Перевод: со всех языков на все языки

ipse+de

101 incendo

incendo, di, sum, 3 (archaic form of the perf. subj. incensit = incenderit, sicut incepsit = inceperit, Paul. ex Fest. p. 107 Müll.), v. a. [in-candeo; cf.: accendo and succendo], to set fire to, to kindle, burn (freq. and class.; syn. inflammare).
I.
Lit.:
cupas taedā ac pice refertas incendunt,
Caes. B. C. 2, 11, 2:
tus et odores,
Cic. Verr. 2, 4, 37, § 77; cf.
odores,
id. Tusc. 3, 18, 43:
lychnos,
Verg. A. 1, 727:
oppida sua omnia, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
Caes. B. G. 1, 5, 2:
aedificia vicosque,
id. ib. 6, 6, 1:
tabularium,
Cic. N. D. 3, 30, 74:
Capitolium,
Sall. C. 47, 2:
naves omnes,
Cic. Att. 9, 6, 3:
tamquam ipse suas incenderit aedes,
Juv. 3, 222:
classem inflammari incendique jussit,
id. Verr. 2, 5, 35, § 91:
urbem,
id. Cat. 3, 4, 10; cf. Liv. 9, 9, 6:
quod primo incendendum Avaricum censuerat,
Caes. B. G. 7, 3, 2:
agros,
Verg. G. 1, 84:
vepres,
id. ib. 1, 271:
cum ipse circumsessus paene incenderere,
wast consumed, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 85.— Absol.:
nec incendit nisi ignis,
Quint. 6, 2, 28.—
B.
Transf.
1.
To light up with fire, to make a fire upon:
aras votis,
i. e. in pursuance of vows, Verg. A. 3, 279:
altaria,
id. ib. 8, 285.—
2.
To heat, make hot:
diem,
Luc. 4, 68:
igne et tenuibus lignis fornacem incendemus,
will heat, warm, Col. 12, 19, 3.—
3.
To make bright or shining, to brighten, illumine:
ejusdem (solis) incensa radiis luna,
Cic. N. D. 1, 31, 87; Ov. P. 2, 1, 41:
maculosus et auro Squamam incendebat fulgor,
Verg. A. 5, 88: vivis digitos incendere gemmis, to make brilliant, i. e. to adorn, Stat. S. 2, 1, 134.—
II.
Trop.
A.
To kindle, inflame, set on fire; to fire, rouse, incite, excite; to irritate, incense (esp. freq. in pass.):
ut mihi non solum tu incendere judicem, sed ipse ardere videaris,
Cic. de Or. 2, 45, 188:
iidem hominem perustum etiamnum gloria volunt incendere,
id. Fam. 13, 15, 2:
me ita vel cepit vel incendit, ut cuperem, etc.,
id. ib. 5, 12, 1:
aliquem morando,
Sall. J. 25, 10:
(aliquem) querelis,
Verg. A. 4, 360:
in minime gratum spectaculum animo incenduntur,
Liv. 1, 25, 2:
Tyndariden incendit amor,
Val. Fl. 6, 207:
plebem largiundo atque pollicitando,
Sall. C. 38, 1:
juventutem ad facinora,
id. ib. 13, 4:
bonorum animos,
Cic. Att. 2, 16, 1:
animum cupidum inopiā,
Ter. Heaut. 2, 3, 126:
cupiditatem alicujus,
Cic. Fam. 15, 21, 1:
odia improborum in nos,
id. Att. 9, 1, 3:
tum pudor incendit vires et conscia virtus,
inflames, Verg. A. 5, 455:
illam incendentem luctus,
id. ib. 9, 500: clamore incendunt caelum, set on fire with, i. e. fill with, id. ib. 10, 895:
regiam repentino luctu,
Just. 38, 8 fin.:
rabie jecur incendente feruntur Praecipites,
Juv. 7, 648:
quibus incendi jam frigidus, aevo Laomedontiades possit,
id. 6, 325.—In pass.:
nimis sermone hujus irā incendor,
Plaut. Ps. 1, 2, 66; id. As. 2, 4, 14; cf.:
incendor irā, esse ausam facere haec te injussu meo,
Ter. Hec. 4, 1, 47:
hisce ego illam dictis ita tibi incensam dabo, ut, etc.,
id. Phorm. 5, 7, 81:
amore sum incensus,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 18:
(mulier) incensa odio pristino,
id. Clu. 64, 181:
incendor quotidie magis non desiderio solum sed etiam incredibili fama virtutum admirabilium,
id. Or. 10, 33:
incensus studio,
id. Rosc. Am. 17, 48:
iratus iste vehementer Sthenio et incensus hospitium renuntiat,
id. Verr. 2, 2, 36, § 89:
omnes incenduntur ad studia gloriā,
id. Tusc. 1, 2, 4; cf. id. ib. 1, 19, 44:
imperator incensus ad rem publicam bene gerendam,
id. Prov. Cons. 14, 35:
Caesar ab eo (Crasso) in me esset incensus,
id. Fam. 1, 9, 9:
nulla mens est tam ad comprehendendam vim oratoris parata, quae possit incendi, nisi inflammatus ipse ad eam et ardens accesseris,
id. de Or. 2, 45, 190 fin.:
inimicitiis incensa contentio,
id. Opt. Gen. Or. 7, 22:
incensus calcaribus equus,
Hirt. B. G. 8, 48, 5.— Absol.: loquarne? incendam;
taceam? instigem,
Ter. Phorm. 1, 4, 9:
dumque petit petitur pariterque incendit et ardet,
Ov. M. 3, 425.—
* B.
To enhance, raise: annonam ( the price of corn), to produce a dearness or scarcity (shortly before:
excandefaciebant),
Varr. R. R. 3, 2, 16 (cf. incendium, II. A.).—
C.
To destroy, ruin, lay waste:
si istuc conare... tuum incendes genus,
Plaut. Trin. 3, 2, 49:
campos,
Stat. Th. 1, 631. — Hence, incensus, a, um, P. a., inflamed, burning, hot:
profuit incensos aestus avertere ( = vehementissimos ardores febris),
Verg. G. 3, 469 Forbig. ad loc.— In comp.:
aether,
Claud. Rapt. Pros. 3, 201.

Lewis & Short latin dictionary > incendo
102 semol

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > semol
103 semul

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > semul
104 simul

sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
I.
Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
1.
After a plural subject:
hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,
Plaut. Rud. prol. 72:
multa concurrunt simul,
Ter. And. 3, 2, 31:
(duo homines) simul cenare voluerunt,
Cic. Inv. 2, 4, 14:
Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,
id. Rep. 1, 8, 13:
tres simul soles effulserunt,
Liv. 41, 21 fin.:
tria simul agmina populabantur Indos,
Curt. 9, 10, 7:
duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,
Quint. 11, 1, 69:
Othonem multa simul exstimulabant,
Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:
multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,
Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:
quare si simul (i. e. nos agere) placebit,
Cic. Fam. 5, 19, 2.—
2.
With a plur. object:
(Alcumena) uno partu duos peperit semul,
Plaut. Am. 5, 2, 8:
duas res simul nunc agere decretum'st mihi,
Plaut. Merc. prol. 1:
si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
ambo cum simul conspicimus,
Liv. 40, 46 init.:
simul omnibus portis erupit,
id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:
tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,
Liv. 6, 4, 6:
totam simul causam ponit ante oculos,
Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:
igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,
Sall. J. 101, 1.—
3.
Referring [p. 1703] to plural attributes:
omnium simul rerum... discrimine proposito,
Liv. 6, 35, 6:
multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,
id. 43, 6, 1.—
4.
Referring to an attributive participle understood:
multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),
Liv. 44, 45:
trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),
id. 6, 4, 1:
inter duo simul bella,
id. 7, 27, 7:
tot simul malis victi,
Curt. 4, 4, 12.
II.
Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:
novi (illum) cum Calcha semul,
Plaut. Men. 5, 2, 48:
jube in urbem veniat jam tecum semul,
id. Most. 4, 2, 26:
qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?
id. Am. 2, 2, 122:
me misisti ad portum cum luci semul,
id. Stich. 2, 2, 40:
quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7:
simul consilium cum re amisti?
id. Eun. 2, 2, 10:
Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,
Cic. Or. 2, 38, 100:
Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,
id. Brut. 64, 230:
cum corporibus simul animos interire,
id. Lael. 4, 13:
vobiscum simul considerantis,
id. Rep. 1, 46, 70:
testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,
id. Mil. 18, 48:
simul cum lege Aelia magistratum iniit,
id. Att. 1, 16, 13:
simul cum lumine pandit,
id. Arat. 704 (452):
simul cum moribus immutatur fortuna,
Sall. C. 2, 5:
cum anima simul,
id. ib. 33, 4:
simul cum occasu solis,
id. J. 91, 2:
simul cum dono designavit templi finis,
Liv. 1, 10, 5:
si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,
id. 8, 31, 7:
ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,
id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:
quippe omnes semul didicimus tecum una,
Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:
qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,
Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:
in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?
Plaut. Ps. 4, 7, 86:
cum simul P. Rutilius venisset,
Cic. Rep. 1, 11, 17:
hos qui simul erant missi, fallere,
id. Rosc. Am. 38, 110:
prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,
Liv. 5, 13, 13:
extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),
Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):
simul his,
Hor. S. 1, 10, 86:
quippe simul nobis habitat,
Ov. Tr. 5, 10, 29:
his simul,
Sil. 3, 268:
Magnetibus simul transmissi,
Tac. A. 4, 55:
quindecimviri septemviris simul,
id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
III.
Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:
juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,
Plaut. Men. 4, 2, 17:
quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),
id. Pers. 2, 1, 3:
quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,
id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:
ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,
id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:
domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),
Plaut. Men. 4, 2, 104.
IV.
Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
1.
Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
a.
Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):
semul flere sorbereque haud facile est,
Plaut. Most. 3, 2, 104:
Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,
Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:
dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16 init.:
quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,
id. 6, 27, 9:
Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,
id. 41, 6 fin.:
Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,
id. 8, 19, 11:
simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,
id. 10, 40, 1:
eximio simul honoribus atque virtutibus,
id. 6, 11, 3:
obruit animum simul luctus metusque,
id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:
simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,
Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;
or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,
Plaut. Most. 1, 2, 60.—
b.
Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):
nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,
Plaut. Men. 5, 9, 40:
faxo et operam et vinum perdiderit simul,
id. Aul. 3, 6, 42:
ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,
Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
c.
Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):
convenit regnum simul atque locos ut haberet,
Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:
oculis simul ac mente turbatum,
Liv. 7, 26, 5:
quod ubi auditum simul visumque est,
id. 8, 39, 7:
pulvere simul ac sudore perfusum,
Curt. 3, 5, 2:
terrestri simul navalique clade,
id. 4, 3, 14:
vota nuncupabantur simul et solvebantur,
Val. Max. 6, 9, ext. 5:
qui ima simul ac summa foveret aequaliter,
Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:
populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,
Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
d.
Placed before the last term.
(α).
Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:
Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,
Sall. J. 97, 1:
Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,
id. ib. 73, 2:
Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,
id. ib. 84, 5:
milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,
id. ib. 92, 2:
Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,
Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
(β).
Simulque (rare):
ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,
Curt. 8, 10, 25.—
(γ).
Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):
Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,
Plaut. Stich. 3, 1, 3:
Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,
Cic. Arat. 270 (36):
inter solis iter, simul inter flamina venti,
id. ib. 342 (101):
ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,
Tac. H. 2, 83. —
e.
Inserted in the last term ( poet.):
memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,
Hor. C. 1, 36, 9;
interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,
id. S. 1, 5, 32.—
2.
Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
a.
Et simul or simulque:
contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,
Plaut. Stich. 2, 1, 34:
eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,
i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:
quod... et simul quia,
Lucr. 5, 1181:
ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,
id. 5, 1213:
sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,
Cic. Phil. 1, 11, 28:
ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,
id. Fam. 7, 8, 1:
emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,
id. Arat. 713 (460):
postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,
Sall. J. 52, 6:
equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,
Liv. 3, 62, 8:
tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,
id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
b.
Simul with autem or enim, introducing the second sentence:
salve! simul autem vale!
Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;
simul enim augebimus diligentiam,
Cic. Marc. 7, 22.—
c.
Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:
simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,
Cic. Phil. 10, 2, 5:
illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,
id. Tusc. 4, 28, 60:
simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,
Sall. J. 91, 1:
nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,
Liv. 32, 18, 3:
simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
3.
Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:
Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,
Plaut. Bacch. 3, 5, 2:
tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,
Cic. Fam. 13, 6, 2:
quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,
id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
V.
Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
1.
Simul alone:
ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 77:
sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,
id. Mil. 4, 4, 1:
alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10:
hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,
Caes. B. G. 6, 23:
Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,
Liv. 7, 32, 3:
tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,
id. 5, 21, 3.—
2.
More freq. simul et (= etiam):
quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,
Ter. Heaut. 4, 5, 55:
nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,
Cic. Balb. 28, 65:
demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,
id. Att. 1, 1, 4:
legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,
Liv. 41, 19 med.:
ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,
id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
VI.
Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;
freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:
omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,
Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;
simul quia boni complures praesidium in eo putabant,
Sall. C. 19, 2:
cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,
id. J. 4, 2:
nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,
Liv. 39, 47:
a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,
Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;
2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4:
hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,
id. J. 25, 5:
ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,
Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:
equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,
Curt. 4, 10, 11:
Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,
Tac. H. 1, 83 init.:
committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
VII.
Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
1.
With independent clauses:
simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,
Liv. 3, 5, 2:
accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,
id. 21, 26, 7:
ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,
id. 9, 25, 8:
simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,
Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
2.
With dependent clauses:
venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,
Liv. 39, 46 fin.:
Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,
id. 44, 13 init.:
consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,
id. 44, 8, 1:
simul questi... simul nuntiantes,
id. 42, 46:
plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,
Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
3.
Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:
Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,
Caes. B. G. 4, 13:
Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,
Liv. 40, 21, 1. —
4.
Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:
cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,
Liv. 2, 10, 10:
ad se simul legatos, simul milites missos,
id. 42, 52 med.:
et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,
id. 5, 10, 3:
increpando simul temeritatem, simul ignaviam,
id. 2, 65, 4:
tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,
id. 21, 33, 5:
inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,
id. 41, 11:
simul a mari, simul a terra ingredienti,
id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
VIII.
Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,
sĭmŭlac
, sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
1.
Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:
Demenaetum simul ac conspexero hodie,
Plaut. As. 2, 4, 73:
non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,
id. Caecil. 16, 46:
dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,
id. Phil. 2, 35, 89:
Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,
Nep. Alcib. 1. 4:
at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,
Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):
simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,
Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
2.
Simul atque:
L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,
Cic. Clu. 14, 40:
simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,
id. Mur. 10, 22:
simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,
id. Phil. 2, 37, 95:
simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,
id. Rep. 2, 26, 49:
simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,
id. Quint. 5, 18:
qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,
id. Verr. 2, 4, 21, § 47:
simul atque de Caesaris adventu cognitum est,
Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
3.
Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):
simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,
Cic. Ac. 2, 16, 51:
simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,
id. Fam. 6, 18, 1:
nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,
id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):
simul ut, qui sint professi, videro, dicam,
id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:
nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,
id. Arat. 596 (349).—
4.
Simul et:
simul et quid erit certi, scribam ad te,
Cic. Att. 2, 20, 2:
ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,
id. ib. 10, 4, 12:
quam accepi simul et in Cumanum veni,
id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,
omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
5.
Simul ubi:
quod simul ubi conspexit, equites emisit,
Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
6.
Simul alone, = simul atque:
simul herbae inceperint nasci,
Cato, R. R. 48:
hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,
Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):
simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,
Cic. Ac. 2, 27, 86:
nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,
Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:
simul primum magistratio abiit, dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,
id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

