Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

maxime

  • 101 mediterraneus

    mĕdĭ-terrānĕus, a, um, adj. [mediusterra], midland, inland, remote from the sea, mediterranean (opp. to maritimus).
    I.
    Adj. (class.):

    nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum,

    Caes. B. G. 5, 12, 5:

    locus (opp. maritimus),

    Quint. 5, 10, 37:

    homines maxime mediterranei,

    Cic. Verr. 2, 5, 27, § 70:

    Enna mediterranea est maxime,

    id. ib. 2, 3, 83, §

    191: commercium,

    Plin. 5, 10, 11, § 63:

    jurisdictiones,

    id. 5, 28, 29, § 105:

    copiae,

    Plin. Ep. 2, 17, 28.—
    B.
    Esp., in late Lat.: Mediterraneum mare, the Mediterranean Sea, for Mare magnum, Isid. Orig. 13, 16.—
    II.
    Subst.: mĕdĭterrānĕum, i, n., the interior (post-Aug.):

    in mediterraneo est Segeda,

    Plin. 3, 1, 3, § 10.—In plur.: mĕdĭterrānĕa, ōrum, n., the inland parts, interior of a country:

    Galliae,

    Liv. 21, 31, 2:

    in mediterraneis Hispaniae,

    Plin. 33, 12, 51, § 158.

    Lewis & Short latin dictionary > mediterraneus

  • 102 necessaria

    nĕcessārĭus, a, um, adj. ( comp. necessarior, Tert. Patient. 11; id. Test. Anim. 4 al.) [necesse], unavoidable, inevitable, indispensable, needful, requisite, necessary: necessarium ait esse Opilius Aurelius, in quo non sit cessandum, aut sine quo vivi non [p. 1195] possit: aut sine quo non bene vivatur: aut quod non possit prohiberi, quin fiat, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.
    I.
    Lit.:

    necessarius et fatalis, opp. voluntarius,

    Cic. Phil. 10, 9, 9; cf.: id quod imperatur necessarium;

    illud, quod permittitur, voluntarium est,

    id. Inv. 2, 49, 145:

    necessaria conclusio,

    id. Top. 16, 60:

    leges fatales et necessariae,

    id. Univ. 12:

    omnia quae sint ad vivendum necessaria,

    id. Off. 1, 4, 11:

    senatori necessarium est, nōsse rem publicam,

    id. Leg. 3, 18, 41.—So without dat., = necesse est:

    ne tam necessarium quidem est male meritis quam optime referre quod debeas,

    id. post Red. ad Quir. 9, 22:

    castra ponere necessarium visum est,

    Liv. 21, 58, 6; Plin. Ep. 10, 37, 3; Gai. Inst. 3, 216:

    necessariā re coactus,

    by necessity, Caes. B. C. 1, 40: quod tam necessario tempore ab iis non sublevetur, time of need or necessity, id. B. G. 1, 16:

    cum longius necessario procederent,

    farther than was necessary, too far, id. ib. 7, 16:

    res magis necessariae,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    res maxime necessaria,

    id. Fam. 2, 6, 2:

    necessarior medela,

    Tert. Patient. 11:

    necessarior sententia,

    id. Test. Anim. 4:

    necessariores operas,

    id. Cult. Tem. 1, 5; id. Res. Carn. 31:

    aliquid necessarius,

    id. Carn. Christ. 7 med.Subst.: nĕcessārĭa, ōrum, n., the necessaries of life:

    Persae armis positis ad necessaria ex proximo vico ferenda discurrunt,

    Curt. 5, 12, 6:

    plebes sic adcensa uti... sua necessaria post illius honorem ducerent,

    Sall. J. 73, 6; Front. Strat. 3, 14, 4.—
    * B.
    In partic.:

    necessariae partes,

    the private parts, Gai. Inst. 3, § 193.—
    II.
    Transf., connected with another by natural or moral ties (of blood, friendship, clientship), belonging, related, connected, bound.
    (α).
    Adj.: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A: victoria hominis necessarii, of a friend, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2; so,

    homo,

    of a father-in-law, Nep. Dat. 6:

    ut a latronibus redimeret necessarias mulieri personas,

    Dig. 24, 3, 21: necessarius heres = suus heres, the natural heir, who was in the potestas of the deceased (opp. to heres extraneus), Gai. Inst. 2, 37; 3, 153; 156; Dig. 38, 16, 1.—
    (β).
    Subst.: nĕcessārĭus, i, m., a relation, relative, kinsman, connection, friend, client, patron (cf. necessitudo, II.; syn.: familiaris, intimus): necessarii sunt, ut Gallus Aelius ait, qui aut cognati aut affines sunt, in quos necessaria officia conferuntur praeter ceteros, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.; necessarius angustus, a very near relative, Fragm. Jur. Civ. p. 86 Mai.:

    L. Torquatus meus familiaris ac necessarius,

    Cic. Sull. 1, 2:

    in iis necessariis, qui tibi a patre relicti sunt, me tibi esse vel conjunctissimum,

    id. Fam. 13, 29, 1: nĕcessārĭa, ae, f., a female relative or friend:

    virgo Vestalis hujus propinqua et necessaria,

    id. Mur. 35, 73:

    Cerelliae, necessariae meae, rem commendavi tibi,

    id. Fam. 13, 72, 1.—Hence, adv.
    1.
    nĕcessārĭē (rare), unavoidably, necessarily:

    necessarie demonstrari,

    Cic. Inv. 1, 29, 44:

    comparato cibo,

    Val. Max. 7, 6, 3.—
    2.
    nĕcessārĭō (the most usual form):

    necessario reviviscere,

    Cic. Fam. 6, 10, 5:

    quibuscum vivo necessario,

    id. ib. 5, 21, 1:

    quod necessario rem Caesari enuntiārit,

    Caes. B. G. 1, 17:

    copias parat,

    Sall. J. 21, 1; Quint. 10, 1, 29; 5, 10, 80; Lact. 2, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > necessaria

  • 103 necessarius

    nĕcessārĭus, a, um, adj. ( comp. necessarior, Tert. Patient. 11; id. Test. Anim. 4 al.) [necesse], unavoidable, inevitable, indispensable, needful, requisite, necessary: necessarium ait esse Opilius Aurelius, in quo non sit cessandum, aut sine quo vivi non [p. 1195] possit: aut sine quo non bene vivatur: aut quod non possit prohiberi, quin fiat, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.
    I.
    Lit.:

    necessarius et fatalis, opp. voluntarius,

    Cic. Phil. 10, 9, 9; cf.: id quod imperatur necessarium;

    illud, quod permittitur, voluntarium est,

    id. Inv. 2, 49, 145:

    necessaria conclusio,

    id. Top. 16, 60:

    leges fatales et necessariae,

    id. Univ. 12:

    omnia quae sint ad vivendum necessaria,

    id. Off. 1, 4, 11:

    senatori necessarium est, nōsse rem publicam,

    id. Leg. 3, 18, 41.—So without dat., = necesse est:

    ne tam necessarium quidem est male meritis quam optime referre quod debeas,

    id. post Red. ad Quir. 9, 22:

    castra ponere necessarium visum est,

    Liv. 21, 58, 6; Plin. Ep. 10, 37, 3; Gai. Inst. 3, 216:

    necessariā re coactus,

    by necessity, Caes. B. C. 1, 40: quod tam necessario tempore ab iis non sublevetur, time of need or necessity, id. B. G. 1, 16:

    cum longius necessario procederent,

    farther than was necessary, too far, id. ib. 7, 16:

    res magis necessariae,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    res maxime necessaria,

    id. Fam. 2, 6, 2:

    necessarior medela,

    Tert. Patient. 11:

    necessarior sententia,

    id. Test. Anim. 4:

    necessariores operas,

    id. Cult. Tem. 1, 5; id. Res. Carn. 31:

    aliquid necessarius,

    id. Carn. Christ. 7 med.Subst.: nĕcessārĭa, ōrum, n., the necessaries of life:

    Persae armis positis ad necessaria ex proximo vico ferenda discurrunt,

    Curt. 5, 12, 6:

    plebes sic adcensa uti... sua necessaria post illius honorem ducerent,

    Sall. J. 73, 6; Front. Strat. 3, 14, 4.—
    * B.
    In partic.:

    necessariae partes,

    the private parts, Gai. Inst. 3, § 193.—
    II.
    Transf., connected with another by natural or moral ties (of blood, friendship, clientship), belonging, related, connected, bound.
    (α).
    Adj.: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A: victoria hominis necessarii, of a friend, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2; so,

    homo,

    of a father-in-law, Nep. Dat. 6:

    ut a latronibus redimeret necessarias mulieri personas,

    Dig. 24, 3, 21: necessarius heres = suus heres, the natural heir, who was in the potestas of the deceased (opp. to heres extraneus), Gai. Inst. 2, 37; 3, 153; 156; Dig. 38, 16, 1.—
    (β).
    Subst.: nĕcessārĭus, i, m., a relation, relative, kinsman, connection, friend, client, patron (cf. necessitudo, II.; syn.: familiaris, intimus): necessarii sunt, ut Gallus Aelius ait, qui aut cognati aut affines sunt, in quos necessaria officia conferuntur praeter ceteros, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.; necessarius angustus, a very near relative, Fragm. Jur. Civ. p. 86 Mai.:

    L. Torquatus meus familiaris ac necessarius,

    Cic. Sull. 1, 2:

    in iis necessariis, qui tibi a patre relicti sunt, me tibi esse vel conjunctissimum,

    id. Fam. 13, 29, 1: nĕcessārĭa, ae, f., a female relative or friend:

    virgo Vestalis hujus propinqua et necessaria,

    id. Mur. 35, 73:

    Cerelliae, necessariae meae, rem commendavi tibi,

    id. Fam. 13, 72, 1.—Hence, adv.
    1.
    nĕcessārĭē (rare), unavoidably, necessarily:

    necessarie demonstrari,

    Cic. Inv. 1, 29, 44:

    comparato cibo,

    Val. Max. 7, 6, 3.—
    2.
    nĕcessārĭō (the most usual form):

    necessario reviviscere,

    Cic. Fam. 6, 10, 5:

    quibuscum vivo necessario,

    id. ib. 5, 21, 1:

    quod necessario rem Caesari enuntiārit,

    Caes. B. G. 1, 17:

    copias parat,

    Sall. J. 21, 1; Quint. 10, 1, 29; 5, 10, 80; Lact. 2, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > necessarius

  • 104 parvissime

    parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

    volantum parviores,

    Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

    parvissima corpora,

    Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

    minimissimus,

    Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).
    I.
    Posit.:

    in parvis aut mediocribus rebus,

    Cic. de Or. 2, 20, 84:

    quam parva sit terra, etc.,

    id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

    commoda parva ac mediocria,

    id. Q. Fr. 3, 8, 1:

    in parvum quendam et angustum locum concludi,

    id. Leg. 1, 5, 17:

    beneficium non parvum,

    id. Caecin. 10, 26:

    parvi pisciculi,

    id. N. D. 2, 48, 123:

    haec parva et infirma sunt,

    id. Clu. 34, 94:

    si parva licet componere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    merces,

    Hor. S. 1, 6, 86:

    sucus,

    Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

    liberi,

    Cic. Rep. 2, 21, 37;

    so of children: salutaria appetant parvi,

    the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

    parva soror,

    Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

    memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

    Hor. Ep. 2, 1, 70:

    operosa parvus Carmina fingo,

    a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

    a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

    when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

    puer in domo a parvo eductus,

    from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

    parvae consuetudinis Causa,

    slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

    in parvo tempore,

    Lucr. 5, 106:

    nox,

    Luc. 4, 476:

    vita,

    id. 6, 806:

    parvam fidem habere alicui,

    Ter. Eun. 1, 2, 117:

    hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

    Hor. Ep. 1, 17, 39:

    homo parvo ingenio,

    Plin. Ep. 6, 29:

    parvum carmen,

    Hor. Ep. 2, 1, 257:

    hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

    both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

    meam erus esse operam deputat parvi pretii,

    Ter. Hec. 5, 3, 1:

    nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

    Hor. C. 3, 25, 17:

    et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

    id. S. 1, 3, 122:

    pretio parvo vendere,

    Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

    parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

    of little value, id. Off. 1, 22, 76:

    parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

    it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

    parvi ego illos facio,

    Plaut. Mil. 4, 8, 41:

    parvi aestimo, si ego hic peribo,

    id. Capt. 3, 5, 24:

    quia parvi id duceret,

    Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

    signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

    Cic. Att. 1, 3, 2; so,

    quanti emptus? parvo,

    Hor. S. 2, 3, 156:

    parvo stat magna potentia nobis,

    Ov. M. 14, 493:

    parvo contentus esse possum,

    with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

    vivitur parvo bene,

    Hor. C. 2, 16, 13:

    possim contentus vivere parvo,

    Tib. 1, 1, 25:

    agricolae prisci, fortes parvoque beati,

    Hor. Ep. 2, 1, 139:

    necessarium est parvo assuescere,

    Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

    perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

    a very little more, Liv. 10, 45, 11:

    parvo brevius,

    Plin. 2, 67, 67, § 168:

    haud parvo junior,

    Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

    parvo post,

    Plin. 16, 25, 42, § 103:

    parvo post tempore,

    Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

    Zacchaeus staturā parvus erat,

    Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.
    II.
    Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

    quod in re majore valet, valeat in minore,

    Cic. Top. 4, 23:

    si ea pecunia non minor esset facta,

    id. Leg. 2, 20, 51:

    Hibernia dimidio minor quam Britannia,

    Caes. B. G. 5, 13:

    minus praedae quam speraverant fuit,

    a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

    sociis dimidio minus quam civibus datum,

    id. 41, 13 fin.:

    calceus... si minor (pede), uret,

    Hor. Ep. 1, 10, 43:

    neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

    less than five acts, id. A. P. 189:

    genibus minor,

    i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

    minor in certamine longo,

    worsted, id. ib. 1, 10, 35:

    numero plures, virtute et honore minores,

    inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

    praevalidi ad injurias minorum elati,

    Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

    sapiens uno minor est Jove,

    Hor. Ep. 1, 1, 106:

    minor capitis, i. e. capiti deminutus,

    Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

    dies sermone minor fuit,

    too short for, id. P. 2, 10, 37:

    infans Et minor igne rogi,

    too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

    ut uno minus teste haberet?

    id. ib. 2, 1, 57, §

    149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

    i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

    qui minor est natu,

    younger, Cic. Lael. 9, 32:

    aliquot annis minor natu,

    id. Ac. 2, 19, 61:

    aetate minor,

    Ov. M. 7, 499:

    minor uno mense,

    Hor. Ep. 2, 1, 40:

    filia minor Ptolemaei regis,

    the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

    minor viginti annis,

    less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

    minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

    Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

    si pupilla minor quam viripotens nupserit,

    id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

    De minoribus,

    Dig. 4, tit. 4:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    ib. 4, 4, 24:

    si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

    ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

    nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

    Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

    minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

    cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

    minoris pallium addicere placuit,

    Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

    (fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

    Sall. J. 32, 5.—
    (β).
    Poet., with acc. respect.:

    frontemque minor truncam amnis Acarnan,

    Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—
    (γ).
    Poet., with inf.:

    tanto certare minor,

    Hor. S. 2, 3, 313:

    heu Fatis Superi certare minores!

    Sil. 5, 76.
    III.
    Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

    minimissimus digitorum,

    Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

    cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

    Cic. Ac. 1, 7, 27:

    minimae tenuissimaeque res,

    id. de Or. 1, 37, 169:

    minima pars temporis,

    Caes. B. C. 1, 70:

    quā minima altitudo fluminis erat,

    id. B. G. 1, 8:

    in maximā fortunā minima licentia est,

    Sall. C. 51, 13:

    vitia,

    Hor. S. 1, 3, 69:

    minimus digitulus,

    the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

    minimus digitus,

    Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

    ex his omnibus natu minimus,

    id. Clu. 38, 107:

    Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

    Sall. J. 11, 3:

    minimus filius,

    Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

    deos minimi facit,

    Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

    minima de malis,

    of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

    With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

    Suet. Aug. 25:

    res non minimi periculi,

    id. ib. 67:

    ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

    Liv. 6, 41. —With gen.:

    minimum firmitatis minimumque virium,

    Cic. Lael. 13, 46:

    minimum pedibus itineris confectum,

    Liv. 44, 5:

    unde minimum periculi erat,

    id. 27, 15.— As adv. absol.:

    praemia apud me minimum valent,

    very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

    minimum distantia miror,

    Hor. Ep. 2, 1, 72:

    dormiebat minimum,

    Plin. Ep. 3, 5, 11:

    medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

    at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

    quam minimum credula postero (diei),

    as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

    ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

    at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

    quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

    Quint. 5, 10, 5:

    in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

    chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

    eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

    Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.
    A.
    Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—
    B.
    Comp.: mĭnus, less:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    ne quid plus minusve faxit,

    id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

    cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 93:

    ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

    Cic. Sest. 50, 108:

    metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

    id. Div. 2, 72, 150:

    minus multi,

    not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

    minus multum et minus bonum vinum,

    Varr. R. R. 1, 7, 2:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

    quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

    Sall. J. 18, 12:

    minus diu vivunt,

    Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

    minus admirabilior,

    Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

    civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

    little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

    dimidio minus,

    Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

    nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

    Plaut. As. 4, 1, 28:

    minus quam aequom erat feci,

    id. Aul. 3, 2, 10:

    respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

    Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

    qui peccas minus atque ego?

    Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

    minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

    less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

    madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

    Cic. Div. 1, 32, 68:

    minus quinquennium est, quod prodiere,

    Plin. 15, 25, 30, § 104:

    cecidere duo milia haud minus peditum,

    Liv. 42, 6:

    cum centum et quinquaginta non minus adessent,

    id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

    ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

    ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

    Col. 12, 38, 6.—
    2.
    In partic.
    a.
    Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

    exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

    Cic. Sest. 12, 28:

    existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

    Sall. J. 10, 1:

    non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

    Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

    laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

    Liv. 2, 60:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561.—
    b.
    Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

    neque minus assiduis fessa choreis,

    also, Prop. 1, 3, 3.—
    c.
    Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

    nihil profecto minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—
    d.
    Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

    jam minus atque minus successu laetus equorum,

    Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

    minus et minus,

    Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

    minus ac minus,

    Plin. 11, 10, 10, § 26.—
    3.
    Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

    quod intellexi minus,

    Ter. Eun. 4, 5, 11:

    nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

    Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

    si minus: monebo, si quem meministi minus,

    Plaut. Cas. 5, 4, 19:

    Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

    Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

    quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

    id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

    minus formido ne exedat,

    Plaut. Curc. 1, 1, 45. —
    b.
    Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

    si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

    Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

    hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

    id. Fam. 12, 5, 1:

    deterrere aliquem, quo minus, etc.,

    id. Tusc. 1, 38, 91:

    stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

    Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

    v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

    Ter. Hec. 4, 4, 8.—
    C.
    Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.
    1.
    par-vissĭmē:

    memorare aliquid,

    very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —
    2.
    mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

    cum minime vellem, minimeque opus fuit,

    Ter. Eun. 2, 3, 42:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

    mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207:

    quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

    id. Fam. 14, 13:

    quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

    very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

    si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

    as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

    ad te minime omnium pertinebat,

    id. Rosc. Am. 34, 96:

    minime gentium,

    Plaut. Poen. 3, 3, 77:

    heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

    not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—
    B.
    In partic.
    a.
    For minimum, saltem, at least:

    is morbus erit longissimus minimeque annuus,

    Cels. 2, 8 fin. Targ.:

    pedes decem vel minime novem,

    Col. 1, 6, 6:

    sed id minime bis anno arari debet,

    id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—
    b.
    In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

    nam hodie, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

    minime, minime hercle vero!

    Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > parvissime

  • 105 parvus

    parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

    volantum parviores,

    Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

    parvissima corpora,

    Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

    minimissimus,

    Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).
    I.
    Posit.:

    in parvis aut mediocribus rebus,

    Cic. de Or. 2, 20, 84:

    quam parva sit terra, etc.,

    id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

    commoda parva ac mediocria,

    id. Q. Fr. 3, 8, 1:

    in parvum quendam et angustum locum concludi,

    id. Leg. 1, 5, 17:

    beneficium non parvum,

    id. Caecin. 10, 26:

    parvi pisciculi,

    id. N. D. 2, 48, 123:

    haec parva et infirma sunt,

    id. Clu. 34, 94:

    si parva licet componere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    merces,

    Hor. S. 1, 6, 86:

    sucus,

    Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

    liberi,

    Cic. Rep. 2, 21, 37;

    so of children: salutaria appetant parvi,

    the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

    parva soror,

    Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

    memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

    Hor. Ep. 2, 1, 70:

    operosa parvus Carmina fingo,

    a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

    a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

    when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

    puer in domo a parvo eductus,

    from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

    parvae consuetudinis Causa,

    slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

    in parvo tempore,

    Lucr. 5, 106:

    nox,

    Luc. 4, 476:

    vita,

    id. 6, 806:

    parvam fidem habere alicui,

    Ter. Eun. 1, 2, 117:

    hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

    Hor. Ep. 1, 17, 39:

    homo parvo ingenio,

    Plin. Ep. 6, 29:

    parvum carmen,

    Hor. Ep. 2, 1, 257:

    hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

    both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

    meam erus esse operam deputat parvi pretii,

    Ter. Hec. 5, 3, 1:

    nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

    Hor. C. 3, 25, 17:

    et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

    id. S. 1, 3, 122:

    pretio parvo vendere,

    Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

    parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

    of little value, id. Off. 1, 22, 76:

    parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

    it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

    parvi ego illos facio,

    Plaut. Mil. 4, 8, 41:

    parvi aestimo, si ego hic peribo,

    id. Capt. 3, 5, 24:

    quia parvi id duceret,

    Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

    signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

    Cic. Att. 1, 3, 2; so,

    quanti emptus? parvo,

    Hor. S. 2, 3, 156:

    parvo stat magna potentia nobis,

    Ov. M. 14, 493:

    parvo contentus esse possum,

    with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

    vivitur parvo bene,

    Hor. C. 2, 16, 13:

    possim contentus vivere parvo,

    Tib. 1, 1, 25:

    agricolae prisci, fortes parvoque beati,

    Hor. Ep. 2, 1, 139:

    necessarium est parvo assuescere,

    Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

    perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

    a very little more, Liv. 10, 45, 11:

    parvo brevius,

    Plin. 2, 67, 67, § 168:

    haud parvo junior,

    Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

    parvo post,

    Plin. 16, 25, 42, § 103:

    parvo post tempore,

    Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

    Zacchaeus staturā parvus erat,

    Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.
    II.
    Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

    quod in re majore valet, valeat in minore,

    Cic. Top. 4, 23:

    si ea pecunia non minor esset facta,

    id. Leg. 2, 20, 51:

    Hibernia dimidio minor quam Britannia,

    Caes. B. G. 5, 13:

    minus praedae quam speraverant fuit,

    a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

    sociis dimidio minus quam civibus datum,

    id. 41, 13 fin.:

    calceus... si minor (pede), uret,

    Hor. Ep. 1, 10, 43:

    neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

    less than five acts, id. A. P. 189:

    genibus minor,

    i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

    minor in certamine longo,

    worsted, id. ib. 1, 10, 35:

    numero plures, virtute et honore minores,

    inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

    praevalidi ad injurias minorum elati,

    Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

    sapiens uno minor est Jove,

    Hor. Ep. 1, 1, 106:

    minor capitis, i. e. capiti deminutus,

    Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

    dies sermone minor fuit,

    too short for, id. P. 2, 10, 37:

    infans Et minor igne rogi,

    too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

    ut uno minus teste haberet?

    id. ib. 2, 1, 57, §

    149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

    i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

    qui minor est natu,

    younger, Cic. Lael. 9, 32:

    aliquot annis minor natu,

    id. Ac. 2, 19, 61:

    aetate minor,

    Ov. M. 7, 499:

    minor uno mense,

    Hor. Ep. 2, 1, 40:

    filia minor Ptolemaei regis,

    the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

    minor viginti annis,

    less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

    minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

    Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

    si pupilla minor quam viripotens nupserit,

    id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

    De minoribus,

    Dig. 4, tit. 4:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    ib. 4, 4, 24:

    si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

    ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

    nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

    Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

    minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

    cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

    minoris pallium addicere placuit,

    Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

    (fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

    Sall. J. 32, 5.—
    (β).
    Poet., with acc. respect.:

    frontemque minor truncam amnis Acarnan,

    Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—
    (γ).
    Poet., with inf.:

    tanto certare minor,

    Hor. S. 2, 3, 313:

    heu Fatis Superi certare minores!

    Sil. 5, 76.
    III.
    Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

    minimissimus digitorum,

    Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

    cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

    Cic. Ac. 1, 7, 27:

    minimae tenuissimaeque res,

    id. de Or. 1, 37, 169:

    minima pars temporis,

    Caes. B. C. 1, 70:

    quā minima altitudo fluminis erat,

    id. B. G. 1, 8:

    in maximā fortunā minima licentia est,

    Sall. C. 51, 13:

    vitia,

    Hor. S. 1, 3, 69:

    minimus digitulus,

    the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

    minimus digitus,

    Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

    ex his omnibus natu minimus,

    id. Clu. 38, 107:

    Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

    Sall. J. 11, 3:

    minimus filius,

    Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

    deos minimi facit,

    Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

    minima de malis,

    of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

    With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

    Suet. Aug. 25:

    res non minimi periculi,

    id. ib. 67:

    ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

    Liv. 6, 41. —With gen.:

    minimum firmitatis minimumque virium,

    Cic. Lael. 13, 46:

    minimum pedibus itineris confectum,

    Liv. 44, 5:

    unde minimum periculi erat,

    id. 27, 15.— As adv. absol.:

    praemia apud me minimum valent,

    very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

    minimum distantia miror,

    Hor. Ep. 2, 1, 72:

    dormiebat minimum,

    Plin. Ep. 3, 5, 11:

    medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

    at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

    quam minimum credula postero (diei),

    as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

    ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

    at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

    quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

    Quint. 5, 10, 5:

    in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

    chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

    eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

    Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.
    A.
    Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—
    B.
    Comp.: mĭnus, less:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    ne quid plus minusve faxit,

    id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

    cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 93:

    ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

    Cic. Sest. 50, 108:

    metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

    id. Div. 2, 72, 150:

    minus multi,

    not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

    minus multum et minus bonum vinum,

    Varr. R. R. 1, 7, 2:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

    quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

    Sall. J. 18, 12:

    minus diu vivunt,

    Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

    minus admirabilior,

    Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

    civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

    little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

    dimidio minus,

    Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

    nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

    Plaut. As. 4, 1, 28:

    minus quam aequom erat feci,

    id. Aul. 3, 2, 10:

    respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

    Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

    qui peccas minus atque ego?

    Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

    minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

    less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

    madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

    Cic. Div. 1, 32, 68:

    minus quinquennium est, quod prodiere,

    Plin. 15, 25, 30, § 104:

    cecidere duo milia haud minus peditum,

    Liv. 42, 6:

    cum centum et quinquaginta non minus adessent,

    id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

    ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

    ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

    Col. 12, 38, 6.—
    2.
    In partic.
    a.
    Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

    exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

    Cic. Sest. 12, 28:

    existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

    Sall. J. 10, 1:

    non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

    Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

    laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

    Liv. 2, 60:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561.—
    b.
    Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

    neque minus assiduis fessa choreis,

    also, Prop. 1, 3, 3.—
    c.
    Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

    nihil profecto minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—
    d.
    Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

    jam minus atque minus successu laetus equorum,

    Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

    minus et minus,

    Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

    minus ac minus,

    Plin. 11, 10, 10, § 26.—
    3.
    Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

    quod intellexi minus,

    Ter. Eun. 4, 5, 11:

    nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

    Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

    si minus: monebo, si quem meministi minus,

    Plaut. Cas. 5, 4, 19:

    Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

    Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

    quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

    id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

    minus formido ne exedat,

    Plaut. Curc. 1, 1, 45. —
    b.
    Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

    si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

    Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

    hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

    id. Fam. 12, 5, 1:

    deterrere aliquem, quo minus, etc.,

    id. Tusc. 1, 38, 91:

    stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

    Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

    v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

    Ter. Hec. 4, 4, 8.—
    C.
    Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.
    1.
    par-vissĭmē:

    memorare aliquid,

    very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —
    2.
    mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

    cum minime vellem, minimeque opus fuit,

    Ter. Eun. 2, 3, 42:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

    mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207:

    quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

    id. Fam. 14, 13:

    quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

    very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

    si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

    as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

    ad te minime omnium pertinebat,

    id. Rosc. Am. 34, 96:

    minime gentium,

    Plaut. Poen. 3, 3, 77:

    heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

    not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—
    B.
    In partic.
    a.
    For minimum, saltem, at least:

    is morbus erit longissimus minimeque annuus,

    Cels. 2, 8 fin. Targ.:

    pedes decem vel minime novem,

    Col. 1, 6, 6:

    sed id minime bis anno arari debet,

    id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—
    b.
    In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

    nam hodie, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

    minime, minime hercle vero!

    Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > parvus

  • 106 probo

    prŏbo, āvi, ātum, āre, v. a. [1. probus].
    I.
    To try, test, examine, inspect, judge of any thing in respect of its goodness, fitness, etc. (rare in class. Lat.; not in Cic. or Cæs.; in eccl. Lat. very freq.).
    A.
    Lit.:

    militem neque a moribus neque a fortunā probabat, sed tantum a viribus,

    Suet. Caes. 65:

    tus probatur candore, etc.,

    Plin. 12, 14, 32, § 65:

    mucronem cultri ad buccam,

    Petr. 70:

    terram amaram sive macram,

    Plin. 17, 5, 3, § 33:

    denarios,

    id. 33, 9, 46, § 132:

    pecuniam,

    Dig. 46, 3, 39; cf.:

    sicut probavi ipse,

    have learned, proved by experience, Pall. 12, 7, 22:

    aurum per ignem probatur,

    Vulg. 1 Pet. 1, 7:

    juga boum,

    id. Luc. 14, 19.—
    B.
    Trop.:

    tuo ex ingenio mores alienos probas,

    judge of, Plaut. Pers. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 42:

    amicitias utilitate,

    Ov. P. 2, 3, 8.— So, to test, try, prove, examine the mind or heart:

    ipsi vos probate,

    Vulg. 2 Cor. 13, 5; cf. id. Zach. 13, 9; id. Psa. 138, 1 et saep.—
    II.
    To esteem as good, serviceable, fit, just, etc.; to be satisfied with, to approve a thing (class.; cf.

    comprobare): quis est, qui non probet, qui non laudet?

    Cic. Mil. 28, 77:

    istam rationem laudo vehementer et probo,

    id. Fam. 7, 1, 5: Cato ea sentit, quae non probantur in vulgus, id. Par. prooem.; id. Fin. 2, 1, 1:

    Asia picem Idaeam maxime probat,

    Plin. 14, 20, 25, § 128.—With objectclause:

    Caesar maxime probat coactis navibus mare transire et Pompeium sequi,

    Caes. B. C. 1, 29.—
    B.
    In partic. (mil. t. t.), to approve for military service, to recruit, enlist: quo (die) primum probati sunt, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 30, 2.—
    C.
    To declare any thing well done, to express approbation of, to approve a thing:

    laudant fabrum atque aedes probant,

    Plaut. Most. 1, 2, 20:

    domum,

    Cic. Fam. 5, 6, 3:

    villam,

    Liv. 4, 22:

    petentibus, ut ad opera probanda, anni et sex mensium tempus prorogaretur,

    id. 45, 15:

    plausu probatae puellae,

    Juv. 11, 164.—
    D.
    To approve a person, to recognize as fit or worthy:

    ad unum Vercingetorigem probant imperatorem,

    Caes. B. G. 7, 63, 6:

    quā impudentiā est, eumne testem improbabit quem judicem probarit?

    Cic. Rosc. Com. 15, 45.—
    III.
    To represent or show a thing to be good, serviceable, fit, right, etc., to make acceptable, to recommend; and: aliquid alicui, to convince one of any thing:

    quos (libros), ut spero, tibi valde probabo,

    Cic. Att. 4, 14, 1:

    officium meum P. Servilio,

    id. Verr. 2, 4, 38, § 82:

    causam alicui,

    id. Quint. 30, 92:

    nostrum officium ac diligentiam,

    id. Div. in Caecil. 22, 72:

    factum suum alicui,

    id. Att. 16, 7, 4:

    omnia facta dictaque mea sanctissimis moribus tuis,

    Plin. Ep. 10, 3 (20), 3.—With de:

    quibus de meo celeri reditu non probabam,

    Cic. Att. 16, 7, 4: se alicui, to make one's self acceptable:

    (Epicurus) multis se probavit,

    id. Fin. 2, 25, 81:

    quā in legatione (Ligarius) et civibus et sociis ita se probavit, ut, etc.,

    id. Lig. 1, 2.— Pass.:

    mihi egregie probata est oratio tua,

    has pleased, Cic. Tusc. 4, 4, 8.—
    B.
    In partic., to make a thing credible, to show, prove, demonstrate:

    crimen,

    Cic. Fl. 37, 93:

    his ego judicibus non probabo, C. Verrem contra leges pecunias cepisse?

    id. Verr. 2, 1, 4, § 10:

    causam paucis verbis,

    id. Balb. 21, 49:

    se memorem probare,

    grateful, id. Fam. 10, 24, 1:

    perfacile factu esse illis probat, conata perficere,

    Caes. B. G. 1, 3:

    hoc difficile est probatu,

    Cic. Tusc. 5, 1, 1:

    et patrio pater esse metu probor,

    my paternal fear shows that I am your father, Ov. M. 2, 91:

    sicut Thrasvmachi probat exitus,

    Juv. 7, 204.—With se: malo praesens observantiā, indulgentiā, assiduitate memorem me tibi probare, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1.—
    C.
    To represent, pass off a person for another:

    loquebantur suppositum in ejus locum, quem pro illo probare velles,

    Cic. Verr. 2, 5, 30, § 78:

    quod tu istis lacrumis te probare postulas, Non pluris refert quam, etc.,

    Plaut. Ps. 1, 1, 101.—So absol.: forma et aetas ipsast, facile ut pro eunucho probes, pass for one, Ter. Eun. 2, 3, 84.—Hence, prŏbātus, a, um, P. a.
    A. 1.
    Of persons:

    ceterarum homines artium spectati et probati,

    Cic. de Or. 1, 27, 124:

    ingeniosos et opulentos, et aetatis spatio probatos,

    id. Top. 19, 73:

    operum probatissimi artifices,

    Col. 11, 1, 6:

    probatissima femina,

    most excellent, Cic. Caecin. 4, 10.—
    2.
    Of things:

    argentum,

    Plaut. Pers. 4, 6, 1:

    probata experimento cultura,

    Quint. 10, 2, 2:

    boleti probatissimi,

    Plin. 16, 5, 11, § 31:

    probatissima palma,

    id. 23, 5, 52, § 98:

    probatissima statua,

    id. 34, 8, 19, § 53: probata et exspectata adulescentia, Lucil. ap. Non. 437, 13:

    moneta,

    Vulg. Gen. 23, 16.—
    B.
    Transf., pleasing, agreeable:

    ut nemo probatior primoribus patrum esset,

    Liv. 27, 8:

    probatissimus alicui,

    Cic. Planc. 11, 27.

