Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

luces+m

  • 1 lūx

        lūx lūcis, f    [LVC-], light, brightness: solis ac lychnorum: Stella facem ducens multā cum luce, V.: auctor Lucis (i. e. Sol), O.: siderea, heavenly, O.: donec lux occidat, till sunset, Iu.— The light of day, daylight, day: usque ad lucem vigilare, T.: lux ubi adventabat, S.: ante lucem: primā luce, at dawn, Cs.: luce sub ipsā, at the point of day, V.: Dormiet in lucem, till day is advanced, H.: luce reversā, Iu.: luce occidi, in open day: luci adgredi.— Plur, the heavenly bodies: Illae, quae fulgent luces.— A day: centesima lux est haec ab interitu P. Clodi: longiore luce opus est, L.: anxia nocte, Anxia luce gemit, O.: Natali die mihi dulcior haec lux, Iu.: vocat lux ultima victos, i. e. death, V.: aestiva, summer, V.: brumalis, winter, O.— Life: me reducem in lucem facere, T.: corpora luce carentum, i. e. of the dead, V.: simul atque editi in lucem sumus: aeterna, O.— An eye, the eyesight: damnum lucis ademptae, O.— A light: O lux Dardaniae, i. e. Hector, V.: Luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto, O.—Fig., the sight of men, public view, the public, the world: in luce atque in oculis civium magnus: forensi luce carere: res occultissimas in lucem proferre. — Light, encouragement, help, succor: lux quaedam videbatur oblata, regno sublato: lucem adferre rei p.: Lucem redde patriae, H.— A light, ornament: urbs, lux orbis terrarum.— Light, illustration, elucidation: historia lux veritatis.— That which enlightens, source of illumination: ratio quasi quaedam lux vitae.
    * * *
    light, daylight, light of day; life; world; day

    Latin-English dictionary > lūx

  • 2 pro-fēstus

        pro-fēstus adj.,    non-festival, not a holiday, common: festis profestisque diebus, working-days, L.: luces, working-days, H.: lux, H.

    Latin-English dictionary > pro-fēstus

  • 3 re-ferō

        re-ferō rettulī    (not retulī), relātus (rellātus, T.), referre, to bear back, bring back, drive back, carry back: nihil domum praeter os: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Cs.: me referunt pedes in Tusculanum, i. e. I feel a strong impulse to go: in decimum vestigia rettulit annum (victoria), V.: Ad nomen caput ille refert, looks back, O.: suumque Rettulit os in se, drew back, O.: ad Tyneta rursus castra refert, L: digitos ad frontem saepe, O.: pecunias in templum, Cs.: frumentum omne ad se referri iubet, Cs.: Caesaris capite relato, Cs.: cum sanguine mixta Vina refert moriens, spits out, V.—With pron reflex., to go back, return: Romam se rettulit: sese in castra, Cs.: se ad philosophiam: domum me Ad porri catinum, H.: se ob ora Fert refertque, flits to and fro, V.: causa, cur se sol referat. — Pass reflex., to return, arrive: sin reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur necesse est: classem relatam Nuntio, V.: a primā acie ad triarios sensim referebantur, L.—With pedem or (rarely) gradum, to go back, draw back, retire, withdraw, retreat: volneribus defessi pedem referre coeperunt, Cs.: ut paulatim cedant ac pedem referant, Cs.: cum pedes referret gradum, L.: fertque refertque pedes, paces to and fro, O.: pedem referens, V.: Feroque viso retulit retro pedem (viator), Ph.—To give back, give up, return, restore, pay back, pay in return, repay: pateram (subreptam): Par pro pari, tit for tat, T.: Ut puto, non poteras ipsa referre vicem, O.: pannum, H.—Of sound, to bring back, give back, return, answer, echo: (Saxum) eiulata Resonando mutum flebilīs voces refert, Att. ap. C.: ex locis inclusis (soni) referuntur ampliores: referunt quem (sonum) nostra theatra, H.: ‘coëamus’ rettulit Echo, O.—Fig., to bring back, restore, renew, revive, repeat: in suam domum ignominiam: pro re certā spem falsam domum: consuetudo longo intervallo repetita ac relata: Multa labor... rettulit in melius, has improved, V.: quasdam ex magno intervallo caerimonias, L.: rem iudicatam, i. e. cause to be reconsidered: idem illud responsum, repeated, L.: veterem Valeriae gentis in liberandā patriā laudem, restore: neque amissos colores Lana refert, H.—Of the mind or look, to bring back, direct, turn: e cursu populari referre aspectum in curiam, turn towards: animum ad veritatem.—Of time, to bring back, bring again, cause to return, renew: mihi praeteritos annos, V.: Saeculo festas referente luces, H.—In the phrase, referre gratiam (rarely gratias), to return thanks, show gratitude, recompense, requite: Inveniam, parem ubi referam gratiam, a way to pay him off, T.: Et habetur et referetur tibi gratia, T.: pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam: Caesari pro eius meritis gratiam referre, Cs.: gratiam factis, O.: pro tantis eorum in rem p. meritis eis gratiae referantur. —To present again, set forth anew, represent, repeat: Hecyram ad vos, T.: Actia pugna per pueros refertur, is rehearsed, H.: parentis sui speciem, L.: robora parentum liberi referunt, Ta.: (Tellus) figuras Rettulit antiquas, O.: parvulus Aeneas, qui te tamen ore referret, V.: Marsigni sermone Suevos referunt, recall, Ta.—To say in return, rejoin, answer, reply, respond: id me illorum defensioni rettulisse: ego tibi refero, I reply to you: retices, nec mutua nostris Dicta refers, O.: Anna refert, V.: Tandem pauca refert, V.—To repeat, report, announce, relate, recount, assert, tell, say: quantum, inquam, debetis? respondent CVI; refero ad Scaptium, report it: saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum: abi, quaere, et refer, H.: talīs miserrima fletūs Fertque refertque soror (sc. ad Aeneam), V.: pugnam referunt, O.: factum dictumve, L.: Aut agitur res in scaenis aut acta refertur, or related, H.: multum referens de Maecenate, Iu.: inveni qui se vidisse referret, O.: pugnatum (esse) in annalīs referre, L.—To repeat to oneself, call to mind, think over: tacitāque recentia mente Visa refert, O.: Haec refer, O.: Mente memor refero, O.—To make known officially, report, announce, notify: haec ad suos, Cs.: legationem Romam, L.: capitum numerus ad eum relatus est, Cs.: rumores excipere et ad se referre. —To submit for consideration, propose for decision, make a motion, offer a proposition, consult, refer, move, bring forward, propose: de consularibus provinciis ad senatum referre, lay before the senate the question of, etc.: de quo legando consules spero ad senatum relaturos: de eā re postulant uti referatur, S.: tunc relata de integro res ad senatum, L.: referunt consules de re p., Cs.: de signo dedicando ad pontificum collegium: eam rem ad consilium, L.: referre se dixit, quid de Nabidis bello placeret, put the question, L.: id postea referendum ad populum non arbitrari, should be referred again: tu non ad Lucilium rettulisti, did not consult.—To note down, enter, inscribe, register, record, enroll: ut nec triumviri accipiundo nec scribae referundo sufficerent, L.: in tabulas quodcumque commodum est: nomen in codicem accepti et expensi relatum: tuas epistulas in volumina, i. e. admit: in reos, in proscriptos referri, to be registered: senatūs consulta pecuniā acceptā falsa referebat, recorded: cum ex CXXV iudicibus reus L referret (opp. reicere), i. e. accepted.— Of accounts: rationes totidem verbis referre ad aerarium, to account to the treasury: in rationibus referendis, in accounting: relatis ad eum publicis cum fide rationibus, faithful accounts, Cs.: si hanc ex faenore pecuniam populo non rettuleris, reddas societati, account for this money to the people: (pecuniam) in aerarium, pay in, L.: pecuniam operi publico, charge as expended for a public building; cf. octonis referentes idibus aera, i. e. paying the school-fees, H.—With acceptum, to credit, see accipio.—To account, reckon, regard, consider: imagines in deorum numero: terram et caelum in deos: libri in eundem librorum numerum referendi: hi tamen inter Germanos referuntur, Ta.: refert inter meritorum maxima, demptos Aesonis esse sitūs, O.: eodem Q. Caepionem referrem, should place in the same category.—To ascribe, refer, attribute: pecudum ritu ad voluptatem omnia: omnia ad igneam vim: tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre: id, quo omnia, quae recte fierent, referrentur: origines suas ad deos referre auctores, L.: Hinc omne principium, huc refer exitum, H.: eius, in quem referet crimen, culpa: alius in alium culpam referebant, imputed, Cu.

    Latin-English dictionary > re-ferō

  • 4 saeculum or saeclum

        saeculum or saeclum (not sēc-), ī, n    [1 SA-], a race, generation, age, the people of any time: serit arbores quae alteri saeclo prosint, Caecil. ap. C.: saeculorum reliquorum iudicium: huius saeculi error: o nostri infamia saecli, O.: grave Pyrrhae, H.: beatissimi saeculi ortu, Ta.: aurea Saecula, V.: Fecunda culpae saecula, H.—Fig., the spirit of the age, fashion: nec conrumpere et conrumpi saeculum vocatur, Ta.—Of time, a lifetime, generation, age: in quo (anno), quam multa hominum saecula teneantur: Aesculus Multa virūm volvens durando saecula vincit, V.— A hundred years, century, age: duobus prope saeculis ante, quam, etc.: Saeculo festas referente luces, H.: aliquot saeculis post: quorum ornatūs tot saecula manserant: ex omnium saeculorum memoriā: prope modum saeculi res in unum diem cumulavit, Cu.: saeclis effeta senectus, with years, V.

    Latin-English dictionary > saeculum or saeclum

  • 5 Aprilis

    Ā̆prīlis, is [qs. contr. from aperilis, from aperio; cf. Varr. L. L. 6, 33, p. 86 Müll.; Cincius ap. Macr. S. 1, 12; Serv. ad Verg. G. 1, 43] (orig. adj.; sc. mensis), m., the month of April (as the month in which the earth opens and softens):

    Sex ubi luces Aprilis habebit,

    Ov. F. 4, 901.—With mensis expressed:

    mense Aprili,

    Cic. Phil. 2, 39, 100:

    Qui dies mensem Veneris marinae Findit Aprilem,

    Hor. C. 4, 11, 15.—Adj., of or pertaining to April:

    Nonarum Aprilium,

    Cic. Fam. 3, 11, 8; 1, 9, 8:

    Datis mane a. d. Id. April. Scriptis litteris,

    id. ad Brut. 2, 4, 1:

    Apriles Idus,

    Ov. F. 4, 621.

    Lewis & Short latin dictionary > Aprilis

  • 6 lavo

    lăvo, lāvi, lautum, lăvātum and lōtum (in class. prose, perf. lāvi; sup. always lavātum; perf. part. lautus; the other forms of the first conj. Also, pres. lavĕre; second pers. lavis, ante-class. and poet.; cf. Diom. 1, p. 377; v. Neue, Formenl. second ed. 2, p. 420), 1 and 3, v. a. and n. [Gr. lu- in luthron; strengthened in louô, loutron; cf. loWetron; Lat. luo (pol-luo, etc.), diluvium, lutus], to wash, bathe, lave.
    I.
    Lit.:

    si inquinata erit lavito,

    Cato, R. R. 65: puerum, Enn. ap. Non. 504, 17; Plaut. Truc. 5, 10:

    manus lavite,

    Titin. ib. 22:

    manus lava,

    Cic. de Or. 2, 60, 246: cum jam manus pransores lavarent, Veran. ap. Macrob. S. 3, 6, 14.—Mid.: cum soceris generi non lavantur, do not bathe themselves or bathe, id. Off. 1, 35, 129:

    lavantur in fluminibus,

    Caes. B. G. 4, 1:

    cur te lautum voluit occidere?

