam Referre, T. — Of opposition or strife, in opposition, on the other side: obniti contra sufficere, to have strength to resist, V.: pugnare, O.: vociferans, L.: pauca accipe contra, H.: contra feriundi copia, making a counter-attack, S.: quid, si de litteris corruptis contra venit? as his accuser: est contra iudicatum, an adverse decision: licere, to compete, Cs.: nihil quod contra peterent, to compete for: qui contra fecerit, the transgressor.—With verbs of saying, in opposition, on the other side, in answer: cum contra dicturus Hortensius esset, as opposing counsel: contra qui dicit, the opponent: cum nemo contra diceret, denied it: nihil contra disputabo priusquam dixerit, make no objection: quid contra reus? says in reply: contra dicentibus inimicis, Cs.: quid contra dicerem meditabar, how to reply: id quod contra diceretur refellere, the objections: quod in eā causā contra dicendum est: dicitur contra, nullum esse testamentum, the objection is made: respondit nec contra dici quin, etc., there was no objection, L.— Reversely, in an opposite manner, the contrary, the opposite: in stultitiā contra est, with fools the reverse is true: quod contra est, S.: utrumque contra accidit: alia probabilia, contra alia dicimus, improbable: cognoscere quid boni utrisque aut contra esset (i. e. mali), S. — On the contrary, on the other hand, conversely: tu contra obicies: Romanus conserere pugnam velle, contra eludere Poenus, L.: iusta omnia decora sunt, iniusta contra indecora: ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.: imperavi nihil, et contra patribus parui, but on the contrary: non enim tua culpa est... contraque summa laus: at contra: sed contra: contra autem: falso queritur quod, etc.: nam contra, etc., S.: quin contra, nay on the contrary, L.—Followed by atque or ac, contrary to, different from, otherwise than: simulacrum, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere: contra atque esset dictum, Cs.: si haec contra ac dico essent omnia: contra ac ratus erat, S.: contra quam fas erat, contrary to the divine law: contra quam ipse censnisset, contrary to its own resolution. II. Praep., with acc. (in prose before its case, except sometimes a rel. pron.), of position, before, against, facing, towards, opposite to, contrary to, over against: insulae latus est contra Galliam, Cs.: pacatis contra insulam suam terris, L.: Carthago Italiam contra, V.—Opposite, towards, against, facing, over against: contra vos in contione consistere, to face you: a fronte contra hostem, Cs.: Albanos contra legionem conlocat, L.: quos agmina contra Procurrunt, V.: contra hanc Romam altera Roma, a rival to.—Fig., in answer to, in reply to: contra ea facturos clamitabat, etc., Cs.: contra ea aiebat, etc., L.: contra postulata nuntios mittit, S.: Quae contra breviter fata est vates, V.—With valere, to weigh against, counterbalance, avail against: hac ratio contra omne ius iurandum valet: contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium? H. —Of opposition or strife, against, with, in hostility to, as the enemy of: contra Caesarem gerere bellum: arma contra senatum tuli: armis contendere contra populum R., Cs.: contra Crustuminos profectus, marched against, L.: nihil se contra Sequanos consili inire, take hostile measures against, Cs.: contra salutem urbis incitari: paratus contra eum: agere contra hominem, plead against: nihil satis firmum contra Metellum, S.: contra difficultates providere, S.: vi contra vim resistere, L.: defensio contra vim: contra me sentire, hold an unfavorable opinion: quem contra veneris antea, for whose adversary you were counsel: pugnandum contra morbum: (provinciam) contra Caesarem retenturi, as the enemy of: eae res contra nos faciunt, make against.—Against, in opposition to, as the opponent of: tibi contra nos dicendum putes: contra iuris consultos dicere, against their opinions: contra caput dicere, to plead against life: contra Epicurum dictum est, in reply to: consuetudo contra deos disputandi, i. e. against the existence.—Against, injurious to, unfavorable to, to the disadvantage of: nihil contra me fecit odio mei: aliquid contra Caesarem Pompeio suadere: contra se ipse misericors, to his own injury, Ph.: contra valetudinis commodum laborare.—Esp., of offences, against, in violation of: pecuniam contra leges auferre: contra fas: contra ius gentium, L.: contra verecundiam, in disregard of: contra rem p. fecisse, to have been guilty of treason: vim eam contra rem p. factam decernere, L.: contra morem facere: quod contra legem esset: contra fidem. — Of opposition in thought, contrary to, opposite to, the reverse of: sed mihi contra ea videtur, the contrary seems true, S.: contra ea Caesar putabat, otherwise, Cs.: contra ea benigne, on the other hand, L.: cuius a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari), whereas: quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere, while, on the contrary.—With an abstract noun, contrary to, beyond, against: contra omnium opinionem (i. e. contra ac rati erant), Cs.: contra opinionem Iugurthae, against the expectation, S.: cetera contra spem salva invenit, L.: contra timorem animi praemia sceleris adeptus, S.* * *Ifacing, face-to-face, in the eyes; towards/up to; across; in opposite direction; against, opposite, opposed/hostile/contrary/in reply to; directly over/level; otherwise, differently; conversely; on the contrary; vice versaIIagainst, facing, opposite; weighed against; as against; in resistance/reply to; contrary to, not in conformance with; the reverse of; otherwise than; towards/up to, in direction of; directly over/level with; to detriment of -
100 ac
atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).I.In joining single words, which is its most common use.A.In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)1.The form atque.a.Before vowels and h. —Before a (very freq.):b.sociorum atque amicorum,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):deposci atque expeti,
Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):excitare atque inflammare,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):honestissimus atque ornatissimus,
Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):Sertorianae atque Hispaniensis,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—Before consonants.—Before b (very rare):2.Gallorum atque Belgarum,
Caes. B. G. 1, 6; so,Cassius atque Brutus,
Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):in portubus atque custodiis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):superatam esse atque depressam,
Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):vitiis atque flagitiis,
Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):dignitate atque gloria,
Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:virtute atque gloria,
Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):labore atque justitia,
Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):hilari atque laeto,
Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):multae atque magnae,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):adventu atque nomine,
Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):magna atque praeclara,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):se conlegit atque recreavit,
Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):provinciarum atque sociorum,
Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):parietum atque tectorum,
Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):gravis atque vehemens,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—The form ac before consonants.—Before b (very rare):B.sentientes ac bene meritos,
Cic. Off. 1, 41, 149:feri ac barbari,
Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):liberis ac conjugibus,
Liv. 21, 30:Romae ac circa urbem,
id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):periculum ac discrimen,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:usus ac disciplina,
Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):opima est ac fertilis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:potentissimos ac firmissimos,
Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;2, 13: pessuma ac flagitiosissima,
Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):nobilitatis ac juventutis,
Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):terrore ac metu,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):insedit ac nimis inveteravit,
Cic. Imp. Pomp. 3, 7:gentes ac nationes,
id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):celeberrimum ac plenissimum,
Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):firmamenti ac roboris,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):vectigalibus ac sociis,
Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):tantis rebus ac tanto bello,
Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):armatos ac victores,
Caes. B. G. 1, 40:inconsulte ac veluti etc.,
Sall. C. 42, 2:opera ac vineae,
Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,
Tac. Agr. 35:in se simul atque in Herculem,
id. G. 34:suos prosequitur simul ac deponit,
id. ib. 30; so,sociis pariter atque hostibus,
id. H. 4, 73:innocentes ac noxios juxta cadere,
id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,
Cic. Cael. 19, 45:omnia honesta atque inhonesta,
Sall. C. 30, 4:nobiles atque ignobiles,
id. ib. 20, 7:caloris ac frigoris patientia par,
Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,
Hor. Ep. 1, 16, 32.—Esp.a.In a hendiadys:b.utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,
with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:de conplexu ejus ac sinu,
of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,
Sall. C. 3 fin.:clamore atque adsensu,
shout of applause, Liv. 21, 3.—In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).(α).Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:(β).Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,
and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,
and indeed, Cic. Or. 16, 52:magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,
and especially, id. Cat. 1, 5, 11:hebeti ingenio atque nullo,
and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,
and even, id. Cat. 4, 9:fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,
and at the same time, Sall. J. 14, 11:intra moenia atque in sinu urbis,
id. C. 52, 35.—With adeo, and that too, and even:(γ).intra moenia atque adeo in senatu,
Cic. Cat. 1, 2, 5:qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,
id. ib. 2, 12, 27:insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,
id. Planc. 19 fin.:non petentem atque adeo etiam absentem,
Liv. 10, 5.—And with autem also added:atque adeo autem quor etc.,
Ter. Eun. 5, 4, 42.—With etiam:(δ).id jam populare atque etiam plausibile factum est,
and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,
Liv. 3, 46.—With the dem. pron. hic, is:II.negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,
and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,
Caes. B. C. 1, 27:Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,
id. ib. 2, 2:duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,
id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,
id. B. G. 5, 18:ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,
id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,
Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—In comparisons.A.Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:B.si parem sententiam hic habet ac formam,
Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:Ecastor pariter hoc atque alias res soles,
Plaut. Men. 5, 1, 52:pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,
Ter. Phorm. 5, 3, 3:neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,
Cic. N. D. 3, 1, 3:parique eum atque illos imperio esse jussit,
Nep. Dat. 3, 5:magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,
id. Hann. 5, 3:pariter patribus ac plebi carus,
Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,
Cic. Inv. 2, 23, 70:equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,
Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,
Cic. Verr. 2, 3, 19:Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,
Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,
id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,
Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,
Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,
Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:cum totidem navibus atque erat profectus,
Nep. Milt. 7, 4.—Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:C.illi sunt alio ingenio atque tu,
other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:aliter tuum amorem atque est accipis,
Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,
Cic. Att. 2, 3:simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
id. Cat. 3, 8, 20:vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:qui versantur retro, contrario motu atque caelum,
id. Rep. 6, 17, 17:membra paulo secus a me atque ab illo partita,
id. de Or. 3, 30, 119:cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,
id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;D.once, however, non aliter, ac si,
Cic. Att. 13, 51;v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,
Plaut. Am. 4, 1, 11:nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,
id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,
Cic. Verr. 2, 1, 46:et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,
id. Tusc. 3, 30, 73:si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,
id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
just as if, Cic. Fam. 13, 43:tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,
id. N. D. 3, 3, 8:reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,
id. Post. Red. in Sen. 8, 20:quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,
id. Mur. 4 fin.:haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,
Liv. 5, 5 fin. al. —More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;E.in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,
Plaut. Bacch. 4, 4, 73:haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,
id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,
Cic. Cat. 4, 2:pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,
id. Inv. 1, 32, 54:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,
Plaut. Am. 1, 1, 118:num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?
id. Mil. 4, 3, 37.—Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):F.nebula haud est mollis atque hujus est,
Plaut. Cas. 4, 4, 21:quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,
id. Bacch. 3, 6, 20:quae suco caret atque putris pumex,
Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:G.amicior mihi nullus vivit atque is est,
Plaut. Merc. 5, 2, 56:non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,
Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,
Cat. 61, 172:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561:Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,
id. ib. 2, 7, 96:Artius atque hedera procera adstringitur ilex,
id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:III.principio Atque animus ephebis aetate exiit,
as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,
Dig. 21, 1, 25:quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,
ib. 16, 1, 24.—To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.a.Absol.:b.Decipiam ac non veniam,
Ter. Heaut. 4, 4, 6:si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,
id. Eun. 1, 2, 60:perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,
Cic. Leg. 1, 20, 54:quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,
id. Rosc. Am. 33:si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?
id. N. D. 2, 6, 17:nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,
id. Att. 1, 16:si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,
id. Agr. 2, 37, 101:si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,
id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:velut destituti ac non qui ipsi destituissent,
Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,
Tac. Or. 1.—With potius:IV.Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?
Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?
id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,
Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —In connecting clauses and beginning periods.1.In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:2.atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,
Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,
Hor. S. 1, 10, 31:multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,
Tac. A. 1, 47:Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,
Tac. Or. 14:ac similiter in translatione, etc.,
Quint. 3, 6, 77.—In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.a.Absol.:b.maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,
and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —Often with etiam:c.Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,
Cic. Or. 40, 139:Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,
id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—Sometimes with quoque:d.Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,
Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—3.In narration:4.aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,
Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,
Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):5.Atque ut perspicio, profecto etc.,
Plaut. Capt. 3, 4, 53:ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,
Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,
Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,
Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16:Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,
id. Lael. 15, 54.—In connecting two acts or events.a.In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;b. (α).ad prandium? Atque illi tacent,
And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,
and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:dum circumspecto atque ego lembum conspicor,
id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,
and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,
Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,
id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:cape hoc argentum atque defer,
Ter. Heaut. 4, 7, 3:abi domum ac deos comprecare,
id. Ad. 4, 5, 65:tace modo ac sequere hac,
id. ib. 2, 4, 16:Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,
Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:Da auxilium, pater, atque haec omina firma,
id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—Absol.:(β).si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,
and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—With ita or sic:c.Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,
Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,
Quint. 12, 10, 67.—Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):6.non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,
Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—(As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:7.Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,
Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,
id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,
And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—In expressing a wish, atque utinam:8.Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!
Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:Atque utinam pro decore etc.,
Liv. 21, 41, 13:Atque utinam ex vobis unus etc.,
Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!
Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.a.Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;b.atque ipsis commentum placet,
Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,
id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,
and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,
Plin. Pan. 26.—With tamen:9.nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 85:discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,
id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:Atque in his tamen tribus generibus etc.,
id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):ac tamen initia fastigii etc.,
Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,
id. H. 5, 16.—To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;10.... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,
Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),
Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—In introducing a purpose (freq. in Cic.).a.A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:b.Ac ne sine causa videretur edixisse,
Cic. Phil. 3, 9, 24:Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,
id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:Ac ne saepius dicendum sit,
Cels. 8, 1:Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,
Hor. Ep. 1, 1, 13:Ac ne forte putes,
id. ib. 2, 1, 208:Ac ne forte putes etc.,
Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—A positive purpose:11.Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,
Cic. Cat. 2, 5, 9:Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,
id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,
id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:b.atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,
id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—In introducing parentheses:c.vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,
Liv. 21, 38:omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,
Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:V.Ac de primo quidem officii fonte diximus,
id. Off. 1, 6, 19:Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,
id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—In particular connections and phrases.A.Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:B.unae atque alterae scalae,
Sall. J. 60, 7:quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,
id. ib. 93, 2:unum atque alterum lacum integer perfluit,
Tac. H. 5, 6:dilatisque alia atque alia de causa comitiis,
Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:alius atque alius,
Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2.—Etiam atque etiam. again and again:C.temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,
Ter. Eun. 1, 1, 11:etiam atque etiam considera,
Cic. Div. in Caecil. 14, 46:monitos eos etiam atque etiam volo,
id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:iterum atque iterum,
Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—D.Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:E.atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,
but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,
and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:F.Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,
Cic. de Or. 3, 59, 223:quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,
id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,
id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,
Quint. 10, 2, 2.—With other conjunctions.1.After et:2.equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,
Cic. de Or. 1, 58, 247:Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,
id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,
Tac. Agr. 32.:denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,
Liv. 21, 6, 4:ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,
id. 21, 41, 2:et uti liter demum ac Latine perspicueque,
Quint. 8, 3, 3:Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,
id. 12, 10, 67. —After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:3.submoverique atque in castra redigi,
Liv. 26, 10:terrorem caedemque ac fugam fecere,
id. 21, 52:mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,
Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—Before et:4.caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,
Tac. Agr. 32.—After neque (only in the poets and post - Aug. prose):G.nec clavis nec canis atque calix,
Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,
Suet. Vesp. 12.—Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,
Cic. Leg. 3, 9, 20:omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,
id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:Haec atque illa dies atque alia atque alia,
Cat. 68, 152:Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,
Verg. G. 4, 463:Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,
id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,
Tib. 2, 5, 73:complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,
Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:a.In the second place:b.Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,
Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,
Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—In the third place:quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,
Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)
См. также в других словарях:
NIHIL fecit — in acclamatione Claudio II. factâ apud Trebellium Pollionem c. 4. Claudi Auguste tu nos a Palmyrenis vindica (dictum quinquies) Claudi Auguste, tu nos a Zenobia et a Victoria libera: (dictum septies) Claudi Auguste, Tetricus nihil fecit: (dictum… … Hofmann J. Lexicon universale
MUNDITIES Ceremonialis — varia in Vet Testam. a Deo fuit requisita. Praeter amictus enim et edulia, quae certis limitibus circumscripsit, cautum etiam voluit Deus populo suo, de Munditie; ut ita omni ex parte eos ornaret amplissime. Erat autem omnis immundities, pro… … Hofmann J. Lexicon universale
FLAMMA — I. FLAMMA proprie fornacis est, quod flatu follium excitatur; Salmas. mel. a φλέγμα, Aeol. φλέμμα, hincqueve φλάμμα, dicta. Eius inspectio, Gr. πυρομαντεία, pars Haruspicinae fuit non ignobilis; dicebanturque tum Harnspices δἰ ἐμπύρων μαυτεύεςθαι … Hofmann J. Lexicon universale
HOROLOGIUM — I. HOROLOGIUM, Varroni de Re Rust. l. 3. c. 5. turris dicitur, vento, undecumque flaret, indicando exstincto. vide infra Turris it. supra Aurologium. II. HOROLOGIUM antiquitus venter fuit, ut Parasitus ille Plautinus apud A. gell. l. 3. c. 4 ait … Hofmann J. Lexicon universale
TANGENDI lanuginem — per blanditias, mos memoratur Suetonio in Nerone, c. 34. Quam (amitam suam) cum ex duritia alvi cubantem visitaret: et illa tractans lanuginem eius, ut assolet iam grandis natu etc. Sed et mentum, dextram, vel genua tangebant supplices, ut suô… … Hofmann J. Lexicon universale
Amafinius — C. (probably Gaius) Amafinius (or Amafanius) was one of the earliest Roman writers in favour of the Epicurean philosophy. He probably lived in the late 2nd century and early 1st century BCE. [Smith, M., (2001), On the Nature of Things , page x.… … Wikipedia
CURSUS — I. CURSUS Graece Δρόμος, in Aegyptiorum templis, dictum est in ingressu eorum pavimentum, Latitudine iugeri aut paulo minus, Longitudine triplâ, aut quadruplâ, apud Callimachum. Λιθόςτρωτον vocat Strabo, l. 17, post quam partem erat Προπύλαιον… … Hofmann J. Lexicon universale
PATRIMONIUM — proprie quod nobis a Parentibus relictum est et a Maioribus obtingit, Cicer. l. 2. Ep. Famil. ad Caelium: adeoque res ipsas nobis relictas. sicut Hereditas ius a Patre relictum, denotat, Idem de Offic. l. 1. Varie sumitur apud ICtos, ut vulgarem… … Hofmann J. Lexicon universale
SOLARIUM — in Sole umbrâ horas distinguens; quodnam Romae antiquissimum fuerit, inquit Censorinus c. 23. inventu difficile est. Alii enim apud aedem Quirini primum statutum dicunt nimirum a L. Papyrio Cursore, Plin. l. 7. c. 60. alii in Capitolio, nonnulli… … Hofmann J. Lexicon universale
SOMNUS — Aristoni atrocissimus publicanus, ut qui dimidium aetatis nostrae ad se rapit: Lethes frater iure dictus in Hymn. una cum Somniis, Fato, Parcis, Morte, Noctis filius, creditus est olim, uti discimus ex Hesiodo in Theogon. Certe Pausan. Eliacis… … Hofmann J. Lexicon universale
GIGANTES — Telluris filii excelsissimae staturae, et draconum pedibus in Deorum perniciem procreati, ut superis scilicet bellum inferrent, Iovemque de caeli poslessione deicerent. Macrob. Sat. l. 1. c. 20. Gigantas autem quid aliud fuisse credendum est,… … Hofmann J. Lexicon universale