    Lewis & Short latin dictionary > probo

  • 107 propior

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > propior

  • 108 propiora

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > propiora

  • 109 proximi

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > proximi

  • 110 proximum

    prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].
    I.
    Comp., nearer, nigher.
    A.
    Lit., of place:

    portus propior,

    Verg. A. 3, 530:

    tumulus,

    Liv. 22, 24:

    ut propior patriae sit fuga nostra,

    Ov. P. 1, 2, 130:

    domus,

    Sall. H. 2, 40 Dietsch:

    cum propior caliginis aër Ater init oculos,

    Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

    propior montem suos collocat,

    Sall. J. 49, 1:

    propior hostem,

    Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

    quisquis ab igne propior stetit,

    Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

    propior timeri,

    Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

    propiora fluminis,

    Tac. H. 5, 16:

    tenere,

    Verg. A. 5, 168.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, nearer, later, more recent:

    veniunt inde ad propiora,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    venio ad propiorem (epistulam),

    id. Att. 15, 3, 2:

    propior puero quam juveni,

    Vell. 2, 53, 1:

    septimus octavo jam propior annus,

    Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

    mors,

    Tib. 2, 3, 42:

    propiore aut longiore tempore aliquid facere,

    Dig. 23, 4, 17.—
    2.
    Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

    quibus propior P. Quintio nemo est,

    Cic. Quint. 31, 97:

    ille gradu propior sanguinis,

    Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

    amicus,

    Hor. Ep. 1, 9, 5.—
    3.
    Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

    quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    tauro,

    Verg. G. 3, 57:

    vero est propius,

    more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

    scribere Sermoni propiora,

    Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

    propius est fidem,

    is more credible, Liv. 4, 17:

    quod tamen vitium propius virtutem erat,

    Sall. C. 11, 1.—
    4.
    Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

    hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

    my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

    id. Sest. 18, 40:

    alium portum propiorem huic aetati videbamus,

    id. Att. 14, 19, 1:

    damnum propius medullis,

    Hor. Ep. 1, 10, 28:

    cura propior luctusque domesticus,

    Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

    supplemento vel Latium propius esse,

    Liv. 8, 11:

    irae quam timori propiorem cernens,

    more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    Absol.:

    propius accedamus,

    Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

    res adspicere,

    Verg. A. 1, 526:

    propius spectare aliquid,

    Hor. Ep. 1, 1, 67;

    stare,

    id. A. P. 361.—
    2.
    With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

    propius Tiberi quam Thermopylis,

    Nep. Hann. 8, 3:

    propius stabulis armenta tenerent,

    Verg. G. 1, 355.—
    3.
    With acc.:

    ne propius se castra moveret,

    Caes. B. G. 4, 9:

    pars insulae, quae est propius solis occasum,

    id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

    propius urbem,

    Cic. Phil. 7, 9, 26:

    mare,

    Sall. J. 18, 9.—
    4.
    With ab:

    propius a terris,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

    id. Tusc. 1, 12, 26:

    ab Urbe,

    Plin. 17, 25, 38, § 243.—
    B.
    Trop.:

    ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

    Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

    propius accedo: nego esse illa testimonia,

    id. Fl. 10, 23:

    a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

    Tac. H. 2, 76:

    nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

    he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

    propius nihil est factum, quam ut occideretur,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.
    II.
    Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).
    A.
    Lit., of place:

    proxima oppida,

    Caes. B. G. 3, 12:

    via,

    Lucr. 5, 103; cf.:

    via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    ad proximum mare, dein Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    in proximos collis discedunt,

    id. ib. 54, 10:

    proximum iter in Galliam,

    Caes. B. G. 1, 10:

    paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84:

    agri termini,

    id. C. 2, 18, 23:

    proximus vicinus,

    one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

    Belgae proximi sunt Germanis,

    Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    proxima Campano ponti villula,

    Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

    qui te proximus est,

    Plaut. Poen. 5, 3, 1:

    ager proximus finem Megalopolitarum,

    Liv. 35, 27:

    Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

    Caes. B. G. 3, 7, 2:

    qui proximi forte tribunal steterant,

    Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

    dactylus proximus a postremo,

    next before, Cic. Or. 64, 217:

    ut quisque proximus ab oppresso sit,

    Liv. 37, 25:

    proximus a dominā,

    Ov. A. A. 1, 139:

    proxima regio ab eā (urbe),

    Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,
    1.
    proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,
    2.
    proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

    vicinus e proximo,

    hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

    aquam hinc de proximo rogabo,

    from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

    cum in proximo hic sit aegra,

    close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

    huic locum in proximum conduxi,

    Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

    per impluvium huc despexi in proximum,

    into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

    traicit in proxima continentis,

    Liv. 31, 46, 12.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

    quid proximā, quid superiore nocte egeris,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

    id. Lael. 2, 7:

    Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

    id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

    proximo anno,

    Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

    in proxumum annum (se) transtulit,

    Cic. Mil. 9, 24:

    proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

    Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

    censor qui proximus ante me fuerat,

    id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

    crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

    recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—
    2.
    In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

    summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

    Cic. Inv. 2, 58, 173:

    observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

    id. Att. 1, 1, 3:

    proximos dentes eiciunt,

    Varr. R. R. 2, 7, 2:

    prima vulnera... Proxima,

    Ov. M. 3, 233:

    proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

    Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

    proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

    id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

    id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ficta voluptatis causā sint proxima veris,

    Hor. A. P. 338:

    proxima Phoebi Versibus ille facit,

    Verg. E. 7, 22.— Comp.:

    ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

    Sen. Ep. 108, 16.—
    3.
    In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

    AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

    Ter. Ad. 4, 5, 17:

    proximus cognatione,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    id des proximum,

    id. Leg. 2, 16, 40:

    proxima virtutibus vitia,

    Quint. 10, 2, 16:

    propinquitate,

    Nep. Ages. 1, 3:

    proximae necessitudines,

    Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

    injuriosi sunt in proximos,

    Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

    cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

    i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—
    b.
    In gen., one's neighbor, fellow-man:

    sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

    Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

    quis est mihi proximus?

    Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init.
    4.
    That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

    argumentum,

    App. Mag. p. 278:

    cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

    Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

    ibi proximum est, ubi mutes,

    there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.
    1.
    Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

    quam proxime potest hostium castris castra communit,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

    exercitum habere quam proxime hostem,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    proxime Pompeium sedebam,

    id. ib. 1, 14, 3:

    proxime Hispaniam Mauri sunt,

    Sall. J. 19, 4.—With ab:

    a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

    Plin. 5, 26, 21, § 89:

    omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

    Col. 1, 6, 8.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time, shortly before or after, last, next:

    civitates quae proxime bellum fecerant,

    Caes. B. G. 3, 29:

    Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

    cum proxime judices contrahentur,

    id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

    proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

    Cels. 3, 2:

    proxime solis occasum,

    Pall. 9, 8, 5.—
    b.
    Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 1:

    me huic tuae virtuti proxime accedere,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    proxime a nobilissimis viris,

    Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

    proxime valent cetera lauri genera,

    Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

    proxime viride,

    id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

    proxime morem Romanum,

    closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

    erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

    closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

    proxime atque ille aut aeque,

    nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—
    c.
    Very closely, nicely, accurately:

    ut proxime utriusque differentiam signem,

    Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

    analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

    id. 1, 6, 3. — Comp.:

    nonne apertius, proximius, verius?

    Min. Fel. Oct. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > proximum

  • 111 quaero

    quaero (old orthogr. QVAIRO, Epitaphs of the Scipios, 6; for the original form and etym. quaeso, ĕre, v. quaeso), sīvi or sĭi, sītum, 3, v. a., to seek.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: aliquem, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 43 Vahl.); Plaut. Mil. 2, 3, 3:

    te ipsum quaerebam,

    Ter. Heaut. 4, 8, 3:

    escam in sterquilinio,

    Phaedr. 3, 12 init.
    B.
    In partic.
    1.
    To seek to get or procure, to seek or search for a thing, Ter. Heaut. 3, 1, 38:

    rem mercaturis faciendis,

    Cic. Par. 6, 2, 46.— Absol.:

    contrivi in quaerendo vitam atque aetatem meam,

    Ter. Ad. 5, 4, 15; 5, 3, 27; Hor. Ep. 1, 7, 57; id. A. P. 170.—
    b.
    Transf., to get, procure, obtain, acquire a thing:

    uxores liberorum quaerendorum causā ducere,

    Suet. Caes. 52:

    liberorum quaerundorum causā ei uxor data est,

    Plaut. Capt. 4, 2, 109; cf.:

    quaerunt litterae hae sibi liberos,

    id. Ps. 1, 1, 21.—
    2.
    To seek for something missing, to miss:

    Siciliam in uberrimā Siciliae parte,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    optatos Tyndaridas,

    Prop. 1, 17, 18:

    Phoebi comam,

    Tib. 2, 3, 20:

    amnes,

    Stat. Th. 4, 703.—
    3.
    To ask, desire, with ut and subj.:

    quaeris ut suscipiam cogitationem quidnam istis agendum putem,

    Cic. Att. 14, 20, 4.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to seek, i. e. to think over, meditate, aim at, plan a thing:

    dum id quaero, tibi qui filium restituerem,

    Ter. Heaut. 3, 1, 83:

    quonam modo maxime ulti sanguinem nostrum pereamus,

    Sall. C. 33,5:

    fugam,

    Cic. Att. 7, 17, 1; id. Mur. 37, 80:

    sibi remedium ad rem aliquam,

    id. Clu. 9, 27:

    de gratiā quid significares, mecum ipse quaerebam,

    id. Att. 9, 11, A, 1.—With inf.:

    tristitiae causam si quis cognoscere quaerit,

    seeks, strives, endeavors, Ov. Tr. 5, 4, 7; id. Am. 1, 8, 51; Hor. C. 3, 4, 39; id. Ep. 1, 1, 2 al.—
    B.
    In partic.
    1.
    To look for, seek to gain any thing; to get, acquire, obtain, procure:

    laudem sibi,

    Ter. Heaut. 2, 3, 74:

    salutem alicui malo,

    id. Ad. 3, 2, 2:

    negabant ullā aliā in re nisi in naturā quaerendum esse illud summum bonum,

    Cic. Ac. 1, 5, 19:

    pudentem exitum suae impudentiae,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 2:

    invidiam in aliquem,

    id. Rab. Post. 17, 46. —
    2.
    Of inanim. and abstr. subjects, to demand, need, require, = requirere:

    quod cujusquam oratoris eloquentiam quaereret,

    Cic. Verr. 2, 1, 10, § 29:

    lites ex limitibus judicem quaerant,

    Varr. R. R. 1, 15, 1:

    bellum dictatoriam majestatem quaesivisset,

    Liv. 8, 30:

    quaerit Boeotia Dircen,

    Ov. M. 2, 239. —
    3.
    To seek to learn from any one; to ask, inquire, interrogate (cf.: interrogo, percontor).
    (α).
    With ab:

    cum ab iis saepius quaereret,

    made inquiries, Caes. B. G. 1, 32:

    quaero abs te nunc, Hortensi, cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 83, § 191:

    quaesivit a medicis, quemadmodum se haberet,

    Nep. Dion, 2, 4:

    a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet,

    id. Epam. 4, 5; cf. Cic. N. D. 1, 22, 60. —
    (β).
    With de:

    quaerebat paulo ante de me, quid, etc.,

    Cic. Pis. 9, 18:

    de te ipso quaero, Vatini, utrum, etc.,

    id. Vatin. 4, 10:

    quaero de te, arbitrerisne, etc.,

    Liv. 4, 40:

    cura tibi de quo quaerere nulla fuit,

    Ov. P. 4, 3, 18.—
    (γ).
    With ex:

    quaesivi ex Phaniā, quam in partem provinciae putaret, etc.,

    Cic. Fam. 3, 6, 1:

    quaerit ex solo ea, quae, etc.,

    Caes. B. G. 1, 18.—
    (δ).
    With a rel.-clause:

    ille baro te putabat quaesiturum, unum caelum esset an innumerabilia,

    Cic. Fam. 9, 26, 3:

    natura fieret laudabile carmen, an arte, Quaesitum est,

    Hor. A. P. 409:

    quaeritur inter medicos, cujus generis aquae sint utilissimae,

    Plin. 31, 3, 21, § 31.—
    4. a.
    With inf. (post-Aug.):

    e monte aliquo in alium transilire quaerens,

    Plin. 8, 53, 79, § 214:

    qui mutare sedes quaerebant,

    Tac. G. 2.—
    b.
    Transf., of animals, plants, etc., to desire, prefer, seek:

    salictum et harundinetum... umidum locum quaerunt,

    Varr. R. R. 1, 23, 5:

    glires aridum locum quaerunt,

    id. ib. 3, 15, 2; Col. 1, praef. §

    26: lupinum quaerit maxime sabulosa,

    Plin. 18, 14, 36, § 134;

    so of the soil: ager aquosus plus stercoris quaerit,

    demands, Pall. 1, 6, 15.—
    5.
    To examine or inquire into judicially, to investigate, institute an investigation; with [p. 1502] acc. (rare):

    hunc abduce, vinci, rem quaere,

    Ter. Ad. 3 (4), 36:

    non dubitabat Minucius, quin iste (Verres) illo die rem illam quaesiturus non esset,

    Cic. Verr. 2, 2, 29, § 72. —With de and abl. (class.; cf.

    Krebs, Autibarb. p. 962 sq.): de pecuniis repetundis,

    Cic. Verr. 1, 9, 27:

    de morte alicujus,

    id. Rosc. Am. 41, 119:

    de servo in dominum,

    to question by torture, put to the rack, id. Mil. 22, 59:

    aliquid per tormenta,

    Suet. Tib. 58:

    legibus,

    to investigate according to the laws, impartially, Plin. Ep. 5, 21, 3. —
    b.
    Transf.: si quaeris, si quaerimus (prop., if we, or you, look well into the matter; if we, or you, would know the truth), to say the truth, in fact, to speak honestly:

    omnino, si quaeris, ludi apparatissimi,

    Cic. Fam. 7, 1, 2:

    at sunt morosi, et anxii, et difficiles senes: si quaerimus, etiam avari,

    id. Sen. 18, 65:

    si quaeritis,

    id. de Or. 2, 62, 254; so,

    too, si verum quaeris,

    id. Fam. 12, 8, 1:

    si verum quaeritis,

    id. de Or. 2, 34, 146:

    si verum quaerimus,

    id. Tusc. 2, 23, 55: noli quaerere or quid quaeris? in short, in one word:

    noli quaerere: ita mihi pulcher hic dies visus est,

    id. Fam. 4, 4, 3:

    quid quaeris? biduo factus est mihi familiaris,

    id. ib. 3, 1, 2.— Hence, quaesītus, a, um, P. a., sought out.
    A.
    In a good sense, select, special, extraordinary (mostly post-Aug.): epulae quaesitissumae, Sall. ap. Macr. S. 2, 9, 9 (Sall. H. 2, 23, 4 Dietsch); comp.:

    leges quaesitiores (opp. simplices),

    Tac. A. 3, 26:

    quaesitior adulatio,

    id. ib. 3, 57.— Sup.:

    quaesitissimi honores,

    Tac. A. 2, 53.—
    B.
    In a bad sense (opp. to what is natural), far-fetched, studied, affected, assumed (class.):

    vitabit etiam quaesita nec ex tempore ficta, sed domo allata, quae plerumque sunt frigida,

    Cic. Or. 26, 89:

    ut numerus non quaesitus, sed ipse secutus esse videatur,

    id. ib. 65, 219:

    comitas,

    Tac. A. 6, 50:

    asperitas,

    id. ib. 5, 3.—
    C.
    Subst.: quaesītum, i, n.
    1.
    A question ( poet.):

    accipe quaesiti causam,

    Ov. M. 4, 793; id. F. 1, 278; Hor. S. 2, 6, 82.—
    2.
    A question as a rhetorical figure, = pusma, Mart. Cap. 5, § 524.

    Lewis & Short latin dictionary > quaero

  • 112 quantus

    quantus, a, um, adj. [quam], how great.
    A.
    Bellum, Nep. Dat. 5, 1:

    calamitates,

    Cic. Tusc. 1, 35, 86:

    homo in dicendo,

    id. de Or. 2, 12, 51:

    gravitas,

    Vell. 2, 129, 2.—Corresp. with tantus:

    videre mihi videor tantam dimicationem, quanta numquam fuit,

    Cic. Att. 7, 1, 2.—With sup.:

    tanta est inter eos, quanta maxima esse potest, morum studiorumque distantia,

    the greatest possible difference, Cic. Lael. 20, 74.—Without tantus:

    quantus non unquam antea, exercitus venit,

    Liv. 9, 37, 2:

    quanta maxime poterat vi perculit,

    id. 9, 10, 10; cf. id. 7, 9, 8; 42, 15, 1; 24, 35, 5; Verg. A. 12, 701; 3, 641:

    quanta mea sapientia est,

    Plaut. Stich. 1, 2, 62.—Quantus quantus, for quantuscumque, how great or much soever (ante-class.):

    denegabit quantum quantum ad eum erit delatum,

    Plaut. Poen. 3, 4, 28:

    tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

    Ter. Ad. 3, 3, 40:

    quanta quanta haec mea paupertas est, tamen,

    id. Phorm. 5, 7, 10. — In quantum, as far as, according as, in how far, in so far as, to whatever extent:

    in quantum satis erat,

    Tac. Or. 2:

    declamatio, in quantum maxime potest, imitetur eas actiones,

    Quint. 2, 10, 4; Sen. Ben. 2, 23, 1:

    pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,

    Ov. M. 11, 71:

    in quantum potuerit,

    as far as possible, Plin. Ep. 10, 75. — With a preceding in tantum, as greatly... as:

    vir in tantum laudandus, in quantum intellegi virtus potest,

    Vell. 1, 9.—
    B.
    Of number, value, etc., how much, how many:

    quanta milia,

    Prop. 1, 5, 10; Val. Fl. 3, 261. —And with or without tantus, as much as, as many as, Caes. B. G. 6, 19; Liv. 23, 21.—

    As a designation of multitude, quantum = emphatic omnis: ut te quidem omnes di deaeque, quantum est, perduint,

    as many as there are of them, Ter. Heaut. 4, 6, 6:

    quantum in terra degit, hominum perjurissime!