Lewis & Short latin dictionary > simul
105 tu

tū (old form of the gen. sing. tis, Plaut. Mil. 4, 2, 42; id. Trin. 2, 2, 62; id. Bacch. 5, 2, 87; id. Ps. 1, 1, 6; acc. ted, id. As. 2, 2, 33 et saep.; gen. plur. vestrorum or vostrorum, Pac. ap. Non. 85, 5; Plaut. Most. 1, 3, 123; fem. vostrarum, Ter. Heaut. 2, 4, 6; v. ego init.), pers. pron. [Sanscr. tva, tvam; Gr. su; Dor. tu; Goth. thu; Germ. du; Engl. thou, etc.], thou.
I.
In gen.: nec pol homo quisquam faciet impune animatus Hoc nisi tu, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 101 Vahl.); imitated by Verg. A. 9, 422: unus erit quem tu tolles in caerula caeli Templa, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.):
tu mihi etiam legis Portiae, tu C. Gracchi, tu horum libertatis, tu cujusquam denique hominis popularis mentionem facis,
Cic. Rab. Perd. 4, 13:
nec dulces amores Sperne puer, neque tu choreas,
Hor. C. 1, 9, 16:
ego tu sum, tu es ego: uni animi sumus,
Plaut. Stich. 5, 4, 49:
mei te rogandi et tui respondendi mihi (labor),
id. Ps. 1, 1, 4.— Fem.:
cum tui videndi est copia,
Plaut. Truc. 2, 4, 19:
neque mei neque te tui intus puditum est,
id. Bacch. 3, 1, 12; cf. id. ib. 3, 1, 19:
quia tis egeat, quia te careat,
id. Mil. 4, 2, 42:
tibi aras. tibi occas, tibi seris, tibi eidem metis,
id. Merc. 1, 1, 71:
quot pondo ted esse censes nudum?
id. As. 2, 2, 33 et saep.: vosne velit an me regnare era, Fors, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 203 Vahl.):
si quis quid vostrum Epidamnum curari sibi Velit,
Plaut. Men. prol. 51:
vestri adhortandi causā,
Liv. 21, 41, 1:
istanc tecum conspicio simul,
Plaut. Am. 2, 2, 112:
stulta multum, quae vobiscum fabuler,
id. Mil. 2, 5, 33.—
2.
Emphatic.
(α).
Jam tibi cerebrum Dispercutiam, excetra tu, Plaut. Cas. 3, 5, 24 sq.:
neque postulem abs te, ni ipsa res moneat,
Ter. And. 3, 3, 19:
nec enim illa studia deserui, quibus etiam te incendi,
Cic. Fat. 2, 3:
tu si hic sis aliter sentias,
Ter. And. 2, 1, 10.—
(β).
Esp. in opp. to another pron. pers.:
id mihi da negoti: tu tamen Perge, etc.,
Ter. And. 3, 2, 41:
an mihi potest quicquam esse molestum quod tibi gratum futurum sit?
Cic. Fat. 2, 4:
nos patriam fugimus... tu, Tityre, lentus, etc.,
Verg. E. 1, 4; Hor. Ep. 1, 10, 6.—
(γ).
Poet., in second clause of a command, etc.:
solve metus, et tu Trojanos exue caestus,
Verg. A. 5, 420; cf. id. ib. 5, 691; 6, 365; Hor. C. 1, 9, 16.—
B.
With an emphatic -te or -met suffixed (only in the forms tute or tutemet, tibimet, tete, vosmet, and vobismet): o Tite, tute, Tati, tibi tanta, tyranne, tulisti, Enn. ap. Prisc. p. 947 P. (Ann. v. 113 Vahl.): bene mones: tute ipse cunctas, id. ap. Non. 469, 25 (Com. v. 3 Vahl. p. 153): Al. Quae ex te audivi: ut urbem maximam Expugnavisses regemque Pterelam tute occideris. Am. Egone istuc dixi? Al. Tute istic, etiam astante hoc Sosia, Plaut. Am. 2, 2, 114 sq.:
tute ipse his rebus finem praescripsisti, pater,
Ter. And. 1, 1, 124:
utere igitur argumento, Laeli, tute ipse sensus tui,
Cic. Rep. 1, 38, 59:
tute,
id. Div. in Caecil. 8, 27; 10, 31:
ut tute mihi praecepisti,
id. Fam. 1, 8, 2:
tute scis—si modo meministi—me tibi tum dixisse, etc.,
id. Att. 12, 18, a, 2.— Acc.:
uxor, si cesses, aut te amare cogitat Aut tete amari,
Ter. Ad. 1, 1, 8; so,
tete,
id. Phorm. 3, 1, 3:
tibi si recta probanti placebis, tum non modo tete viceris, etc.,
Cic. Tusc. 2, 26, 63:
nisi quid tibi in tete auxilii est, absumptus es,
Plaut. Ep. 1, 1, 76:
tutemet mirabere,
Ter. Heaut. 2, 3, 133:
tutemet in culpā cum sis,
Lucr. 4, 915:
tutemet a nobis... quaeres,
id. 1, 102:
tibimet ipse supplicia irroga,
Sen. Hippol. 1222:
ita vosmet aiebatis,
Plaut. Capt. 3, 5, 18:
atque hoc vosmet ipsi, scio... haud aliter id dicetis,
id. Most. 1, 2, 13: vos quoque in eā re consilio me adjuvate:
nullum libentius sequor quam quod vosmet ipsi attuleritis,
Liv. 34, 17, 9; 3, 56, 3 Drak. N. cr. —
II.
In partic.
A.
Tibi, as a dativus ethicus (cf. Ruddim. II. p. 126, n. 44):
alter tibi descendit de palatio et aedibus suis,
Cic. Rosc. Am. 46, 133:
ecce tibi exortus est Isocrates,
id. de Or. 2, 22, 94; so,
ecce tibi,
id. Sest. 41, 89; id. Att. 2, 15, 3:
hic Marius veniet tibi origine parva,
Sil. 13, 854:
haec vobis ipsorum per biduum militia fuit,
Liv. 22, 60 et saep.—
B.
Vos, addressed to one person as a representative of more than one, or with a collective noun in the sing.:
vos, vero, Attice, et praesentem me curā levatis, et, etc.,
Cic. Brut. 3, 11:
sed quid hoc loco vos inter vos, Catule?
id. de Or. 2, 73, 295; id. Dom. 31, 83:
vos, Romanus exercitus, ne destiteritis impio bello?
Liv. 7, 40, 12 Drak.:
vos, Gaetulia sueta, etc.,
Sil. 3, 287:
vos, o Calliope, precor aspirate canenti,
i. e. you, Muses, Verg. A. 9, 525; imitated by Sil. 12, 390.—
C.
Gen. plur. for poss. pron.:
majores vostrum,
Sall. C. 33, 3:
hac vestrum frequentiā,
Cic. Agr. 2, 21, 55; id. Phil. 4, 1, 1:
quantus consensus vestrum,
id. ib. 5, 1, 2:
contra urbis salutem omniumque vestrum,
id. Cat. 2, 12, 27.—
D.
Mea tu, my love, my dear, my darling, in familiar language, Ter. Eun. 4, 3, 22.

Lewis & Short latin dictionary > tu
106 tunc

tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.
I.
Absol.
A.
Referring an event to a time before mentioned.
1.
To definite past time.
(α).
To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):
tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,
Tib. 1, 10, 19:
nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,
Val. Max. 2, 1, 5:
sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,
id. 3, 2, 6:
nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,
id. 4, 3, 7:
quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,
id. 6, 5, 6:
si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,
Curt. 4, 16, 33:
sed civitati nullae tunc leges erant,
Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—
(β).
Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):
(Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,
Cic. Arch. 10, 25:
neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,
id. Sull. 3, 9:
his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,
Caes. B. C. 3, 104:
tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,
at this time, id. B. G. 5, 41:
quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,
id. B. C. 2, 13 fin.:
Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,
Liv. 22, 24, 1:
itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,
id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;
44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,
Ov. M. 2, 679:
tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,
Tib. 3, 4, 69:
tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,
Vell. 2, 88, 2:
forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,
Val. Max. 2, 6, 8:
qui tunc Libitinam exercebant,
id. 5, 2, 10:
Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,
id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;
8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,
Curt. 4, 2, 10:
et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,
id. 3, 5, 1:
perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,
Sen. Troad. 1, 11, 5:
tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,
Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:
quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,
Plin. Ep. 4, 24, 3:
ardente tunc in Africa bello,
Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:
Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,
Gell. 17, 9, 20:
hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,
id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:
tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,
Tib. 2, 1, 43:
tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,
Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:
regem tunc Lacedaemoniorum,
Just. 6, 2, 4.—
(γ).
Referring to a state no longer in existence:
silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,
Liv. 21, 25, 8:
urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,
id. 45, 28, 2:
hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,
Vell. 2, 48, 3:
certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,
Val. Max. 7, 3, 9:
docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,
Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—
(δ).
Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;
ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,
Cic. Clu. 56, 154:
cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,
id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:
cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?
Liv. 34, 6, 18:
munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),
id. 36, 17, 4:
parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,
id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:
Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,
Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;
tunc tibi inferias dedi,
Sen. Phoen. 172:
nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,
Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:
hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?
Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;
tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,
Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;
ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,
Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—
(ε).
Opposed to a previous or a later time:
quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),
Cic. Agr. 2, 35, 95:
raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,
Liv. 3, 69, 1:
(Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,
id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:
non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,
Vell. 2, 80, 3:
et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,
Val. Max. 1, 5, ext. 2:
praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,
Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:
Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,
Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:
ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,
Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:
idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,
Flor. 1, 5, 8.—
(ζ).
In general statements, applied to the actual state of affairs:
mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,
Tac. A. 12, 47:
legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,
Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:
aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,
Liv. 4, 51, 6.—
(η).
Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:
quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,
Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:
tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,
Liv. 39, 36, 7:
jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,
while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:
sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,
Ov. M. 2, 310:
quid mihi tunc animi fuit?
id. ib. 7, 582:
quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?
id. H. 11, 87; 12, 31:
quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,
Vell. 2, 124, 1:
non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,
Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;
9, 3, 1: tunc ego dicere debui,
Sen. Ep. 63, 15:
non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,
Plin. Ep. 1, 5, 5:
tunc domus priscorum ducum arserunt,
Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;
tum, etc.,
Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;
Tum potui Medea mori bene,
id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:
nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,
if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—
(θ).
Redundant (post-class.):
id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,
Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—
2.
= nunc, in oblique discourse (rare):
quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,
Liv. 2, 54, 5:
ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,
Just. 14, 5, 7.—
3.
Referring to indefinite time.
(α).
Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:
tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,
Varr. R. R. 1, 27:
ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,
id. ib. 2, 5:
omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),
Sen. Q. N. 1, 8, 7:
tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),
id. ib. 4, 2, 21:
et tunc potest ventis concitari mare,
id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—
(β).
With the force of an indefinite temporal clause:
tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,
Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:
adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,
id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—
(γ).
With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):
dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,
Prop. 1, 1, 23:
itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),
Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:
cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,
Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;
tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,
id. ib. 10, 2;
7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!
Plin. Ep. 1, 9, 3:
propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,
Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—
4.
Referring to future time.
(α).
In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;
tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
Cic. Agr. 2, 32, 86:
tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,
Liv. 3, 53, 10:
senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,
id. 41, 9, 11:
nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,
Tib. 2, 5, 95:
tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,
Gell. 3, 7, 7.—
(β).
With the force of a conditional clause:
tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),
Hor. C. 3, 29, 62:
vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),
id. Epod. 17, 74:
tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),
id. A. P. 103:
tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,
Ov. H. 15 (16), 319:
tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,
id. ib. 17 (18), 210.—
B.
Representing sequence or succession in events, = deinde.
1.
Simple sequence in time.
(α).
Time proper (rare till after the Aug. per.;
in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,
Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:
veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:
dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,
id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:
tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,
id. 45, 25, 1:
equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,
id. 7, 8, 1:
iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,
Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:
Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,
Curt. 3, 8, 24:
contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,
Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—
(β).
Before an abl. absol. (postclass.):
statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,
Tac. A. 1, 48:
tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,
Suet. Aug. 98:
tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,
Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—
(γ).
Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:
caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;
quid dubitas, etc.,
Caes. B. C. 2, 34:
animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,
id. ib. 3, 85:
omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,
Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:
Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,
Tib. 1, 3, 71:
apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,
Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:
donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,
Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:
multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,
Liv. 9, 39, 10. —
2.
In enumerations with tum... deinde... postea, etc.
(α).
In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;
tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,
Suet. Ner. 32 med.; so,
tunc... deinde... tunc, etc.,
Vitr. 1, 6, 12 and 13:
tunc... tunc... deinde... tunc,
id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;
tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,
Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—
(β).
Of successive speakers in dialogue (rare):
tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,
Liv. 2, 12, 15:
apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,
Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:
tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,
Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—
C.
In co-ordination (very rare).
1.
= praeterea, and then:
(Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:
praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!
Sen. Ep. 115, 3.—
2.
In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):
vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,
Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—
3.
Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.
II.
As correlative of dependent clauses.
A.
Of temporal clauses with cum.
1.
Referring to definite past time.
a.
Tunc as antecedent of the clause:
set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 108:
etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?
id. Rud. 3, 6, 8:
quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:
etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,
id. ib. 2, 5, 43, §
111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,
id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:
et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?
id. 31, 7, 5:
infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,
Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):
prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,
Val. Max. 4, 1, 10:
quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,
Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—
b.
Introducing the apodosis.
(α).
Of coincident actions:
cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,
Liv. 44, 28, 10.—
(β).
= deinde:
adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,
Liv. 8, 32, 10:
divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,
Vitr. 2, 9, 15:
cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,
Just. 2, 11, 5.—
2.
Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—
3.
Referring to indefinite time.
a.
As antecedent:
arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,
Cic. Font. 13, 29 (9, 19):
tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,
id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):
deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,
Quint. 10, 7, 14:
tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,
id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:
voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,
Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:
in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,
Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—
b.
Introducing the apodosis:
cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,
Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;
3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,
Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—
4.
Referring to future time:
ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,
Val. Max. 9, 3, ext. 3:
poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,
Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—
B.
With temporal clauses introduced by ubi (rare).
1.
Of definite past time:
ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,
Liv. 4, 55, 2:
haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,
id. 25, 8, 9.—
2.
Of indefinite time.
a.
As antecedent:
tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,
Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—
b.
In apodosis:
stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,
Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—
C.
With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.
1.
Of definite past time:
posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,
Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—
2.
Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—
D.
With temporal clauses introduced by ut (very rare):
ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,
Just. 19, 2, 11.—
E.
With temporal clauses introduced by quando (rare).
1.
As antecedent:
tunc quando abiero,
Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—
2.
In apodosis:
quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,
Cic. Univ. 9.—
F.
With temporal clauses introduced by dum (very rare):
tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,
Sen. Ep. 83, 21.—
G.
With conditional clauses.
1.
In gen.
(α).
As antecedent:
consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,
Cic. Att. 10, 8, 2:
sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,
Vitr. 8, 5, 2:
tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,
Sen. Ben. 4, 35, 2.—
(β).
In apodosis:
si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,
Liv. 8, 31, 7:
quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,
Sen. Q. N. 6, 15:
quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,
Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:
si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,
Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—
2.
With a supposition contrary to fact:
audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,
Sen. Prov. 4, 5.—
H.
After abl. absol. (rare):
legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,
Liv. 44, 21, 1:
his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,
Vitr. 10, 9 (14), 2.
III.
Particular connections.
A.
With other particles of time.
1.
Jam tunc (rare):
nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,
Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:
At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,
Vell. 2, 12, 1:
Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,
Gell. 17, 21, 8:
palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,
Just. 13, 5, 5. —
2.
With demum and denique, not until then, then only, then at last.
a.
Tunc demum.
(α).
Absol.:
tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,
Liv. 41, 3, 5:
tunc demum pectora plangi Contigit,
Ov. H. 11, 91:
tunc demum intrat tabernaculum,
Curt. 4, 13, 20:
tunc demum alia mala (exstiterunt),
Sen. Q. N. 1, 17, 6:
(aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,
Plin. 10, 3, 4, § 14:
tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,
Suet. Calig. 9:
tunc demum ad otium concessit,
id. Claud. 5.—
(β).
With cum clause:
postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,
Liv. 21, 59, 6:
et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,
id. 44, 44, 3:
cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,
Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—
b.
Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—
3.
Tunc primum:
quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,
Sall. J. 5, 2:
tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,
Liv. 1, 35, 8:
eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,
id. 4, 54, 2:
tunc primum equo merere equites coeperunt,
id. 5, 7, 13:
lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,
id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—
4.
With deinde (cf.: tum deinde).
(α).
Deinde tunc:
roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—
(β).
Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—
5.
Tunc tandem:
simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,
Liv. 44, 8, 4.—
B.
With emphatic particles.
1.
Tunc vero (or enimvero):
in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,
Liv. 40, 40, 10:
cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,
id. 2, 36, 6:
tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,
Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;
tunc vero nitenti, etc.,
Tac. A. 1, 11.—
2.
Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;
postero die, etc.,
Liv. 42, 57, 9:
tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,
Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—
3.
Ne tunc quidem:
quia ne tunc quidem obsistebatur,
Front. Strat. 3, 17, 9:
ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,
Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—
4.
Tunc maxime (or tunc cum maxime).
(α).
Chiefly at that time, especially then:
Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,
Sen. Q. N. 3, 26, 2.—
(β).
Just then:
hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,
Curt. 3, 2, 17:
non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,
id. Vit. Beat. 26, 1.—
5.
Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—
6.
Etiam tunc.
(α).
Even then:
experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,
Gell. 15, 16, 3.—
(β).
Still:
quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,
Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—
7.
Tunc etiam.
(α).
Etiam as connective, tum = eo tempore:
in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,
Liv. 6, 5, 6.—
(β).
Poet. for tum etiam, on account of the vowel:
ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,
Ov. M. 2, 68.—
8.
Tunc quoque.
(α).
Also then:
irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,
Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;
et tunc quoque forte legebat,
Ov. M. 4, 315:
quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,
Sen. Q. N. 2, 18:
cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,
Suet. Claud. 21:
tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,
Just. 38, 9, 9.—
(β).
Even then:
tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,
Sen. Q. N. 1, 17, 7:
faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,
Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:
tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,
Plin. Ep. 1, 13, 2.—
(γ).
= sic quoque, even as it was:
quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,
Liv. 21, 34, 8.—
C.
Tunc temporis (postclass.;
v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,
Just. 1, 4, 4:
parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,
id. 3, 6, 6:
ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,
id. 8, 3, 7:
erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,
id. 12, 2, 7.