    Cic. Deiot. 7, 20:

    lautis manibus,

    Hor. S. 2, 3, 282:

    lotis pedibus,

    Plin. 24, 11, 62, § 103:

    vestimenta lota,

    Petr. 30 fin.:

    qui it lavatum in balineas,

    Plaut. Rud. 2, 3, 51; so,

    eo lavatum,

    id. Aul. 3, 6, 43; id. Stich. 4, 1, 62; Ter. Eun. 3, 5, 44; 52; id. Heaut. 4, 1, 42:

    (venias) vasa lautum, non ad cenam dico,

    Plaut. Stich. 4, 2, 15.—
    (β).
    Neutr.:

    pisces ego credo, qui usque dum vivunt, lavant, Minus diu lavere, quam haec lavat Phronesium,

    Plaut. Truc. 2, 3, 1 sqq.:

    illa si jam laverit, mihi nuncia,

    Ter. Heaut. 4, 1, 5:

    lavanti regi dicitur nuntiatum, hostes adesse,

    Liv. 44, 6.—
    B.
    Transf., to wet, moisten, bedew:

    eas (tabellas) lacrimis lavis,

    Plaut. Ps. 1, 1, 8:

    si... neque quicquam captumst piscium, salsi lautique pure domum redimus clanculum,

    soaked, id. Rud. 2, 1, 12; Lucr. 5, 950:

    lacrimis vultum lavere profusis,

    Ov. M. 9, 680; Luc. 6, 709;

    esp. of bloodshed: lavit ater corpora sanguis,

    Verg. G. 3, 221:

    lavit improba teter Ora cruor,

    id. A. 10, 727:

    sanguine largo Colla,

    id. ib. 12, 722:

    arma cerebro,

    Val. Fl. 4, 153:

    his (rivis) nunc illa viridia, nunc haec, interdum simul omnia lavantur,

    Plin. Ep. 5, 6, 40; cf.

    of rivers: flavus quam Tiberis lavat,

    Hor. C. 2, 3, 18; id. Epod. 16, 28;

    of the ocean: quas Oceani refluum mare lavit arenas,

    Ov. M. 7, 267.—
    II.
    Trop., to wash away:

    venias nunc precibus lautum peccatum tuum,

    Ter. Phorm. 5, 7, 80:

    dulci Mala vino lavere,

    Hor. C. 3, 12, 2.—Hence, lautus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., washed, bathed, laved (very rare): nam itast ingenium muliebre;

    bene quom lauta tersa ornata fictast, infectast tamen,

    Plaut. Stich. 5, 5, 4: in double meaning with C., v. infra: lautam vis an nondum lauta quae sit? Pa. Siccam, at sucidam, Plaut. Mil. 3, 1, 192 Lorenz ad loc.—
    B.
    Hence, transf., neat, elegant, splendid, sumptuous, luxurious: tute tibi puer es;

    lautus luces cereum,

    i. e. in a fine dress, Plaut. Curc. 1, 1, 9:

    nihil apud hunc lautum, nihil elegans, nihil exquisitum,

    Cic. Pis. 27, 67:

    lauta supellex,

    id. de Or. 1, 36, 165: lautum victum et elegantem colere, id. Fragm. ap. Non. 337, 27:

    magnificum et lautum,

    id. Fam. 9, 16, 8:

    lautiora opera,

    Plin. 16, 15, 26, § 67:

    lauto cenare paratu,

    Juv. 14, 13:

    epulae lautiores,

    Stat. S. 1, 6, 32:

    lautissima vina,

    Plin. 14, 13, 15, § 92:

    lautissima cena,

    Plin. Ep. 9, 17:

    praetor,

    Juv. 14, 257:

    lautum et copiosum patrimonium,

    rich, splendid, noble, Cic. Rab. Post. 14, 38:

    in civitate Halaesina tam lauta, tamque nobili,

    wealthy, id. Fam. 13, 32, 1:

    valde jam lautus es, qui gravere litteras ad me dare,

    you are now very grand, id. ib. 7, 14, 1:

    homines lauti et urbani,

    noble, distinguished, id. Verr. 2, 1, 6, § 17:

    libertis minus lautis servisque nihil defuit: nam lautiores eleganter accepti,

    id. Att. 13, 52, 2:

    certumque fit... cocos tum panem lautioribus coquere solitos,

    for the rich, Plin. 18, 11, 28, § 108: orborum lautissimus. Juv. 3, 221.—
    (β).
    With inf.:

    rhombos libertis ponere lautus,

    splendid, Pers. 6, 23.—
    C.
    Trop., noble, glorious, etc.: beneficentiae et liberalitatis est ratio duplex: nam aut opera benigne fit indigentibus, aut pecunia: facilior est haec posterior, locupleti praesertim: sed illa lautior ac splendidior, nobler, [p. 1045] more glorious, Cic. Off. 2, 15, 52:

    lautum negotium,

    honorable, id. Att. 6, 1, 13:

    omnium hortensiorum lautissima cura asparagis,

    the most diligent, the nicest, Plin. 19, 8, 42, § 145:

    lautus habetur,

    a gentleman, Juv. 11, 1; 1, 67.—Hence, adv.: lautē, neatly, elegantly, splendidly, sumptuously.
    1.
    Lit.:

    laute exornatus,

    Plaut. Cas. 4, 1, 10:

    facete, lepide, laute,

    Ter. Eun. 3, 1, 37:

    vivere,

    Nep. Chabr. 3:

    res domesticas lautius tueri,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2:

    lautius accipi,

    Suet. Calig. 55.—
    2.
    Trop., excellently, beautifully, finely:

    loquitur laute,

    Plaut. Mil. 4, 4, 25:

    militem laute ludificari,

    id. ib. 4, 4, 25:

    munus administrasti tuum,

    Ter. Ad. 5, 1, 2.— Comp.:

    si quis existat, qui putet nos lautius fecisse, quam orationis severitas exigat,

    that I have made more use of ornament, Plin. Ep. 2, 5.— Sup.: hodie me ante omnes comicos stultos senes Versaris atque emunxeris lautissime, Poët. ap. Cic. Lael. 26, 99.

    Lewis & Short latin dictionary > lavo

  • 7 luceo

    lūcĕo, xi, 2, v. n. [Sanscr. ruk, to be bright; Gr. luchnos, leukos, amphilukê; Lat. lux, lumen, lucidus, luna; O. H.-Germ. liŏht; Germ. Licht; cf. also illustris], to be light or clear, to shine, beam, glitter (syn.: splendeo, fulgeo).
    I.
    Lit.: (lumen) Nihilo minus ipsi lucet, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. v. 389 Vahl.): tum candida lumina lucent, id. ap. Fest. p. 228 and 229 Müll. (Ann. v. 157 Vahl.):

    (stella) luce lucebat aliena,

    Cic. Rep. 4, 16, 16:

    dum meus assiduo luceat igne focus,

    Tib. 1, 1, 6:

    lucet igne rogus,

    Ov. H. 11, 104:

    rara per occultos lucebat semita calles,

    Verg. A. 9, 383:

    lucet via longo Ordine flammarum,

    id. ib. 11, 143; cf. Prop. 2, 14 (3, 6), 17:

    interior caeli qua semita lucet,

    Stat. Th. 9, 641:

    (luminaria) lucent in firmamento caeli,

    Vulg. Gen. 1, 15:

    niveo lucet in ore rubor,

    Ov. Am. 3, 3, 6:

    lucent oculi,

    id. M. 1, 239; Val. Fl. 6, 492:

    cinis in multam noctem pertinaciter luxit,

    Suet. Tib. 74:

    virgatis lucent sagulis (sc. Galli),

    glitter, Verg. A. 8, 660:

    taedā lucebis in illa,

    i. e. shall burn, Juv. 1, 155:

    non amplius erit sol ad lucendum,

    Vulg. Isa. 60, 19.—In the part. pres.:

    e rosea sol alte lampade lucens,

    Lucr. 5, 610; so,

    globus lunae,

    Verg. A. 6, 725:

    faces,

    Ov. F. 3, 270:

    sedebat In solio Phoebus claris lucente smaragdis,

    id. M. 2, 24:

    lucerna lucens in caliginoso loco,

    Vulg. 2 Pet. 1, 19.— Poet., with acc.:

    huic lucebis novae nuptae facem,

    will light her home with a torch, Plaut. Cas. 1, 30: tute tibi puer es;

    lautus luces cereum,

    id. Curc. 1, 1, 9.—
    2.
    Of the day, daylight, etc., to appear, dawn, become light:

    an umquam lucebit in orbe ille dies,

    Sil. 16, 91:

    lucente jam die,

    Amm. 21, 15, 2.—
    (β).
    Esp., impers.: lucet, lucebat, etc., it is (was) light, it is (was) day, it is dawning:

    priusquam lucet, adsunt,

    Plaut. Mil. 3, 1, 115:

    si lucet lucet: lucet autem, lucet igitur,

    Cic. Ac. 2, 30, 96:

    si judicatum erit meridie non lucere,

    id. Att. 1, 1, 1:

    nondum lucebat,

    id. Rosc. Am. 34, 97:

    nec satis lucebat: cum autem luceret, etc.,

    id. Att. 16, 13, a, 1:

    ubi lucere coepisset,

    id. Div. 1, 23, 47: expergiscere: lucet hoc, it is light, it is day there (in the sky), Plaut. Mil. 2, 2, 63:

    hoc... luce lucebit,

    id. Curc. 1, 3, 26. —
    B.
    Transf., to shine or show through, to be discernible, visible ( poet.):

    si qua Arabio lucet bombyce puella,

    Prop. 2, 2, 25 (2, 3, 15):

    femineum lucet sic per bombycina corpus,

    Mart. 8, 68, 7:

    vitalia lucent,

    are uncovered, Stat. Th. 8, 525.—
    II.
    Trop., to shine forth, to be conspicuous, apparent, clear, evident:

    nunc imperii nostri splendor illis gentibus lucet,

    Cic. Imp. Pomp. 14, 41:

    mea officia et studia, quae parum antea luxerunt,

    id. Att. 3, 15, 4:

    cum res ipsa tot, tam claris argumentis luceat,

    id. Mil. 23, 61:

    virtus lucet in tenebris,

    id. Sest. 28, 60:

    tota oratio lucet,

    Quint. 8, 5, 29; 9, 1, 19.—Hence, lūcens, entis, P. a., shining, bright, conspicuous: lucentior usus, Mall. Theod. de Metr. 9, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > luceo

  • 8 lucinus

    1.
    lūcīnus, a, um, adj. [lux], lightbringing, or, bringing to the light:

    hora,

    one's natal hour, Prud. adv. Symm. 2, 222. —Class. only subst.: Lūcīna, ae, f. (lit., adj.; sc. dea).
    I.
    The goddess of childbirth (because she brings to the light):

    Juno Lucina,

    Plaut. Aul. 4, 7, 11:

    date ignem in aram, ut venerem Lucinam meam,

    id. Truc. 2, 5, 23:

    an facient mensem luces, Lucinaque ab illis Dicar?