    Plaut. Ps. 1, 3, 117.— quantum, subst., with gen., as much of... as:

    quantum est frumenti hornotini, exaraverunt,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 45.— Quanti, as gen. pretii, how high, how dear, or as dear as, as high as: quanti emi potest minime, how cheap? Ep. Ad quadraginta minas, Plaut. Ep. 2, 2, 110:

    quanti emit?

    Ter. Eun. 5, 6 (5), 14:

    quanti locaverint, tantam pecuniam redemptori solvendam,

    Cic. Phil. 9, 7, 16:

    vide, quanti apud me sis,

    how highly I prize you, how dear you are to me, id. Fam. 7, 19 init.:

    noli spectare, quanti sit homo,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4:

    (tu) qui scias quanti Tulliam faciam,

    id. Fam. 2, 16, 5:

    quanti est ista hominum gloria,

    of how trifling worth, id. Rep. 6, 23, 25; cf. id. Tusc. 5, 37, 109:

    quanti est sapere!

    what a fine thing it is! Ter. Eun. 4, 7, 21:

    quanti ejus intersit,

    Dig. 43, 18, 3.—Quanti quanti, at whatever price:

    sed quanti quanti, bene emitur quod necesse est,

    Cic. Att. 12, 23, 3.—Quanto opere, sometimes as one word, quantopere (q. v.), with what care, how greatly, how much (answering to tanto opere or tantopere, so greatly, so much):

    quanto se opere custodiant bestiae,

    Cic. N. D. 2, 49, 126:

    quantoque opere ejus municipii causā laborarem,

    id. Fam. 13, 7, 1.—Hence,
    A.
    quantum, adv., as much as, so much as:

    scribe, quantum potes,

    Cic. Att. 9, 7, 7.—Quantum possum or potest, as soon as possible:

    domum me rursum, quantum potero, tantum recipiam,

    Plaut. Aul. 1, 2, 40: rescribas ad me, quantum potest, Cic. Att. 4, 13, 1:

    erus, quantum audio, uxore excidit,

    so far as I hear, Ter. And. 2, 5, 12:

    quantum suspicor,

    as far as I can conjecture, id. Eun. 1, 2, 62.—Quantum in or ad me, so far as concerns me:

    non igitur adhuc, quantum quidem in te est, intellego deos esse,

    i. e. for all you have shown to the contrary, Cic. N. D. 3, 7, 15; cf. id. Ac. 1, 2, 8:

    quantum ad Pirithoum, Phaedra pudica fuit,

    as far as concerned, with respect to, Ov. A. A. 1, 744:

    quantum ad jus attinet,

    Sen. Contr. 5, 34, 16; 3, 16, 1.—With compp. for quanto, the more, the greater, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 488, A, 2).—Followed by eo:

    quantum juniores patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius contra tribuni tenebant,

    Liv. 3, 15, 2; 44, 7, 6; Col. 12, 23 init. —Followed by tanto:

    quantum augebatur militum numerus, tanto majore, etc.,

    Liv. 5, 10, 5; 6, 38, 5; 27, 47, 11; cf. id. 32, 5, 1. — Also without a correl.:

    quantum... et minus,

    Liv. 44, 36, 5.—
    B.
    quantō, adv., by how much, by as much as, according as, the:

    quanto diutius Abest, magis cupio tanto,

    the longer he is away, Ter. Heaut. 3, 1, 15:

    quanto gravior oppugnatio, tanto crebriores,

    Caes. B. G. 5, 44:

    quanto magis philosophi delectabunt, si, etc.,

    how greatly, Cic. Ac. 1, 3, 10:

    quanto praeclarior vita, tanto,

    Sall. J. 85, 22 Kritz. — With verbs which contain the idea of comparison:

    Hannibalem tanto praestitisse ceteros imperatores prudentiā, quanto populus Romanus antecedebat fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1.—With posit.:

    tanto acceptius in vulgum, quanto modicus privatis aedificationibus,

    inasmuch as, Tac. A. 6, 45:

    quanto frequenter impellitur, tanto firmiter roboratur,

    Lact. 5, 7, 9.—With ante, secus, aliud:

    quo minus exponam, quam multa ad me detulerit, quanto ante providerit,

    Cic. Sest. 3, 8: videtote, quanto secus ego fecerim, how differently, Cato ap. Charis. p. 192 P.:

    ut manifesto appareat, quanto sit aliud proximum esse, aliud secundum,

    Quint. 10, 1, 53.

    Lewis & Short latin dictionary > quantus

  • 113 quisque

    quis-que, quaeque, quodque, and subst. quicque (quidque), pron. indef., whoever or whatever it be, each, every, every body, every one, every thing (prop. of more than two persons or things; cf.

    uterque): non tute incommodam rem, ut quaeque est, in animum induces pati?

    Ter. Hec. 4, 2, 27;

    ut in quo quisque artificio excelleret, is in suo genere Roscius diceretur,

    Cic. de Or. 1, 28, 130; id. Rep. 6, 24, 26:

    tantum quisque laudat, quantum se posse sperat imitari,

    id. Or. 7, 24:

    quod cuique obtigit, id quisque teneat,

    id. Off. 1, 7, 21:

    magni est judicis statuere, quid quemque cuique praestare oporteat,

    id. ib. 3, 17, 70:

    sibi quoque tendente, ut periculo prius evaderet,

    Liv. 21, 33:

    ut quaeque stellae in iis, finitimisque partibus sint quoque tempore,

    Cic. Div. 2, 42, 89:

    quamcumque rem a quoque cognorit,

    id. de Or. 1, 15, 67:

    scrobes ternorum pedum in quamque partem,

    Plin. 17, 22, 35, § 167:

    proximis quibusque correptis,

    Flor. 1, 9:

    prout quique monitione indigerent,

    Suet. Aug. 89.—With gen.:

    tuorum quisque necessariorum,

    Cic. Fam. 1, 9, 25:

    quantulum enim summae curtabit quisque dierum, Si,

    Hor. S. 2, 3, 124.—With comp.:

    quo quisque est sollertior, hoc docet laboriosius,

    Cic. Rosc. Com. 11, 31:

    quo majus quodque animal, eo, etc.,

    Cels. 2, 18:

    ut quique (pedes) sunt temporibus pleniores, hoc, etc.,

    Quint. 9, 4, 83:

    bonus liber melior est quisque, quo major,

    Plin. Ep. 1, 20, 4.—With sup., to express universality (quisque is then placed after the sup.; class. with sing. and neutr. plur.; rare with plur. masc. and fem.): doctissimus quisque, every learned man, i. e. all the learned, Cic. Tusc. 1, 31, 77:

    recentissima quaeque sunt correcta et emendata maxime,

    id. Ac. 1, 4, 13:

    in omni arte optimum quidque rarissimum est,

    id. Fin. 2, 25, 81:

    asperrima quaeque ad laborem deposcimus,

    Liv. 25, 6, 23; Suet. Caes. 44; Tac. A. 1, 24; Sen. Ep. 31, 1; Plin. Ep. 1, 5, 13:

    summum quodque spectate, milites, decus,

    Liv. 7, 32, 14; 23, 3, 14:

    antiquissimum quodque tempus,

    Caes. B. G. 1, 45:

    gravissima quaeque grana serere,

    Plin. 18, 8, 20, § 85.—With plur. masc. and fem.: optumi quique expetebant a me doctrinam sibi, Plaut. Most. 1, 2, 76:

    fortissimis quibusque amissis,

    Just. 5, 6, 3; Lact. Epit. 51, 2:

    multi mortales convenere... maxime proximi quique,

    Liv. 1, 9, 8; cf.:

    tot leges et proximae quaeque duriores,

    Cic. Off. 2, 21, 75; id. Lael. 10, 34:

    litterae longissimae quaeque,

    id. Fam. 7, 33, 2; id. Att. 16, 11, 2.—

    With ordinal numerals, to denote generality, universality (placed after the ordinal): vix decimus quisque est, qui ipsus se noverit,

    scarcely one in ten, Plaut. Ps. 4, 2, 17:

    tertio quoque verbo excitabatur,

    at every other word, Cic. Rab. Post. 12, 34: quinto quoque anno, every fifth year, i. e. every four years, id. Verr. 2, 2, 56, § 139:

    quinto quoque palo,

    Plin. 17, 22, 35, § 169.—Rarely of time (days, years, etc.), without an ordinal numeral:

    notentur, quae (ova) quoque die sint edita,

    Col. 8, 5, 4:

    annis quibusque,

    every year, Plin. 33, 3, 15, § 52.—With primus, the very first, the first possible:

    primo quoque tempore,

    as soon as possible, Cic. Phil. 3, 15, 39:

    primo quoque die,

    at the earliest day, as soon as possible, id. ib. 8, 11, 33:

    exercitui diem primam quamque dicere,

    the earliest day possible, Liv. 42, 48:

    primum quicque videamus,

    the very first, Cic. N. D. 3, 3, 7.— Quisque stands freq. in app. with plur. subst.:

    ubi quisque vident, eunt obviam,

    Plaut. Capt. 3, 2, 2:

    sibi quisque habeant, quod suom est,

    id. Curc. 1, 3, 24:

    decimus quisque ad supplicium lecti,

    Liv. 2, 59:

    octo delecti notissimus quisque,

    id. 7, 19, 2:

    (consules) in suas quisque provincias proficiscerentur,

    id. 25, 12, 2; 1, 44, 1;

    viri in vestibulo suarum quisque aedium stabant,

    Curt. 4, 4, 14:

    ultimi cum suis quisque ducibus,

    id. 3, 3, 25; 5, 2, 6; 6, 11, 20.— Often in connection with se, suus (in good prose almost always placed after the pron., Zumpt, Gram. § 701; cf.

    Krebs, Antibarb. p. 983): pro se quisque,

    Cic. Agr. 1, 9, 26:

    pro se quisque ad populum loquebatur,

    id. Verr. 2, 1, 27, § 68:

    ut quanti quisque se ipse faciat, tanti fiat ab amicis,

    id. Lael. 16, 56:

    suam quisque homo rem meminit,

    Plaut. Merc. 4, 5, 51:

    cum suo cuique judicio sit utendum,

    Cic. N. D. 3, 1, 1:

    edixit, ut quod quisque a sacris haberet, id in suum quidque fanum referret,

    id. ib. 3, 34, 84:

    quo feret natura sua quemque,

    id. Brut. 56, 204:

    dicere quos cupio nomine quemque suo,

    Ov. Tr. 3, 4, 64:

    quisque suos patimur Manes,

    Verg. A. 6, 743:

    suum quisque flagitium aliis objectantes,

    Tac. H. 2, 44:

    quos Poenus in civitates quemque suas dimisit,

    Liv. 21, 48, 2; cf. Just. 13, 6, 2; 33, 2, 8; Tac. A. 6, 37.—Quisque, of two, for uterque, each:

    oscula quisque suae matri properata tulerunt,

    Ov. F 2, 715:

    duas civitates ex unā factas: suos cuique parti magistratus, suas leges esse,

    Liv. 2, 44, 9; 2, 7, 1; 10, 12, 3; 27, 35, 3;

    for utercumque: ut cujusque populi cives vicissent, etc.,

    id. 1, 24, 3 (dub. al. cujus) — Quisque as fem. for quaeque, like quis (ante - class.):

    omnes meretrices, ubi quisque habitant, invenit,

    Plaut. Poen. prol. 107:

    quo quisque pacto hic vitam vostrarum exigat,

    Ter. Hec. 2, 1, 19.—
    II.
    Transf., for quicunque, whosoever, every one who, all that (ante- and postclass.):

    quemque videritis hominem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 5; id. As. 1, 3, 47; 2, 3, 24; Liv. 1, 24:

    at tu, quisque doles, amice lector,

    Sid. Ep. 4, 11 in carm.

    Lewis & Short latin dictionary > quisque

  • 114 secundum

    sĕcundum, adv. and prep. [sequor].
    I.
    Adv.
    A.
    After, behind: Am. Age, i ut secundum. So. Sequor, subsequor te, Plaut. Am. 2, 1, 1.—
    B.
    Afterwards, in the next place, secondly (so very rare): animadvertendum primum, quibus de causis constituerint paces; secundum, quā fide eas coluerint, Varr. ap. Non. 149, 15 (but secundum is a false reading for iterum in Liv. 7, 3, 3; 6, 18, 1).—
    II.
    Prep. with acc.
    A.
    Prop.
    1.
    In space.
    a.
    Following after, i.e. after, behind (ante-class.):

    ite hac secundum vos me,

    Plaut. Stich. 3, 1, 45:

    nos secundum ferre haec,

    after us, behind us, id. Mil. 4, 8, 39: secundum ipsam aram aurum abscondidi, id. Fragm. ap. Prisc. p. 890 P.—
    b.
    Following an extension in space, i. e. by, along (class.):

    cum leno secundum parietem transversus iret,

    Varr. L. L. 7, § 81 Müll.:

    quae (legiones) iter secundum mare superum faciunt,

    Cic. Att. 16, 8, 2:

    sex legiones ad oppidum Gergoviam secundum flumen Elaver duxit,

    Caes. B. G. 7, 34:

    quid illuc est hominum secundum litus?

    Plaut. Rud. 1, 2, 61:

    hoc genus saepes fieri secundum vias publicas solent et secundum amnes,

    Varr. R. R. 1, 14, 3: secundum flumen, [p. 1655] Caes. B. G. 2, 18 fin.; cf.:

    castra secundum mare haberet,

    id. B. C. 3, 65 fin.: vulnus accepit in capite secundum aurem, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2:

    centaurium secundum fontes nascitur,

    Plin. 25, 6, 31, § 68.—
    2.
    In time, succession, rank, value, etc., immediately after, after, next to (class.):

    secundum vindemiam, ubi vites ablaqueantur,

    Cato, R. R. 114, 1:

    secundum ludos,

    Plaut. Cas. prol. 28; cf.:

    tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem,

    Cic. Verr. 1, 11, 34; so,

    comitia,

    id. Att. 3, 12, 1:

    hunc diem,

    id. de Or. 1, 62, 264:

    aequinoctium vernum,

    Plin. 19, 8, 42, § 147:

    proelium,

    Liv. 8, 10, 9:

    quietem,

    after going to sleep, while asleep, in a dream, Cic. Div. 1, 24, 48; so id. ib. 2, 61, 126; Suet. Aug. 94; Petr. 104:

    secundum patrem tu es pater proximus,

    Plaut. Capt. 2, 1, 42; cf.:

    proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

    Cic. Off. 2, 3, 11:

    ille mihi secundum te et liberos nostros ita est, ut sit paene par,

    id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 18:

    secundum te nihil est mihi amicius solitudine,

    id. Att. 12, 15:

    qui secundum deos nomen Romanum veneretur,

    Liv. 36, 17 fin.:

    in actione secundum vocem vultus valet,

    Cic. de Or. 3, 59, 223; id. Or. 18, 60:

    secundum ea quaero, servarisne, etc.,

    id. Vatin. 6, 15; so,

    secundum ea,

    Caes. B. G. 1, 33; cf. (with preceding maxime) Sall. J. 14, 3 Fabri ad loc.—
    B.
    Fig.
    1.
    Agreeably to, in accordance with, according to (class.):

    tigna prona et fastigata, ut secundum naturam fluminis procumberent,

    Caes. B. G. 4, 17; cf.:

    secundum naturam vivere,

    Cic. Fin. 5, 9, 26; and:

    facilius esse secundum naturam, quam contra eam, vivere,

    Quint. 12, 11, 13:

    collaudavi secundum facta et virtutes tuas,

    Ter. Eun. 5, 8, 60:

    duumviros secundum legem facio,

    Liv. 1, 26, 5; so,

    legem,

    Quint. 5, 13, 7; 12, 7, 9:

    rationem,

    id. 11, 3, 45:

    secundum consuetudinem praedatum ire,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    2.
    Pregn., according to the will of, in favor of, to the advantage of:

    nuntiat populo, pontifices secundum se decrevisse...multa secundum causam nostram disputavit,

    Cic. Att. 4, 2, 3 sq.:

    de absente secundum praesentem judicare,

    id. Verr. 2, 2, 17, § 41:

    secundum eam (partem) litem judices dare,

    Liv. 23, 4:

    rei, quae undique secundum nos sit,

    Quint. 3, 8, 34:

    post principia belli secundum Flavianos,

    Tac. H. 3, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > secundum

  • 115 sensus

    1.
    sensus, a, um, Part. of sentio.
    2. I.
    Corporeal, perception, feeling, sensation:

    omne animal sensus habet: sentit igitur et calida et frigida et dulcia et amara, nec potest ullo sensu jucunda accipere et non accipere contraria: si igitur voluptatis sensum capit, doloris etiam capit. etc.,

    Cic. N. D. 3, 13, 32:

    moriendi sensum celeritas abstulit,

    id. Lael. 3, 12:

    si quis est sensus in morte,

    id. Phil. 9, 6, 13:

    (Niobe) posuit sensum saxea facta mali,

    Ov. P. 1, 2, 32:

    sensum voluptatemque percipere,

    Plin. Ep. 1, 10, 12. [p. 1671] —
    B.
    A sense, capacity for feeling:

    ut idem interitus sit animorum et corporum nec ullus sensus maneat, etc.,

    Cic. Lael. 4, 14:

    tactus corporis est sensus,

    Lucr. 2, 435:

    oculorum,

    id. 3, 361; so,

    oculorum, aurium,

    Cic. Tusc. 5, 38, 111; id. Fin. 2, 16, 52; id. Div. 2, 52, 107; cf.