Lewis & Short latin dictionary > tunc
107 consolor

cōn-sōlor, ātus sum, ārī, a) leb. Wesen, jmdm. Trost od. Mut einsprechen, jmd. tröstend, ermutigend aufrichten, ermutigen, beschwichtigen, auch jmdm. sein Beileid bezeigen, Indutiomarum, Caes.: sapientem, Cic.: parentem, Ov.: trepidantem, Plin. ep.: pauperes, Val. Max.: suos, Sen.: etsi egomet, qui te consolari cupio, consolandus ipse sum, Cic.: non egeo medicinā, ipse me consolor, ich weiß mich selbst zu trösten, Cic.: u. (v. lebl. Subjj.) vehementer alqm consolatur conscientia factorum et consiliorum suorum, Cic.: te consolata est spes brevi tempore congrediendi, Cic. – mit Abl. (womit? wodurch?), c. pueros crustulo, Sen.: se inani et tenui spe, Cic.: se conscientiā optimae mentis, Cic.: se illo solacio, quod (daß) etc., Cic.: alqm verbis alcis (in jmds. Namen), Cic.: u. (prägn.) se, quod (daß) etc., od. se his m. folg. Akk. u. Infin. = sich trösten mit dem Gedanken, daß usw., consolare te, quod (daß usw.), Cic. Sull. 29: his me consolor victurum suavius, ac si etc., Hor. sat. 1, 6, 130. – mit per u. Akk., se per litteras (in der Schrifstellerei Trost suchen), Cic. – m. in u. Abl., spes sola homines in miseriis consolari solet, Cic. – m. de u. Abl., Telamonem de Aiacis morte, Cic.: alqm de communibus miseriis, Cic. – ganz absol., cum querimur, consolamur, Quint.: gew. im Gerund. u. Partic., haec omnia genera consolandi, Cic.: etsi unus ex omnibus minime sum ad te consolandum accommodatus, Cic.: illa oratio ex commemoratione alienorum malorum ad malevolos consolandos est accommodata, Cic.: consolando levare dolorem, Cic.: officia consolantium, Cic.: verba consolantia, Ov.: Caesar consolatus rogat (eum), finem orandi faciat, Caes.: in me consolando non mediocrem ipse animi dolorem adhibuisti, Cic.: caput est in consolando detrahere illam opinionem maerenti, Cic.: ire ad aliquem locum consolandi causā, um sein Beileid zu bezeigen (einen Kondolenzbesuch zu machen), Varr. LL. 6, 57. – b) lebl. Objj., über etw. trösten, etw. durch Trost mildern, lindern, beschwichtigen, erträglich machen, entschädigen, vergessen machen (s. Kühner und Meister Cic. Tusc. 5, 88), gratulari magis virtuti debeo, quam consolari dolorem tuum, Cic.: mit Abl., ego desiderium tui spe tuorum commodorum consolabor, Cic. – v. lebl. Subjj. (s. Nipperd. Tac. ann. 3, 24), consolatur honestas egestatem, Cic.: luctum alcis consolatur dignitas, quam etc., Cic.: hanc cladem domus meae vestra felicitas et secunda fortuna publica consolatur, Liv. – m. Abl., esse hanc (gloriam) unam, quae brevitatem vitae posteritatis memoriā consolaretur, Cic. – Vgl. consolo.

lateinisch-deutsches > consolor
108 deficio

dē-ficio, fēcī, fectum, ere (de u. facio), eig. wegmachen, I) intr. oder refl., sich weg-, fortmachen, u. zwar: A) eine Verbindung trennend = sich losmachen, abtrünnig od. untreu werden, a) im polit. Sinne (Ggstz. in fide manere, ad officium redire), defecerat Samus, descierat Hellespontus, Nep.: ne cuncta Gallia deficeret, Caes.: ut civitates eius insulae, quae semel in amicitiam nostram venissent, numquam postea deficerent, Cic. – ne civitas eorum impulsu (auf ihren Antrieb) deficeret, Caes.: iam nonnullae insulae propter acerbitatem imperii defecerant, Nep: – ne Apulia omnis ad (bei) praesentem terrorem deficeret, Liv.: ne illi ad spem amicitiae Romanorum (bei der Aussicht auf die Fr. der R.) deficerent, Liv. – m. ab u. Abl., selten m. bl. Abl.von wem? deficientes a fide societatis Lacedaemonii, Iustin.: qui (Tissaphernes) ab amicitia regis defecerat, Nep.: ceteri qui unā cum illo a re publica defecerunt, Cic.: consules a senatu, a re publica, a bonis omnibus defecerant, Cic.: numquam isti populi, nisi cum deerit ad quem desciscant, ab nobis non deficient, Liv.: animadvertit non modo Romae sed ubique cotidie magnam multitudinem deficere a cultu idolorum et ad religionem novam damnatā vetustate transire, Lact. – illis legibus (von den G.) populus Romanus prior non deficiet (wird nicht abgehen); si prior defexit publico consilio dolo malo, tum etc., alte Eidesformel b. Liv. 1, 24, 7 sq. – m. ad u. Akk., defecere ad Poenos hi populi, Liv.: post victoriam maior pars Asiae ad eum defecit, Iustin.: qui primus a patribus ad plebem defecisset, Liv.: Athenienses et Thebanos ab eo ad Persas defecisse, Iustin. – b) moral. od. intellektuell: si a virtute defeceris, Cic.: ut a me ipse deficerem (mir selbst untreu würde), Cic.: si plane a nobis deficis (von unserer Ansicht), Cic.: si utilitas ab amicitia defecerit, Cic.

B) abnehmend, schwindend sich wegmachen od. wegbleiben, abnehmen, abfallen, ausgehen, ausbleiben, aufhören, a) dem Umfange, der Größe, Höhe nach, v. Monde, abnehmen (Ggstz. crescere), eadem autem, quae crescente lunā gliscunt, deficiente contra defiunt, Gell. 20, 8, 5. – v. Sonne u. Tag, untergehen, sich neigen, erlöschen, quā venit (deus = sol) exoriens, quā deficit, Prop.: ubi dies deficit, ibi noctem agunt, Mela: die iam deficiente, Petron. – v. Sonne u. Mond, sich verfinstern, quod navigantibus eis sol defecerat (eine Sonnenfinsternis eingetreten war), Iustin.: solem lunae oppositu solere deficere, Cic.: luna interpositu interiectuque terrae repente deficit, Cic.: serenā nocte subito candens et plena luna deficit, Cic.: sol deficiens, Cic.: luna deficiens, Curt.: rationes veras solis et lunae deficientium scire, Gell. – v. Feuer u. Licht, ab-, ausgehen, erlöschen, ubi ignem deficere extremum videbat, Verg. Aen. 9, 352 (verschieden von Verg. Aen. 2, 505, s. no. b): quoties defecerat lumen, renovabat, Petron. 111, 4. – v. Gewässern, abnehmen, zurücktreten, sich verlieren (Ggstz. crescere, increscere, exuberare, exaestuare), fons meridie semper deficit; mox increscens ad medium noctis exuberat, ab eo rursus sensim deficit, Plin.: stagnum incertae altitudinis, utcumque exaestuat aut deficit mare, flutet od. ebbet, Liv. – v. Quellen u. Flüssen, ausbleiben, versiegen, deficiunt laesi carmine (durch Zauberspruch) fontis aquae, Ov.: Euphrates nusquam manifesto exitu effluit, ut alii amnes, sed deficit, Mela. – v. der Welt, untergehen (Ggstz. nasci), s. Quint. 5, 10, 79. – v. Befestigungswerken, weichen, nachgeben, Curt. 4, 4 (19), 12.

b) der Ausdehnung in die Länge nach, aufhören, quā deficit ignis (wohin das Feuer nicht gedrungen ist), Verg. Aen. 2, 505 (verschieden von Verg. Aen. 9, 352, s. oben no. a): quoniam talis semper figura mucrone deficiat, Plin.: gestatio buxo aut rore marino, ubi deficit buxus, ambitur, Plin. ep. – bes. v. Örtl., deficiunt silvae, Ov.: ultima pars aulae deficientis erat, Mart.: in deficiente iam porticu, Petron.

c) der Menge, Zahl, dem Inhalte nach, abnehmen, auf die Neige gehen, nicht (mehr) ausreichen, ausgehen, mangeln, fehlen, α) übh. (Ggstz. crescere, superare): non materia, non frumentum deficere poterat, Caes.: fructus (al. frons) ex arboribus deficiebat, Caes.: postquam inter arenas radices quoque et herbae defecerant, Sen.: pabulo circa deficiente, Plin.: aqua etiam defecerat, Curt.: cum eius generis (an derart Leuten) copia deficeret, Caes.: non deficiente crumenā (mit hinreichenden Mitteln), Hor. ep. 1, 4, 11: deficiente crumenā et crescente, Iuven. 11, 38: utrum superans an deficiens materia (Körpersäfte) laeserit, Cels.: si vel superans aliquid vel deficiens (ein Übermaß od. ein Mangel) adversam valetudinem creet, Cels.: si lacrimae deficient, Ov. – v. Abstr., nec vero levitatis Atheniensium exempla deficiunt, Cic.: deficit non voluntas, sed spes, Cic.: quod mihi consuevit in ceteris causis esse adiumento, id quoque in hac causa deficit, Cic. – v. Pers., cum esset Demosthenes, multi oratores magni et clari fuerunt et ante fuerant nec postea defecerunt, Cic. or. 6: Pygmaei, minutum genus, et quod pro satis frugibus contra grues dimicando defecit (ausgegangen ist), Mela 3, 8, 8 (3. § 81). – Insbes. als jurist. t. t., α) v. Rechtsfällen = wegfallen, in Wegfall kommen, keine Anwendung finden, nicht stattfinden od. -haben, nicht eintreten, zB. deficit actio, ICt.: deficit interdictum, ICt. – β) prägn., v. Pers., in Vermögensverfall kommen, verarmen, bankrott-, zahlungsunfähig werden, nisi principales debitores defecerint, Callistr. dig. 49, 14, 3. § 8: deficit Matho, Iuven. 7, 129 (vgl. unten no. II defici facultatibus, Ulp. dig. 23, 3, 33 in.).