    Ov. F. 6, 39; Ter. Ad. 4, 5, 41; Cat. 35, 13; cf. Cic. N. D. 2, 27, 68.— More freq. absol.:

    nascenti puero Casta fave Lucina,

    Verg. E. 4, 8:

    si vocata partubus Lucina veris affuit,

    Hor. Epod. 5, 5:

    facilis,

    Ov. F. 2, 449.—
    B.
    Poet. transf., childbirth:

    Lucinam pati,

    Verg. G. 3, 60; cf.:

    Lucinae experta labores,

    id. ib. 4, 340:

    cui rugis uterum Lucina notabit,

    Ov. A. A. 3, 785.—
    II.
    Of Hecate, as the producer of terrific dreams and nocturnal spectres:

    efficiat vanos noctis Lucina timores,

    Tib. 3, 4, 13 Dissen ad loc.
    2.
    lūcīnus, i. q. lychnus, q. v.

    Lewis & Short latin dictionary > lucinus

  • 9 lux

    lux, lūcis (adverb. abl. luce, luci, and lucu, and in these old forms also used as m.; v. infra; in Plaut. lux is usually m.; Brix ad Plaut. Capt. 5, 4, 11), f. [luceo], light.
    I.
    Lit.
    1.
    In gen., the light of the sun and other heavenly bodies:

    cum id solis luce videatur clarius,

    Cic. Div. 1, 3, 6; id. Tusc. 1, 37, 90; id. Cat. 1, 3; id. Cael. 9:

    per umbras Stella facem ducens multā cum luce cucurrit,

    Verg. A. 2, 694: a lucifero donec lux occidat, till sunset, Juv, 13, 158. — The light, splendor, brightness of shining bodies:

    viridi cum luce zmaragdi,

    Lucr. 4, 1126:

    luce coruscus ahenā,

    Verg. A. 2, 470:

    lucem non fundentes gemmae,

    Plin. 37, 7, 25, § 94:

    ferri,

    Stat. Th. 8, 124.—
    2.
    In partic., the light of day, daylight, day:

    diurna,

    Lucr. 6, 848:

    Metellus cum primā luce in campum currebat,

    Cic. Att. 4, 3, 4:

    ante lucem,

    id. de Or. 2, 64, 259:

    primā luce ad eum accurrit,

    at daybreak, dawn of day, Caes. B. G. 1, 22:

    luce sub ipsā,

    on the very verge of day, Verg. G. 4, 490:

    in luci,

    by day, Lucr. 4, 233:

    luce reversā,

    Juv. 6, 312.—Hence,
    b.
    In abl. adverb.: luce, luci, and (ante-class.) lucu, by daylight, in the daytime:

    ut luce palam in foro saltet,

    Cic. Off. 3, 24, 93; so,

    luce,

    id. Pis. 10, 23; Auct. Her. 4, 36, 48; Verg. A. 9, 153 al.:

    nocte ac luce,

    Juv. 15, 43:

    ut veniamus luci,

    Plaut. Cas. 4, 2, 7:

    cum luci simul,

    id. Merc. 2, 1, 31:

    luci claro,

    id. Aul. 4, 10, 18; cf. Non. 210, 9:

    quis audeat luci,

    Cic. Phil. 12, 10, 25:

    quodsi luce quoque canes latrent,

    id. Rosc. Am. 20, 56; Liv. 35, 4, 5:

    cum primo lucu ibo hinc,

    Ter. Ad. 5, 3, 55:

    cum primo luci,

    Plaut. Cist. 2, 1, 49.—
    B.
    Transf.
    1.
    The heavenly bodies:

    illae, quae fulgent luces,

    Cic. Arat. 96.—
    2.
    A day:

    centesima lux est ab interitu P. Clodii,

    Cic. Mil. 35, 98:

    longiore luce ad id certamen nobis opus est,

    Liv. 3, 2:

    anxia nocte, anxia luce gemit,

    Ov. M. 2, 806:

    crastina,

    Verg. A. 10, 244:

    natali die mihi dulcior haec lux,

    Juv. 12, 1:

    septima quaeque lux,

    id. 14, 105; cf.:

    natura volvente vices et lucis et anni,

    id. 13, 88. —Hence, poet.:

    lux aestiva,

    summer, Verg. G. 4, 52:

    lux brumalis,

    winter, Ov. Tr. 1, 11, 39.—
    3.
    Life:

    qui ab Orco mortuom me reducem in lucem feceris,

    Ter. Hec. 5, 4, 12:

    corpora luce carentum,

    i. e. of the dead, Verg. G. 4, 255; Sil. 13, 473; cf.:

    simul atque editi in lucem sumus,

    Cic. Tusc. 3, 1, 2.—
    4.
    An eye, the eyesight:

    effossae squalent vestigia lucis,

    Stat. Th. 11, 585:

    damnum lucis ademptae,

    Ov. M. 14, 197.—
    5.
    A light, of an eminent man to whom all eyes turn:

    Luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto,

    Ov. M. 13, 100.—Of a beloved person:

    o lux salve candida,

    Plaut. Mil. 4, 8, 34.—
    II.
    Trop.
    A.
    The sight of all men, the public view, the public, the world:

    nec vero ille in luce modo, atque in oculis civium magnus sed intus domique praestantior,

    Cic. Sen. 4, 12: Isocrates forensi luce caruit, id. Brut. 8, 32:

    familiam abjectam et obscu ram e tenebris in lucem vocare,

    id. Deiot. 11, 30:

    res occultas aperire in lucemque proferre,

    id. Ac. 2, 19, 62.—
    B.
    Light, encouragement, help, succor:

    lux quaedam videbatur oblata, non modo regno, sed etiam regni timore sublato,

    Cic. Phil. 1, 2, 40:

    civibus lucem ingenii et consilii porrigere,

    id. de Or. 1, 40, 184; cf.:

    lucem adferre rei publicae,

    id. Manil. 12, 33.—
    C.
    A light, an ornament:

    hanc urbem, lucem orbis terrarum,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    genus sine luce,

    undistinguished, obscure, Sil. 8, 248.—
    D.
    Light, illustration, elucidation:

    historia testis temporum, lux veritatis,

    Cic. de Or. 2, 9, 36.—
    E.
    That which enlightens, the source of illumination: ratio quasi quaedam lux lumenque vitae. Cic. Ac. 2, 8, 26; cf.:

    ego sum lux mundi,

    Vulg. John, 8, 12; id. ib. 12, 26.

    Lewis & Short latin dictionary > lux

  • 10 November

    Nŏvember and Nŏvembris, bris, adj., with or without mensis [novem], the ninth month of the old Roman year (which began with March), November: mense Octobri fecimus: Novembris reliquus erat, Cato ap. Prisc. p. 696 P.:

    Calendis Novembribus,

    Col. 11, 2, 77; Mart. 3, 58, 8: implent tricenas per singula menstrua luces Junius, Aprilis et cum Septembre November, Aus. Ecl. de Dieb. Sing. Mens.

    Lewis & Short latin dictionary > November

  • 11 Novembris

    Nŏvember and Nŏvembris, bris, adj., with or without mensis [novem], the ninth month of the old Roman year (which began with March), November: mense Octobri fecimus: Novembris reliquus erat, Cato ap. Prisc. p. 696 P.:

    Calendis Novembribus,

    Col. 11, 2, 77; Mart. 3, 58, 8: implent tricenas per singula menstrua luces Junius, Aprilis et cum Septembre November, Aus. Ecl. de Dieb. Sing. Mens.

    Lewis & Short latin dictionary > Novembris

  • 12 Pollux

    Pollux, ūcis (collat. form of nom. Pol-lūces, Plaut. Bacch. 4, 8, 53; cf. Varr. L. L. 5, § 73 Müll.— Voc. pol, edepol, v. infra), m., = Poludeukês, a famous pugilist, son of Tyndarus and Leda, and brother of Castor, in connection with whom, as the constellation of the Twins (Gemini, v. 2. Castor), he serves as a guide to mariners, Cic. N. D. 3, 21, 53; id. Leg. 2, 8, 19; Hyg. Fab. 14; 173:

    ita me... Castor, Polluces... dique omnes ament,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 53; Aug. Civ. Dei, 4, 27.— Poet.:

    geminus Pollux,

    i. e. Castor and Pollux, Hor. C. 3, 29, 64: facere aliquem de Polluce Castora, i. e. to make a knight of a pugilist (pugil), Mart. 7, 57, 1.— As a deity: DEVS VINCIVS POLLVX, Inscr. Rein. cl. 1, n. 218.—In voc., contr. pol, and length. edepol ( aedep-), interj. (cf.: ecastor, equirine, etc.), by Pollux! indeed! truly! pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.); id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 100 ib.); Caecil. 190; Com. Fragm. p. 67 Rib.; Plaut. Aul. 2, 7, 2:

    per pol quam paucos reperias meretricibus fideles,

    Ter. Hec. 1, 1, 1:

    pol, me miserum, patrone, vocares,

    Hor. Ep. 1, 7, 92; 2, 2, 138.—In connection with other particles of affirmation:

    pol profecto,

    indeed, truly, Plaut. Men. 5, 9, 5:

    certe pol,

    Ter. Eun. 4, 5, 5:

    sane pol,

    id. And. 1, 4, 2:

    pol vero,

    id. Phorm. 5, 8, 65.— In the form edepol:

    certe edepol scio,

    Plaut. Am. 1, 1, 115:

    credo edepol equidem dormire Solem,

    id. ib. 126;

    180.—With other particles: ne edepol,

    Plaut. Am. 1, 1, 27:

    non edepol volo profecto,

    id. ib. 1, 1, 215:

    certe edepol,

    id. ib. 1, 1, 243:

    immo edepol vero,

    id. Most. 3, 2, 78.

    Lewis & Short latin dictionary > Pollux

  • 13 profestus

    prŏ-festus, a, um, adj. [pro-festus; cf. profanus].
    I.
    Lit., non-festival, not kept as a holiday, common; of days, workingdays: profestum diem dicebant qui festus non erat, Paul. ex Fest. p. 252 Müll.:

    profesti dies a festivitate vacui,

    Non. 434, 3; Plaut. Aul. 2, 8, 11:

    ut carpentis, festis profestisque diebus, per urbem vectemur,

    Liv. 34, 3; Hor. S. 2, 3, 144: pejor, qui profestis diebus ageret, quod feriatis deberet, Cato ap Plin. 18, 6, 8, § 40. luces, working-days, Hor C. 4, 15, 25; so,

    lux,

    id. S. 2, 2, 116:

    profestum facere est tamquam profanum facere, id est facere, quod feriis facere non licet, etc.,

    Fest. p. 253 Müll.—
    II.
    Transf., like profanus, uninitiated, uncultivated, uneducated (post-class.): profestum et profanum vulgus, Gell. praef. fin.