    videndi,

    id. de Or. 2, 87, 357:

    audiendi,

    id. Rep. 6, 18, 19:

    quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest,

    id. Or. 2, 8:

    quamquam oriretur (tertia philosophiae pars) a sensibus, tamen non esse judicium veritatis in sensibus,

    id. Ac. 1, 8, 30:

    res subjectae sensibus,

    id. ib. 1, 8, 31:

    gustatus, qui est sensus ex omnibus maxime voluptarius,

    id. de Or. 3, 25, 99:

    sensus autem interpretes ac nuntii rerum in capite et facti et conlocati sunt,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omne animal sensus habet,

    id. ib. 3, 13, 32:

    carent conchae visu, omnique sensu alio quam cibi et periculi,

    Plin. 9, 30, 48, § 90:

    ab eā parte opus orsus, ut a sensu ejus, averteret,

    Curt. 4, 6, 9.—
    II.
    Mental, feeling, sentiment, emotion, affection; sense, understanding, capacity; humor, inclination, disposition, frame of mind, etc.:

    ipse in commovendis judicibus eis ipsis sensibus, ad quos illos adducere vellem, permoverer,

    Cic. de Or. 2, 45, 189:

    an vos quoque hic innocentium cruciatus pari sensu doloris adficit?

    id. Verr. 2, 5, 46, § 123:

    vestri sensus ignarus,

    id. Mil. 27, 72:

    humanitatis,

    id. Verr. 2, 1, 18, § 47; id. Rosc. Am. 53, 154:

    applicatio animi cum quodam sensu amandi... ut facile earum (bestiarum) sensus appareat... sensus amoris exsistit, etc.,

    id. Lael. 8, 27; cf.:

    ipsi intellegamus naturā gigni sensum diligendi,

    id. ib. 9, 32:

    meus me sensus, quanta vis fraterni sit amoris, admonet,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    utere argumento ipse sensus tui,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    nihil est tam molle, tam aut fragile aut flexibile quam voluntas erga nos sensusque civium,

    id. Mil. 16, 42:

    quae mihi indigna et intolerabilia videntur, ea pro me ipso et animi mei sensu ac dolore pronuntio,

    id. Rosc. Am. 44, 129.—
    2.
    Opinion, thought, sense, view:

    animi,

    Cic. de Or. 2, 35, 148:

    valde mihi placebat sensus ejus de re publicā,

    id. Att. 15, 7:

    (orator) ita peragrat per animos hominum, ita sensus mentesque pertractat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 51, 222 sq.:

    qui est iste tuus sensus, quae cogitatio? Brutos ut non probes, Antonios probes?

    id. Phil. 10, 2, 4:

    dissidenti sensus suos aperire,

    Nep. Dion, 8, 2:

    sensus reconditi,

    Plin. Ep. 2, 3, 2.—
    3.
    Esp., the common feelings of humanity, the moral sense, taste, discretion, tact in intercourse with men, often called in full sensus communis (sometimes with hominum), and often in other phrases of similar force:

    ut in ceteris (artium studiis) id maxime excellat, quod longissime sit ab imperitorum intellegentiā sensuque disjunctum, in dicendo autem vitium vel maximum sit a volgari genere orationis atque a consuetudine communis sensus abhorrere,

    Cic. de Or. 1, 3, 12:

    quae versantur in sensu hominum communi,

    id. ib. 2, 16, 68; id. Planc. 13, 31:

    communis ille sensus in aliis fortasse latuit,

    id. ib. 14, 34; Hor. S. 1, 3, 66:

    sit in beneficio sensus communis,

    Sen. Ben. 1, 12, 3; id. Ep. 5, 4; 105, 3; Quint. 1, 2, 20:

    rarus sensus communis in illā fortunā,

    Juv. 8, 73. — Plur., Cic. Clu. 6, 17:

    ea sunt in communibus infixa sensibus,

    id. de Or. 3, 50, 195; so,

    vulgaris popularisque sensus,

    id. ib. 1, 23, 108:

    haec oratio longe a nostris sensibus abhorrebat,

    id. ib. 1, 18, 83; cf.:

    mirari solebam istum in his ipsis rebus aliquem sensum habere, quem scirem nullā in re quicquam simile hominis habere,

    id. Verr. 2, 4, 14, § 33.—
    B.
    Transf. (in the poets, and also in prose after the Aug. per.), of the thinking faculty, sense, understanding, mind, reason (syn.: mens, ratio).
    1.
    In gen. (rare):

    misero quod omnes Eripit sensus mihi,

    Cat. 51, 6; cf.:

    tibi sensibus ereptis mens excidit,

    id. 66, 25; Ov. M. 3, 631; 14, 178:

    (quibus fortuna) sensum communem abstulit,

    common sense, Phaedr. 1, 7, 4 (in another signif., v. supra, II. A. fin., and infra, 2. fin.):

    eam personam, quae furore detenta est, quia sensum non habet, etc.,

    Dig. 24, 3, 22, § 7:

    nec potest animal injuriam fecisse, quod sensu caret,

    ib. 9, 1, 1, § 3.—
    2.
    In partic., of discourse.
    a.
    Abstr., sense, idea, notion, meaning, signification (syn.: sententia, notio, significatio, vis; poet. and post-Aug.; freq. in Quint.): nec testamenti potuit sensus colligi, Phaedr. 4, 5, 19:

    verba, quibus voces sensusque notarent,

    Hor. S. 1, 3, 103:

    is verbi sensus,

    Ov. F. 5, 484:

    quae verbis aperta occultos sensus habent,

    Quint. 8, 2, 20:

    ambiguitas, quae turbare potest sensum,

    id. 8, 2, 16:

    verba duos sensus significantia,

    id. 6, 3, 48: allêgoria aliud verbis, aliud sensu ostendit, id. 8, 6, 44:

    Pomponium sensibus celebrem, verbis rudem,

    Vell. 2, 9, 5:

    horum versuum sensus atque ordo sic, opinor, est,

    Gell. 7, 2, 10:

    egregie dicta circa eumdem sensum tria,

    Sen. Ep. 7, 10.—Introducing a quotation:

    erat autem litterarum sensus hujusmodi,

    Amm. 20, 8, 4.—With gen. person:

    salvo modo poëtae sensu,

    the meaning, Quint. 1, 9, 2.—
    b.
    Concr., a thought expressed in words, a sentence, period (postAug.):

    sensus omnis habet suum finem, poscitque naturale intervallum, quo a sequentis initio dividatur,

    Quint. 9, 4, 61; 7, 10, 16; cf. id. 11, 2, 20:

    puer ut sciat, ubi claudatur sensus,

    id. 1, 8, 1:

    ridendi, qui velut leges prooemiis omnibus dederunt, ut intra quattuor sensus terminarentur,

    id. 4, 1, 62:

    verbo sensum cludere multo optimum est,

    id. 9, 4, 26 et saep.—Hence, communes sensus (corresp. with loci), commonplaces, Tac. Or. 31.

    Lewis & Short latin dictionary > sensus

  • 116 sidus

    sīdus, ĕris, n. [cf. Sanscr. svid, to sweat, melt; Gr. sidêros (molten) iron; Lat. sudo].
    I.
    Stars united in a figure, a group of stars, a constellation (and hence mostly plur.;

    only so ap. Cic., Cæs., and Quint.): sunt stellae quidem singulares, ut erraticae quinque et ceterae, quae non admixtae aliis solae feruntur: sidera vero, quae in aliquod signum stellarum plurium compositione formantur, ut Aries, Taurus, Andromeda, Perseus, vel Corona et quaecumque variarum genera formarum in caelum recepta creduntur. Sic et apud Graecos aster et astron diversa significant et aster stella una est, astron signum stellis coactum, quod nos sidus vocamus,

    Macr. Somn. Scip. 1, 14 med.
    (α).
    Plur.:

    illi sempiterni ignes, quae sidera et stellas vocatis,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    signis sideribusque caelestibus,

    id. N. D. 1, 13, 35:

    circuitus solis et lunae reliquorumque siderum,

    id. ib. 2, 62, 155; cf.:

    solem lunamque praecipua siderum,

    Quint. 2, 16, 6; and:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    id. 8, 5, 29:

    siderum regina bicornis Luna,

    Hor. C. S. 35:

    Arcturi sidera,

    Verg. G. 1, 204:

    solis, i. e. sol,

    Ov. M. 14, 172:

    sidera, quae vocantur errantia,

    Cic. Div. 2, 42, 89; so,

    errantia,

    Plin. 2, 8, 6, § 32:

    siderum motus,

    Cic. Rep. 3, 2, 3; id. Lael. 23, 88:

    sidera viderit innumerabilia,

    id. Tusc. 5, 24, 69; id. Fin. 2, 31, 102; id. N. D. 2, 15, 39 et saep.; * Caes. B. G. 6, 14 fin.; Quint. 1, 4, 4; 2, 17, 38; 12, 11, 10 al.; Lucr. 1, 231; 1, 788; 1, 1065:

    candida,

    id. 5, 1210:

    alta,

    Verg. A. 3, 619:

    surgentia,

    id. ib. 6, 850:

    radiantia,

    Ov. M. 7, 325:

    turbata,

    Stat. Th. 12, 406 al.:

    lucida,

    Hor. C. 1, 3, 2; 3, 1, 32; id. Epod. 3, 15; 5, 45; 17, 5.—
    (β).
    Sing., a heavenly body, a star; and collect., a group of stars, a constellation:

    clarum Tyndaridae sidus,

    Hor. C. 4, 8, 31:

    fervidum,

    Sirius, id. Epod. 1, 27;

    nivosum sidus Pleiadum,

    Stat. S. 1, 1, 95:

    insana Caprae sidera,

    Hor. C. 3, 7, 6:

    Baccho placuisse coronam, Ex Ariadnaeo sidere nosse potes,

    Ov. F. 5, 346;

    so of the constellation Arcturus,

    Plin. 18, 31, 74, § 311 (for which, in the plur.:

    Arcturi sidera,

    Verg. G. 1, 204); of Capella, Ov. M. 3, 594; of the Vergiliae, Liv. 21, 35, 6; Curt. 5, 6, 12; of Saturn, Plin. 2, 8, 6, § 32 sq.; Juv. 6, 569; of Venus, Plin. 2, 8, 6, § 36; Luc. 1, 661; of the Moon:

    sidus lunae,

    Plin. 2, 9, 6, § 41; of the Sun:

    calidi sideris aestu,

    Tib. 2, 1, 47:

    aetherium,

    Ov. M. 1, 424; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    solstitiale,

    Just. 13, 7 fin.; cf.: sidus utrumque, for the rising and setting sun, Petr. poët. 119, 2; and also for the sun and moon, Plin. 2, 13, 10, §§ 56 and 57.— Poet., collect.:

    nec sidus fefellit,

    i. e. through ignorance, Verg. A. 7, 215.—
    II.
    Transf. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    The sky, the heavens, = caelum. (Juppiter) terram, mare, sidera movit, Ov. M. 1, 180: (Hercules) flammis ad sidera missus, Juv.11,63; cf.:

    abrupto sidere nimbus It,

    Verg. A. 12, 451:

    sidera observare,

    Curt. 7, 4, 28.—
    2.
    Like caelum, to denote a very great height:

    Pyramidum sumptus ad sidera ducti,

    Prop. 3, 2 (4, 1), 17:

    evertunt actas ad sidera pinus,

    Verg. A. 11, 136; cf. Juv. 11, 63:

    ad sidera Erigitur,

    Verg. A. 9, 239:

    aves, quas naturalis levitas ageret ad sidera,

    Curt. 4, 5, 3:

    domus quae vertice sidera pulsat,

    Mart. 8, 36, 11; 9, 62, 10; Verg. G. 2, 427; id. A. 3, 243; id. E. 5, 62 al.—
    b.
    Trop. (also like caelum), as the summit or height of fame, fortune, success, etc.:

    quodsi me lyricis vatibus inseris, Sublimi feriam sidera vertice,

    Hor. C. 1, 1, 36:

    vertice sidera tangere,

    Ov. M. 7, 61; cf.:

    tuum nomen... Cantantes sublime ferent ad sidera cygni,

    Verg. E. 9, 29:

    usque ad sidera notus,

    id. ib. 5, 43: contingere sidera plantis, to walk upon the stars (like the gods) (of one exceedingly fortunate), Prop. 1, 8, 43 (1, 8 b, 17); cf.:

    celerique fugā sub sidera lapsae,

    Verg. A. 3, 243.—
    B.
    For night:

    exactis sideribus,

    Prop. 1, 3, 38:

    sidera producere ludo,

    Stat. Th. 8, 219; cf.:

    sideribus dubiis,

    at dawn, Juv. 5, 22.—
    C.
    A star, as a comparison for any thing bright, brilliant, shining, beautiful, etc. (syn.:

    stella, astrum): oculi, geminae, sidera nostra, faces,

    Prop. 2, 3, 14;

    so of the eyes,

    Ov. Am. 2, 16, 44; 3, 3, 9; id. M. 1, 499:

    sidere pulchrior Ille,

    Hor. C. 3, 9, 21; cf. id. ib. 1, 12, 47;

    of form, beauty,

    Stat. S. 3, 4, 26; Val. Fl. 5, 468.—
    2.
    Concr., ornament, pride, glory:

    o sidus Fabiae, Maxime, gentis ades,

    Ov. P. 3, 3, 2; cf. id. ib. 4, 6, 9;

    Col. poët, 10, 96: puerum egregiae praeclarum sidere formae,

    Stat. S. 3, 4, 26:

    Macedoniae columen ac sidus,

    Curt. 9, 6, 8.—As a term of endearment, my star, Suet. Calig. 13 fin.; Hor. Epod. 17, 41.—
    D.
    Season of the year:

    quo sidere terram Vertere Conveniat,

    Verg. G. 1, 1; cf.:

    hiberno moliris sidere classem?

    id. A. 4, 309:

    sidere aequinoctii quo maxime tumescit Oceanus,

    Tac. A. 1, 70; cf.:

    brumale sidus,

    Ov. P. 2, 4, 25:

    sidere flagrante brumali,

    Amm. 27, 12, 12.—
    2.
    Climate, weather, etc.:

    ut patrios fontes patriumque sidus ferre consuevisti,

    Plin. Pan. 15, 3; so,

    sub nostro sidere,

    Juv. 12, 103:

    tot inhospita saxa Sideraque emensae,

    i.e. regions, Verg. A. 5, 628:

    grave sidus et imbrem vitare,

    tempest, storm, Ov. M. 5, 281:

    triste Minervae (raised by Minerva),

    Verg. A. 11, 260.—Colloquially, with confectus: intellegitur sidus confectum, i. e. that the weather ( occasioned by a constellation) is ended, Plin. 16, 23, 36, § 87; 18, 25, 57, § 207:

    fertur in abruptum casu, non sidere, puppis,

    Claud. in Eutr. 2, 424.—
    E.
    With allusion to the influence which the ancients believed the constellations to have upon the health or the destiny of men, star, destiny, etc.:

    pestifero sidere icti,

    Liv. 8, 9, 12: sidere afflari, to be blasted or palsied by a constellation, to be planet-struck or sunstruck, astroboleisthai, Plin. 2, 41, 41, § 108; Petr. 2, 7; cf.:

    sidere percussa lingua,

    Mart. 11, 85, 1:

    subito fias ut sidere mutus,

    id. 7, 92, 9;

    v. sideror and sideratio: sidera natalicia,

    Cic. Div. 2, 43, 91; cf.:

    o sidere dextro Edite,

    Stat. S. 3, 4, 63:

    adveniet fausto cum sidere conjux,

    Cat. 64, 330:

    vivere duro sidere,

    Prop. 1, 6, 36:

    grave sidus,

    Ov. Tr. 5, 10, 45 Jahn:

    per alias civitates ut sidus salutare susciperetur,

    as arbiter of their destiny, Amm. 21, 10, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > sidus

  • 117 specto

    specto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [id.], to look at, behold; to gaze at, watch, observe, etc. (freq. and class.; syn.: adspicio, speculor, conspicor, contueor).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    speculum a speciendo, quod ibi se spectant,

    Varr. L. L. 5, § 129 Müll.; cf. id. ib. 6, §

    82 ib.: si vis videre ludos jucundissimos... amores tuos si vis spectare,

    Plaut. Poen. 1, 1, 81:

    spectare aliquid et visere,

    Cic. Tusc. 1, 19, 44:

    taceas, me spectes,

    Plaut. As. 3, 3, 90:

    quid illas spectas?

    id. Rud. 3, 4, 54; id. Am. 1, 1, 268:

    ere, ne me spectes,

    Ter. Eun. 5, 5, 18:

    corpora,

    Lucr. 4, 1102:

    ingentes acervos,

    Hor. C. 2, 2, 24:

    gaude quod spectant oculi te mille loquentem,

    id. Ep. 1, 6, 19:

    cum modo me spectas oculis protervis,

    Ov. H. 16 (17), 77:

    spectari tergo,

    id. A. A. 3, 774:

    Zoroaster primus siderum motus diligentissime spectasse dicitur,

    Just. 1, 1, 9.—
    (β).
    With rel.clause:

    tacitus te sequor, Spectans quas tu res hoc ornatu geras,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 2:

    specta quam arcte dormiunt,

    id. Most. 3, 2, 144; cf.:

    saepe tui, specto, si sint in litore passus,

    Ov. H. 18 (19), 27.—
    (γ).
    Absol.:

    vise, specta tuo arbitratu,

    Plaut. Most. 3, 2, 106: Am. Sosia, age me huc aspice. So. Specto, id. Am. 2, 2, 119:

    quam magis specto, minus placet mihi hominis facies,

    id. Trin. 4, 2, 19:

    alte spectare,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    populo spectante,