d) der Zeitdauer nach, nicht ausreichen, zu kurz sein, dies deficiat, si velim numerare, quibus bonis male evenerit, Cic.: dies deficiat, si velim paupertatis causam defendere, Cic. (vgl. no. II, a, wo dies iam me deficiet, si etc.): si tempus anni ad bellum gerendum deficeret, Caes.: utque solebamus consumere longa loquendo tempora, sermoni (al. sermonem) deficiente die, Ov. trist. 5, 13, 27 sq.

e) der Reihenfolge nach aufhören, erlöschen, remotus iam deficientis affinitatis gradus, Plin. pan. 39, 6: progenies Caesarum in Nerone defecit, Suet. Galb. 1.

f) der intensiven Stärke, inneren Kraft, dem Grade nach abnehmen, ausgehen, auf die Neige gehen, erlahmen, ermatten, erlöschen, in Verfall kommen, dahinschwinden, sinken, erschöpft (entkräftet, abgespannt, geschwächt, gelähmt) sein od. sich fühlen, die Kraft (Kräfte) verlieren, von Kräften kommen,α) v. sächl. Subjj., u. zwar v. Körper, v. Gliedern, Körperkräften u. dgl., deficiunt corpora, Quint.: in ipso gelu deficientia corpora, Curt.: inclinatum ac deficiens caput, Curt.: id membrum, quod deficit, das gelähmte Glied, Cels.: membra deficere coeperunt, Curt.: me tenuit moriens deficiente manu, Ov.: deficiunt ad coepta manus, Ov.: quorundam adversus hostes deficit manus, Sen. rhet. – anima deficit, es tritt Ohnmacht ein, Cels.: deficientibus animis, indem die Besinnung ausging, Liv.: antequam ultimus spiritus deficeret, Curt. – ne vires deficiant, utique eo die cibum assumere debet (aeger), Cels.: quamvis consenuerint vires atque defecerint, Cic. – v. der Stimme u. Rede, vox iam deficere coeperat, Curt.: credo, si meis horis in accusando uti voluissem, vererer, ne mihi crimina non suppeterent, ne oratio deesset, ne vox viresque deficerent, Cic.: deficiente oratione, da ihm die Worte ausgingen, Liv.: deflere dicitur ore suam deficiente necem (v. Schwan), Ov. – v. physischen Zuständen, itaque et animantes, cum calor defecerit, tum interire, Cic. de nat. deor. 3, 15. – v. polit. Zuständen, bellum ibi aliquando defecit, Flor. 4, 2, 6: deficiente cotidie regis maiestate, täglich (an Ansehen) abnahm, sank, Iustin. 3, 1, 1. – v. Rechtszuständen, si cautio medio tempore defecerit, wenn die bestellte Kaution in Verfall gekommen ist (= wegen Zahlungsunfähigkeit des Schuldners nicht erfüllt werden kann), Papin. dig. 35, 1, 73. – v. geistigen u. gemütlichen Zuständen, noli ergo mirari, si pictura deficit, wenn die Malerkunst (in ihren Leistungen) sinkt (herunterkommt), Petron.: deficit ars animique cadunt, Ov.: nisi memoria (das Gedächtnis) forte defecerit, Cic.: utcumque defecere mores (Zucht u. Sitte), Hor.: cur deficiat animus (Mut)? Quint.: u. so primum animi, deinde corpora deficere coeperunt, Curt. – m. Dat. wem? mihi iam toto hic furor non deficit anno, hört auf, Prop. 1, 1, 7. – m. in u. Abl., ut id (odium) in me uno potius, quam in optimo quoque et in universa civitate deficeret, aufhörte (sich austobte), Cic. post red. ad Quir. 1; vgl. duo milia, in quibus occidendis defecerat rabies, Curt. 4, 4 (19), 17. – poet. m. folg. Infin. = nachlassen, aufhören zu usw., Lucr. 1, 1040. Caes. German. Arat. 260 (vgl. unten no. β). – β) v. persönl. Subjj.: is qui deficit, der Schwache, Cels.: lassus tam cito deficis viator, Mart.: medicus si deficere aegrum non intellegit, Sen.: deficiebat elephantus, Curt.: equus deficiens procubuit, Curt.: malle eum deficere quam desinere, daß ihm eher der Atem als die Rede ausgehe, Quint.: optimus virtutis finis est antequam deficias desinere, Sen. rhet.: nec tamen illi defecerunt (ermatteten [im Forschen]) neque nos studium exquirendi defatigati relinquemus, Cic.: Ggstz. incertum est an (filii) proficiant (gedeihen), an deficiant (schwächlich werden), Augustin. in psalm. 38, 19. – m. Abl. wodurch? womit? et simul lassitudine et procedente iam die fame etiam deficere, Liv.: quod multi Gallicis tot bellis defecerant, schwach, invalid geworden waren, Caes.: neque coniuncti Albicis (mit den Alb.) comminus pugnando deficiebant, ermatteten nicht durch den Nahkampf = ließen es nicht im N. an sich fehlen, Caes. – def. totā mente, ganz von Sinnen kom men, ganz die Besinnung verlieren, Ov.: def. animo, den Mut (die Hoffnung) sinken lassen, zB. animo deficiens, ohne Hoffnung u. Trost, Lucr.: ipse animo non defecerat tanto accepto incommodo, Caes.: sin a vobis deserar, tamen animo non deficiam, Cic.: consul nec animo defecit nec consilio, dem K. ging weder der Mut noch die Einsicht ab, Liv.: non tamen defecere animis Tyrii, Curt. – def. vitā, mit dem Leben auf die Neige kommen, verscheiden, Plaut. asin. 609. – def. sanguine et spiritu, an der Verblutung verscheiden, Val. Max. 3, 2. ext. 5. – m. folg. Infin., nachlassen, aufhören zu usw., Tibull. 4, 1, 191. Rutil. Lup. 2, 18 (vgl. oben no. α a. E.). – Prägn., αα) die Besinnung verlieren, in Ohnmacht fallen, animo linquuntur deficiuntque, Scrib.: deficit in thalamis, Val. Flacc. – ββ) den Halt verlieren, den Mut sinken lassen, kleinmütig werden (s. Heinse Ov. her. 19, 8. Duker Flor. 2, 2, 17. Burm. Ps. Quint. decl. 339), sed tamen quam diu vos eritis in spe, non deficiam, Cic.: ne unā plagā acceptā patres conscripti concĭderent, ne deficerent, Cic.: Turnus ut infractos adverso Marte Latinos defecisse videt, Verg.: deficit ingenti luctu rex ipse Latinus, Verg.: ne hi propter suorum paucitatem et hostium multitudinem metu (aus F.) deficerent, Auct. b. Afr.: nec defuerant qui ipsi Punici maris nomine ac terrore deficerent, Flor. – in duris (in Drangsalen) haud umquam defice, laß nicht den Mut sinken, Val. Flacc. 4, 35. – γγ) verscheiden, hinsterben, cum deficere eum amici viderent, Iustin.: paulatim defecit, Sen.: defecit prope lucem, Suet.: in ea voce defecit, Suet.: eo anno, quo ille defecit, Sulp. Sev.: voces (Äußerungen) deficientis, Tac.: momenta (Stadien) deficientis, Tac.

g) als jurist. t. t., vom zur Erbschaft Berufenen, der sie aber nicht erwerben will od. kann, ausfallen, in Wegfall kommen, nicht in Betracht kommen, deficiente gradu nepotum, wenn die Abstufung der E. in Wegfall kommt, ICt.: is in parte quoque deficientis est heres, ICt.: deficientium partes accipere, ICt.

II) v. tr.: a) act., jmd. verlassen = jmd. im Stiche lassen, sich jmdm. entziehen, von lebl. Subjj. auch jmdm. ausbleiben, ausgehen, auf die Neige gehen, dahinschwinden, jmdm. abgehen, gebrechen, für jmd. nicht ausreichen, α) v. Pers.: quoniam me Leontina civitas atque legatio propter eam quam dixi causam defecit, mihimet ineunda ratio est etc., Cic. Verr. 3, 110: genitor Phaëthontis (der Sonnengott) cum deficit orbem, sich der Welt entzieht (= sich verfinstert), Ov. met. 2, 382: Somnus (Schlaf als Gott) sollicitas deficit ante domos, Tibull. 3, 4, 20. – absol., dubiis ne defice rebus, laß (mich) nicht im Stiche, Verg. Aen. 6, 196. – β) v. lebl. Subjj.: αα) m. Acc. pers.: ipsos res frumentaria deficere coepit, Caes.: non eum defecit mare, sed commeatus, Mela: cum non solum vires, sed etiam tela nostros deficerent, Caes.: cum oppidanos iam tela, iam vires, iam ante omnia animus (Mut) deficeret, Liv.: frustra meae vitae subvenire conamini, quem iam sanguis viresque deficiunt, Caes.: cum me vires deficere coepissent, Cic.: deficient inopem venae te, ni cibus accedet, dir Armen versiegen die Adern (versiegt die Lebenskraft), Hor.: sectantem levia (Abglättung) nervi deficiunt animique (dichterischer Geist), Hor.: ii, quos discentes vita defecit, Cic.: me dies, vox, latera deficiant, si hoc nunc vociferari velim, Cic.: dies iam me deficiat, si, quae dici in eam sententiam possunt, coner expromere, Cic. (vgl. oben no. I, B, d): dies me citius defecerit quam nomina, Cic.: tempus te citius quam oratio deficeret, Cic.: tempus deficiet domestica narrantem, Val. Max.: neque est periculum, ne te de re publica disserentem deficiat oratio, Cic.: omnia colligo, ut novi scribam aliquid ad te; sed, ut vides, res me ipsa deficit, Cic.: ut eorum, quae didicerimus, memoria nos deficiat, Col.: si te deficient poscendi munera causae, Ov. – dolor (Unwille) me non deficit, Cic.: si quem illa praestantis ingenii vis forte deficiet, Cic.: animus si te non deficiet aequus, Hor.: prudentia numquam deficit oratorem, Cic.: ea me solacia deficiunt, Cic.: cum motus omnis animi, tamquam ventus, hominem defecerat (sich gelegt hatte), flaccescebat oratio, Cic. – m. Abl. wodurch? nostros vires lassitudine deficiebant, Caes. – m. in (in, bei) u. Abl., vox eum defecit in illo loco: ›Si sciens fallo‹, Cic.: nec supersumus pugnae nisi in quibus trucidandis et ferrum et vires hostem defecerunt (den Dienst versagten), Liv.: si me in mea querimonia... non modo vires, sed etiam vita deficiat, mir ausginge, Cic.: Fonteium in hac causa deficerent omnia, Cic. – m. ad u. Akk. Gerund., quia consulem ad regendum equum vires deficiebant, Liv. – poet. m. folg. Infin., nec me deficiet nautas rogitare citatos, ich werde nicht nachlassen (nimmer ruhen), Prop. 1, 8, 23. – ββ) m. Acc. rei: ne deficiant animum, Varro: linguam defecerat umor (Speichel), Ov.: noctes lentus non deficit umor (Tau), Verg.

b) pass.: α) deficitur alqs od. alqd ab alqa re od. bl. alqā re, es wird jmd. od. eine Sache von etw. verlassen, im Stiche gelassen, es geht mit etw. bei jmd. auf die Neige, es verläßt jmd. etw., es bleibt od. geht jmdm. etw. aus, es ist jmd. ohne etw., es geht jmdm. od. einer Sache etw. ab, es mangelt od. gebricht jmdm. od. einer Sache an etw. (dah. Ggstz. abundat alqs od. alqd alqā re), teils v. pers. Subjj., defici a viribus, Caes.: deficior prudens artis ab arte mea, Ov.: quae (mulier) neque peperit neque gravida est, si lac habet, a menstruis defecta est, bei ihr ist die Regel ausgeblieben, Cels. – defici pecuniā, clientium turbā, nobilitate et avorum proavorumque serie, Sen.: defici non gressu modo, sed et visu, Suet.: defici copiā pabuli frumentique, Hirt. b. G.: lacte defici (v. einer Hündin), Col.: animo defici, die Besinnung verlieren, ohnmächtig werden, Curt.: auxilio defici, in einen hilflosen Zustand geraten, Scrib.: defici facultatibus, in Vermögensverfallkommen, verarmen, Ulp. dig. 23, 3, 33 in. (vgl. oben no. I, B, c aus Iuven. 7, 129): non defici extemporali facultate, Suet.: tempore deficiar, tragicos si persequar ignes, Ov.: mulier abundat audaciā, consilio et ratione deficitur, Cic. – m. folg. Satz m. quominus u. Konj., si memoriā deficitur, quo minus agnoscat cuiusque progeniem, Col. 7, 9, 12. – Partiz. Perf., aquā ciboque defecti, Quint.: defectus pilis, nur noch dünn behaart, Phaedr.: defectus aetatis viribus et acie oculorum, Val. Max.: defectus senio, Col.: defectus annis et desertus viribus, mit den Jahren auf der Neige, Phaedr.: u. Superl., defectissimus annis et viribus, Col. 1. prooem. § 12. – ohne Abl., colluvies defectae fidei, Apul. met. 5, 24: defectae senectutis homo, ein altersschwacher, Ulp. dig.: Plur. subst., dēfectī, ōrum, m., Schwache, Plin. 2, 28. – teils von sächl. u. abstr. Subjj., Mysiam Libyamque aiunt abundare frumentis; nec tamen Apulos Campanosque agros opimis defici segetibus, Mela: haec amoenitas deficitur aquā salienti, Plin. ep.: ut defunctorum voluntates, etiamsi iure deficerentur, quasi perfectas tuerer, Plin. ep. – m. folg. ut u. Konj., multorum crudelitas et ambitio et luxuria, ut paria pessimis audeat, fortunae favore deficitur, Sen. ep. 42, 4. – u. Partiz. Perf., defectum corpore caput, vom Rumpfe getrennter, Plin. pan.: defecta vigore cervix, Ov.: sanguine defecti artus, verbluteten, Ov.: sol defectus lumine, Tibull.: ars nec exemplis pauperior nec oratione defectior, ermangelnder, Apul. de deo Socr. prol. p. 111 H. (p. 4, 17 G.). – β) absol., prägn., teils = an Substanz abfallen, si non terrestri cibo membra corporis alantur, deficientur (so schwinden sie zusammen), Vitr. 8. praef. § 2: teils = die Kräfte (den Atem) verlieren, ermattet-, erschöpft werden, in quo non modo defici (den Atem verlieren), sed etiam laborare (zu stocken) turpe est, Cic. Brut. 34: non usque adeo defectum (esse) Germanicum, fühle sich entkräftet, Tac. ann. 2, 70: teils deficior = es gebricht mir an Befähigung dazu, uti si quid de his rebus et artibus iudicare et probare opus fuerit ne deficiatur, Vitr. 1, 1, 16. – u. Partiz. defectus, α) als jurist. t. t., vom Schuldner im Stiche gelassen, defecta nomina, nicht mehr einzutreibende Schuldforderungen, Paul. dig. 22, 1, 11. § 1. – β) mangelhaft, currus (weil ihm die Vorstecknägel vor den Rädern fehlen), Hyg. fab. 84. – γ) abgeschwächt, schwach, im Kompar., in tumidis (speculis videntur) omnia defectiora, at contra in cavis auctiora, Apul. apol. 16. – insbes., physisch geschwächt, schwach (bes. auch altersschwach), ermattet, erschöpft (s. Heinse Ov. fast. 3, 674), v. Pers., quod sibi defectis illa tulisset opem, Ov.: sidera obscura attributa defectis, den Altersschwachen, Plin.: v. Körper usw. u. v. menschl. Zuständen, defectum corpus, Tac.: homo defectae senectutis, ICt.: def. amor, Ov. – / defexit altlat. = defecerit, alte Eidesformel bei Liv. 1, 24, 8.