    Lewis & Short latin dictionary > profestus

  • 14 refero

    rĕ-fĕro, rettŭli (also written retuli), rĕlātum (rēlātum or rellatum, Lucr. 2, 1001), rĕferre, v. a. irr., to bear, carry, bring, draw, or give back (very freq. and class.; cf.: reduco, reporto, retraho).
    I.
    Lit.
    A.
    Ingen.: zonas, quas plenas argenti extuli, eas ex provinciā inanes rettuli, C. Gracchus ap. Gell. 15, 12 fin.:

    arma,

    Plaut. Ep. 2, 2, 25:

    vasa domum,

    id. Poen. 4, 2, 25; cf.:

    pallam domum,

    id. Men. 5, 7, 59; 4, 2, 97; 98; cf.:

    anulum ad me,

    id. Cas. 2, 1, 1;

    and simply pallam, spinther,

    id. Men. 3, 3, 16; 5, 1, 5; 5, 2, 56:

    secum aurum,

    id. Aul. 4, 5, 4:

    exta,

    id. Poen. 2, 44:

    uvidum rete sine squamoso pecu,

    id. Rud. 4, 3, 5:

    aestus aliquem in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    Auster me ad tribulos tuos Rhegium rettulit,

    Cic. Fam. 12, 25, 3: ut naves eodem, unde erant profectae, reterrentur, Caes. B. G. 4, 28:

    me referunt pedes in Tusculanum,

    Cic. Att. 15, 16, B; cf.:

    aliquem lecticae impositum domum,

    Suet. Caes. 82; and:

    in Palatium,

    id. Vit. 16: intro referre pedem, to turn one ' s feet back, to return, Plaut. Merc. 5, 4, 50; cf.:

    incertus tuum cave ad me rettuleris pedem,

    id. Ep. 3, 4, 3:

    caelo rettulit illa pedem,

    Ov. H. 16, 88; 15, 186:

    fertque refertque pedes,

    id. F. 6, 334 (for a different use of the phrase, v. infra B. 2.):

    in decimum vestigia rettulit annum (victoria),

    Verg. A. 11, 290:

    in convivia gressum,

    Sil. 11, 355:

    in thalamos cursum,

    id. 8, 89:

    ad nomen caput ille refert,

    turns his head, looks back, Ov. M. 3, 245:

    suumque Rettulit os in se,

    drew back, concealed, id. ib. 2, 303:

    ad Tuneta rursum castra refert,

    Liv. 30, 16:

    corpus in monumentum,

    Petr. 113:

    relatis Lacedaemona (ossibus),

    Just. 3, 3, 12:

    gemmam non ad os, sed ad genas,

    Ov. Tr. 5, 4, 5: digitos ad os referre, to draw back (v. digitus), Quint. 11, 3, 103:

    digitos ad frontem saepe,

    Ov. M. 15, 567:

    manum ad capulum,

    Tac. A. 15, 58 fin.:

    rursus enses vaginae,

    Sil. 7, 508:

    pecunias monumentaque, in templum,

    Caes. B. C. 2, 21:

    caput ejus in castra,

    id. B. G. 5, 58:

    vulneratos in locum tutum,

    id. B. C. 2, 41:

    cornua (urorum) in publicum,

    id. B. G. 6, 28:

    frumentum omne ad se referri jubet,

    id. ib. 7, 71:

    signa militaria, scutum, litteras ad Caesarem,

    id. ib. 7, 88; id. B. C. 3, 53; 3, 99; id. B. G. 1, 29; 5, 49:

    Caesaris capite relato,

    id. B. C. 3, 19 fin.
    b.
    Esp.: referre se, to go back, return:

    Romam se rettulit,

    Cic. Fl. 21, 50:

    sese in castra,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.:

    se huc,

    id. ib. 2, 8, 2:

    domum me Ad porri catinum,

    Hor. S. 1, 6, 115:

    sese ab Argis (Juno),

    Verg. A. 7, 286:

    se ab aestu,

    Ov. M. 14, 52; cf.:

    se de Britannis ovans,

    Tac. A. 13, 32:

    causam Cleanthes offert, cur se sol referat,

    Cic. N. D. 3, 14, 37.—
    c.
    Pass. in mid. sense, to return, arrive:

    sin reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 49, 119:

    classem relatam,

    Verg. A. 1, 390:

    nunc Itali in tergum versis referuntur habenis,

    Sil. 4, 317; 7, 623.—
    d.
    To withdraw, remove:

    fines benignitatis introrsus referre,

    to narrow, Sen. Ben. 1, 14, 5:

    Seleucia ab mari relata,

    remote, Plin. 5, 27, 22, § 93. —
    B.
    In partic.
    1.
    To give back something due; to give up, return, restore, pay back, repay (= reddere):

    scyphos, quos utendos dedi Philodamo, rettuleritne?

    Plaut. As. 2, 4, 34; cf. id. Aul. 4, 10, 29; 37; 38;

    and, pateram (surreptam),

    Cic. Div. 1, 25, 54:

    argentum,

    Plaut. Ps. 2, 2, 29; so (with reddere) id. Curc. 5, 3, 45:

    mercedem (with reddere),

    id. As. 2, 4, 35; cf.:

    octonis idibus aera,

    to pay the money for tuition. Hor. S. 1, 6, 75 (v. idus):

    si non Rettuleris pannum,

    id. Ep. 1, 17, 32; 1, 6, 60:

    verum, si plus dederis, referam,

    Plaut. Ep. 2, 2, 112.—
    2.
    Referre pedem or gradum, as a milit. t. t., to draw back, retire, withdraw, retreat (different from the gen. signif., to return, and the above passages):

    vulneribus defessi pedem referre coeperunt,

    Caes. B. G. 1, 25; cf.:

    ut paulatim cedant ac pedem referant,

    id. B. C. 2, 40; Liv. 7, 33; so,

    referre pedem,

    Caes. B. C. 1, 44 (with loco excedere); Cic. Phil. 12, 3 (opp. insistere); Liv. 3, 60 (opp. restituitur pugna);

    21, 8 al.— For the sake of euphony: referre gradum: cum pedes referret gradum,

    Liv. 1, 14. —

    And, in a like sense, once mid.: a primā acie ad triarios sensim referebatur,

    Liv. 8, 8, 11.—
    b.
    Transf., out of the milit. sphere:

    feroque viso retulit retro pedem (viator),

    Phaedr. 2, 1, 8; cf.:

    viso rettulit angue pedem,

    Ov. F. 2, 342; 6, 334:

    rettulit ille gradus horrueruntque comae,

    id. ib. 2, 502:

    (in judiciis) instare proficientibus et ab iis, quae non adjuvant, quam mollissime pedem oportet referre,

    Quint. 6, 4, 19.
    II.
    Trop., to bear or carry back, to bring, draw, or give back.
    A.
    In gen.: (Saxum) ejulatu... Resonando mutum flebiles voces refert, Att. ap. Cic. Fin. 2, 29, 94 (Trag. Rel. p. 176 Rib.); cf. Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42:

    sonum,

    id. N. D. 2, 57, 144; id. Or. 12, 38; Hor. Ep. 2, 1, 201 al.:

    voces,

    Ov. M. 12, 47; cf.:

    Coëamus rettulit Echo,

    id. ib. 3, 387: cum ex CXXV. judicibus reus L. referret, restored to the list, i. e. retained, accepted (opp. quinque et LXX. reiceret), Cic. Planc. 17:

    o mihi praeteritos referat si Juppiter annos!

    Verg. A. 8, 560; cf.: tibi tempora, Hor. C. 4, 13, 13:

    festas luces (sae culum),

    id. ib. 4, 6, 42:

    dies siccos (sol),

    id. ib. 3, 29, 20 et saep.:

    hoc quidem jam periit: Ni quid tibi hinc in spem referas,

    Plaut. Ep. 3, 2, 3:

    ad amicam meras querimonias referre,

    id. Truc. 1, 2, 65:

    hic in suam domum ignominiam et calamitatem rettulit,

    Cic. Off. 1, 39, 138; cf.:

    pro re certā spem falsam domum rettulerunt,

    id. Rosc. Am. 38, 110:

    rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur,

    id. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    servati civis decus referre,

    Tac. A. 3, 21:

    e cursu populari referre aspectum in curiam,

    to turn back, turn towards, Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    oculos animumque ad aliquem,

    id. Quint. 14, 47:

    animum ad studia,

    id. de Or. 1, 1, 1:

    animum ad veritatem,

    id. Rosc. Am. 16, 48:

    animum ad firmitudinem,

    Tac. A. 3, 6 et saep.:

    multa dies variique labor mutabilis aevi Rettulit in melius,

    brought to a better state, Verg. A. 11, 426:

    uterque se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem refert,

    Cic. Rep. 5, 3, 5; so,

    se ad philosophiam referre,

    to go back, return, id. Off. 2, 1, 4:

    ut eo, unde digressa est, referat se oratio,

    id. ib. 2, 22, 77.—
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) To pay back, give back, repay (syn. reddo):

    denique Par pari referto,

    Ter. Eun. 3, 1, 55; cf.:

    quod ab ipso adlatum est, id sibi esse relatum putet,

    id. Phorm. prol. 21:

    ut puto, non poteris ipsa referre vicem,

    pay him back in his own coin, Ov. A. A. 1, 370; Sen. Herc. Fur. 1337. — Esp. in the phrase referre gratiam (rarely gratias), to return thanks, show one ' s gratitude (by deeds), to recompense, requite (cf.:

    gratiam habeo): spero ego mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratium referam parem,

    Plaut. Merc. 5, 4, 39:

    parem gratiam,

    Ter. Eun. 4, 4, 51:

    et habetur et refertur, Thais, a me ita, uti merita es, gratia,

    id. ib. 4, 6, 12; cf.:

    meritam gratiam debitamque,

    Cic. de Or. 3, 4, 14:

    justam ac debitam gratiam,

    id. Balb. 26, 59:

    pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam,

    id. Cat. 4, 2, 3; 1, 11, 28; id. Off. 2, 20, 69:

    fecisti ut tibi numquam referre gratiam possim,

    Plaut. Capt. 5, 1, 12; id. Most. 1, 3, 57; id. Pers. 5, 2, 71; id. Ps. 1, 3, 86; id. Rud. 5, 3, 36 al.; Cic. Lael. 15, 53; Caes. B. G. 1, 35:

    alicui pro ejus meritis gratiam referre,

    id. ib. 5, 27 fin.; id. B. C. 2, 39; 3, 1, fin.:

    gratiam emeritis,

    Ov. P. 1, 7, 61:

    gratiam factis,

    id. Tr. 5, 4, 47.— Plur.:

    pro tantis eorum in rem publicam meritis honores ei habeantur gratiaeque referantur,

    Cic. Phil. 3, 15, 39; 10, 11, 1:

    dis advenientem gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 27; v. gratia.—
    2.
    To bring back any thing; to repeat, renew, restore, = repetere, retractare, renovare, etc.:

    (Hecyram) Iterum referre,

    to produce it again, Ter. Hec. prol. 7; id. ib. prol. alt. 21 and 30; cf. Hor. A. P. 179.— So, to bring up for reconsideration:

    rem judicatam,

    Cic. Dom. 29, 78:

    ludunt... Dictaeos referunt Curetas,

    Lucr. 2, 633:

    Actia pugna per pueros refertur,

    Hor. Ep. 1, 18, 62: institutum referri ac renovari, Civ. Div. in Caecil. 21, 68; cf.:

    consuetudo longo intervallo repetita ac relata,

    id. ib. 21, 67:

    te illud idem, quod tum explosum et ejectum est, nunc rettulisse demiror,

    Cic. Clu. 31, 86:

    cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint eandemque totius caeli descriptionem longis intervallis retulerint,

    id. Rep. 6, 22, 24:

    mysteria ad quae biduo serius veneram,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    quasdam caerimonias ex magno intervallo,