    Hor. Ep. 1, 6, 60.—
    (δ).
    With ad, in, per, or adv. of place:

    spectare ad carceris oras,

    Enn. Ann. 1, 102:

    quaeso huc ad me specta,

    Plaut. Most. 3, 2, 149; so, ad me, Afran. ap. Isid. Orig. 12, 8, 16:

    ad dexteram,

    Plaut. Poen. 3, 4, 1:

    tota domus, quae spectat in nos solos,

    Cic. Off. 1, 17, 58:

    ego limis specto Sic per flabellum clanculum,

    Ter. Eun. 3, 5, 53:

    quoquo hic spectabit, eo tu spectato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 69.—
    (ε).
    Impers. pass. with subj. or final clause:

    cum plausu congregari feros (pisces) ad cibum assuetudine, in quibusdam vivariis spectetur,

    Plin. 10, 70, 89, § 193:

    spectandum ne quoi anulum det,

    Plaut. As. 4, 1, 33. —
    (ζ).
    With inf.:

    spectet currere Gangem,

    Sen. Herc. Oet. 629:

    minaces ire per caelum faces specta,

    id. ib. 325.—
    B.
    In partic.
    1.
    To look at or see (a play or an actor) as a spectator, to look on:

    fabulam,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 37:

    Megalesia,

    Cic. Har. Resp. 11, 22; Hor. A. P. 190:

    ludos,

    id. S. 2, 6, 48; 2, 8, 79; id. Ep. 2, 1, 203; Suet. Aug. 40; 53 al.:

    Circenses,

    id. ib. 45; id. Claud. 4:

    pugiles,

    id. Aug. 45:

    artifices saltationis,

    id. Tit. 7 al. —With inf.:

    spectavi ego pridem Comicos ad istum modum Sapienter dicta dicere atque is plaudier,

    Plaut. Rud. 4, 7, 23:

    matronae tacitae spectent, tacitae rideant,

    id. Poen. prol. 32:

    jam hic deludetur (Amphitruo), spectatores, vobis spectantibus,

    id. Am. 3, 4, 15; cf. id. ib. prol. 151. —Hence, very often in inscrr. and tesseris: GLADIATORIIS SP., i. e. spectatus, of a gladiator who had stood the first public fight, Inscr. Orell. 2561 sq.; cf.: Morcelli delle tessere degli spettacoli Roma, Becker, Antiq. 4, p. 562.—
    2.
    Of localities, to look, face, lie, be situated towards any quarter (syn.: prospicio, vergo); constr. usu. with ad, in, inter, etc., or an adv. of place; less freq. with acc.:

    (hujus insulae) alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; so,

    ad orientem solem,

    id. ib. 7, 69:

    ad fretum,

    Cic. Verr. 2, 5, 66, § 169:

    ager, qui in ventum Favonium spectet,

    Varr. R. R. 1, 24, 1:

    in urbem... in Etruriam,

    Liv. 5, 5;

    v. also infra: Aquitania spectat inter occasum solis et septentriones,

    is situated to the north - west, Caes. B. G. 1, 1 fin.: quare fit, ut introversus et ad te Spectent atque ferant vestigia se omnia prorsus, Lucil. ap. Non. 402, 7; cf.:

    ut ora eorum deorsum spectent,

    Col. 12, 16, 4:

    vestigia Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum,

    Hor. Ep. 1, 1, 75:

    quo (villae) spectent porticibus,

    Varr. R. R. 1, 4, 4: Creta altior est, quā spectat orientem, Sall. ap. Serv. Verg. A. 6, 23 (H. 3, 58 Dietsch):

    Acarnania solem occidentem et mare Siculum spectat,

    Liv. 33, 17, 5:

    mediterranea regio est, orientem spectat,

    id. 25, 9, 10; 30, 25, 11:

    quae et Tanaim et Bactra spectant,

    Curt. 7, 7, 4; Plin. Ep. 5, 6, 15; Vell. 1, 11, 3:

    ab eo latere, quo (Gadis) Hispaniam spectat,

    Plin. 4, 21, 36, § 120; 6, 17, 20, § 53.— Transf., of nations:

    Belgae spectant in septentriones et orientem solem,

    Caes. B. G. 1, 1, 6:

    Masaesyli in regionem Hispaniae spectant,

    Liv. 28, 17.—
    3.
    To examine, try, test:

    (argentum) dare spectandum,

    Plaut. Pers. 3, 3, 35:

    ut fulvum spectatur in ignibus aurum, Tempore sic duro est inspicienda fides,

    Ov. Tr. 1, 5, 25; cf.:

    qui pecuniā non movetur... hunc igni spectatum arbitrantur,

    as having stood the test of fire, Cic. Off. 2, 11, 38; cf. spectatio, I. B., and spectator, I. B.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to look at, behold, see, regard, consider (very rare):

    specta rem modo!

    Plaut. Bacch. 4, 6, 14:

    audaciam meretricum specta,

    Ter. Eun. 5, 5, 24:

    importunitatem spectate aniculae,

    id. And. 1, 4, 4:

    suave, E terrā magnum alterius spectare laborem,

    Lucr. 2, 2: caeli signorum admirabilem ordinem spectat, Cic. Fragm. ap. Non. 402, 17:

    ad te unum omnis mea spectat oratio,

    Cic. Deiot. 2, 5.—
    B.
    In partic.
    1.
    To look to a thing, as to an end or guide of action; hence, to have in view, bear in mind; to aim, strive, or endeavor after; to meditate; to tend, incline, refer, pertain, or have regard to a thing (freq. and class.;

    syn.: contendo, pertineo, tendo): juvenes magna spectare et ad ea rectis studiis debent contendere,

    Cic. Off. 2, 13, 45:

    nec commune bonum poterant spectare,

    Lucr. 5, 958:

    rem, non hominem, spectari oportere,

    Auct. Her. 1, 6, 9:

    nihil spectat nisi fugam,

    Cic. Att. 8, 7, 1:

    Pompeius statuisse videtur, quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    nos ea, quae sunt in usu vitāque communi, non ea quae finguntur aut optantur spectare debemus,

    id. Lael. 5, 18:

    ingenti consensu defectionem omnes spectare,

    Liv. 22, 22, 21:

    arma et bellum,

    id. 3, 69, 2:

    Romani, desperatā ope humanā, fata et deos spectabant,

    id. 5, 16, 8; Curt. 9, 7, 2; Just. 13, 1, 8:

    tota domus quae spectat in nos solos,

    relies on, Cic. Off. 1, 17, 58:

    in philosophiā res spectatur, non verba penduntur,

    id. Or. 16, 51:

    mores,

    id. Off. 2, 20, 69; so (with sequi) id. de Or. 2, 50, 204:

    quem locum probandae virtutis tuae spectas?

    do you seek? Caes. B. G. 5, 44:

    noli spectare, quanti homo sit,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

    me spectasse semper, ut tibi possem quam maxime esse conjunctus,

    id. Fam. 5, 8, 3:

    ad imperatorias laudes,

    id. Vatin. 10, 24:

    ad suam magis gloriam quam ad salutem rei publicae,

    id. Sest. 16, 37:

    ad vitulam,

    Verg. E. 3, 48:

    cum plebes Nolana de integro ad defectionem spectaret,

    Liv. 23, 16, 2; so id. 23, 6, 4:

    ab scelere ad aliud spectare mulier scelus,

    id. 1, 47, 1; 34, 56, 10.—Of subjects not personal:

    et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    Cic. Or. 59, 200:

    ad arma rem spectare,

    id. Fam. 14, 5, 1; cf.:

    rem ad seditionem spectare,

    Liv. 25, 3, 19:

    ad vim spectare res coepit,

    id. 1, 9, 6; cf.:

    si ad perniciem patriae res spectabit,

    Cic. Off. 2, 23, 90:

    aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum,

    id. ib. 2, 2, 6:

    ea non tam ad religionem spectant, quam ad jus sepulcrorum,

    belong to, concern, id. Leg. 2, 23, 58:

    quoniam de eo genere beneficiorum dictum est, quae ad singulos spectant: deinceps de iis, quae ad universos pertinent, disputandum est,

    id. Off. 2, 21, 72; cf. id. ib. 1, 3, 7: artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis et in unum exitum spectantibus, Cic. de Or. 1, 20, 92:

    nostra consilia sempiternum tempus spectare debent,

    id. ib. 2, 40, 169:

    solvendi necessitas debitorem spectat,

    Dig. 2, 14, 42:

    res eo spectat, ut eā poenā non videamini esse contenti,

    Cic. Lig. 5, 13:

    hoc eo spectabat, ut eam (Pythiam) a Philippo corruptam diceret,

    id. de Div. 2, 57, 118: summa judicii mei spectat huc, ut meorum injurias ferre possim, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 20, 46:

    quo igitur haec spectat oratio?

    Cic. Att. 8, 2, 4; cf. id. Phil. 13, 20, 46:

    quorsum haec omnis spectat oratio?

    id. ib. 7, 9, 26 et saep.:

    quia quicquid ad corpus spectat, et immortalitatis est expers, vanum sit,

    Lact. 3, 12, 33.—
    2.
    (Acc. to I. B. 3.) To judge of; to try, test (syn. probo):

    nemo illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    Cic. Rosc. Com. 10, 28:

    alicujus animum ex animo suo,

    Ter. And. 4, 1, 22:

    non igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt, sed ex perpetuitate atque constantiā,

    Cic. Tusc. 5, 10, 31:

    ex meo otium tuum specto,

    id. Att. 12, 39:

    quod ego non tam fastidiose in nobis quam in histrionibus spectari puto,

    id. de Or. 1, 61, 258:

    ubi facillime spectatur mulier, quae ingenio'st bono?

    Plaut. Stich. 1, 2, 59; cf.:

    hominem in dubiis periclis,

    Lucr. 3, 55:

    beneficium a deteriore parte,

    Sen. Ben. 2, 28, 2.—Hence, spectātus, a, um, P. a. (acc. to II. B. 2.).
    A.
    Tried, tested, proved (syn.: probatus, cognitus): tuam probatam et spectatam maxime adulescentiam, Lucil. ap. Non. 437, 14:

    homines spectati et probati,

    Cic. de Or. 1, 27, 124:

    fides spectata et diu cognita,

    id. Div. in Caecil. 4, 11; Ov. P. 2, 7, 82:

    pietas spectata per ignes,

    id. F. 4, 37:

    integritas,

    Liv. 26, 49, 16; cf.:

    homo in rebus judicandis spectatus et cognitus,

    Cic. Verr. 1, 10, 29:

    spectata ac nobilitata virtus,

    id. Fl. 26, 63:

    spectata multis magnisque rebus singularis integritas,

    id. Phil. 3, 10, 26:

    rebus spectata juventus,

    Verg. A. 8, 151:

    utebatur medico ignobili, sed spectato homine, Cleophanto,

    id. Clu. 16, 47:

    mores,

    Plaut. Pers. 2, 1, 4:

    ni virtus fidesque vestra spectata mihi forent,

    Sall. C. 20, 2.— Sup.:

    id cuique spectatissimum sit, quod occurrerit, etc.,

    let that be the best test of each, Liv. 1, 57, 7.—With subject-clause:

    mihi satis spectatum est, Pompeium malle principem volentibus vobis esse quam, etc.,

    Sall. H. 3, 61, 23 Dietsch.—
    B.
    In gen., looked up to, respected, esteemed, worthy, excellent:

    fecere tale ante alii spectati viri,

    Plaut. Merc. 2, 2, 47:

    in perfecto et spectato viro,

    Cic. Lael. 2, 9:

    homines,

    id. Div. in Caecil. 7, 24:

    castitas,

    Liv. 1, 57, 10.— Comp.:

    quo non spectatior alter,

    Sil. 1, 440.— Sup.:

    auctoritas clarissimi et spectatissimi viri atque in primis probati,

    Cic. Fam. 5, 12, 7:

    spectatissima femina,

    id. Rosc. Am. 50, 147.—Of things (Plinian):

    paeninsula spectatior (with flumen clarum),

    Plin. 4, 18, 32, § 107:

    spectatius artificium,

    id. 11, 1, 1, § 1:

    spectatissima laurus,

    id. 15, 30, 40, § 134.— Hence, adv.: spectātē, splendidly, excellently:

    spectatissime florere,

    Plin. 21, 1, 1, § 2:

    spectatissime ministrere,

    Amm. 28, 3, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > specto

  • 118 unus

    ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:

    unīus,

    Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].
    I.
    Prop.
    A.
    In gen., one, a single.
    1.
    Sing.:

    dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,

    Plaut. Cas. 1, 33 sq.:

    mulieres duas pejores esse quam unam,

    id. Curc. 5, 1, 2:

    pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,

    id. Truc. 2, 6, 8:

    unius esse negotium diei,

    Caes. B. C. 3, 82:

    mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,

    Cic. Rep. 1, 19, 31:

    cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,

    id. ib. 1, 26, 42:

    qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,

    id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:

    Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,

    Caes. B. G. 1, 2:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,

    Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:

    exercituum unus... alter,

    Liv. 24, 44, 1:

    ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,

    Cic. Ac. 1, 5, 19:

    cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,

    id. Off. 1, 32, 118:

    unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,

    Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:

    habetur una atque altera contio vehemens,

    repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:

    neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,

    one or two, id. Mur. 21, 43:

    meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,

    Plin. Ep. 2, 13. 3;

    4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,

    id. Pan. 45:

    unus atque alter et mox plures,

    Suet. Claud. 12:

    unus et alter assentiuntur,

    Curt. 5, 7, 4:

    sed postquam amans accessit... Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1. 50:

    amici, Qui modo de multis unus et alter erant,

    Ov. Tr. 1, 3, 16;

    rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,

    Aur. Vict. Epit. 26, 41:

    uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),

    Liv. 2, 7, 2; cf.:

    legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,

    id. 5, 30, 7.—
    b.
    With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:

    totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,

    Cic. Fin. 4, 2, 5:

    superiores tres erant, quarum est una sola defensa,

    id. ib. 5, 7, 20:

    orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,

    Liv. 42, 23, 5.—
    2.
    Plur.:

    ex unis geminas mihi conficies nuptias,

    Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,

    molae,

    id. ib. 13, 1:

    quadrigae,

    Varr. R. R. 2, 1, 14:

    similitudines, unae rerum, alterae verborum,

    Auct. Her. 3, 20, 33:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    Cic. Att. 14, 18, 1:

    decumae,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,

    id. Fl. 29, 70:

    satis una superque Vidimus excidia,

    Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—
    b.
    With gen. part.:

    tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,

    Cic. Fl. 27, 64.—
    B.
    Esp.
    1.
    Adverbial expressions.
    a.
    Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:

    amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:

    Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,

    Verg. A. 5, 687:

    cui sunt adsensi ad unum (senatores),

    Cic. Fam. 10, 16, 2:

    ipsos ad unum caedere,

    Curt. 7, 5, 32;

    usu. with omnes,

    Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—
    b.
    In unum, into one, to one place, together:

    Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,

    Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—
    2.
    Of that which is common to several persons or things, one and the same.
    a.
    Alone.
    (α).
    Sing.:

    cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,

    Plaut. As. 4, 2, 16:

    uno exemplo ne omnes vitam viverent,

    id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:

    unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    illa cum uno tempore audīsset, etc.,

    id. Clu. 9, 28:

    atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,

    Caes. B. C. 3, 15:

    omnibus hic erit unus honos,

    Verg. A. 5, 308:

    omnes una manet nox,

    Hor. C. 1, 28, 15:

    unus utrique Error,

    id. S. 2, 3, 51:

    parentum injuriae Unius modi sunt ferme,

    Ter. Heaut. 1, 2, 31:

    noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,

    Cic. Att. 9, 7, 5; so,

    unius modi,

    id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:

    ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 3, 20:

    de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,

    Cic. Lael. 23, 86:

    unoque omnes eadem ore fremebant,

    Verg. A. 11, 132.—
    (β).
    Plur.:

    aderit una in unis aedibus,

    Ter. Eun. 2, 3, 76:

    unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 26, 63.—
    b.
    Connected with idem:

    exitus quidem omnium unus et idem fuit,

    Cic. Div. 2, 47, 97:

    in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,

    id. Cat. 4, 7, 14:

    ferar unus et idem,

    Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—
    c.
    Corresponding to idem:

    non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,

    Hor. C. 2, 11, 10.—
    3.
    For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.
    a.
    Sing.
    (α).
    Alone:

    hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,

    Plaut. Trin. 4, 4, 21:

    unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46; cf.:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,

    id. ib. 1, 22, 35:

    nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,

    id. Fam. 6, 21, 1:

    itaque unum illud erat insitum priscis illis,

    id. Tusc. 1, 12, 27:

    quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?