lateinisch-deutsches > deficio
109 delecto

dē-lecto, āvī, ātum, āre (Intens. v. delicio), I) eig., gleichs. lockend an sich ziehen, festhalten, wo zurückhalten, me Apollo ipse delectat ductat, Enn. fr. scen. 361: d. hostem, Claud. Quadrig. ann. 3. fr. 46 ( bei Non. 98, 2): ibi oves delectato, halte zurück, Cato r. r. 30 (auch angef. bei Plin. 17, 55). – II) übtr., geistig anziehen, fesseln, interessieren, ergötzen, angenehm unterhalten od. beschäftigen, Genuß gewähren, vergnügen, Vergnügen (Spaß) gewähren, -machen, auf jmd. einen angenehmen Eindruck machen, a) Aktivum: doceat, moveat, delectet orator, Quint.: quae (vulgaris amicitia) tamen ipsa et delectat et prodest, Cic.: quod (genus dicendi) non solum delectat, sed etiam sine satietate delectat, Cic.: litterae eius incredibiliter me delectarunt, Cic. – Pamphilam arcesse, ut delectet hic nos, Ter.: me status hic rei publicae non delectat, Cic.: Hermathena tua valde me delectat, Cic.: me magis de Dionysio delectat, ich finde das Buch über D. noch unterhaltender, Cic.: ipse sibi assentatur et se maxime ipse delectat, hat Wohlgefallen an sich selbst, Cic.: cum otiosus sum, plane ubi delectem otiolum meum non habeo, mein bißchen Muße angenehm ausfülle, Cael. in Cic. ep.: quod si quem etiam ista delectant, ne omnino bellum indixisse videar voluptati, Cic. – m. cum u. Abl., interea cum Musis nos delectabimus aequo animo, immo vero etiam gaudenti ac libenti, Cic. ad Att. 2, 4, 2. – m. Abl. causae, aures vocum sono, spectaculis oculos, saporibus (Delikatessen) palatum suum delectantes, Sen.: tu istic te Hateriano iure delectas, ego me hic Hirtiano, Cic.: aut libris me delecto, aut fluctus numero, Cic.: dictus est artificiosis rebus se delectare, sich gern beschäftigte, Vitr.: non disputationibus longis aliorum otium suumque delectat, sucht angenehm auszufüllen, Plin. ep.: corporis pulchritudo delectat hoc ipso (eben dadurch), quod (daß) inter se omnes partes cum quodam lepore consentiunt, Cic. – m. in u. Abl., ille incredibile est quam me delectarit in omni genere (in jeder Beziehung), in eoque maxime, in quo minime satisfaciebat, Cic. ad Att. 16, 5, 2: certe licuit Tusculi se in otio delectare, sich der Muße (eines behaglichen Lebens) zu erfreuen, Cic. de rep. 1, 1: in alio sua quemque natura delectat, jeder nimmt an dem anderen seine eigene Denkungsart mit Vergnügen wahr, Plin. pan. 45, 1. – delectat alqm m. folg. Infin., si ques homines sunt, quos delectat populi Romani res gestas discribere, Cato origg. 1, 1 (bei Pompei. comment. 208, 28 K.): quam delectabat eum defectiones solis et lunae multo ante nobis praedicere, Cic. de sen. 49: sunt autem alii, quos in luctu cum ipsa solitudine loqui delectet, Cic. Tusc. 3, 63: u. so Hor. sat. 2, 1, 28; 2, 3, 247 sqq. – u. unpers. bl. delectat mit folg. Infin., quia delectat Veneris decerpere fructum, Ov. rem. 103: ita enim delectabit emisse, wird der Kauf Vergnügen machen, Plin. ep. 1, 24, 2: quare cum semper et ubique tum praecipue in epistulis secretis et familiaribus delectabit ne hoc quidem neglectum reliquisse, Quint. 1, 1, 29; u. so Capit. Gord. 24. § 5. u. Maxim. duo 3. § 3. Boëth. de cons. phil. 2, 3. p. 24, 16 Obb. – b) Passivum = sich angezogen-, hingezogen fühlen, sich vergnügen, an etwas seinen Gefallen (sein Vergnügen, seine Freude) finden od. haben od. sehen, delectatur etiam senectus procul eas (voluptates) spectans tantum quantum sat est, Cic. – m. cum u. Abl., cum Musis solitus est delectari, Hyg. astr. 2, 27. – m. ab u. Abl. der Pers., ut ab altero non delectere, alterum oderis, Cic.: sed existimo te minus ab eo delectari, quod (weil er) etc., Cic. – m. Abl. causae, doleo tamen te sapientiā praeditum prope singulari non tuis bonis delectari potius quam alienis malis laborare, Cic.: dici non potest, quam sim hesternā disputatione tuā delectatus vel potius adiutus (erbaut), Cic.: his ego rebus pascor, his delector, his perfruor, Cic.: cum poëticis multis verbis magis delecter quam utar, antiquis magis utar quam delecter, Varro LL.: Ennio delector, Cic.: Turpilione Ambivio magis delectatur qui in prima cavea spectat, delectatur tamen etiam qui in ultima, Cic.: ego vero hāc mediocritate delector, ich lobe mir meine gemäßigte Haltung, Cic.: abieci consilium profectionis, quo mehercule ne antea quidem delectabar, an dem ich schon vorher gar keine Freude hatte, Cic.: quoniam hoc magno opere delectare verbo, Cic.: filiolā tuā te delectari laetor, Cic.: quibus (iumentis) maxime Galli delectantur, große Liebhaber sind, Caes.: neque minus Plato delectatus est Dione, Nep.: m. Abl. Gerund., ut ne criminibus aut inferendis delectetur aut credat oblatis, Cic. de amic. 65. – m. in u. Abl. = in etw. sich gefallen, in hac inani prudentiae laude delector, Cic. ep. 6, 4, 4 (u. so Cic. de fin. 1, 39): in hoc admodum delector, quod (daß du) in aliis rebus aliisque sententiis versaris atque ille, Cic. de legg. 2, 17: m. folg. Infin., vir bonus et prudens dici delector, ich lasse mich gern nennen, Hor. ep. 1, 16, 32: quae delectaris bibere humanum sanguinem, gern M. trinkst, Phaedr. 5, 3, 9: sicut potius magi adorare (eum) delectantur, Augustin. serm. 200, 2: m. folg. Acc. u. Infin., quibus peregre manere gratiam delector, Plin. ep. 9, 11, 2: patri quoque se Philippo anteferri delectabatur, Auct. itin. Alex. 39 (90). – / Depon. Dēlector, ārī, Petron. 45, 7; 64, 2.

lateinisch-deutsches > delecto
110 glorior

glōrior, ātus sum, āri (gloria), sich einer Sache (mit od. wegen einer Sache) rühmen, mit etw. prahlen, großtun, sich viel mit etw. wissen, sich viel auf etw. zugute tun, in etw. seinen Ruhm setzen od. suchen, α) absol.: tu ipse mihi gloriari videbare, Cic.: hic tu me gloriari vetas, Cic.: defendendi haec causā, non gloriandi eloquor, Cic. – m. Ang. wie? durch ein Adv. od. einen Abl., aperte gloriari, Quint.: nimis, Cic.: insolenter, Cic.: falso, Apul.: iure, Cic.: quo modo ipse gloriari solet, Cic.: ita gloriari solent, Quint. (vgl. auch no. β u. γ). – m. Ang. bei wem? durch apud m. Akk., licet enim mihi apud te gloriari, Cic.: dicitur eo tempore glorians apud suos Pompeius dixisse non recusare se etc., Caes.: apud omnes intemperatissime, Apul. – m. Ang. wem gegenüber? gegen wen? durch adversus m. Akk., sed ne adversus te quidem gloriabor, Liv.: nec gloriandi tempus adversus unum est, Liv. – m. Ang. wobei? wovor? durch in m. Abl., in (bei) victoria vel ignavis gloriari licet, Sall.: hos quidem diutius in nostro conspectu (vor unsern Augen) gloriari magno nobis et dedecori et dolori est, Auct. b. Alex. – β) m. Abl.: nominibus veterum, Cic.: alienis bonis, Phaedr.: vitiis solis, Tac.: malis eorum, Iustin.: iisdem amicis, Plin. pan.: iustitiā, Lact.: isto dicto, Aur. Vict.: nimis eo beneficio, Auct. b. Alex.: qui sordido vehiculo erubescit, pretioso gloriabitur, Sen.: Aegyptus alendis augendisque seminibus ita gloriata est, ut etc., rühmte sich des Gedeihens u. der Fruchtbarkeit seiner Saaten so, daß usw., Plin. pan. – m. Ang. wie? durch ein Adv., suā victoriā tam insolenter, Caes.: immodice immodesteque non Hannibale magis victo ab se quam Q. Fabio, Liv. – m. Ang. an wem? durch in m. Abl., sed hoc non concedo, ut quibus rebus gloriemini in vobis, easdem in aliis reprehendatis, Cic.: rogo ergo, domine, ut honestis, ut spero, affectibus meis praestes ut non in me tantum verum et in amico gloriari iudiciis tuis possim, Plin. ep. – m. dopp. Abl., socero illo, seiner als Schw., Ov. met. 6, 176 (vgl. unten mit dopp. Acc.). – γ) m. Genet.: adoriae plenae gloriarer, Apul. met. 7, 16 in. – δ) mit de u. Abl.: num quando vides Tusculanum aliquem de M. Catone illo in virtute principe gloriari? Cic.: si longiorem orationem non cupiditas gloriandi de me, sed necessaria criminum defensio facit, Liv.: m. Ang. wie? durch ein Adv., quoniam pecunias aliorum despicis, de tuis beneficiis intolerantissime gloriaris, Cic. – ε) mit in u. Abl. = in etw. seinen Ruhm setzen od. suchen, nobis quoque licet in hoc quodam modo gloriari, Cic.: propter virtutem enim iure laudamur, in virtute recte gloriamur, Cic. – ζ) m. folg. Infin.: sustinuisse mihi gloriatur bellum Antoni togatus Cicero noster, Cic. ep. ad Brut. 1, 17, 2: nunc gloriantis quamlibet mulierculam vincere mollitiā amor Lycisci me tenet, Hor. epod. 11, 23 sq. – η) m. folg. Acc. u. Infin.: vah, gloriare evenisse ex sententia? Ter.: is mihi etiam gloriatur se omnes magistratus sine repulsa assecutum? Cic.: id se reperisse Cassius gloriabatur, Cels.: nec inventos illis toto orbe pares viros gloriatur, Iustin. – m. Ang. unter (bei) wem? durch inter m. Akk., se alterum fore Sullam inter suos gloriatur, Caes.: Ptolemaeus inter suos belli metu pacem Gallos petere gloriatus est, Iustin. – m. Ang. wie? durch ein Adv., quod insolenter adversarii gloriarentur L. Lentulum et C. Marcellum consules creatos, Hirt. b. G. – in eo multum gloriari solent m. folg. Acc. u. Infin. = darein ihren Ruhm zu setzen, daß usw., Cic. – m. Abl. u. m. Acc. u. Infin., non ego secundis rebus nostris gloriabor, duos consules ac duos consulares exercitus ab nobis sub iugum missos, Liv. 23, 42, 7. – θ) m. folg. indir. Fragesatz: gloriatus est expergefactā e somno Caesoniā quantum egisset, dum ea meridiaret, Suet. Cal. 38, 3. – ι) mit Acc. = in bezug auf usw., u. zwar gew. m. allg. Acc. pronom., vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus, Cic.: in eum haec gloriantem impetum facit, Liv.: quod et ipse gloriatur in quadam sua epistula, worauf er sich viel weiß, Vopisc.: u. (zugl. m. de u. Abl.) ut de me ipso aliquid more senum glorier, Cic. – selten m. bestimmtem Acc., rem ineptam, Vopisc. Procul. 12, 8: m. dopp. Acc., victorem Pacorum Romanorum, von P. als Besieger der R. viel Rühmens machen, Iustin. 42, 4, 11 (vgl. oben m. dopp. Abl.). – dah. Partiz. Fut. Pass. gloriandus = rühmenswert, beata vita glorianda et praedicanda est, Cic.: nec in misera vita quidquam est praedicabile aut gloriandum, Cic.: tamquam honesta erubescenda sint et inhonesta glorianda, Augustin. – / Spätlat. auch se gloriari, sich rühmen, et ego nomine hoc participato me glorier gloriatusque sim, Iul. Val. 2, 17 (5). p. 79, 20 K.