    Liv. 3, 55:

    antiquum morem,

    Suet. Caes. 20:

    consuetudinem antiquam,

    id. Tib. 32 et saep.:

    cum aditus consul idem illud responsum rettulit,

    repeated, Liv. 37, 6 fin.:

    veterem Valeriae gentis in liberandā patriā laudem,

    to restore, Cic. Fl. 1, 1:

    hunc morem, hos casus atque haec certamina primus Ascanius Rettulit,

    Verg. A. 5, 598:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    id. ib. 8, 560.—
    b.
    To represent, set forth anew, reproduce, etc.:

    referre Naturam, mores, victum motusque parentum,

    to reproduce, Lucr. 1, 597:

    majorum vultus vocesque comasque,

    id. 4, 1221:

    mores, os vultusque ejus (sc. patris),

    Plin. Ep. 5, 16, 9:

    parentis sui speciem,

    Liv. 10, 7; cf.:

    (Tellus) partim figuras Rettulit antiquas, partim nova monstra creavit,

    Ov. M. 1, 437:

    faciem demptā pelle novam,

    Tib. 1, 8, 46:

    temporis illius vultum,

    Ov. M. 13, 443: si quis mihi parvulus aulā Luderet Aeneas, qui te tamen ore [p. 1545] referret, might represent, resemble thee, Verg. A. 4, 329; cf.:

    nomine avum referens, animo manibusque parentem,

    id. ib. 12, 348:

    Marsigni sermone vultuque Suevos referunt,

    Tac. G. 43:

    neque amissos colores lana refert,

    Hor. C. 3, 5, 28.—
    3.
    To convey a report, account, intelligence, by speech or by writing; to report, announce, relate, recite, repeat, recount; to mention, allege (class.;

    in late Lat. saepissime): certorum hominum sermones referebantur ad me,

    Cic. Fam. 1, 9, 10 Orell. N. cr.:

    tales miserrima fletus Fertque refertque soror (sc. ad Aeneam),

    Verg. A. 4, 438:

    pugnam referunt,

    Ov. M. 12, 160:

    factum dictumve,

    Liv. 6, 40:

    si quis hoc referat exemplum,

    Quint. 5, 11, 8:

    in epistulis Cicero haec Bruti refert verba,

    id. 6, 3, 20:

    quale refert Cicero de homine praelongo, caput eum, etc.,

    id. 6, 3, 67 et saep.:

    quaecunque refers,

    Hor. Ep. 1, 7, 60; 2, 1, 130:

    sermones deorum,

    id. C. 3, 3, 71:

    multum referens de Maecenate,

    Juv. 1, 66. —With obj.-clause, Suet. Caes. 30; Ov. M. 1, 700; 4, 796:

    Celso gaudere et bene rem gerere refer,

    Hor. Ep. 1, 8, 2 al.; cf. poet. by Greek attraction:

    quia rettulit Ajax Esse Jovis pronepos,

    Ov. M. 13, 141; and:

    referre aliquid in annales,

    Liv. 4, 34 fin., and 43, 13, 2:

    ut Proetum mulier perfida credulum Falsis impulerit criminibus, refert,

    Hor. C. 3, 7, 16.— Absol.:

    quantum, inquam, debetis? Respondent CVI. Refero ad Scaptium,

    I report, announce it to Scaptius, Cic. Att. 5, 21, 12:

    in quo primum saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum,

    reported, stated, id. Brut. 57, 288:

    (Hortensius) nullo referente, omnia adversariorum dicta meminisset,

    id. ib. 88, 301:

    abi, quaere, et refer,

    Hor. Ep. 1, 7, 53. —
    b.
    Poet. (mostly in Ovid), to repeat to one ' s self, call to mind:

    tacitāque recentia mente Visa refert,

    Ov. M. 15, 27:

    si forte refers,

    id. Am. 2, 8, 17:

    haec refer,

    id. R. Am. 308:

    saepe refer tecum sceleratae facta puellae,

    id. ib. 299:

    mente memor refero,

    id. M. 15, 451:

    foeda Lycaoniae referens convivia mensae,

    id. ib. 1, 165; cf.:

    illam meminitque refertque,

    id. ib. 11, 563.—
    c.
    Pregn., to say in return, to rejoin, answer, reply (syn. respondeo):

    id me non ad meam defensionem attulisse, sed illorum defensioni rettulisse,

    Cic. Caecin. 29, 85:

    ego tibi refero,

    I reply to you, id. ib. 29, 85, §

    84: ut si esset dictum, etc., et referret aliquis Ergo, etc.,

    id. Fat. 13, 30:

    quid a nobis autem refertur,

    id. Quint. 13, 44: retices;

    nec mutua nostris Dicta refers,

    Ov. M. 1, 656; 14, 696:

    Musa refert,

    id. ib. 5, 337; id. F. 5, 278:

    Anna refert,

    Verg. A. 4, 31:

    talia voce,

    id. ib. 1, 94:

    pectore voces,

    id. ib. 5, 409:

    tandem pauca refert,

    id. ib. 4, 333 et saep. —
    d.
    Publicists' t. t.
    (α).
    To bring, convey, deliver any thing as an official report, to report, announce, notify, = renuntiare:

    legati haec se ad suos relaturos dixerunt,

    Caes. B. G. 4, 9; cf.:

    cujus orationem legati domum referunt,

    id. B. C. 1, 35: responsa (legati), Cic. Fragm. ap. Non. 380, 31:

    legationem Romam,

    Liv. 7, 32:

    mandata ad aliquem,

    Caes. B. C. 3, 57:

    responsa,

    id. B. G. 1, 35; cf.:

    mandata alicui,

    id. ib. 1, 37:

    numerum capitum ad aliquem,

    id. ib. 2, 33 fin.:

    rumores excipere et ad aliquem referre,

    Cic. Deiot. 9, 25; cf. Caes. B. G. 1, 47:

    Ubii paucis diebus intermissis referunt, Suevos omnes, etc.,

    id. ib. 6, 10; Liv. 3, 38, 12.—
    (β).
    Ad senatum de aliquā re referre (less freq with acc., a rel.-clause, or absol.), to make a motion or proposition in the Senate; to consult, refer to, or lay before the Senate; to move, bring forward, propose: VTI L. PAVLVS C. MARCELLVS COSS... DE CONSVLARIBVS PROVINCIIS AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID PRIVS... AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID CONIVNCTVM DE EA RE REFERRETVR A CONSVLIBVS, S. C. ap. Cic. Fam. 8, 8, 5 sq.: de legibus abrogandis ad senatum referre. Cic. Cornel. 1, Fragm. 8 (p. 448 Orell.); cf.:

    de quo legando consules spero ad senatum relaturos,

    id. Imp. Pomp. 19, 58:

    de ejus honore ad senatum referre,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    de eā re postulant uti referatur. Itaque consulente Cicerone frequens senatus decernit, etc.,

    Sall. C. 48, 5, 6:

    rem ad senatum refert,

    id. ib. 29, 1; cf.:

    tunc relata ex integro res ad senatum,

    Liv. 21, 5:

    rem ad senatum,

    id. 2, 22:

    consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui, etc.,

    Sall. C. 50, 3: ut ex litteris ad senatum referretur, impetrari (a consulibus) non potuit. Referunt consules de re publicā, Caes. B. C. 1, 1; cf.:

    refer, inquis, ad senatum. Non referam,

    Cic. Cat. 1, 8, 20.—

    Of other bodies than the Senate (cf.: defero, fero): C. Cassium censorem de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium rettulisse,

    Cic. Dom. 53, 136: eam rem ad consilium cum rettulisset Fabius. Liv. 24, 45, 2; 30, 4, 9:

    est quod referam ad consilium,

    id. 30, 31, 9; 44, 2, 5; Curt. 4, 11, 10.— Per syllepsin: DE EA RE AD SENATVM POPVLVMQVE REFERRI, since referre ad populum was not used in this sense (for ferre ad populum); v. fero, and the foll. g:

    de hoc (sc. Eumene) Antigonus ad consilium rettulit,

    Nep. Eum. 12, 1.— Transf., to make a reference, to refer (class.): de rebus et obscuris et incertis ad Apollinem censeo referendum;

    ad quem etiam Athenienses publice de majoribus rebus semper rettulerunt,

    Cic. Div. 1, 54, 122; cf. Nep. Lys. 3; Cic. Quint. 16, 53.— Different from this is, *
    (γ).
    Referre ad populum (for denuo ferre), to propose or refer any thing anew to the people (cf. supra, II. B. 2.;

    v. Krebs, Antibarb. p. 1006): factum est illorum aequitate et sapientiā consulum, ut id, quod senatus decreverat, id postea referendum ad populum non arbitrarentur,

    Cic. Clu. 49, 137; cf. Att. ap. Non. p. 512, 29; Liv. 22, 20; Val. Max. 8, 10, 1.—
    e.
    A mercantile and publicists' t. t., to note down, enter any thing in writing; to inscribe, register, record, etc.:

    cum scirem, ita indicium in tabulas publicas relatum,

    Cic. Sull. 15, 42:

    in tabulas quodcumque commodum est,

    id. Fl. 9, 20:

    nomen in tabulas, in codicem,

    id. Rosc. Com. 1, 4:

    quod reliquum in commentarium,

    id. Att. 7, 3, 7:

    quid in libellum,

    id. Phil. 1, 8, 19:

    tuas epistulas in volumina,

    i. e. to admit, id. Fam. 16, 17 init.; cf.:

    orationem in Origines,

    id. Brut. 23, 89 al.:

    in reos, in proscriptos referri,

    to be set down among, id. Rosc. Am. 10, 27:

    absentem in reos,

    id. Verr. 2, 5, 42, § 109; cf.:

    aliquem inter proscriptos,

    Suet. Aug. 70:

    anulos quoque depositos a nobilitate, in annales relatum est,

    Plin. 33, 1, 6, § 18:

    senatūs consulta falsa (sc. in aerarium),

    enter, register, Cic. Fam. 12, 1, 1; id. Phil. 5, 4, 12. —Entirely absol.:

    ut nec triumviri accipiundo nec scribae referundo sufficerent,

    Liv. 26, 36 fin. —Here, too, belongs referre rationes or aliquid (in rationibus, ad aerarium, ad aliquem, alicui), to give, present, or render an account:

    rationes totidem verbis referre ad aerarium,

    Cic. Fam. 5, 20, 2;

    and rationes referre alone: in rationibus referendis... rationum referendarum jus, etc.,

    id. ib. 5, 20, 1; id. Pis. 25, 61; id. Verr. 2, 1, 30, § 77; 2, 3, 71, § 167:

    referre rationes publicas ad Caesarem cum fide,

    Caes. B. C. 2, 20 fin.:

    si hanc ex fenore pecuniam populo non rettuleris, reddas societati,

    Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167:

    (pecuniam) in aerarium,

    Liv. 37, 57, 12; cf.: pecuniam operi publico, to charge to, i. e. to set down as applied to, Cic. Fl. 19, 44.— So, too, acceptum and in acceptum referre, to place to one ' s credit, in a lit. and trop. sense (v. accipio).— Hence, transf.: aliquem (aliquid) in numero (as above, in rationibus), in numerum, etc., to count or reckon a person or thing among:

    Democritus, qui imagines eorumque circuitus in deorum numero refert,

    Cic. N. D. 1, 12, 29:

    (Caesar, Claudius) in deorum numerum relatus est,

    Suet. Caes. 88; id. Claud. 45:

    Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos,

    Cic. N. D. 1, 13, 34:

    nostri oratorii libri in Eundem librorum numerum referendi videntur,

    id. Div. 2, 1, 4: hoc nomen in codicem relatum, id. Rosc. Com. B. and K. (al. in codice).—With inter (postAug. and freq.):

    ut inter deos referretur (August.),

    Suet. Aug. 97:

    diem inter festos, nefastos,

    Tac. A. 13, 41 fin.:

    hi tamen inter Germanos referuntur,

    id. G. 46; Suet. Claud. 11; id. Tib. 53:

    dumque refert inter meritorum maxima, demptos Aesonis esse situs,

    Ov. M. 7, 302:

    intellectum est, quod inter divos quoque referretur,

    Lampr. Alex. Sev. 14:

    inter sidera referre,

    Hyg. Fab. 192:

    inter praecipua crudelitatis indicia referendus,

    Val. Max. 9, 2, ext. 5:

    inter insulas,

    Plin. 5, 9, 9, § 48:

    dicebat quasdam esse quaestiones, quae deberent inter res judicatas referri,

    Sen. Contr. 2, 11, 12:

    eodem Q. Caepionem referrem,

    I should place in the same category, Cic. Brut. 62, 223.—
    4.
    Referre aliquid ad aliquid, to trace back, ascribe, refer a thing to any thing:

    qui pecudum ritu ad voluptatem omnia referunt,

    Cic. Lael. 9, 32:

    omnia ad igneam vim,

    id. N. D. 3, 14, 35:

    omnia ad incolumitatem et ad libertatem suam,

    id. Rep. 1, 32, 49; 1, 26, 41:

    in historiā quaeque ad veritatem, in poëmate pleraque ad delectationem,

    id. Leg. 1, 1, 5; id. Off. 1, 16, 52 et saep. al.:

    hunc ipsum finem definiebas id esse, quo omnia, quae recte fierent, referrentur, neque id ipsum usquam referretur,

    id. Fin. 2, 2, 5; cf.

    nusquam,

    id. ib. 1, 9, 29:

    ad commonendum oratorem, quo quidque referat,

    id. de Or. 1, 32, 145:

    hinc omne principium, huc refer exitum,

    Hor. C. 3, 6, 6.— With dat.:

    cujus adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat,

    Tac. A. 14, 38 fin. — In Tac. once with in:

    quidquid ubique magnificum est, in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,

    Tac. G. 34.—Rarely of persons;

    as: tuum est Caesar, quid nunc mihi animi sit, ad te ipsum referre,

    Cic. Deiot. 2, 7.— Absol.: ita inserere oportet referentem ad fructum, meliore genere ut sit surculus, etc., one who looks to or cares for the fruit, Varr. R. R. 1, 40, 6.—
    5.
    Culpam in aliquem referre, to throw the blame upon, accuse, hold responsible for, etc. (post-Aug.):

    hic, quod in adversis rebis solet fieri, alius in alium culpam referebant,

    Curt. 4, 3, 7; Aug. contr. Man. 2, 17, 25 Hier. Epp. 1, 9 fin.: cf.:

    augere ejus, in quem referet crimen, culpam,

    Cic. Inv. 2, 28, 83:

    causa ad matrem referebatur,

    Tac. A. 6, 49:

    causam abscessus ad Sejani artes,

    id. ib. 4, 57.

    Lewis & Short latin dictionary > refero

  • 15 sacer

    săcer, sā̆cra, sā̆crum (ante-class. collat. form sacer, sacris, sacre; plur.:

    sacres porci,

    Plaut. Men. 2, 2, 16; id. Rud. 4, 6, 4; Varr. R. R. 2, 1, 20; 4, 16; sing. acc.: sacrem porcum, Fest. s. h. v. p. 318 Müll.), adj. [root sa-; Gr. saos, sôos, safe; whence Lat. sānus], dedicated or consecrated to a divinity, holy, sacred, = hieros (cf.: sanctus, augustus): Gallus Aelius ait, sacrum esse quocumque modo atque instituto civitatis consecratum sit, sive aedis, sive ara, sive signum, sive locus, sive pecunia, sive quid aliud quod dis dedicatum atque consecratum sit, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.; cf.:

    quicquid destinatum est diis, sacrum vocatur,

    Macr. S. 3, 7:

    sacrae (res) sunt quae diis superis consecratae sunt: religiosae quae diis manibus relictae sunt,

    Gai. Inst. 2, 3.
    I.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    quicquam (opp. profanum),

    Plaut. Merc. 2, 3, 27; id. Trin. 2, 2, 8; cf.:

    aedificiis omnibus, publicis privatis sacris profanis, sic pepercit, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 129; so,

    locus sacer et profanus,

    id. Inv. 1, 26, 38; Auct. Her. 2, 4, 7; Quint. 5, 10, 38:

    miscebis sacra profanis,

    Hor. Ep. 1, 16, 54; id. A. P. 397; Nep. Them. 6, 5; Sall. C. 11, 6:

    villae signis et tabulis refertae partim publicis partim etiam sacris et religiosis,

    Cic. Leg. 3, 13, 31; so (with religiosus) id. Verr. 2, 4, 57, § 127; Suet. Tib. 61:

    mores autem rapere properant quā sacrum quā puplicum,

    Plaut. Trin. 4, 3, 37:

    (legum) genera sunt tria, sacri, publici, privati juris,

    Quint. 2, 4, 33; cf. in the sup.:

    deprecor hoc unum per jura sacerrima lecti,

    Ov. H. 9, 159:

    aedes,

    Plaut. Am. 4, 1, 5; Cic. Fam. 13, 11, 1; Quint. 4, 2, 8; Ov. M. 14, 315:

    lucus late sacer,

    Verg. A. 5, 761:

    arvum Martis,

    Ov. M. 7, 101:

    ara,

    Plaut. Aul. 4, 1, 20:

    aurum,

    Liv. 5, 50; cf.

    pecunia (opp. privata),

    Quint. 4, 2, 8:

    arma,

    Liv. 24, 21:

    tus,

    Ov. M. 14, 130:

    sanguis (of the sacrificial victim),

    Cat. 68, 75:

    ales (so called from its use in augury),

    Verg. A. 11, 721:

    luces (with profestae),

    Hor. C. 4, 15, 25; cf.

    dies (with religiosus),

    Suet. Tib. 61:

    tempus,

    Hor. C. S. 4:

    commissum,

    a crime against religion, Cic. Leg. 2, 9 et saep.— Poet.: vitis (as sacred to Bacchus), Enn. ap. Charis. p. 214 P. (Trag. v. 149 Vahl.); Hor. C. 1, 18, 1; so,

    laurus,

    id. ib. 3, 4, 18; Verg. A. 7, 60:

    robur,

    Ov. M. 8, 752:

    aqua,

    Hor. C. 1, 1, 22:

    fontes,

    Ov. M. 2, 464; Verg. E. 1, 53:

    focus,

    Hor. Epod. 2, 43:

    Tarentum,

    id. C. 1, 28, 29:

    fines,

    Sil. 3, 501; cf.

    montes (the Alps, because not to be ascended by men),

    id. 4, 70;

    vates (because dedicated to Apollo),

    Hor. C. 4, 9, 28; Tib. 2, 5, 113; cf.:

    sacer interpresque deorum Orpheus,

    Hor. A. P. 391;

    and (for sanctus) of the divinity itself: Vesta,

    Prop. 3, 4 (4, 3), 11; so,

    Cybebe,

    id. 3 (4), 22, 3 (but in Liv. 3, 19: ut sacrosancti habeantur, quibus ipsi dii neque sacri neque sancti sunt, so used only on account of the lusus verbb. with sacrosancti;

    v. the context).—Sacer Mons,

    a hill about three miles from Rome, beyond the Anio, and on the right of the Via Nomentana, to which the Roman people retired during their controversy with the Senate, Liv. 2, 32; 3, 52; Cic. Rep. 2, 37, 63; id. Brut. 14, 54:

    os sacrum, quod imum ventrem sustinet,

    Cael. Aur. Tard. 1, 4: Sacra Via, or ( poet.) Sacer Clivus, a street in Rome leading from the Forum to the Capitol, Cic. Planc. 7, 17; id. Att. 4, 3, 3; Hor. S. 1, 9, 1; id. C. 4, 2, 35; Mart. 1, 70, 5;

    v. also via, I. A. 2.: sacer morbus,

    the epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4:

    sacer lapis,

    a stone landmark, a mere-stone, Liv. 41, 13: os sacrum, anatom. t. t., = Gr. hieron osteon, the lowest bone of the spine, Cael. Aur. Tard. 1, 4, 24:

    litterae sacrae (eccl. Lat.),

    the Scriptures, Vulg. 2 Tim. 3, 15.—For its combinations with ignis, via, etc., v. those words.—
    (β).
    With gen. (class.):

    ego te sacram coronam surripuisse scio Jovis,

    Plaut. Men. 5, 5, 38; so,

    urna Veneris,

    id. Rud. 2, 5, 16 (for which:

    urna Veneria,

    id. ib. 2, 5, 18):

    Dianae celebris dies,

    Hor. C. 2, 12, 20:

    sepulcrum Batti veteris,

    Cat. 7, 6; cf. Plin. 8, 21, 31, § 76.—As a predicate: terra, ut focus domiciliorum, sacra deorum omnium est (a transl. of the Platon. Gê hiera pantôn theôn), Cic. Leg. 2, 18, 45:

    illa insula (sc. Delos) eorum deorum sacra putatur,

    id. Verr. 2, 1, 18, § 48.—
    (γ).
    With dat. (mostly poet. and in post-Aug. prose; cf.

    infra, II. A.): sacra Jovi quercus,

    Ov. M. 7, 623:

    esculus Jovi sacra,

    Plin. 16, 4, 5, § 11:

    Nymphis cervus,

    Ov. M. 10, 109:

    Cereri Polyphoetes (as a priest),

    Verg. A. 6, 484:

    pugionem templo Salutis detraxerat gestabatque velut magno operi sacrum,

    Tac. A. 15, 53:

    cupressus Diti sacra,

    Plin. 16, 33, 60, § 139:

    aesculus Jovi,

    id. 16, 4, 5, § 11.—As a predicate:

    Jani mensis, Qui sacer est imis Manibus,

    Ov. F. 2, 52, quercus antiqua, quae erat Marti sacra, Suet. Vesp. 5 (al. sacrata).—
    B.
    Transf., in gen., holy, sacred, awful, venerable (not till after the Aug. per., and very rare):

    silentium,

    Hor. C. 2, 13, 29:

    laedere amantes,

    Prop. 3, 16 (4, 15), 11:

    lingua (Ciceronis),

    Mart. 5, 69, 7:

    Maro,

    id. 8. 56, 3:

    quaedam patris memoria,

    Quint. 11, 1, 59:

    O sacer et magnus vatum labor,

    Luc. 9, 983:

    heu sacri vatum errores,

    Sil. 8, 100.—So used of the emperors;

    disapproved of by Tiberius: (Tiberius) alium dicentem sacras ejus occupationes verba mutare et pro sacris laboriosas dicere coëgit,