    Liv. 1, 18, 3:

    erat omnino in Galliā ulteriore legio una,

    Caes. B. G. 1, 7:

    Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,

    id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:

    qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    id. Or. 29, 104:

    te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,

    id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:

    de Antonio nihil dico praeter unum,

    Cic. Sest. 3, 8.—
    (β).
    With ex:

    cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,

    Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—
    (γ).
    With gen.:

    ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,

    Cic. Sest. 64, 133:

    quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,

    Liv. 23, 30, 19.—
    (δ).
    With sup.:

    tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,

    Plaut. As. 3, 1, 16:

    unus istic servos est sacerrumus,

    id. Most. 4, 2, 67:

    rem unam esse omnium difficillimam,

    Cic. Brut. 6, 25:

    urbem unam mihi amicissimam declinavi,

    id. Planc. 41, 97:

    quo ego uno equite Romano familiarissime utor,

    id. Fam. 13, 43, 1:

    virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,

    id. Rab. Post. 9, 23.—
    (ε).
    With magis:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,

    Verg. A. 1, 15.—
    (ζ).
    With comp.:

    sagacius unus odoror,

    Hor. Epod. 12, 4.—
    (η).
    Strengthened by solus:

    unus est solus inventus, qui, etc.,

    Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:

    ex uno oppido solo,

    id. ib. 2, 2, 75, §

    185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,

    Hor. Ep. 1, 6, 1:

    te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,

    Cic. Pis. 40, 96:

    unus solusque censebat,

    Plin. Pan. 76.—
    (θ).
    Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):

    inter bina castra... unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    excepit unum tantum, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,

    Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:

    unā tantum perforatā navi,

    id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:

    unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,

    Liv. 6, 16, 5.—
    (ι).
    Strengthened by modo (class.):

    nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,

    Cic. Or. 54, 180:

    hi unum modo quale sit suspicantur,

    id. ib. 9, 28:

    hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,

    id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—
    (κ).
    Unus for unus omnium maxime:

    quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,

    Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,

    Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,

    Verg. A. 5, 704.—
    (λ).
    Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:

    eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81:

    nemo de nobis unus excellat,

    Cic. Tusc. 5, 36, 105:

    ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,

    id. Prov. Cons. 4, 7:

    nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,

    id. Brut. 59, 216:

    haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),

    Liv. 32, 20, 7:

    quia nemo unus satis dignus regno visus est,

    id. 2, 6, 3:

    eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,

    Caes. B. C. 3, 18:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—
    b.
    Plur.:

    sequere me Tres unos passus,

    three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:

    unae quinque minae,

    id. Ps. 1, 1, 52:

    ruri dum sum ego unos sex dies,

    id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    Ubii, qui uni legatos miserant,

    id. ib. 4, 16:

    ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,

    Cic. Fam. 2, 7, 3:

    abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,

    id. Att. 1, 5, 4.
    II.
    Transf., indef., a or an, one, some, some one.
    A.
    Without a pron.
    1.
    Absol.:

    inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,

    Ter. And. 1, 1, 91:

    ibi una aderit mulier lepida, etc.,

    Plaut. Ps. 4, 1, 38:

    sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

    Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:

    me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,

    id. Att. 9, 10, 2.—
    2.
    With ex:

    ut me sic audiatis ut unum e togatis,

    Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:

    qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    ex principibus unus nomine Polyaenus,

    Liv. 24, 22, 1:

    unus ex ultimā turbā,

    id. 24, 27, 1.—
    3.
    With de:

    tenuis L. Verginius unusque de multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 66. —
    4.
    With gen. part. (not in Cic.):

    eregione unius eorum pontium,

    Caes. B. G. 7, 35:

    Apollonides principum unus orationem habuit,

    Liv. 24, 28, 1:

    pastorum unus,

    id. 10, 4, 8:

    servus unus exulum initium fecit,

    id. 25, 23, 6:

    scortum transfugarum unius,

    id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;

    40, 5, 10: unus turbae militaris,

    id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:

    unus hostium Latinae linguae sciens,

    Tac. A. 2, 13:

    una Amazonum,

    id. ib. 4, 56:

    unum se civium (esse) respondit,

    id. ib. 12, 5.—
    5.
    With sup.:

    est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,

    Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:

    tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,

    Cic. Phil. 2, 3, 7.—
    B.
    With,
    1.
    Aliquis:

    ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:

    ad unum aliquem confugere,

    id. Off. 2, 12, 41:

    unius alicujus,

    id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    2.
    Quidam:

    est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,

    Cic. de Or. 3, 14, 55:

    unius cujusdam,

    id. ib. 2, 10, 40.—
    3.
    Quivis:

    si tu solus aut quivis unus, etc.,

    Cic. Caecin. 22, 62.—
    4.
    Quilibet:

    queratur unus quilibet militis mei injuriam,

    Liv. 42, 42, 3:

    unus Quiritium quilibet,

    id. 6, 40, 6:

    quilibet unus ex iis, quos, etc.,

    id. 9, 17, 15.—
    5.
    Quisque:

    ponite ante oculos unum quemque regum,

    Cic. Par. 1, 2, 11; so,

    unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,

    id. Font. 10, 21:

    unum quodque,

    id. Rosc. Am. 30, 83:

    unum quidque,

    id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:

    domini capitis unius cujusque,

    Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    6.
    Quisquis:

    sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,

    Plaut. Trin. 4, 2, 39:

    unum quicquid,

    Lucr. 5, 1388.—
    C.
    Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):

    dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,

    Vell. 2, 1, 5:

    pro uno homine jactura publica pacisceris,

    Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:

    qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,

    Plaut. Am. 1, 1, 248:

    hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,

    id. ib. prol. 95:

    quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,

    Cic. Lael. 10, 33:

    i mecum, obsecro, una simul,

    Plaut. Most. 4, 3, 43:

    mandata eri perierunt, una et Sosia,

    id. Am. 1, 1, 182:

    si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

    qui una venerant,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    cum et ego essem una et pauci admodum familiares,

    id. Lael. 1, 2:

    si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,

    id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:

    Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,

    at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > unus

  • 119 uterque

    ŭter-que, utrăque, utrumque ( gen. sing. utriusque, always with ĭ, Plaut. Truc [p. 1945] 4, 3, 20; Lucr. 4, 503; Cat. 68, 39; Hor. C. 3, 8, 5; Ov. M. 6, 506; old gen. and dat. sing. fem. utraeque, acc. to Charis. 2, 3, p. 132; gen. plur. utrumque, Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129 B. and K.), pron., each (of two), either, each one, one and the other, one as well as the other, both (applied to two subjects regarded severally, while ambo regards the two as a pair; cf. Zumpt, Gr. § 141, Anm. 2).
    I.
    Sing.
    A.
    In gen.
    1.
    With substt.
    (α).
    In gen.:

    imperator uterque hinc et illinc Jovi Vota suscipere,

    Plaut. Am. 1, 1, 74: tibi in utrāque parte pollet et pariter potest, Afran. ap. Non. p. 375, 5 (Com. Rel. v. 226 Rib.):

    causae utriusque figurae,

    Lucr. 4, 503; 4, 1212:

    quascumque (insulas) in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus,

    Cat. 31, 3:

    parique fastigio steterit in utrāque fortunā,

    Nep. Att. 14, 2:

    docte sermones utriusque linguae,

    Greek and Latin, Hor. C. 3, 8, 5; cf.:

    insignis utriusque linguae monimentis,

    Plin. 12, 1, 5, § 9:

    Quid... gentes ab utroque jacentes Oceano numerem?

    Ov. M. 15, 829:

    litora sub utroque jacentia Phoebo,

    i. e. the rising and the setting sun, id. ib. 1, 338:

    nutu (Jovis) tremefactus uterque Est polus,

    id. F. 2, 489:

    limes uterque poli,

    Stat. Th. 1, 157:

    deus est in utroque parente,

    father and mother, Ov. M. 13, 147:

    cum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus aut utriusque aut certe alterius,

    Liv. 10, 44, 6:

    densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    numen utriusque Dianae,

    Mart. Spect. 13, 5.—
    (β).
    Esp. in the phrase in utramque partem, in either way or direction, on both sides, for and against, etc.:

    vemens in utramque partem es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

    Ter. Heaut. 3, 1, 31:

    magnam vim esse in fortunā in utramque partem, vel ad secundas res, vel ad adversas, quis ignorat,

    Cic. Off. 2, 6, 19; 2, 10, 37:

    in utramque partem disserere = pro et contra,

    id. Rep. 3, 6, 4; id. de Or. 3, 27, 107:

    utramque in partem multa dicuntur,

    id. Ac. 2, 39, 124:

    magna est vis conscientiae, et magna in utramque partem, ut neque timeant... et putent, etc.,

    id. Mil. 23, 61:

    suam sententiam in utramque partem esse tutam,

    on either assumption, Caes. B. G. 5, 29.—
    2.
    Absol.
    (α).
    In gen.:

    aequom'st, quod in rem esse utrique arbitremur, Et mihi te et tibi me consulere,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    conveniunt adhuc utriusque verba,

    id. Truc. 4, 3, 20:

    verum utrique mos geratur amborum ex sententiā,

    id. ib. 5, 69:

    sed uterque (sapiens appellatus est) alio quodam modo,

    Cic. Lael. 2, 6:

    ut aut uterque inter se aut neuter satis duret,

    id. Quint. 8, 30:

    tu mihi videris utrumque facturus,

    id. Rep. 2, 11, 22:

    quare qui utrumque voluit et potuit,

    id. ib. 3, 3, 6:

    uterque cum equitatu veniret,

    Caes. B. G. 1, 42:

    hic, qui utrumque probat, ambobus debuit uti,

    Cic. Fin. 2, 7, 20: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 2;

    opp. unus,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 140:

    quod tibi non utriusque petenti copia facta'st,

    Cat. 68, 39:

    utque fide pignus dextras utriusque poposcit,

    Ov. M. 6, 506:

    vitium est utriusque,

    Mart. 3, 27, 3:

    cum esset et aequalis Mars utriusque,

    id. Spect. 29, 2.—
    (β).
    Esp., in apposit. with nouns or clauses:

    apud Antiphonem uterque, mater et pater, Quasi deditā operā domi erant,

    Ter. Eun. 5, 2, 1:

    Maecenas atque Coccejus, missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S 1, 5, 28:

    ego utrumque meum puto esse, et quid sentiam ostendere et quod feceris defendere,

    Cic. Fam. 1, 9, 25.—With pron. understood:

    verum, Demea, Curemus aequam uterque partem,

    Ter. Ad. 1, 2, 50; so freq. with neutr. pron. where the gen. would be ambiguous (cf. 3. infra):

    id utrumque tardum fructum reddit,

    Plin. 17, 22, 35, § 176: quod (aquam et pabulum) utrumque large palus praebere poterat, Auct. B. Alex. 1 fin. —Once with nom. masc.: nam qui instat alicui... aut contra de alicujus periculo festinatur, is uterque infestus dicitur, Nigid. ap. Gell 9, 12, 6.—
    3.
    With gen. part. (class. with pers. pronn., etc.; cf.

    Zumpt, Gr. § 429): utrique nostrum gratum admodum feceris,

    Cic. Lael. 4, 16:

    uterque nostrum id sibi suscipiendum putavit,

    id. Sull. 4, 13:

    horum uterque ita cecidit victus ut victor idem regnaverit... utrique horum secunda fortuna regnum est largita,

    id. Har. Resp. 25, 54:

    domus utriusque nostrum aedificatur strenue,

    id. Q. Fr. 2, 4, 2: cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unum quodque certe concluditur verbo, etc., Auct. Her. 4, 27, 37:

    ante utriusque horum obitum,

    Vell. 2, 103, 1; v. also I. B. 1. and 3. infra.—Also with substt., accompanied by adj. pron.:

    earum enim rerum utramque a corde proficisci,

    Cic. Div. 1, 52, 119:

    quarum civitatum utraque foederata est,

    id. Verr. 2, 5, 22, § 56:

    quorum generum in utroque magnus noster Cato est,

    id. Leg. 3, 18, 40:

    utriusque harum rerum expers,

    id. Tusc. 1, 26, 65.—Rarely with substt. alone ( poet. and post-Aug.):

    et haec utinam Viscorum laudet uterque!

    Hor. S. 1, 10, 83:

    uterque legatorum et quisquis... remissi,

    Vell. 2, 50, 3:

    post utriusque adulescentium obitum,

    id. 2, 103, 2:

    obiit, utroque liberorum superstite, Tiberio Drusoque Neronibus,

    Suet. Tib. 4 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    With plur. predic. (rare in the best prose; not in Cic.; cf.

    infra): uterque insaniunt,

    Plaut. Curc. 1, 3, 31:

    deinde uterque imperator in medium exeunt,

    id. Am. 1, 1, 68; cf. Ter. Eun. 5, 2, 1, A, 2, b, supra:

    facite ut uterque sublimiter stent,

    Cato, R. R. 70, 2:

    uterque eorum ex castris exercitum ducunt,

    Caes. B. C. 3, 30:

    illae (naves) conflixerunt, ut utraque ex concursu laborarent,

    id. ib. 2, 6:

    uterque cum illo gravis inimicitias exercebant,

    Sall. C. 49, 2:

    utraque festinant,

    Ov. M. 6, 59:

    uterque ambigui,

    Tac. H. 2, 97:

    uterque opibus perviguere,

    id. A. 4, 34:

    decernitur ut uterque in regnum restituantur,

    Just. 38, 3, 4; Val. Max. 5, 4, 6; Vell. 2, 66, 1; Claud. Rapt. Pros. 2, 20; cf. plur. in consecutive clauses:

    hic cum uterque me intueretur, seseque ad audiendum significarent paratos,

    Cic. Fin. 2, 1, 1 Madvig ad loc.:

    quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent, etc.,

    id. ib. 1, 5, 16.—
    2.
    With predicate in first or second person (mostly post-Aug.):

    sed uterque mensuram implevimus, ego et tu,

    Tac. A. 14, 54 init.:

    quid ergo inter me et te interest, si uterque habere volumus,

    Sen. Vit. Beat. 26, 1:

    uterque magnum beneficium dedistis,

    id. Contr. 4 (8), 24, 4:

    quod uterque cuperemus,

    Front. Ep. ad Am. 1, 5; cf. Ter. Heaut. 2, 4, 14, II. B. infra.—
    3.
    In reciprocal uses, one... the other, each... the other, either... the other, one another, etc.
    (α).
    Uterque repeated in another case (mostly ante-class. and post-Aug.):

    quia uterque utrique est cordi,

    Ter. Phorm. 5, 3, 17:

    cum uterque utrique esset exercitus in conspectu,

    Caes. B. G. 7, 35 (al. uterque utrimque):

    cum uterque utrique insidiaretur, Auct. B. Alex. 4, 1: uterque utrumque vituperato,

    Varr. Fragm. p. 131 Durdr.—
    (β).
    With a case of alter:

    ita est utraque res sine alterā debilis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13:

    quorum uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    id. Off. 1, 1, 4:

    cum enim uterque alteri obiciat, palam est utrumque fecisse,

    Quint. 11, 3, 168:

    invictum tamen ab altero utrumque servavit,

    Just. 6, 2, 9:

    arceri utrumque genus ab altero narrant,

    Plin. 8, 44, 69, § 171; Cels. 5, 26, 35 fin.; Ascon. ad Cic. Mil. § 30.—
    II.
    Plur.
    A.
    Regularly of two parties, sets, or classes, each including a plurality: Praenestini et Lanuvini hospites: suopte utrosque decuit acceptos cibo, etc., Naev. ap. Macr. S. 3, 18, 6 (Com. Rel. v. 21 Rib.): non cauponantes bellum sed belligerantes, Ferro non auro vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 Vahl.):

    utrosque pergnovi probe,

    Plaut. Truc. 1, 2, 50:

    quoniam utrique Socratici et Platonici volumus esse,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    a quibus utrisque (actoribus et poëtis) summittitur aliquid, etc.,

    id. de Or. 3, 26, 102:

    quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    his utrisque (Atrebatis et Viromanduis) persuaserant,

    Caes. B. G. 2, 16:

    Aetolorum utraeque manus Heracleam sese incluserunt,

    Liv. 36, 16, 5; Sall. J. 76, 4:

    utrique (plebis fautores et senatus) victoriam crudeliter exercebant,

    id. C. 38, 4; Suet. Claud. 21; cf.: hic igitur Q. Ligarius... nunc a te supplex fratris salutem petit: quam hujus admonitus officio cum utrisque his dederis, tris fratres optimos... rei publicae condonaveris, i. e. two brothers on one side and Ligarius on the other, Cic. Lig. 12, 36:

    Marius impigre suorum et hostium res pariter attendere, cognoscere, quid boni utrisque aut contra esset,

    Sall. J. 88, 2: cujus flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem, etc., Nep. Milt. 7, 3.—So with collective nouns:

    primo impetu simul utraque cornua et Numidae pulsi,

    Liv. 30, 8, 7; cf.:

    utraque oppida,

    id. 42, 54, 8:

    utraeque nationes Rheno praetexuntur,

    Tac. G. 34.—
    B.
    Freq. also of two individual subjects, esp. when regarded as belonging together (cf. Krebs, Antibarb. p. 1175):

    nec clam te est quam illi utraeque nunc inutiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    Ter. And. 1, 5, 52:

    hoc beneficio utrique ab utrisque vero devincimini, Ut, etc.,

    id. Heaut. 2, 4, 14:

    utrique imperatores exeunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 68 Ussing (Fleck., uterque imperator): sed qui utrosque error vos agitat, Expedibo, Pomp. ap. Non. 505, 7 (Com. Rel. v. 175 Rib.): suis utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico, Leg. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

    binos habebam (scyphos): jnbeo promi utrosque,

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    duae fuerunt Ariovisti uxores... utraeque in eā fugā perierunt,

    Caes. B. G. 1, 53:

    hi utrique ad urbem imperatores erant (Q. Marcius et Q. Metellus),

    Sall. C. 30, 4:

    animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque eis artibus auxerat,

    id. ib. 5, 7:

    illa utrosque (patrem et aviam) intuens,

    Tac. A. 16, 11; id. Or. 2:

    palmas utrasque tetendit,

    Verg. A. 6, 685:

    quod utrorum Dionysiorum opibus Corinthi saepe adjuti fuerant,

    Nep. Timol. 2, 2:

    utrique (Mithridates et Datames) locum qui explorarent mittunt,

    id. Dat. 2, 2:

    laudare senis utraque consilia,

    Liv. 9, 12, 2:

    utrisque consulibus Italia decreta est,

    id. 27, 22, 2:

    in invidiā censores cum essent... Cn. Baebius diem ad populum utrisque dixit,

    id. 29, 37, 17; 32, 17, 15; 34, 25, 5;

    42, 54, 8: Suillium accusandis utrisque immittit,

    Tac. A. 11, 1 init.:

    Natalem multa cum Scaevino collocutum, et esse utrosque C. Pisonis intimos,

    id. ib. 15, 55 fin.:

    pater filiam, avia neptem, illa utrosque intuens,

    id. ib. 16, 11:

    nam Mago Cambyses aures utrasque praeciderat,

    Just. 1, 9, 17; 9, 7, 8:

    crederes imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent,

    Curt. 7, 4, 35.—Hence,
    A.
    ŭtrōquĕ, adv.
    1.
    Lit., of place, to both places, parts, or sides, in both directions:

    utroque citius quam vellemus, cursum confecimus,

    Cic. Att. 5, 12, 1:

    exercitus utroque ducti,

    Liv. 8, 29, 7:

    jactantem utroque caput,

    Verg. A. 5, 469:

    nunc huc, nunc illuc et utroque sine ordine curro,

    Ov. H. 10, 19:

    nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,

    id. M. 5, 166. —
    2.
    Transf., in both directions, in either point of view, both ways, etc.:

    auctores utroque trahunt,

    Liv. 1, 24, 1:

    medium maxime et moderatum utroque consilium,

    id. 2, 30, 1:

    utroque firmiores qui in callibus versentur,

    Varr. R. R. 2, 10, 1.—
    (β).
    Esp., connected with versum ( vorsum; sometimes written in one word, utroqueversum):

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8: accidit, ut quaedam vocabula ambigua sint et utroque versum dicantur, i. e. in a twofold sense, denoting augmentation or diminution, Gell. 5, 12, 10.—
    B.
    ŭtrasquĕ, adv. (acc. to the analogy of alias, alteras), both times (ante-class.): in Hispaniā pugnatum bis: utrasque nostri loco moti, Cass. Hem. ap. Non. 183, 24; Caecil. ib. 183, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > uterque

  • 120 valens

    vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.
    I.
    Lit., of physical strength, vigor, or health.
    A.
    In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).
    1.
    Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

    puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

    Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

    plus valebat,

    id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

    sanus homo, qui bene valet,

    Cels. 1, 1 init.:

    si magis valet,

    id. 3, 18:

    si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

    id. 4, 7 init.:

    prout nervi valent,

    id. 8, 16.—Of plants:

    vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33, 3 sq. —
    2.
    To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.
    a.
    Of personal subjects, etc.
    (α).
    With ad and acc.:

    alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

    Cic. Off. 1, 30, 107.—
    (β).
    With inf.:

    manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

    Suet. Galb. 21:

    mustela cum mures veloces non valeret assequi,

    Phaedr. 4, 1, 10:

    valet ima summis Mutare deus,

    Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

    illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

    Lucr. 6, 1057:

    versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

    Hor. A. P. 40:

    nec valuere manus infixum educere telum,

    Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin.
    b.
    Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

    fimum potum ad dysentericos valet,

    Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

    cimices valent contra serpentium morsus,

    Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

    id quoque collyrium eodem valet,

    Cels. 6, 6, 21.—With pro:

    ruta per se pro antidoto valet,

    Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

    dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

    Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

    sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

    Plin. 34, 18, 55, § 177.—
    c.
    Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—
    B.
    Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.
    a.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    equidem valeo recte et salvus sum,

    Plaut. Am. 2, 1, 36:

    perpetuon' valuisti?

    id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

    valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

    id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

    dicit vilicus servos non valuisse,

    Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

    boves ut recte valeant,

    id. ib. 103:

    optime valere et gravissime aegrotare,

    Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

    cura est, ut valeat,

    Plaut. Stich. 5, 2, 4:

    ego valeo recte et rem gero,

    id. Pers. 2, 3, 34:

    te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

    Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

    commode,

    Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

    minus valere... melius valere,

    Cic. Att. 4, 14, 1:

    nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

    Plaut. Mil. 4, 8, 8.—
    (β).
    With abl.:

    si corpore valuisset,

    Cic. Brut. 20, 77:

    nec melius valeo quam corpore, mente,

    Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

    pedibus,

    Nep. Phoc. 4, 1:

    stomacho,

    Juv. 6, 100.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    ab oculis,

    Gell. 13, 30, 10:

    a morbo,

    Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—
    b.
    Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

    and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

    Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

    mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

    Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—
    c.
    Rarely impers. pass.:

    quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

    Plaut. Pers. 2, 5, 8.—
    d.
    Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).
    (α).
    In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

    bene vale, Alcumena,

    id. Am. 1, 3, 1:

    vale atque salve,

    id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

    bene valete et vivite,

    id. Mil. 4, 8, 30:

    ite intro cito: valete,

    id. As. 3, 3, 155:

    abeo: valete, judices justissimi,

    id. Capt. prol. 67:

    vos valete et plaudite,

    Ter. Eun. 5, 8, 64:

    in hoc biduom vale,

    id. ib. 1, 2, 110:

    vive valeque,

    Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

    et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

    Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—
    (β).
    At the conclusion of letters:

    Vale,

    Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

    cura ut valeas,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

    tu me diligis et valebis,

    Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—
    (γ).
    Also in bidding farewell to the dead:

    salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

    Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

    v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

    Cat. 101, 10:

    terque, Vale, dixit,

    Ov. F. 3, 563:

    supremumque vale... dixit,

    id. M. 10, 62.—
    (δ).
    As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

    valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

    Plaut. Am. 3, 2, 46:

    immo habeat, valeat, vivat cum illa,

    Ter. And. 5, 3, 18:

    valeas, habeas illam quae placet,

    id. Ad. 4, 4, 14:

    si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

    good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

    valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

    Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

    quare ista valeant: me res familiaris movet,

    Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

    valete curae,

    Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—
    (ε).
    With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

    illum salutavi: post etiam jussi valere,

    Cic. Att. 5, 2, 2:

    vix illud potui dicere triste vale,

    Ov. H. 13, 14:

    saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

    id. Tr. 1, 3, 57:

    tibi valedicere non licet gratis,

    Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

    vale facere (or valefacere),

    August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.
    II.
    Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.
    A.
    In gen.:

    fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

    will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

    fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

    id. Dom. 30, 79:

    dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

    id. Brut. 14, 57:

    tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

    id. Red. in Sen. 5, 11:

    in more majorum, qui tum ut lex valebat,

    id. Leg. 2, 10, 23:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53:

    verba si valent,

    id. Caecin. 21, 61:

    (ejus) valet opinio tarditatis,

    is established, id. de Or. 1, 27, 125:

    si conjuratio valuisset,

    id. ib. 17, 7:

    cujus ratio non valuit,

    Nep. Milt. 3, 7:

    jus tamen gentium valuit,

    Liv. 2, 4, 7:

    praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

    id. 44, 31, 6:

    et vestrae valuere preces,

    Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—
    B.
    Esp.
    1.
    With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.
    a.
    With abl.:

    non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

    reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

    Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

    multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

    ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

    id. Leg. 3, 17, 38:

    quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

    id. Mur. 18, 38:

    parum valent (Graeci) verbo,

    i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

    qui aut gratia aut misericordia valerent,

    Caes. B. C. 2, 44:

    dicendo,

    Nep. Ages. 1, 2:

    qui pedum cursu valet,

    Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

    Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

    Ov. Am. 1, 15, 14:

    plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

    Quint. 1, 8, 8:

    rogando,

    Ov. M. 2, 183:

    subtilitate vincimur, valeamus pondere,

    Quint. 12, 11, 8.—
    b.
    With in and abl.:

    Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

    Cic. Brut. 36, 136:

    quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

    id. Caecin. 19, 55:

    in his maxime valet similitudo,

    Quint. 6, 3, 57:

    mire in causis valet praesumptio,

    id. 9, 2, 16:

    (digitus) in exprobrando et indicando valet,

    id. 11, 3, 94.—
    2.
    With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.
    a.
    With in and acc.:

    hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

    Cic. Tusc. 2, 26, 63:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

    cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

    id. Caecin. 31, 89:

    num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

    Plin. 17, 7, 4, § 44:

    etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

    Quint. 2, 16, 10:

    hoc etiam in praeteritum valet,

    id. 9, 2, 20; cf.:

    cum... idque in omnis partis valeret,

    Cic. Fam. 4, 10, 2.—
    b.
    With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

    id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

    Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—
    c.
    With ad and acc. of thing:

    tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

    Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

    ad omnis certe non valebit,

    id. Fat. 4, 8:

    illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

    id. Cat. 3, 12, 29:

    vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

    id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

    eadem fictio valet et ad qualitates,

    Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—
    d.
    With apud or ad and acc. of person influenced, etc.
    (α).
    With apud:

    ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

    Ter. Heaut. 3, 1, 79:

    non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

    Cic. Fam. 13, 16, 3:

    apud te veritas valebit,

    id. Quint. 1, 5:

    sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

    id. Tusc. 2, 4, 11:

    magnis meritis apud regem... valebat,

    Nep. Con. 3, 1:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

    Liv. 31, 48, 1:

    apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

    Quint. 6, 2, 28.—
    (β).
    With ad:

    dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

    Cic. Brut. 14, 57:

    clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

    Liv. 21, 6, 4:

    metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

    id. 38, 28, 6.—
    e.
    With contra and acc.:

    hoc nonne videtur contra te valere?

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    quae valeant contra falsam criminationem,

    id. de Or. 2, 79, 321:

    ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

    id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

    cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

    Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—
    f.
    With pro and abl.:

    multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

    Ov. Tr. 1, 3, 46:

    epitheton valet pro nomine,

    Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—
    g.
    With dat. gerund. (post-class. and rare):

    nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

    Gell. 5, 12, 10.—
    h.
    With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

    Lucr. 1, 108:

    hanc ob rem vitam retinere valemus,

    id. 3, 257:

    nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

    Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

    quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

    Hor. Epod. 16, 3:

    cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

    id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

    nec valuit locos coeptos avertere cursus,

    Tib. 4, 1, 55:

    qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

    Curt. 3, 4, 5:

    neque ex eo infamiam discutere valuit,

    Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

    ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

    Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,
    3.
    With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.
    (α).
    Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

    plus potest qui plus valet,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38:

    neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

    Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

    ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

    Cic. Sest. 28, 60:

    illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

    id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

    eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

    id. Brut. 37, 139:

    cur minus Venena Medaeae valent?

    Hor. Epod. 5. 62.—
    (β).
    With abl.:

    quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

    Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

    v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

    Caes. B. G. 2, 17:

    qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

    Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

    id. Dom. 6, 14:

    Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

    id. Brut. 14, 55:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

    Caes. B. G. 7, 63:

    Caesar multum equitatu valebat,

    id. B. C. 1, 61:

    cum tantum equitatu valeamus,

    id. ib. 3, 86:

    equitatu plurimum valere,

    id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—
    (γ).
    With in and abl.:

    nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

    hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

    Hor. Ep. 1, 6, 52. —
    (δ).
    With ad and acc.:

    multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

    id. Div. 2, 46, 97:

    valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

    id. de Or. 2, 43, 182:

    ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

    Caes. B. G. 6, 30:

    genus ad probandam speciem minimum valet,

    Quint. 5, 10, 56.—
    (ε).
    With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

    apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

    Cic. Fam. 6, 6, 13:

    utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

    id. ib. 5, 54:

    potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

    non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

    id. Fam. 1, 9, 11:

    facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

    Nep. Con. 2, 1.—
    (ζ).
    With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—
    (η).
    With pro:

    pro periculo magis quam contra salutem valere,

    Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

    quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

    Caes. B. G. 1, 51.—
    (θ).
    With inter:

    plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

    Caes. B. G. 2, 4.—
    (ι).
    With adv. of pur pose:

    hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

    Nep. Them. 4, 4:

    non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

    Quint. 1, 2, 16:

    nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

    Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —
    C.
    Idiomatic uses.
    1.
    Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

    quinarii, quod quinos,

    Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

    dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

    Liv. 38, 11, 8:

    ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

    Plin. 33, 3, 13, § 47:

    si haec praedia valeant nunc decem,

    Dig. 24, 1, 7, § 4:

    quasi minimo valeret hereditas,

    ib. 19, 1, 13:

    quanti omnibus valet (servus),

    ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—
    2.
    Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

    quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

    Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

    sed quae dicit, idem valent,

    id. Tusc. 5, 10, 24:

    quamquam vocabula prope idem valere videantur,

    id. Top. 8, 34:

    hoc verbum quid valeat, non vident,

    id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

    id valet gallinacei rostrum,

    Suet. Vit. 18:

    pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

    Quint. 1, 4, 29 et saep.:

    et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

    id. 10, 1, 13:

    duo quae idem significant ac tantumdem valent,

    id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

    valens adflictet me,

    Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

    virgatores,

    id. As. 3, 2, 19:

    robusti et valentes et audaces satellites,

    Cic. Agr. 2, 31, 84:

    cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

    id. Fam. 7, 1, 3:

    valentissimi lictores,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

    homines,

    id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

    hic membris et mole valens,

    Verg. A. 5, 431:

    membris valens,

    Ov. M. 9, 108:

    corpore esse vegeto et valenti,

    Gell. 3, 1, 11:

    nervi musculique,

    Cels. 8, 20:

    trunci,

    Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

    tunicae,

    stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—
    2.
    In partic.
    a.
    Well in health, healthy, hale, hearty:

    valeo et venio ad minus valentem,

    Plaut. Truc. 2, 7, 24:

    medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

    id. Clu. 9, 27; cf.

    valens (opp. imbecillus),

    id. Fam. 16, 5, 2:

    (sensus) si sani sunt et valentes,

    id. Ac. 2, 7, 19:

    si valens corpus est neque magno opere vexatum,

    Cels. 7, 26, 5:

    sive aegra, sive valens,

    Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

    qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

    Cic. Off. 2, 4, 15;

    so opp. aeger,

    id. de Or. 2, 44, 186.—
    b.
    Of medicines, strong, powerful, active:

    valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

    Cels. 4, 15 fin.:

    medicamenta,

    id. 1, 3 med.:

    silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

    Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—
    B.
    Trop., strong, powerful, mighty:

    mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

    Cic. Att. 7, 3, 4:

    fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

    id. Har. Resp. 28, 60:

    cum valentiore pugnare,

    id. Fam. 5, 21, 2:

    valens dialecticus,

    id. Fat. 6, 12:

    ut fieri nihil possit valentius,

    id. Brut. 16, 64:

    Philippus jam tum valens multa moliebatur,

    Nep. Timoth. 3, 1:

    opibus jam valentes,

    id. Eum. 10, 3:

    argumenta valentiora,

    Quint. 5, 13, 12:

    quid pars adversa habeat valentissimum,

    id. 5, 13, 52:

    nec fraus valentior quam consilium meum,

    Cic. Univ. 11:

    ad letum causae satis valentes,

    Ov. M. 5, 174; so,

    causae,

    id. Tr. 1, 8, 29:

    causa valentior,

    id. P. 1, 10, 35:

    deus morbo omni valentior,

    Stat. S. 1, 4, 111:

    oppida valentissima,

    Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).
    1.
    Lit.:

    resistere,

    Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

    nimis valenter ibi retenta materia,

    Cels. 5, 26, 21:

    praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

    Ov. M. 11, 481.—
    2.
    Trop., of speech, forcibly, energetically:

    non diu dicebat sed valenter,

    Sen. Contr. 3, 22 med.:

    si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

    Val. Max. 3, 7, ext. 6.

    Lewis & Short latin dictionary > valens

См. также в других словарях:

  • Maxime — Maxime …   Deutsch Wörterbuch

  • MAXIME — Le relief obtenu par la grande concision et l’emploi des figures dans un énoncé moral de portée générale a toujours été recherché, pour s’imposer à l’attention et à la mémoire, par le genre gnomique; et ce genre s’insinue dans tous les autres. Au …   Encyclopédie Universelle

  • maxime — 1. (ma ksi m ) s. f. 1°   Proposition générale qui sert de règle. •   Leurs maximes de feu et de sang assurent et fortifient la malice, quand elle est encore craintive et douteuse, BALZAC De la cour, 7e disc.. •   N écoutez point pour lui ces… …   Dictionnaire de la Langue Française d'Émile Littré

  • Maxime — is a French name that may refer to: First name Maxime Bernier, former Canadian Minister of Foreign Affairs Maxime Bôcher, American mathematician Maxime Boyer, Canadian professional wrestler Maxime Du Camp, French writer and photographer Maxime… …   Wikipedia

  • maxime — MAXIME. s. f. Proposition generale qui sert de principe, de fondement, de regle en quelque art ou science. Maxime generale. bonne maxime. mauvaise maxime. fausse maxime. maxime dangereuse, pernicieuse maxime. les maximes de la Morale. les maximes …   Dictionnaire de l'Académie française

  • Maxime — Sf Lehre, Motto per. Wortschatz fach. (17. Jh.) Entlehnung. Kürzung aus ml. maxima sententia oberster Grundsatz (und ähnlichen Formulierungen).    Ebenso nndl. maxime, ne. maxim, nfrz. maxime, nschw. maxim, nnorw. maksime. ✎ DF 2 (1942), 91; LM 6 …   Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache

  • Maxime — »oberster Grundsatz, Leitsatz, Lebensregel«: Das Fremdwort ist eine gelehrte Entlehnung – wohl unter dem Einfluss von gleichbed. frz. maxime – aus mlat. maxima (ergänze: regula oder sententia) »höchste Regel, oberster Grundsatz«. Über das… …   Das Herkunftswörterbuch

  • máxime — adverbio 1. Sobre todo, con mayor motivo: Creo que debes decírselo, máxime si sois tan amigos …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • máxime — (Del lat. maxĭme). adv. m. En primer lugar, principalmente, sobre todo …   Diccionario de la lengua española

  • Maxīme — (franz., v. lat.), 1) Grundsatz für das eigene Handeln aus freier Willensbestimmung; 2) so v.w. Denkspruch …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Maxime — (franz., v. lat. maxima, sc. regula), Grundsatz, den man sich nach eigner freier Überzeugung als Norm für sein Tun und Lassen aufstellt, unbekümmert darum, ob einem solchen Grundsatz bloß eine subjektive oder zugleich auch eine objektive… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»