lateinisch-deutsches > glorior
111 item

item, Adv. (zu ita), zur Bezeichnung der Wiederkehr eines u. desselben Prädikats bei verschiedenen Subjekten = ebenso, ebenfalls, desgleichen auch, I) im allg.: hunc meum esse dico. Tr. Et ego item aio esse meum, Plaut.: Le. Quaeso aequo animo patitor. Li. Patitor tu item, Plaut.: Romulus augur, ut apud Ennium est, cum fratre item augure, Cic.: te esse hominem divitem, me item hominem pauperum pauperrimum, Plaut. – mit Weglassung des (dann hinzuzudenkenden) Prädikats bei item, zB. hoc in Libera servant, in Libero non item, Cic.: litterae mittuntur isti a patre vehementes, ab amicis item, Cic.: spectaculum uni Crasso iucundum, ceteris non item, Cic. – huic item Menaechmo nomen est, Plaut.: ipse cum telo esse, item (es ebenfalls tun) alios iubere, Sall.: ipse armatus intentusque item (es ebenfalls zu sein) milites cogebat, Sall. – aiunt nonnuli, Sallustius item, me oportuisse accusare, Cic. – II) insbes.: A) in Vergleichen = ebenso, auf gleiche Weise, korresp. mit ut, sicut, quemadmodum, quasi, wie: fecisti item, ut praedones, Cic.: proinde heri ut sint, ipse (servus) item sit, Plaut.: ut enim de sensibus hesterno sermone vidistis, item faciunt de reliquis, Cic.: ut ipsi concedi non oporteret, si in nostros fines impetum faceret, sic item nos esse iniquos, quod in suo iure se interpellaremus, Caes. – sicut... item, Cic.: item... quemadmodum, Cic.: item... quasi, und quasi... item, Plaut. – ebenso korresp. mit qui (quae, quod), wie prognatum patre eodem, quo ego sum, formā, aetate item, quā ego sum, Plaut. – B) et item, itemque u. bl. item, zur Anreihung und Aufzählung gleichartiger Dinge = und ebenso, und auch, sowie auch, desgleichen, gleichermaßen, hanc me iussit suo gnato dare epistulam et item hanc alteram suo amico, Plaut.: solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos, Cic.: in eo itinere persuadet Castico, ut regnum in civitate sua occuparet...: itemque Dumnorigi Aeduo, ut idem conaretur, persuadet, Caes.: unus Epirotes, Pyrrhus...: unus item Siculus, Dionysius prior, Nep.: cum praesidio equitum atque peditum, item funditorum Balearium, Sall. – C) auf Angabe der Beschaffenheit = von der Art, dergleichen, lapides substernendi aut quid item, Varro: substernitur eis acus aut quid item aliud, Varro: neque ego hāc nocte longiorem me vidisse censeo, nisi item unam, verberatus quam pependi perpetem, Plaut.

lateinisch-deutsches > item
112 relinquo

re-linquo, līquī, lictum, ere, I) zurücklassen = nicht mitnehmen, A) im allg.: a) eig.: alterum avexit secum, illum reliquit alterum apud matrem domi, Plaut.: ipse abiit, me reliquit pro atriensi in sedibus, Plaut.: abeuntes ambo senes me filiis relinquunt quasi magistrum, Ter.: rel. alqm in Gallia, Caes.: equos, Caes.: copias praesidio castris, Caes.: prae metu obliti, quid relinquerent, quid secum ferrent, Liv. – sub sinistra Britanniam relictam conspexit, Caes.: u. im Passiv, naves ab aestu relictae, von der Ebbe überrascht, Caes.: relinqui paulatim solem cum posterioribus signis, zurückbleiben, Lucr. – b) übtr.: α) übh., zurücklassen, hinterlassen, excusationem, Cic.: aculeos in animo alcis, Cic. – β) im Range, zurücklassen, omnes in omni genere eloquentiae procul a se, Quint. – B) insbes.: 1) durch den Tob zurücklassen, hinterlassen, a) eig.: filiam, Ter.: uxorem gravidam, Liv.: alqm heredem testamento, Cic.: alci haec quae habet omnia, Ter.: orationes, Cic.: scripta posteris, Quint.: scriptum in Originibus, Cic.: ficta, Ov. – b) bildl.: sibi hanc laudem, Ter.: memoriam, Cic.: nomen, Hor. – 2) übriglassen, überlassen, verstatten, a) eig.: nec vas nec vestimentum, Ter.: alci non modo granum nullum, sed ne paleas quidem ex omni fructu, Cic.: equitatus partem alci, Caes.: pauca aratro iugera, Hor.: haec porcis comedenda, Hor.: habitanda fana apris, Hor.: relinquebatur una per Sequanos via, blieb übrig, Caes.: qui nisi huc redit, paucorum mensum relictae sunt reliquiae, so ist für wenige Monate noch Unterhalt übrig, Plaut.: Partiz. subst., relictum, ī, n., das Übrige, der Rest, Ps. Ov. de nuc. 99. – b) bildl.: populari rei publicae laudem, Cic.: spes relinquitur, bleibt übrig, Cic. u. Caes.: nullā provocatione ad populum relictā, Cic.: quis relictus est obiurgandi locus? Ter.: nullum sibi ad cognoscendum spatium, Caes.: relinque aliquantum orationis, cras quod mecum litiges, Plaut.: munitioni castrorum tempus relinqui volebat, Caes.: alqm poenae, Ov. u. Plin. ep.: urbem direptioni et incendiis, Cic.: alqd in aliorum spe relinquere, Cic.: alqd ne in opinione quidem cuiusquam relinquere, Cic.: m. folg. Infin., Lucr., Hor. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin., Lucr. – insbes., nihil relinquitur, nisi fuga, es bleibt nichts übrig, Attic. b. Cic.: relinquitur m. folg. ut u. Konj., Cic. u. Caes. – 3) etw. in einem gewissen Zustande zurücklassen, liegen lassen, lassen, a) eig.: alqm insepultum, Cic.: alqm exsanguem naso auribusque mutilatis, Liv.: tabellas vacuas, Quint. – b) bildl.: eum locum integrum, Ter.: rem integram, Cic.: alqos incorruptos, Sall.: agros intactos, Iustin.: conclave apertum, offen lassen, Gran. Licin.: alqd inchoatum, Cic.: alqd neglectum, Cic.: id iniudicatum relinquo, lasse ich unentschieden, Quint.: solā incolumi relictā inscriptione, Amm.: sine imperio tantas copias, Caes.: alqd in medio, Cic. u. Quint. – sed ipse divus Iulius, ipse divus Augustus et tulere ista et reliquere (ließen bestehen), Tac. – II) übh., verlassen, von jmd. od. etwas sich trennen, A) im allg.: a) eig.: nebulonem hunc, Scip. Afr. b. Gell.: domum propinquosque, Caes.: Ilio relicto, Hor.: Roma relinquenda est, Ov.: volucres ova relinquebant, Lucr. – b) bildl.: me somnus reliquit, Enn.: alqm febris relinquit, Spart. u. Vulg.: quartana alqm relinquit, Hor., a quartana alqs relinquitur, Cic.: quem vita reliquit, Lucr.: animam, Ter.: vitam, Verg.: relinquit alqm animus (die Besinnung), Caes.: tum ab omni honestate relictus, entblößt, Cic. – B) prägn., jmd. od. etwas fahren lassen, im Stiche lassen, verlassen, 1) eig.: alqm, Plaut. u. Ter.: so vom Verlassen der Geliebten, Plaut., Prop., Tibull. u. Ov.: equos, Caes.: id argentum, Plaut.: signa, desertieren, Liv.: relicta non bene parmula, Hor. – 2) übtr.: a) übh., fahren lassen, aufgeben, unterlassen, hingehen lassen, vernachlässigen, hintansetzen, außer acht lassen, rem et causam et utilitatem communem, Cic.: alias res, Plaut.: relictis rebus, mit Hintansetzung aller meiner Geschäfte, Komik.: u. so omnibus relictis rebus, Plaut., od. relictis rebus omnibus, Cic., od. omnibus rebus relictis, Caes.: omnia, Cic.: agrorum et armorum cultum, Cic.: agrum alternis annis, brach liegen lassen, Varro.: relictae possessiones, aufgegebenes Land (weil nicht zu kultivieren), Cic.: bellum, Cic.: Mutinae obsessionem, As. Poll. b. Cic.: obsidionem, Liv. – mit folg. Infin., mirari multa relinquas, unterlassest, Lucr. 6, 654. – b) insbes.: α) unbeachtet lassen, αα) = mit Absicht unerwähnt lassen, hoc loco Domitium non relinquo, Cic.: caedes relinquo, libidines praetereo, Cic.: hoc certe quod sum dicturus neque praetermittendum neque relinquendum est, Cic. Vgl. Bonnell Cic. de off. 3, 9. Halm Cic. Cat. 3, 18. – ββ) = unbearbeitet lassen (Ggstz. elaborare in alqa re), artem inveniendi totam, Cic. top. 6. – β) ungerügt-, ungerächt hingehen lassen, iniurias suas, Cic.: vim hominibus armatis factam, Cic. Vgl. Jordan Cic. Caecin. 9. p. 158. Benecke Cic. de imp. Pomp. 11. p. 116 sq. – γ) in Ruhe lassen, non illum puto in domo canem reliquisse, Petron. 43, 8. – / arch. relinquont, Ter. Phorm. 72 u. Hec. 461. Cic. Verr. 5, 127 M.

lateinisch-deutsches > relinquo
113 ut

ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.

B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.

2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.

3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.

4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.

5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.

6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.

7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.

8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.

9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.

II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.

2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5), ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.

B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.

2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.

C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.

2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

lateinisch-deutsches > ut

114 gleichfalls

gleichfalls, item. itidem. – quoque. etiam (auch). – et ipse, bei Cicero gew. etiam ipse od. ipse quoque (auch selbst, um einem neuen Subjekt dasselbe Prädikat od. einem neuen Nomendassejbe Attribut beizulegen, das einem frühern zukam). – idem. hic idem (derselbe auch, entweder in bezug auf das, was gleichfalls geschieht, od. in bezug auf die Person, die etwas gleichfalls tut). – das behauptete er g., idem hoc ille contendit.

deutsch-lateinisches > gleichfalls

115 leibhaft, -hastig

leibhaft, -hastig, I) im Ggstz. zum Geistigen; z.B. er ist es l., in l. Gestalt, en ipse adest; jmd. l. sehen, praesentem alqm videre. – II) gleichsam persönlich, wirklich: germanus (echt, z.B. Stoicus). – merus (so gut als). – ipse und (scherzh.) ipsissimus (ich selbst in eigener Person, z.B. ipse od. ipsissimus sum). – ein l. Sulla, merus Sulla; Sulla novus. Sulla alter (ein neuer, zweiter Sulla): du bist nicht ein lasterhafter Mensch, sondern das l. Laster, non vitiosus homo es, sed vitium.

deutsch-lateinisches > leibhaft, -hastig

116 persönlich

persönlich, personalis, Adv.personaliter (als jurist. u. gramm. t. t. der Kaiserzt., z.B. eine p. Wohltat, beneficium personale: ein p. Zeitwort, verbum personale: ein Wort p. gebrauchen, verbum personaliter dicere). – In allen übrigen Beziehungen durch ipse, ipsius, per se (selbst, der eigenen Person, z.B. sein p. Ansehen, ipsius dignitas: er erschien p., ipse aderat: den Termin p. abwarten, vadimonium per se obire): od. durch praesens od. coram (in eigener Gegenwart, persönlich gegenwärtig, Ggstz. per litteras [brieflich] u. dgl., z.B. perspicio od. cerno alqd: u. ipse od. praesens cum alqo colloquor); od. durch proprius (nicht mit andern gemeinschaftlich, Ggstz. communis); oder durch meus et (ac) proprius od. meus proprius od. bl. meus (mir eigen, z.B. periculum: u. meum dedecus: u. proprium odium); oder durch privatus, Adv.privatim (die Privatperson, mich als Privatmann betreffend, Ggstz. publicus,Adv.publice; z.B. odium: u. offensiones: u. studia: u. quod ego privatim gero, d. i. mein p. Geschäft); od. durch domesticus (mir gleichs. daheim gehörig, mir eigen, eigentümlich, s. Nipperd. Tac. ann. 3, 70). – jmd. p. kennen, jmds. p. Bekanntschaft gemacht haben, alqm ipsum nosse; alqm de facie nosse: jmd. nicht p. kennen, alqm non de facie nosse; alqm oder alcis faciem ignorare: einen p. Haß auf jmd. haben, jmd. p. hassen, suo nomine alqm odisse; propriā irā offensum esse alci: der p. Charakter jmds., alcis persona: ein p. Verhältnis, necessitudo (im allg.); familiaritas (ein pers. Freundschaftsverhältnis): persönliche und Zeitverhältnisse, personae atque tempora: p. Verdienst, p. Tüchtigkeit, virtus: p. Ansehen, auctoritas: p. Eigenschaften, naturae bona: p. Rücksicht nehmen, discrimen personae (discrimina personarum) servare; aus p. Rücksichten, pro gratia personae (od. personarum): aus p. (ehrender) Rücksicht gegen jmd., alcis honoris causā: Leute, die mir p. ganz fern stehen, alienissimi homines: p. tapfer, manu fortis.