    Suet. Tib. 27.—But soon after Tiberius in general use:

    auris Caesaris,

    Mart. 7, 99, 4:

    sacri lateris custos,

    id. 6, 76, 1:

    apud aures sacras mentitus est,

    Amm. 28, 6, 26 (cf.:

    se Imperatori mentitum,

    id. 28, 6, 26, § 21); and hence, for ecclesiastical: domus, comitatus, scrinia, largitiones, etc., in the law books et saep.
    II.
    In partic., with a bad accessory signif., devoted to a divinity for destruction, forfeited; and absol., accursed, criminal, impious, wicked.
    (α).
    With dat.: si quisquam aliuta faxit, ipsos Jovi sacer esto, Lex Numae ap. Fest. p. 6 Müll.; cf.: ut caput ejus Jovi sacrum esset, an ancient plebiscitum ap. Liv. 3, 55, 7:

    non alienum videtur, de condicione eorum hominum referre, quos leges sacros esse certis diis jubent, quod, cum cetera sacra violari nefas sit, hominem sacrum jus fuerit occidi, etc.,

    Macr. S. 3, 7.—
    (β).
    Absol.: homo sacer is est, quem populus judicavit ob maleficium; neque fas est eum immolari; sed qui occidit, parricidii non damnatur. Nam lege tribuniciā primā cavetur: si quis eum, qui eo plebei scito sacer sit, occiderit, parricida ne sit. Ex quo quivis homo malus atque improbus sacer appellari solet, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.: PATRONVS SI CLIENTI FRAVDEM FECERIT SACER ESTO, LEX XII. Tab. ap. Serv. Verg. A. 6, 609;

    in imitation: uter aedilis fuerit, etc.... is intestabilis et sacer esto,

    Hor. S. 2, 3, 181:

    eum, qui cuiquam nocuerit, sacrum sanciri,

    Liv. 3, 55.—
    B.
    Transf., in gen., accursed, execrable, detestable, horrible, infamous, etc. (only poet. and in post-Aug. prose).
    a.
    Of persons:

    ego sum malus, Ego sum sacer, scelestus,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 14; Afran. ap. Non. 397, 22 (with malus); Lucil. ib. 397, 27.— Sup., Plaut. Most. 4, 2, 67:

    homo sacerrimus,

    id. Poen. prol. 90; id. Rud. 1, 2, 69; Turp. ap. Non. 397, 29 (with pessimus). —
    b.
    Of things: sacerrimum domicilium, Turp. ap. Non. 397, 30:

    di magni, horribilem et sacrum libellum,

    Cat. 14, 12:

    hircus alarum,

    id. 71, 1:

    auri fames,

    Verg. A. 3, 57 (for which:

    aurum fame,

    Plin. 33, 1, 3, § 6:

    venenum (Medeae),

    Val. Fl. 7, 165:

    nox,

    id. 8, 25:

    arma metu,

    id. 4, 185; cf.

    pavor,

    id. 1, 798:

    insania,

    Stat. Th. 10, 804:

    morbus,

    i. e. epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4.—With dat.:

    ut immerentis fluxit in terram Remi Sacer nepotibus cruor,

    Hor. Epod. 7, 20.— Comp. and adv. do not appear (as for the comp. v. Varr. L. L. 8, § 77 Müll.).—Hence, subst.: sā̆crum, i, n., something consecrated; a holy or sacred thing, a sacred vessel or utensil; a sanctuary, a temple; a religious act, a sacrifice, etc.; in plur. in gen., sacred rites, religious worship, religion (both of the State and of single races and families; and even of individuals; v. infra, b; class.; most freq. in plur.).
    A.
    Lit.
    (α).
    Sing.:

    sacrum sacrove commendatum qui cleperit rapsitque parricida esto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ubi sacro manus sis admolitus,

    Plaut. As. 3, 2, 24:

    omne sacrum rapiente dextrā,

    Hor. C. 3, 3, 52:

    metuens velut contingere sacrum,

    id. S. 2, 3, 110:

    apud Cluacinae sacrum,

    Plaut. Curc. 4, 1, 10; Quint. 1, 4, 6:

    Minervae,

    Dict. Cret. 5, 12 fin.:

    theatrum veluti quoddam illius sacri templum vocabimus,

    Quint. 3, 8, 29: [p. 1611] quae (sacerdos Cereris) Graecum illud sacrum monstraret et faceret, Cic. Balb. 24, 55:

    sacrum Herculi facere,

    Liv. 1, 7:

    facere Junoni,

    Prop. 4 (5), 9, 43:

    facto per Magos sacro,

    Suet. Ner. 34:

    sollemne sacrum conficere,

    Flor. 1, 13, 16:

    ita se habet sacrum (Suovetaurilia),

    Quint. 1, 5, 67:

    arma lecta conici in acervum jussit consul sacrumque id Vulcano cremavit,

    Liv. 41, 12:

    sacrum piaculare fieri,

    id. 29, 19:

    sollemne Apollinis sacrum,

    Suet. Aug. 94; Ov. M. 12, 33:

    pyrā sacri sub imagine factā,

    id. ib. 14, 80:

    nec de lucernā fas est accendi sacrum,

    Phaedr. 4, 11, 13:

    neve initianto, nisi ut assolet, Cereri, Graeco sacro,

    according to the Grecian rites, Cic. Leg. 2, 9, 21; cf.:

    vetabo, qui Cereris sacrum Vulgarit arcanae,

    Hor. C. 3, 2, 26:

    morientibus operire (oculos) rursusque in rogo patefacere, Quiritium ritu sacrum est,

    Plin. 11, 37, 55, § 150:

    in sacro est,

    id. 18, 12, 30, § 118.—
    (β).
    Plur.: sacra deosque penates.. ex aedibus suis eripuisse dixit, sacred vessels or utensils, holy things, Cic. Verr. 2, 2, 5, § 13; cf. Liv. 5, 40:

    sacra omnia proferre, Auct. B. Alex. 32, 3: portabant canistris,

    Ov. M. 2, 713:

    Troïa,

    Tib. 2, 5, 40:

    velut qui Junonis sacra ferret,

    Hor. S. 1, 3, 11; cf.

    of the same,

    Verg. A. 2, 293; 2, 717 Heyne; Ov. F. 1, 527; id. H. 7, 80; 7, 158:

    cumque suis penetralia sacris,

    i. e. the images of the gods, Penates, id. M. 1, 287:

    jactata aequoribus sacra,

    Hor. C.4,4,54:

    pueri Sacra canunt,

    sacred songs, Verg. A. 2, 239; cf. Ov. Tr. 4, 10, 19:

    sacra ordine in mensā Penatium deorum Ponuntur,

    sacred gifts, offerings, Naev. B. Pun. 1, 11:

    neve ulla vitiorum sacra sollemnia obeunto,

    Cic. Leg. 2, 8, 19:

    sicut in sollemnibus sacris fieri consuevit,

    Sall. C. 22, 2:

    qui (Mercurius) sacris anniversariis coleretur,

    Cic. Verr. 2, 4, 39, § 84 (for which:

    sacrificiis anniversariis colebatur,

    id. ib. 2, 4, 57, §

    128: sacris e principum numero pontifices quinque praefecit,

    id. Rep. 2, 14, 26:

    (Romulus) sacra diis aliis Albano ritu, Graeco Herculi facit,

    Liv. 1, 7; cf.:

    sacra Jovi facturus erat,

    Ov. M. 3, 26:

    sacra Jovi Stygio Perficere,

    Verg. A. 4, 638:

    ipse (Numa) plurima sacra obibat,

    Liv. 1, 20:

    densi circumstant sacra ministri,

    Ov. M. 2, 717:

    arcana sacra,

    Hor. Epod. 5, 52; Ov. M. 10, 436:

    fera,

    id. ib. 13, 454:

    nefanda,

    id. ib. 10, 228:

    mystica,

    id. H. 2, 42:

    horrida,

    Sil. 3, 140:

    veneranda,

    id. 7, 382:

    casta,

    Stat. Achill. 1, 370.
    a.
    Divine worship or religion in gen.: publica sacra, quae publico sumptu pro populo fiunt, quaeque pro montibus, pagis, curiis, sacellis: at privata, quae pro singulis hominibus, familiis, gentibus fiunt, Fest. pp. 244 and 245 Müll.; Liv. 5, 52:

    quo foedere (Romulus) et Sabinos in civitatem ascivit, sacris communicatis,

    Cic. Rep. 2, 7, 13:

    quod per populum errari fas non erat propter religionem sacrorum,

    id. Agr. 2, 7, 18; so,

    religio sacrorum,

    id. Fl. 28, 69:

    sacra Cereris conficere,

    id. Balb. 24, 55; so,

    Cereris,

    Hor. S. 2, 8, 14 (cf. supra, a fin.):

    Eleusina,

    Suet. Claud. 23:

    Junonis,

    Hor. S. 1, 3, 11:

    Orphica,

    rites, solemnity, festival, Cic. N. D. 3, 23, 58:

    Bacchia,

    Ov. M. 3, 518:

    trieterica Bacchi,

    id. ib. 6, 587:

    Dianae,

    id. ib. 7, 94;

    15, 489: Isidis,

    Suet. Oth. 12 et saep.—
    b.
    The private religious rites of a gens, a family, etc. (observed by the Romans with the greatest care):

    sacra privata perpetua manento,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf. id. ib. 2, 19, 47:

    an gentilicia sacra ne in bello quidem intermitti, publica sacra et Romanos deos etiam in pace deseri placet?

    Liv. 5, 52:

    ut ne morte patris familias sacrorum memoria occideret,

    Cic. Leg. 2, 19, 48:

    docebant (antiqui) tribus modis sacris adstringi,

    id. ib. 2, 20, 49:

    magnum est eadem habere monumenta majorum, eisdem uti sacris, sepulcra habere communia,

    id. Off. 1, 17, 55; cf.:

    ut qui natus sit, ignoret, cujus sanguinis, quorum sacrorum sit,

    Liv. 4,2:

    sacra interire illi (majores) noluerunt,

    Cic. Mur. 12, 27:

    sacrorum alienatio,

    id. Or. 42, 144 (v. alienatio); cf. sing.:

    sacrum familiare,

    Macr. S. 1, 16:

    nuptialia,

    marriage solemnities, Quint. 1, 7, 28;

    called also jugalia,

    Ov. M. 7, 700; cf. respecting the sacra privata of the Romans, Savigny, in his Zeitschr. 2, p. 397 sq.—
    c.
    Poet., poems (as sacred to the Muses):

    mihi jam puero caelestia sacra placebant, Inque suum furtim Musa trahebat opus,

    Ov. Tr. 4, 10, 19:

    vatum,

    Pers. prol. 7:

    Maronis,

    Mart. 7, 63, 5. —
    2.
    Prov.
    a.
    Inter sacrum saxumque stare, to stand between the victim and the knife, i. e. to be between the door and the wall, to be in great straits, Plaut. Capt. 3, 4, 84; cf.:

    inter sacrum et saxum positus,

    App. M. 11, p. 271 fin.
    b.
    Hereditas sine sacris, i. e. a great profit without trouble, = a rose without thorns, meat without bone, etc. (because the keeping up of the sacra privata was attended with great expense), Plaut. Capt. 4, 1, 8, and id. Trin. 2, 4, 83; cf. Fest. p. 290 Müll.—
    B.
    Transf., in gen. (the figure being borrowed from secret religious rites), in plur.: sacra, secrets, mysteries (not till after the Aug. period, and very rare):

    sacra tori coitusque novos referebam,

    Ov. M. 7, 709:

    peregisse mihi videor sacra tradentium artes,

    Quint. 5, 14, 27 (cf.:

    omnes fere, qui legem dicendi, quasi quaedam mysteria, tradiderunt,

    id. 5, 13, 60):

    litterarum colere,

    id. 10, 1, 92:

    studiorum profanare,

    Tac. Or. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > sacer

  • 16 saeculum

    saecŭlum ( poet., esp. Lucretian, saeclum; less correctly sēcŭlum, sēclum), i, n. dim. [etym. dub.; perh. root si- = sa-; Gr. saô, to sift; Lat. sero, satus; whence Saturnus, etc.; hence, orig.], a race, breed, generation (freq. in Lucr.; very rare in later writers; usu. in plur.):

    saecla propagare,

    Lucr. 1, 21; cf. id. 2, 173; 5, 850:

    nec toties possent generatim saecla referre Naturam parentum,

    id. 1, 597:

    saecla animantum,

    i. e. animals, id. 2, 78; 5, 855:

    hominum,

    id. 1, 467; 5, 339; 6, 722:

    ferarum,

    id. 2, 995; 3, 753; 4, 413; 4, 686; cf.:

    silvestria ferarum,

    id. 5, 967:

    serpentia ferarum,

    id. 6, 766:

    mortalia,

    id. 5, 805; 5, 982; 5, 1238:

    bucera (with lanigerae pecudes),

    id. 5, 866; 6, 1245; cf.:

    vetusta cornicum (with corvorum greges),

    id. 5, 1084:

    aurea pavonum,

    id. 2, 503:

    totisque expectent saecula ripis,

    i. e. the shades of the infernal regions, Stat. Th. 11, 592.— Sing.:

    et muliebre oritur patrio de semine saeclum,

    the female sex, women, Lucr. 4, 1223; so,

    muliebre,

    id. 5, 1020; 2, 10 sq.—
    II.
    Transf.
    A.
    Like genea.
    1.
    The ordinary lifetime of the human species, a lifetime, generation, age (of thirty-three years; class.; esp. freq. in signif. 2. infra; cf. Schoem. ad Cic. N. D. 1, 9, 21):

    cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint... tum ille vere vertens annus appellari potest: in quo vix dicere audeo, quam multa saecula hominum teneantur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24 Mos.:

    cum ex hac parte saecula plura numerentur,

    Liv. 9, 18:

    quorum (Socratis atque Epicuri) aetates non annis sed saeculis scimus esse disjunctas,

    Hier. Vit. Cler. 4, p. 262; cf. Censor. de Die Nat. 17; Auct. ap. Serv. Verg. A. 8, 508; id. E. 4, 5.—
    (β).
    Esp., the lifetime or reign of a ruler:

    illustrari saeculum suum ejusmodi exemplo arbitrabatur,

    Plin. Ep. 4, 11, 6:

    digna saeculo tuo,

    id. ib. 10, 1, 2.—
    2.
    The human race living in a particular age, a generation, an age, the times: serit arbores quae alteri saeculo prosient, Caecil. ap. Cic. Sen. 7, 24:

    in id saeculum Romuli cecidit aetas, cum jam plena Graecia poëtarum esset,

    Cic. Rep. 2, 10, 18 (for which:

    quorum aetas cum in eorum tempora incidisset,

    id. Or. 12, 39):

    saeculorum reliquorum judicium,

    id. Div. 1, 19, 36:

    ipse fortasse in hujus saeculi errore versor,

    id. Par. 6, 3, 50; cf.:

    hujus saeculi insolentia,

    id. Phil. 9, 6, 23; and: o [p. 1614] nostri infamia saecli, Ov. M. 8, 97; cf.

    also: novi ego hoc saeculum, moribus quibus siet,

    Plaut. Trin. 2, 2, 6; so,

    hujus saecli mores,

    id. Truc. prol. 13; and:

    hoccine saeclum! o scelera! o genera sacrilega, o hominem impurum!

    Ter. Ad. 3, 2, 6; cf. id. Eun. 2, 2, 15:

    nec mutam repertam esse dicunt mulierem ullo in saeculo,

    Plaut. Aul. 2, 1, 7:

    Cato rudi saeculo litteras Graecas didicit,

    Quint. 12, 11, 23; so,

    rude,

    id. 2, 5, 23:

    grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    primo statim beatissimi saeculi ortu,

    Tac. Agr. 3; so,

    beatissimum,

    id. ib. 44:

    felix et aureum,

    id. Or. 12; Quint. 8, 6, 24:

    aureum,

    Sen. Contr. 2, 17; Lact. 5, 6, 13; cf.:

    aurea saecula,

    Verg. A. 6, 792; Ov. A. A. 2, 277:

    his jungendi sunt Diocletianus aurei parens saeculi, et Maximianus, ut vulgo dicitur, ferrei,

    Lampr. Elag. 35:

    ceteri, qui dii ex hominibus facti esse dicuntur, minus eruditis hominum saeculis fuerunt (with Romuli aetas),

    Cic. Rep. 2, 10, 18; cf.:

    res publica constituta non unā hominum vitā sed aliquot saeculis et aetatibus,

    id. ib. 2, 1, 2:

    perpetuā saeculorum admiratione celebrantur,

    Quint. 11, 1, 13:

    fecunda culpae saecula,

    Hor. C. 3, 6, 17:

    ferro duravit saecula,

    id. Epod. 16, 65; cf.:

    sic ad ferrum venistis ab auro, Saecula,

    Ov. M. 15, 261.—
    3.
    The spirit of the age or times: nemo illic vitia ridet;

    nec corrumpere et corrumpi saeculum vocatur,

    Tac. G. 19.—
    B.
    The utmost lifetime of man, a period of a hundred years, a century:

    saeclum spatium annorum centum vocārunt,

    Varr. L. L. 6, 2, § 11 Müll.; cf. Fest. s. v. saeculares, p. 328 ib.; Censor. de Die Nat. 17:

    cum (Numa) illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam eam Graeci natam esse senserunt,

    Cic. de Or. 2, 37, 154:

    saeculo festas referente luces,

    Hor. C. 4, 6, 42; cf.:

    multa virum durando saecula vincit,

    Verg. G. 2, 295.—
    2.
    For an indefinitely long period, an age; plur. (so mostly):

    (Saturni stella) nihil immutat sempiternis saeculorum aetatibus, quin eadem iisdem temporibus efficiat,

    Cic. N. D. 2, 20, 52:

    aliquot saeculis post,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 73:

    cum aliquot saecula in Italiā viguisset,

    id. Univ. 1; so,

    tot,

    id. Verr. 2, 4, 55, § 122; id. Ac. 2, 5, 15:

    quot,

    Quint. 12, 11, 22:

    multa,

    Cic. Rep. 2, 10, 20; 6, 26, 29; id. de Or. 2, 5, 21; id. Cat. 2, 5, 11; id. Fam. 11, 14, 3:

    plurima,

    id. Rep. 3, 9, 14:

    sexcenta,

    id. Fat. 12, 27:

    omnia,

    id. Lael. 4, 15; id. Phil. 2, 22, 54:

    ex omni saeculorum memoriā,

    id. ib. 4, 1, 3:

    vir saeculorum memoriā dignus,

    Quint. 10, 1, 104; cf.:

    ingeniorum monumenta, quae saeculis probarentur,

    id. 3, 7, 18:

    facto in saecula ituro,

    to future ages, to posterity, Sil. 12, 312; so Plin. Pan. 55, 1:

    in famam et saecula mitti,

    Luc. 10, 533: tarda gelu saeclisque effeta senectus, with (many) years, Verg. A. 8, 508.— Sing.:

    propemodum saeculi res in unum diem cumulavit,

    Curt. 4, 16, 10:

    longo putidam (anum) saeculo,

    Hor. Epod. 8, 1:

    ut videri possit saeculo prior,

    Quint. 10, 1, 113.—Esp. (eccl. Lat.), the following phrases are used to express forever, to all eternity, endlessly, without end:

    in saeculum,

    Vulg. Exod. 21, 6; id. Dan. 3, 89:

    in saeculum saeculi,

    id. Psa. 36, 27; id. 2 Cor. 9, 9:

    in saecula,

    id. Ps. 77, 69; id. Rom. 1, 25:

    in saecula saeculorum,

    Tert. ad Uxor. 1, 1; Ambros. Hexaëm. 3, 17, 72; Vulg. Tob. 9, 11; id. Rom. 16, 27; id. Apoc. 1, 6 et saep.—
    C.
    Like the biblical, aiôn, the world, worldliness (eccl. Lat.):

    immaculatus ab hoc saeculo,

    Vulg. Jacob. 1, 27: et servientem corpori Absolve vinclis saeculi, Prud. steph. 2, 583; so id. Cath. 5, 109; Paul. Nol. Ep. 23, 33 fin.
    D.
    Heathenism (eccl. Lat.):

    saeculi exempla,

    Tert. Exhort. ad Cast. 13 (al. saecularia).

    Lewis & Short latin dictionary > saeculum

См. также в других словарях:

  • luces — luces, corto de luces ► luces, ► de cortas (pocas, escasas) luces luces, de cortas (pocas, escasas) luces expr. de poca inteligencia, corto entendimiento. ❙ «Pero, buenos o malos, de muy cortas luces.» A. Sopeña Monsalve, El florido pensil. ❙ « …   Diccionario del Argot "El Sohez"

  • Luces — Luces, Candace, Acción Saltar a navegación, búsqueda Lights, Candace, Action, llamado Luces, Candace, Acción en Latinoamérica, es un episodio de la serie Phineas y Ferb. Fue estrenado en Estados Unidos el 3 de febrero. En el episodio, Phineas y… …   Wikipedia Español

  • luces — [lo͞o′sēz΄] n. alt. pl. of LUX …   English World dictionary

  • Luces del Poniente — (Серседилья,Испания) Категория отеля: Адрес: Lina de Avila, 4, 28470 Серседилья, И …   Каталог отелей

  • Luces No Bélicas — Saltar a navegación, búsqueda «Luces no bélicas» Sencillo de Lucybell del álbum Lucybell Publicación 2000 Grabado Santiago, Chile …   Wikipedia Español

  • Luces no bélicas — «Luces no bélicas» Sencillo de Lucybell del álbum Lucybell Grabación Santiago, Chile Género(s) Rock alternativo Duración 3:01 …   Wikipedia Español

  • Luces en el Mar — also known as Luces Del Mar is a small town in the Mexican state of Guerrero, approximately 5.5 miles north west of Acapulco, and it is the location of a military base of the Mexican Air Force. It is a long stretch of land bordered by rough seas… …   Wikipedia

  • Luces de la Habana — Composición Tipo Cóctel Bebida alcohólica base Malibú Midori Servida en Las rocas, con jugo …   Wikipedia Español

  • Luces de bohemia — Estatua en Villanueva de Arosa, Max Estrella y Don Latino. Luces de bohemia es una obra teatral de Ramón María del Valle Inclán, publicada en 1920 y revisada y reeditada en 1924. No se estrenaría en España hasta 1970.[ …   Wikipedia Español

  • Luces de aterrizaje — Las Luces de aterrizaje son luces utilizadas por los aviones para iluminar el terreno y la pista de aterrizaje durante el despegue y el aterrizaje. Luces de aterizaje de un Cessna 172N Contenido …   Wikipedia Español

  • Luces apagadas (fabricación) — La fabricación con Luces Apagadas (del inglés: Lights Out) es una metodología (o filosofía) de producción industrial, más que un proceso específico. Las fábricas que funcionan con las luces apagadas están totalmente automatizadas y no requieren… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»