-
41 χαλάω
χαλάω, fut. χαλάσω, dor. χαλάξω, perf. pass. κεχάλασμαι, – nachlassen, – 1) trans., d. i. eine Spannung aufheben, abspannen; βιόν, τόξα, H. h. Apoll. 6. 27; 12 τόξα κεχαλασμένα; Sp.; πτέρυγα χαλάξας, die Flügel sinken lassen, Pind. P. 1, 6; Gegensatz von συνάγω Plat. Tim. 66 c, von συντείνειν τὰ νεῦρα Phaed. 98 d; ἡνίας τοῖς λόγοις Prot. 338 a; μέτωπον, die Stirn entfalten od. entrunzeln, erheitern, Ar. Vesp. 655; vgl. Ant. Lup. p. 69; – losbinden, lösen, τινὰ ἐκ δεσμῶν Aesch. Prom. 176; πρὶν ἂν χαλασϑῇ δεσμὰ λυμαντήρια 993; χαλᾷ κρεμαστὴν ἀρτάνην Soph. O. R. 1266; δεσμά Eur. Andr. 578; bes. χαλινὰ χαλᾶν, die straff angezogenen Zügel nachlassen, schießen lassen, und vom Ankertau, ναῠς ἔστη, ἢν χαλᾷ πόδα Or. 706; so auch κλῇϑρα, κλῇδας χαλᾶν, den Thürriemen losbinden, die Thür öffnen, Hipp. 808 Med. 1314; ἀσκόν Cycl. 161; τυγχάνω γε κλῇϑρ' ἀνασπαστοῠ πύλης χαλῶσα Soph. Ant. 1172; τοὺς μοχλούς Ar. Lys. 310; auch μοχλοῖς πύλας χαλᾶτε, Aesch. Ch. 866; u. übertr., χαλᾶτε πᾶν κάλυμμ' ἀπ' ὀφϑαλμῶν Soph. El. 1460; – eng zusammengezogene Dinge aus einander lassen, erweitern. – Uebtr. = fahren lassen, aufgeben, τὴν ὀργήν Ar. Vesp. 753. – 2) intr., erschlaffen, lose od. schlaff werden, seine Spannung od. seine Kraft verlieren, ἐπειδὰν αἱ ἐπιϑυμίαι χαλάσωσι Plat. Rep. I, 329 c; χαλασάσης τῆς ἀλγηδόνος Luc. Amor. 27. – Dah. auch aus einandergehen, seine Haltung verlieren, sich öffnen, ζῶναί σοι χαλῶσι Eur. Bacch. 933; πύλαι χαλῶσαι, offen stehend, Xen. Cyr. 7, 5,29. – 3) χαλᾶν τινος, von Etwas nachlassen, ablassen, τῆς ὀργῆς Ar. Av. 383; αἰκίζεταί τε κοὐδαμῆ χαλᾷ κακῶν Aesch. Prom. 256; absolut, σφίγγε, μηδαμῆ χάλα 58; vgl. Soph. O. C. 203; σμικρόν γέ μοι τῆς ἀρχῆς χάλασον Plat. Men. 86 e; χαλῶντες τοῠ τόνου Luc. bis acc. 21; – χαλᾶν τινι, Einem nachgeben, gegen ihn nachsichtig sein, ihm vergeben, verzeihen; χάλα τοῖς τοκεῦσιν, vergieb deiner Mutter, Eur. Hec. 407; εἴκειν ὁδοῦ χαλῶντα τοῖς κακίοσιν Ion 637. – Bei den Aerzten κοιλίη ὑγρὰ χαλᾷ, vom Durchfall, Hippocr.
-
42 ψακαλ-οῦχος
ψακαλ-οῦχος, Junge habend, μητέρες, Mütter mit ihren Jungen, Soph. frg. 962.
-
43 Διο-μήτωρ
Διο-μήτωρ, ορος, ὁ, Mutter des Zeus, Theolg. arithm. p. 12.