deutsch-lateinisches > persönlich

117 ille

illĕ, illă, illŭd, pron.-adj. dém. celui-là, celle-là, cela; ce, cet, cette, ces...    - la déclinaison    - gén. sing. illīus (illĭus).    - arch. ollus (olle), olla, ollum. [st1]1 [-] en parl. d'une personne ou d'une chose éloignée.    - ille... hic...: celui-là... celui-ci... (le premier... le second...).    - alternanda sunt solitudo et frequentia; illa nobis faciet hominum desiderium, haec nostri, Sen. Tranq. 17: il faut alterner la solitude et la vie en société; celle-là nous fera regretter le commerce des hommes, celle-ci le repli sur nous-mêmes.    - si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est, Quint. 7: à défaut de ces remèdes-ci, il faut recourir à ceux-là.    - philosophia non illa de natura... sed haec... Cic.: la philosophie, non point celle qui traite de la physique, mais celle dont nous nous occupons.    - hunc illum poscere fata reor, Virg.: cet Enée que nous voyons est celui-là que réclament les destins.    - si hic illi (insidias fecit), Cic.: si Milton ici présent lui a tendu un piège (à lui, Clodius, qui est mort)?    - melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur; illos verum saepe dicere, hos numquam, Cic. Lael. (sub. inf.): d'âpres ennemis valent mieux pour certaines gens que des amis qu'ils trouvent pleins de douceur: les premiers disent souvent la vérité, les seconds ne la disent jamais.    - illa arbor: cet arbre là-bas.    - illi summi viri quorum virtutes sunt proditae litteris, Cic.: ces grands hommes d'autrefois dont les vertus ont été célébrées par les lettres.    - illo tempore: en ce temps-là, en ce temps lointain.    - consules illi: les consuls de cette année-là.    - noster ille Ennius: notre vieil Ennius.    - ex illo, Virg. Ov.: depuis ce temps-là. [st1]2 [-] ille avec valeur emphatique.    - ille (mélioratif): ce grand homme.    - illud (mélioratif): cette action glorieuse.    - ille moriens apud Mantineam Epaminondas, Cic.: le grand Epaminondas, mourant près de Mantinée.    - ille orator: cet illustre orateur.    - Medea illa, Cic.: la fameuse Médée.    - en illa, illa, quam saepe optastis, libertas, Sall.: la voici, la voici, cette liberté, objet de vos voeux! [st1]3 [-] ille avec d'autres pronoms (qqf. explétif).    - cum primum audivi, ego ille ipse factus sum, scis quem dicam, Cic. Fam. 2: dès que j'appris la nouvelle, me voilà devenu lui-même, tel qu'il est, tu sais de qui je parle.    - huic illi legato, huic publico testi tradere, Cic. Flac.: livrer à ce député, à ce témoin public.    - hic ille omnia quae voluit de re publica dixit, Cic. Att. 2: là, cet homme dit tout ce qu'il voulut sur la situation de l'Etat.    - hic est enim ille voltus semper idem, Cic. Tusc. 3: oui, c'est bien ce visage, toujours le même.    - est idem ille tyrannus, deterrimum genus et finitimum optimo, Cic. Rep. 1: cette tyrannie est à la fois le pire des gouvernements et le plus proche du meilleur.    - hic est ille qui a quibusdam fieri solet status quantitatis, Quint. 7: c'est ce que certains ont coutume d'appeler l'état de cause de quantité. [st1]4 [-] ille renvoyant à ce qui précède.    - quae cum dixisset, finem ille; ego autem... Cic. Fin. 4: ayant dit cela, lui s'arrêta; quant à moi... [st1]5 [-] ille annonçant ce qui suit.    - sed illa sunt lumina duo... Cic.: mais voici deux lumières...    - illud negare potes te de re judicata judicasse? Cic.: peux-tu nier ce fait notoire que tu as jugé une chose déjà jugée? [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - hic et ille: tel et tel.    - non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud; hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse, Cic. Verr. 2, 1: je ne dirai pas qu'il en fut enlevé telle et telle statue: je dis, Verrès, que tu n'en as pas laissé une seule dans Aspendos.    - hic aut ille: tel ou tel.    - ille... ille... ille... ille...: un tel... un tel... un tel... un tel...    - illud + gén. sing. - convenire principi electo atque illud aetatis, Suet. Galb. 14: convenir à un prince choisi et de cet âge.    - numquam postea publico se illud horae commisit, Suet. Ner. 26: jamais plus il ne se hasarda en public à cette heure-là.
* * *
illĕ, illă, illŭd, pron.-adj. dém. celui-là, celle-là, cela; ce, cet, cette, ces...    - la déclinaison    - gén. sing. illīus (illĭus).    - arch. ollus (olle), olla, ollum. [st1]1 [-] en parl. d'une personne ou d'une chose éloignée.    - ille... hic...: celui-là... celui-ci... (le premier... le second...).    - alternanda sunt solitudo et frequentia; illa nobis faciet hominum desiderium, haec nostri, Sen. Tranq. 17: il faut alterner la solitude et la vie en société; celle-là nous fera regretter le commerce des hommes, celle-ci le repli sur nous-mêmes.    - si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est, Quint. 7: à défaut de ces remèdes-ci, il faut recourir à ceux-là.    - philosophia non illa de natura... sed haec... Cic.: la philosophie, non point celle qui traite de la physique, mais celle dont nous nous occupons.    - hunc illum poscere fata reor, Virg.: cet Enée que nous voyons est celui-là que réclament les destins.    - si hic illi (insidias fecit), Cic.: si Milton ici présent lui a tendu un piège (à lui, Clodius, qui est mort)?    - melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur; illos verum saepe dicere, hos numquam, Cic. Lael. (sub. inf.): d'âpres ennemis valent mieux pour certaines gens que des amis qu'ils trouvent pleins de douceur: les premiers disent souvent la vérité, les seconds ne la disent jamais.    - illa arbor: cet arbre là-bas.    - illi summi viri quorum virtutes sunt proditae litteris, Cic.: ces grands hommes d'autrefois dont les vertus ont été célébrées par les lettres.    - illo tempore: en ce temps-là, en ce temps lointain.    - consules illi: les consuls de cette année-là.    - noster ille Ennius: notre vieil Ennius.    - ex illo, Virg. Ov.: depuis ce temps-là. [st1]2 [-] ille avec valeur emphatique.    - ille (mélioratif): ce grand homme.    - illud (mélioratif): cette action glorieuse.    - ille moriens apud Mantineam Epaminondas, Cic.: le grand Epaminondas, mourant près de Mantinée.    - ille orator: cet illustre orateur.    - Medea illa, Cic.: la fameuse Médée.    - en illa, illa, quam saepe optastis, libertas, Sall.: la voici, la voici, cette liberté, objet de vos voeux! [st1]3 [-] ille avec d'autres pronoms (qqf. explétif).    - cum primum audivi, ego ille ipse factus sum, scis quem dicam, Cic. Fam. 2: dès que j'appris la nouvelle, me voilà devenu lui-même, tel qu'il est, tu sais de qui je parle.    - huic illi legato, huic publico testi tradere, Cic. Flac.: livrer à ce député, à ce témoin public.    - hic ille omnia quae voluit de re publica dixit, Cic. Att. 2: là, cet homme dit tout ce qu'il voulut sur la situation de l'Etat.    - hic est enim ille voltus semper idem, Cic. Tusc. 3: oui, c'est bien ce visage, toujours le même.    - est idem ille tyrannus, deterrimum genus et finitimum optimo, Cic. Rep. 1: cette tyrannie est à la fois le pire des gouvernements et le plus proche du meilleur.    - hic est ille qui a quibusdam fieri solet status quantitatis, Quint. 7: c'est ce que certains ont coutume d'appeler l'état de cause de quantité. [st1]4 [-] ille renvoyant à ce qui précède.    - quae cum dixisset, finem ille; ego autem... Cic. Fin. 4: ayant dit cela, lui s'arrêta; quant à moi... [st1]5 [-] ille annonçant ce qui suit.    - sed illa sunt lumina duo... Cic.: mais voici deux lumières...    - illud negare potes te de re judicata judicasse? Cic.: peux-tu nier ce fait notoire que tu as jugé une chose déjà jugée? [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - hic et ille: tel et tel.    - non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud; hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse, Cic. Verr. 2, 1: je ne dirai pas qu'il en fut enlevé telle et telle statue: je dis, Verrès, que tu n'en as pas laissé une seule dans Aspendos.    - hic aut ille: tel ou tel.    - ille... ille... ille... ille...: un tel... un tel... un tel... un tel...    - illud + gén. sing. - convenire principi electo atque illud aetatis, Suet. Galb. 14: convenir à un prince choisi et de cet âge.    - numquam postea publico se illud horae commisit, Suet. Ner. 26: jamais plus il ne se hasarda en public à cette heure-là.
* * *

    Ille, illa, illud, illius, pen. prod. illi. Terent. Celuy là, Cil que vous scavez, Celuy dont nous parlons, Il.

\

    Ille, pro aliquis. Horat. Dixerit ille. Pourra dire aucun.

\

    Ille, cum emphasi. Virgil. Sic Iuppiter ille monebat. Celuy qui est si renommé.

\

    Ego ille agrestis, saeuus, tristis. Terent. Moy qui suis celuy qui estoye, etc.

\

    Quod nostrum illum non fugit Catonem. Cic. Laquelle chose n'est pas incongneue à celuy là nostre Caton, Comme scait celuy nostre bon ami Caton.

\

    Fuit, fuit illa ista quondam in hac Rep. virtus, vt, etc. Cic. Ceste vertu là.

\

    Ille ipse. Cic. Cestuy là mesme.

\

    Ille alter. Cic. Cest autre là.

\

    Nae illiusmodi iam nobis magna ciuium penuria est. Terent. De ceste sorte là.

Dictionarium latinogallicum > ille

118 tu

tu, tui (dat. tibi; abl. et acc. te) tu, toi.    - la grammaire    - pars tui melior, Sen.: la meilleure partie de toi-même.    - tui caritas, Cic.: la tendresse dont tu es l'objet.    - tibi metis, Plaut.: c'est pour toi que tu moissonnes.    - ego tibi irascerer! Cic.: moi, je serais fâché contre toi!    - tu mea, tu fregisti commoda, Cat.: c'est toi, oui toi, qui as détruit mon bonheur.    - tene istuc loqui? Ter.: est-ce toi qui parles ainsi?    - mea tu, Ter.: ma chère.    - te judice: à ton avis.    - ted = te (acc.)    - ted obtestor per senectutem tuam, Plaut. As, 1, 1, 3: je te supplie au nom de ta vieillesse    - tute: tu + te, particule de renforcement: toi-même.    - tute heri ipsus (= ipse) mihi narrasti, Plaut. Merc. 2, 4, 13: c'est toi-même, en personne, qui me l'as raconté hier.    - tete: te + te, abl. et acc., particule de renforcement: toi-même    - tete vinceris, Cic. Tusc. 2, 62: tu auras remporté une victoire sur toi-même. tibi peut être explétif; il s'agit du datif éthique:    - at tibi repente venit ad me Caninius, Cic.: mais soudain Caninius se présente à moi.    - me tristem credis tibi, Plaut.: tu me crois triste, n'est-ce pas?    - ecce tibi (nunc tibi), Cic.: mais voilà que, alors, tout à coup. tui est en réalité le gén. neutre de tuum: il s'emploie pour le masculin et le féminin.    - tui me, uxor, pudet: j'ai honte de toi, ma femme.    - me tui misereri postulas: tu me demandes d'avoir pitié de toi.    - soror mi, videndi tui cupidus sum: ma chère soeur, je suis désireux de te voir.
* * *
tu, tui (dat. tibi; abl. et acc. te) tu, toi.    - la grammaire    - pars tui melior, Sen.: la meilleure partie de toi-même.    - tui caritas, Cic.: la tendresse dont tu es l'objet.    - tibi metis, Plaut.: c'est pour toi que tu moissonnes.    - ego tibi irascerer! Cic.: moi, je serais fâché contre toi!    - tu mea, tu fregisti commoda, Cat.: c'est toi, oui toi, qui as détruit mon bonheur.    - tene istuc loqui? Ter.: est-ce toi qui parles ainsi?    - mea tu, Ter.: ma chère.    - te judice: à ton avis.    - ted = te (acc.)    - ted obtestor per senectutem tuam, Plaut. As, 1, 1, 3: je te supplie au nom de ta vieillesse    - tute: tu + te, particule de renforcement: toi-même.    - tute heri ipsus (= ipse) mihi narrasti, Plaut. Merc. 2, 4, 13: c'est toi-même, en personne, qui me l'as raconté hier.    - tete: te + te, abl. et acc., particule de renforcement: toi-même    - tete vinceris, Cic. Tusc. 2, 62: tu auras remporté une victoire sur toi-même. tibi peut être explétif; il s'agit du datif éthique:    - at tibi repente venit ad me Caninius, Cic.: mais soudain Caninius se présente à moi.    - me tristem credis tibi, Plaut.: tu me crois triste, n'est-ce pas?    - ecce tibi (nunc tibi), Cic.: mais voilà que, alors, tout à coup. tui est en réalité le gén. neutre de tuum: il s'emploie pour le masculin et le féminin.    - tui me, uxor, pudet: j'ai honte de toi, ma femme.    - me tui misereri postulas: tu me demandes d'avoir pitié de toi.    - soror mi, videndi tui cupidus sum: ma chère soeur, je suis désireux de te voir.
* * *

    Tu, tui vel tis, tibi. Terent. Toy, ou Tu.

\

    Tibi eidem. Plaut. A toymesme.

\

    Tibi est domi. Plaut. A toy, Quant à toy, Pour toy.

\

    Tun'me heri aduenisse dicis? Plaut. Dis tu, etc.

\

    Tune ille AEneas, etc. Virgil. Es tu, etc.

\

    Egone? A. Tu tu. Plaut. Moy? A. Toy toy sans autre.

\

    Tute. Terent. Toymesme.

\

    Tute ipse fatebere. Virgil. Toymesme.

\

    Tutemet, pen. cor. Lucret. Toymesme.

\

    Per me quondam, te socio, defensa Respublica. Cic. Toy estant mon compaignon.