-
44 ΘΑΩ
ΘΑΩ, säugen, ernähren; ϑῆσαι erkl. Hesych. ϑρέψαι, ϑηλάσαι. – Med. ϑῆσϑαι, melken, αἰεὶ παρέχουσιν ἐπηετανὸν γάλα ϑῆσϑαι Od. 4, 89; im aor., Ἕκτωρ μὲν ϑνητός τε γυναῖκά τε ϑήσατο μαζόν, er sog, trank die Brust, Il. 24, 58; σὺ δὲ ϑήσαο μαζὸν αἰγός Callim. Iov. 48; ϑησάμενος, saugend, H. h. Cer. 236; aber H. h. Apoll. 123 steht Ἀπόλλωνα ϑήσατο μήτηρ, die Mutter säugte ihn. – Dies Verbum ist der Stamm von ϑῆλυς, ϑηλή, τίτϑη, wie von ϑάλλω, auch wohl ϑοίνη. – S. übrigens ϑάομαι.
-
45 γόναρ
-
46 κατ-ῄορος
κατ-ῄορος, herabhangend, schwebend; Ap. Rh. 2, 1042; βόστρυχα Paul. Sil. 33 (V, 260); Eur. Troad. 1097 τέκνων δὲ πλῆϑος ἐν πύλαις δάκρυσι κατῄορα στένει, nach Hermann die Kinder, die sich weinend an den Arm der Mutter hängen.
-
47 γεννάω
γεννάω, zeugen, eigtl. vom Vater; ὁ γεννήσας πατήρ Soph. El. 1404; Eur. I. T. 499; seltener von der Mutter, für τίκτειν, Luc. sacrif. 6; Plut. ed. lib. 5; Hel. 7, 23; Apollod. 1, 3; N. T.; οἱ γεννήσαντες, die Eltern, Plat. Rep. VII, 538 a; Xen. Mem. 2, 1, 27; pass., ὅϑεν γεγεννημένοι Pind. P. 5, 74; ἐκ τούτων Plat. Uebh. erzeugen, hervorbringen; ἄνδρα χρή, κἂν σῶμα γεννήσῃ μέγα, δοκεῖν πεσεῖν ἄν Soph. Ai. 1056, = φύῃ, wenn er einen großen Körper hat; αἱ δέ τι σπουδαῖον γεννῶσι τῶν τεχνῶν Plat. Legg. X, 889 d; λόγους καλούς Conv. 210 a; ἔρωτα Tim. 91 b; νοῦν καὶ ἀλήϑειαν Rep. VI, 490 b; med. (aus sich erzeugen) = act., Tim. 34 b Menex. 238 a; Arist. coel. 2, 1; sagen, daß etwas entstanden sei, Thom. Mag. γεννητὸν λέγει.
-
48 γενέθλιος
γενέθλιος, ον, auch -ία, Lycophr. 1194, 1) zur Geburt gehörig; δόσις Aesch. Eum. 7; βλάσται Soph. O. C. 976. Bes. ἡμέρα, Geburtstag, ἦμαρ Crinag. 8 (VI, 261); ohne dies ἡ γενέϑλιος Plut. Pomp. 79; Luc enc. Dem. 21; – τὰ γενέϑλια, Geburtstagsfeier, Plat Conv. 203 c; Xen. Cyr. 1, 3, 10; ἑορτάζειν Plat. Alc I, 121 b; ἑστιᾶν Luc. Hermot. 11; ϑύειν, mit Opfer feiern, Eur. Ion. 653; ϑύειν καὶ ἄγειν Plut.; – ϑεοί die die Geburt beschützen, Plat. Legg. V, 729 c IX, 879 d – 2) Zum Geschlecht, zur Familie gehörig, Ζεύς Pind Ol. 8, 16 P. 4, 167, Stammvater; δαίμων Ol. 13. 101, das angeborne Geschick; ϑεοί Aesch. Spt. 621, Stammgötter; bei Dion. Hal. 1, 67 = Penates; ἀραί Ch. 899, Fluch der Eltern; αἷμα γεν. Eur. Or. 89, das Blut der Mutter. – 3) erzeugend, Aesch. Eum. 283.
-
49 γείνομαι
γείνομαι, Nebenform von γίγνομαι; ΓΙΝ = ΓΕΝ mit Guna u. Umlaut, ΓΑΙΝ, ΓΕΙΝ? Oder entstanden aus ΓΕΝΊΟΜΑΙ? Oder bloße Dehnung aus ΓΕ'ΝΟΜΑΙ? – Vgl. τείνω, ΤΕΝ-. – 1) praes. u. imperf., geboren, gezeugtwerden, Hom. u. sp. D.; Iliad. 22, 477 γεινόμεϑα, Bekker γιγνόμεϑα, 10, 71 γεινομένοισιν, Bekker γιγνομένοισιν, 23, 79 γεινόμενον, Bekker γιγνόμενον, Iliad. 20, 128. 24, 210 Odyss. 4, 208. 7, 198 γεινομένῳ, Bekker γιγνομένῳ. Scholl. Aristonic. Iliad. 20, 125 ἕως τοῦ γεινομένῳ ἐπένησε (vs. 128) ἀϑετοῦνται στίχοι τέσσαρες: hiernach las Aristarch Iliad. 20, 128 γεινομένῳ, wahrscheinlich also auch an den übrigen Stellen γεινόμεϑα, γεινομένοισιν, γεινόμενον, γεινομένῳ, Sengebusch Aristonic. p. 13 sq. – 2) aorist. ἐγεινάμην, erzeugen, gebären, Hom. oft; z. B. Iliad. 5, 800 ἦ ὀλίγον οἷ παῖδα ἐοικότα γείνατο Τυδεύς; 1, 280 ϑεὰ δέ σε γείνατο μήτηρ; 7, 10 ὃν κορυνήτης γείνατ' Αρηίϑοος καὶ Φυλομέδουσα βοῶπις; Odyss. 8, 312 ἀλλὰ τοκῆε δύω, τὼ μὴ γείνασϑαι ὄφελλον; Odyss. 20, 202 Ζεῦ πάτερ, οὐκ ἐλεαίρεις ἄνδρας, ἐπὴν δὴ γείνεαι αὐτός, conjunct. zu ἐγεινάμην. nicht zu γεί. νομαι, statt γείνηαι. – Folgende: ἡ γειναμένη, die Mutter, Her. 4, 10; Xen. Mem. 1, 4, 7; Arist. H. A. 7, 2 die Kindbetterin; οἱ γεινόμενοι, die Eltern, Hes. Th. 1, 120. 122 u. Folgende; auch übertr. aufs Vaterland, Eur. Phoen. 1003. Vgl. übrigens γίγνομαι γειόθεν, = γῆϑεν, Callim. frg. bei Schol. Ap. Rh. 2, 375.
-
50 κακο-μήτωρ
κακο-μήτωρ, ορος, eine unglückliche od. böse Mutter habend, Hesych., Erkl. von ἀμήτωρ. – Aber Man. 4, 307 steht κακομήτορες neben δόλιοι = κακομῆται, vielleicht in κακομήστορες zu ändern.
-
51 κοτυληδών
κοτυληδών, όνος, ἡ, wie κοτύλη, jede Vertiefung; – a) vom Becher, ἐκϑλίψαντα πορεῖν κυάϑου κοτυληδόνα πλήρη Nic. Al. 547. – b) die Pfanne des Hü sth eckens, νῦν γὰρ ἐν ἄρϑροις τοῖς ἡμετέροις στρέφεται χαλαρὰ κοτυληδών Ar. Vesp. 1495; so erkl. Arist. H. A. 1, 13, τὸ δὲ ἐν ᾡ στρέφεται ὁ μηρός, κοτυληδών; vgl. 3, 7. – c) die Saugnäpfchen an den Fängen der πολύποδες, der Dintenfische, mit denen sie sich an Felsen anhängen u. ihren Raub fassen, πουλύποδος ϑαλάμης ἐξελκομένοιο πρὸς κοτυληδονόφιν πυκιναὶ λάϊγγες ἔχονται Od. 5, 432; vgl. Arist. H. A. 4, 1 u. Ath. XI, 479 b. – d) die Saugwarzen an der Mutter trächtiger, wiederkäuender Thiere, Galen. – e) eine Pflanze, umbilicus Veneris; Diosc.; Nic. Th. 681.
-
52 κοινο-μήτωρ
κοινο-μήτωρ, ορος, eine gemeinsame Mutter habend, Theognost. 21, 26.
-
53 κοίμημα
κοίμημα, τό, Schlaf, VLL. Erkl. von κοῖτος u. κῶμα. – Der Beischlaf, κοιαήματά τ' αὐτογέννητ' ἐμῷ πατρὶ δυςμόρου μητρός, mit der Mutter, Soph. Ant. 856.
-
54 εὐ-τυχέω
εὐ-τυχέω, eigtl. gut treffen, das Gewünschte erlangen, das Ziel erreichen, nur noch bei Sp., die es sowohl mit dem gen. verbinden, ἀγωγῆς Synes., ὥρας Luc. Charidem. 23, εἰ μνήμης εὐτυχῶ, wenn ich mich recht besinne, Ath. II, 58 c, als mit dem acc., ὅτε τὴν τῆς ὰρχῆς τιμὴν εὐτύχησε Hdn. 3, 10, 9, τἀμὰ ἀγαϑά, genieße meine Güter, Alciphr. 2, 3, a. Sp. -Uebh. Glück haben, vom Sieger, Pind. Ol. 7, 81 I. 3, 1; glücklich sein, πόνου τοι χωρὶς οὐδὲν εὐτυχεῖ Soph. El. 933; Ggstz ἀτωμένη Ant. 17, wie δυςτυχεῖν 1144; τούτῳ μὲν εὐτυχεῖν δοῖεν ϑεοί Aesch. Spt. 404; auch vom Glück im Kampf, ὡς πόλις εὐτυχῇ ih. 609; τἄλλ' εὐτυχοῖμεν πρὸς ϑεῶν, im Uebrigen, Suppl. 992, wie Thuc. 2, 64 u. A.; ἆρ' εὐτυχεῖς οὐν τοῖς γάμοις Eur. Phoen. 427 u. ä. χρήμασιν, ἄγρᾳ, wie τῇ οὐσίᾳ Dem. 42, 3, darin, daran glücklich sein; εἰς τέκνα, in Hinsicht der Kinder, Eur. Ion 567; aber ἐς τὴν Πύλον, gegen Pylus, Thuc. 5, 7; ἔν τινι, Xen. Hell. 7, 1, 5; εὐτυχῆσαι im Ggstz von βλαβῆναι Thuc. 7, 68; εὐτυχῶν im Ggstz von πταίσας Xen. Cyr. 3, 1, 26; εὐτύχει wie vale in Briefen, Plat. Ep. IV, 321 c u. sonst; τοὺς πολέμους, im Kriege, Her. 1, 65; anders ἐπεὶ εὐτύχησαν τοῦτο τὸ εὐτύχημα Xen. An. 6, 1, 6, als sie dies Glück gehabt, wie μεγάλαις ἐπαιρόμενος εὐτυχίαις, ἃς πρόσϑεν εὐτύχησε, durch das Glück, das er früher gehabt hatte, Plut. Fab. Max. 2; ἐπί τινι, Luc. Char. 17; auch mit dem inf., οὐκ εὐτύχησε μήτηρ γενέσϑαι, sie hatte nicht das Glück, Mutter zu werden, Long. Past. 4, 19; u. mit dem partic., εἰ εὐτυχήσομεν ἑλόντες Eur. Or. 1211; Xen. Hell. 7, 1, 11; – εὐτυχοίης, ironisch verneinender Ausdruck: Glück zu! Wohl bekomm's! vgl. Valcken. Phoen. 406; – εὐτυχοῦσα ἡμέρα, ein Glückstag, Alciphr. 3, 46. – Pass., Thuc. 7, 77 ἱκανὰ τοῖς πολεμίοις εὐτύχηται, wie bes. Sp., vom Glücke begünstigt werden, Glück haben, τὰ τῆς μάχης εὐτυχεῖτο Plut. Num. 11, es wurde glücklich gekämpft; εὐτύχηταί σοι πάντα τῆς εὐχῆς μειζόνως Luc. de merced. cond. 12; ὅταν εἰς τὴν ἀπό-βασιν εὐτυχηϑῇ, wenn es glücklich gehen sollte, Hdn. 2, 9, öfter; – τὸ εὐτυχούμενον, das Glück, Alciphr. 2, 3.
-
55 δυς-αριστο-τόκεια
δυς-αριστο-τόκεια, ἡ, die unglückliche Mutter des besten Sohnes, Thetis, Il. 18, 54, ἅπαξ εἰρημέν. Vgl. Apoll. Lex. Hom. p. 60, 27.
-
56 δυς-μήτωρ
-
57 δυς-μήτηρ
δυς-μήτηρ, ἡ, böse Mutter; Homer einmal, Odyss. 28, 97 μῆτερ ἐμὴ δύσμητερ, ἀπηνέα ϑυμὸν ἔχουσα; – Lycophr. 1174.
-
58 δια-σκανδῑκίζω
δια-σκανδῑκίζω, Ar. Equ. 19. Schol. διευριπιδίζω, eigtl. verkerbeln, d. i. in Euripides Manier vortragen, dessen Mutter mit Küchenkräutern, also auch mit Kerbel ( σκάνδιξ) handelte. – Bei Teleclid. Ath. II, 56 d im eigtl. Sinne, Kerbel essen.
-
59 δι-μήτωρ
-
60 μαμμ-ωνυμικῶς
μαμμ-ωνυμικῶς, nach der Mutter od. Großmutter benannt, Schol. Il. 1, 43.
См. также в других словарях:
Mutter- — Mutter … Deutsch Wörterbuch
Mutter — mit Kindern: Le Repos, von William Adolphe Bouguereau (1879) Eine Mutter ist der weibliche Elternteil eines Kindes. Als Mutter bezeichnete man allgemein die Frau, die ein Kind gebiert bzw. geboren hat. Inzwi … Deutsch Wikipedia
Mütter — ist ein 1935 erschienener Roman des österreichischen Schriftstellers Karl Heinrich Waggerl (1897–1973). Es handelt sich um seinen letzten Roman; später wandte sich Waggerl der kleineren erzählerischen Form zu. Inhalt In einem österreichischen… … Deutsch Wikipedia
Mutter — Mutter. Die junge Gattin ist Mutter geworden, sie hat ein Anrecht auf die künftige Generation erlangt, sie hat sich durch ein mächtiges Band an sie gekettet. Ein neues Dasein öffnet sich ihr mit neuen Pflichten, neuen Freuden, Schmerzen und… … Damen Conversations Lexikon
Mutter — Mutter: Die altgerm. Verwandtschaftsbezeichnung mhd., ahd. muoter, niederl. moeder, engl. mother, schwed. moder beruht mit Entsprechungen in den meisten anderen idg. Sprachen auf idg. *mātér »Mutter«, vgl. z. B. aind. mātár »Mutter«, griech.… … Das Herkunftswörterbuch
Mutter — Sf std. (8. Jh.), mhd. muoter, ahd. muoter, as. mōdar Stammwort. Aus g. * mōder f. Mutter , auch in anord. móđir, ae. mōdor, afr. mōder (gt. dafür aiþei). Aus ig. * mātēr f. Mutter , auch in ai. mātár , toch.A mācar, toch.B mācer, gr. mḗtēr, l.… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Mutter — [Basiswortschatz (Rating 1 1500)] Bsp.: • Ist diese Frau Ihre Mutter? • Helen und Nick sind mit ihrer Mutter im Supermarkt. • Frau Brown ist Peters Mutter … Deutsch Wörterbuch
Mutter — Mut ter, v. i. [imp. & p. p. {Muttered}; p. pr. & vb. n. {Muttering}.] [Prob. of imitative origin; cf. L. muttire, mutire.] 1. To utter words indistinctly or with a low voice and lips partly closed; esp., to utter indistinct complaints or angry… … The Collaborative International Dictionary of English
Mutter — Mut ter, v. t. To utter with imperfect articulations, or with a low voice; as, to mutter threats. Shak. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Mutter — Mut ter, n. Repressed or obscure utterance. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Mutter [1] — Mutter (Mater), 1) Person weiblichen Geschlechts, welche einem od. mehren Kindern durch Geburt ein selbständiges Dasein gab, in Bezug auf diese. Unter allen Lebensverhältnissen, in denen Menschen zu einander stehen, ist das von M. u. Kind von der … Pierer's Universal-Lexikon