Dictionarium latinogallicum > tu

119 vicis

vicis, f. - (gén. de vix ou de vicis; au sing. acc. vicem, abl. vice ; au plur.: vices, vicibus): [st2]1 [-] tour, succession, alternative, retour (des choses). [st2]2 [-] changement, mutation; retour du sort, vicissitudes du sort, sort, destin. [st2]3 [-] échange, réciprocité. [st2]4 [-] tour, roulement, lieu, place (en se mettant à la place de). [st2]5 [-] charge, office, fonction, rôle.    - vicem alicujus: comme qqn, à la manière de qqn.    - Sardanapalli vicem mori, Cic. Att, 10, 8: mourrir comme Sardanapale.    - vice pecudum occidi, Lact. 5, 10, 6: être tué comme des bêtes.    - in vicem alicujus: au lieu de qqn, à la place de qqn.    - in vicem (invicem): - [abcl]a - à tour de rôle. - [abcl]b - l'un l'autre, mutuellement.    - defatigatis in vicem integri succedunt, Caes. B. G. 7, 85: des troupes fraîches remplacent les soldats qui sont fatigués.    - per vices: tour à tour.    - reddere (referre) vicem: rendre la pareille.    - fungi vice alicujus: remplacer qqn.    - suam cujusque vicem: chacun à son tour.    - vice salis: en guise de sel, à la place du sel.    - responde fratris vice: réponds à la place de ton frère.    - versā vice: inversement, vice versa.    - hi anno post in vicem sub armis sunt: l'année suivante, ils sont à leur tour sous les armes.    - spatium diei noctis excipiunt vices, Phaedr. 2, 8, 9: [le tour de la nuit succède à la durée du jour] = la nuit succède au jour.    - ipse in locum vicemque consulis provolat, Liv. 3, 18, 9: lui-même s'élance pour remplacer le consul.    - tuam vicem doleo: je te plains, je plains ton sort (je souffre à ta place, je souffre pour toi).    - tuam vicem saepe doleo, quod nullam partem per aetatem sanae et savae rei publicae gustare potuisti, Cic. Fam. 12, 23: souvent je déplore ton sort car durant ta vie tu n'as pas pu goûter un peu de vie politique saine et sans danger.
* * *
vicis, f. - (gén. de vix ou de vicis; au sing. acc. vicem, abl. vice ; au plur.: vices, vicibus): [st2]1 [-] tour, succession, alternative, retour (des choses). [st2]2 [-] changement, mutation; retour du sort, vicissitudes du sort, sort, destin. [st2]3 [-] échange, réciprocité. [st2]4 [-] tour, roulement, lieu, place (en se mettant à la place de). [st2]5 [-] charge, office, fonction, rôle.    - vicem alicujus: comme qqn, à la manière de qqn.    - Sardanapalli vicem mori, Cic. Att, 10, 8: mourrir comme Sardanapale.    - vice pecudum occidi, Lact. 5, 10, 6: être tué comme des bêtes.    - in vicem alicujus: au lieu de qqn, à la place de qqn.    - in vicem (invicem): - [abcl]a - à tour de rôle. - [abcl]b - l'un l'autre, mutuellement.    - defatigatis in vicem integri succedunt, Caes. B. G. 7, 85: des troupes fraîches remplacent les soldats qui sont fatigués.    - per vices: tour à tour.    - reddere (referre) vicem: rendre la pareille.    - fungi vice alicujus: remplacer qqn.    - suam cujusque vicem: chacun à son tour.    - vice salis: en guise de sel, à la place du sel.    - responde fratris vice: réponds à la place de ton frère.    - versā vice: inversement, vice versa.    - hi anno post in vicem sub armis sunt: l'année suivante, ils sont à leur tour sous les armes.    - spatium diei noctis excipiunt vices, Phaedr. 2, 8, 9: [le tour de la nuit succède à la durée du jour] = la nuit succède au jour.    - ipse in locum vicemque consulis provolat, Liv. 3, 18, 9: lui-même s'élance pour remplacer le consul.    - tuam vicem doleo: je te plains, je plains ton sort (je souffre à ta place, je souffre pour toi).    - tuam vicem saepe doleo, quod nullam partem per aetatem sanae et savae rei publicae gustare potuisti, Cic. Fam. 12, 23: souvent je déplore ton sort car durant ta vie tu n'as pas pu goûter un peu de vie politique saine et sans danger.
* * *

    Vicibus reticere. Plin. Par tournees, Chascun sa fois, L'un apres l'autre, Alternativement, Chascun sa route.

\

    Belli vices. Stat. Les fortunes de guerre.

\

    Colloquii vices. Ouid. Pourparlement.

\

    Nihil est in opere naturae quod non aliquas vices feriarum velit. Plin. Qui ne se vueille reposer par fois.

\

    Annus et inversas duxerit ante vices. Propert. L'an renversera et changera son ordre et ses saisons qui ordinairement s'entresuyvent tout à tour, premier que je desiste de t'aimer.

\

    Benigna vice. Horat. Par bonne et utile mutation et changement.

\

    Grata vice. Horat. Par aggreable vicissitude et changement.

\

    Stata vice Oceanus exaestuans inuehi coepit. Curtius. Par sa reciprocation et vicissitude ordinaire.

\

    Sua vice. Curtius. A son tour, A sa route, A sa fois.

\

    Suam cuiusque vicem. Liuius. Chascun sa fois, ou son tour, Par tournees, Chascun sa route.

\

    Alternare vices. Ouid. Changer alternativement.

\

    Disponere varias vices operum. Tibul. Les diversitez et varietez.

\

    Exercere vices. Virgil. Faire à nostre tour ce qui nous est enjoinct.

\

    Fertque refertque vices incerta fors. Lucan. Fortune tourne et change tantost prosperité en adversité, tantost adversité en prosperité.

\

    Implere destinatas vices. Curtius. Accomplir ce qui nous est ordonné et enjoinct.

\

    Mutat terra vices. Horat. La terre n'est pas tousjours d'une sorte.

\

    Seruare vices. Virgil. Faire le guet à son tour.

\

    Sortiri vices. Virgil. Ordonner à un chascun d'une multitude ce qu'il doibt faire.

\

    Variare vices. Virgil. S'exercer à faire tantost une chose, tantost une autre, S'en aller dormir tandis que les autres font le guet, et puis revenir faire le guet tandis que les autres vont dormir, et ainsi continuer par tournee, Faire quelque chose tour à tour.

\

    - sic fata deum rex Sortitur, voluitque vices. Virgil. Dieu ordonne et dispose ainsi la mutation de toutes choses.

\

    Alternis vicibus. Seneca. Par alternatives reciprocations de mer qui se font maintenant en avant, maintenant en arriere.

\

    Vicibus. Plin. Chascun sa fois.

\

    Vice versa. Vlpianus. Au contraire.

\

    Hac sermonum vice. Virgil. Durant ce colloque et devis.

\

    Vicibus annorum. Colum. Par annees interposees, Par alternations et changements, Par intermissions d'annees.

\

    Sacra regiae vicis. Liu. Sacrifices appartenants à l'office du Roy.

\

    Vtar vice cotis. Horat. Je feray l'office d'une queux, Je feray comme la queux qui scait bien faire tailler un cousteau, mais elle mesme ne scauroit tailler.

\

    Vituli marini pinnis quibus in mari vtuntur, humi quoque vice pedum serpunt. Plin. Au lieu de pieds.

\

    Bos in AEgypto etiam numinis vice colitur. Plin. Pour et au lieu de Dieu, ou Comme Dieu.

\

    In vicem viuiradicis conseri. Colum. Au lieu.

\

    Fungi aliena vice. Liu. Faire l'office d'autruy.

\

    Fungi vicibus alicuius. Propert. Faire ce qu'un autre debvroit faire.

\

    Saepe etiam quod falso creditum est, veri vicem obtinuit. Curtius. A esté tenu pour veritable.

\

    Praestare vicem alterius. Ouidius. Servir de ce de quoy un autre debvroit servir et fournir.

\

    Reddere vicem lunae. Plin. Servir de lune, Esclairer ou luire comme la lune.

\

    Eum remittat huc nostrum amborum vicem. Plaut. En la place de nous deux.

\

    Vos respondetote istarum vicem. Plaut. Pour elles.

\

    Vice alicuius solicitus. Curt. Pour le danger où il le voit estre.

\

    Meam vicem solicitus videbatur. Liu. Pour moy.

\

    Vicem solis supplet. Plin. iunior. Il sert de soleil.

\

    Nostram vicem vltus est ipse per sese. Cic. En lieu de nous, Il s'est puni soymesme en lieu d'estre puni de nous, Il nous a de soy vengez luymesme, et prins la vengeance au lieu de nous.

\

    Vices vitare. Virgil. Combat auquel on s'entredonne des coups.

\

    Sardanapali vice, in suo lectulo mori. Cic. En la maniere, ou ainsi que feit Sardanapalus.

\

    Carinae vice inuersae. Plin. En la facon d'une carine.

\

    Vice mundi circunagi. Sueton. Tourner comme le monde ou le ciel.

\

    Menedemi vicem miseret me. Terent. J'ay pitié de l'infortune et adversité de Menedemus.

\

    Stupentes Tribunos et suam iam vicem magis anxios, quam eius cui auxilium ab se petebatur, liberauit. Liu. Pour euls, ou pour le danger où ils se veoyent.

\

    Vicem suam conqueritur. Sueton. Il dit qu'il est bien malheureux. B.

\

    Ipsius vicem minime dolemus. Cic. Je ne suis point marri de son infortune et dommage, ou de son mal, ou de son inconvenient, Je ne m'en donne point de melancholie.

\

    Vicem nostram dolere. Cic. Estre marri de nostre fortune.

\

    Ne vicem nostram irascaris. Liu. Ne sois point marri de nostre fortune.

\

    Moestus suam vicem. Curtius. Triste à cause de son inconvenient et infortune.

\

    Vices. Horatius. Punition qu'un malfaicteur recoit pour son mal faict.

\

    Reddam vicem, si reposces. Plin. iunior. La pareille.

\

    Multarum miseras exigit vna vices. Propert. Une femme te donne la peine que tu as donné à moult d'autres.

\

    Plus simplici vice. Horatius. Plus qu'autant, Deux fois autant, Au double.

Dictionarium latinogallicum > vicis

120 consolor

cōn-sōlor, ātus sum, ārī, a) leb. Wesen, jmdm. Trost od. Mut einsprechen, jmd. tröstend, ermutigend aufrichten, ermutigen, beschwichtigen, auch jmdm. sein Beileid bezeigen, Indutiomarum, Caes.: sapientem, Cic.: parentem, Ov.: trepidantem, Plin. ep.: pauperes, Val. Max.: suos, Sen.: etsi egomet, qui te consolari cupio, consolandus ipse sum, Cic.: non egeo medicinā, ipse me consolor, ich weiß mich selbst zu trösten, Cic.: u. (v. lebl. Subjj.) vehementer alqm consolatur conscientia factorum et consiliorum suorum, Cic.: te consolata est spes brevi tempore congrediendi, Cic. – mit Abl. (womit? wodurch?), c. pueros crustulo, Sen.: se inani et tenui spe, Cic.: se conscientiā optimae mentis, Cic.: se illo solacio, quod (daß) etc., Cic.: alqm verbis alcis (in jmds. Namen), Cic.: u. (prägn.) se, quod (daß) etc., od. se his m. folg. Akk. u. Infin. = sich trösten mit dem Gedanken, daß usw., consolare te, quod (daß usw.), Cic. Sull. 29: his me consolor victurum suavius, ac si etc., Hor. sat. 1, 6, 130. – mit per u. Akk., se per litteras (in der Schrifstellerei Trost suchen), Cic. – m. in u. Abl., spes sola homines in miseriis consolari solet, Cic. – m. de u. Abl., Telamonem de Aiacis morte, Cic.: alqm de communibus miseriis, Cic. – ganz absol., cum querimur, consolamur, Quint.: gew. im Gerund. u. Partic., haec omnia genera consolandi, Cic.: etsi unus ex

————

omnibus minime sum ad te consolandum accommodatus, Cic.: illa oratio ex commemoratione alienorum malorum ad malevolos consolandos est accommodata, Cic.: consolando levare dolorem, Cic.: officia consolantium, Cic.: verba consolantia, Ov.: Caesar consolatus rogat (eum), finem orandi faciat, Caes.: in me consolando non mediocrem ipse animi dolorem adhibuisti, Cic.: caput est in consolando detrahere illam opinionem maerenti, Cic.: ire ad aliquem locum consolandi causā, um sein Beileid zu bezeigen (einen Kondolenzbesuch zu machen), Varr. LL. 6, 57. – b) lebl. Objj., über etw. trösten, etw. durch Trost mildern, lindern, beschwichtigen, erträglich machen, entschädigen, vergessen machen (s. Kühner und Meister Cic. Tusc. 5, 88), gratulari magis virtuti debeo, quam consolari dolorem tuum, Cic.: mit Abl., ego desiderium tui spe tuorum commodorum consolabor, Cic. – v. lebl. Subjj. (s. Nipperd. Tac. ann. 3, 24), consolatur honestas egestatem, Cic.: luctum alcis consolatur dignitas, quam etc., Cic.: hanc cladem domus meae vestra felicitas et secunda fortuna publica consolatur, Liv. – m. Abl., esse hanc (gloriam) unam, quae brevitatem vitae posteritatis memoriā consolaretur, Cic. – Vgl. consolo.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consolor

Страницы

← Предыдущая

Следующая →

1

2

3

4

5

6

7

См. также в других словарях:

Ipse — Hansestadt Gardelegen Koordinaten: 52° 30′ … Deutsch Wikipedia

ipse — [ipse] n. m. invar. ÉTYM. Mil. XXe, mot lat., « soi même ». → Ipséité. ❖ ♦ Didact. et rare. L être pensant en tant qu il est lui même. || L ipse et l autre. 0 Chaque être ipse veut devenir le tout de la transcendance (…) Cet être ipse, lui même… … Encyclopédie Universelle

IPSE — Gr. Α᾿υτὸς, honorifica olim appellatio fuit, non profanis tantum Scriptoribus in usu. unde notum illud de Pythagora, Α᾿υτὸς ἔφα, Ipse dixit: verum etiam sacris; ut adeo non nisi praestantissimis Sapien tiae Praestitibus tribueretur: ita enim… … Hofmann J. Lexicon universale

IPSE — ist ein Ortsteil der Altmarkstadt Gardelegen. Als Abkürzung IPSE steht für Integrated Process Support Environment Integrated Project Support Environment Integrated Programming Support Environment Intelligent Problem Solving Environment Innovative … Deutsch Wikipedia

Ipse — Ipse, lat., selbst; ipse fecit, er hat es selbst gemacht; Ipsismus, was Egoismus; ipso facto, durch die That selbst; ipso jure, was sich von Rechtswegen, von selbst versteht … Herders Conversations-Lexikon

ipse — index actual Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 ipse He; him … Law dictionary

ipse — n. part of the Latin phrase ipse dixit ( he said himself ; unproved assertion, statement without proof) … English contemporary dictionary

ipse dixit — index allegation, assertion, bigot, declaration Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary

IPSE DIXIT — (лит.) сам сказал. см. Αυτός έφα. Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 … Философская энциклопедия

Ipse dixit — ( Él mismo lo dijo ) es una expresión latina, que aparece originalmente en Cicerón (De Natura Deorum, I, 5), quien la atribuye a los pitagóricos, quienes aceptaban incluso sin razón cualquier idea que se sustentara por provenir de Pitágoras; con… … Wikipedia Español

Ipse dixit — (lat. für ,Er selbst hat es gesagt.‘, altgr. autós epha) ist eine Redewendung, die auf ein personenbezogenes Autoritätsargument verweist. Nach Marcus Tullius Cicero sollten sich die Schüler Pythagoras´ von Samos damit auf dessen eigene Aussagen… … Deutsch Wikipedia

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

ipse+de

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

ipse+de

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: