Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

immensum

  • 121 diffuse

    dif-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a., to spread by pouring, to pour out, pour forth (very freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    (glacies) liquefacta se diffunderet,

    Cic. N. D. 2, 10:

    sanguis per venas in omne corpus diffunditur,

    id. ib. 2, 55, 138:

    (unda) diffunditur Hellesponto,

    Cat. 64, 359; cf.:

    tum freta diffundi jussit,

    to pour themselves forth, Ov. M. 1, 36:

    vinum de doliis,

    to draw off, bottle off; to fill, Col. 12, 28, 3; so of racking off wine, id. 3, 2, 26; Hor. Ep. 1, 5, 4 Krüg. ad loc.; Ov. F. 5, 517; Juv. 5, 30; Plin. 14, 14, 16, § 94 et saep.—
    B.
    Transf., of objects not liquid, to spread, scatter, diffuse:

    nitet diffuso lumine caelum,

    Lucr. 1, 9; 3, 22; cf.:

    luce diffusa toto caelo,

    Cic. N. D. 2, 37 fin.; 2, 10, 26: ab ejus summo rami late diffunduntur, * Caes. B. G. 6, 26 fin.; cf. under P. a.:

    dederatque comam diffundere ventis,

    Verg. A. 1, 319; so,

    comam,

    Ov. F. 3, 538; cf.

    capillos,

    id. H. 10, 47:

    signa (i. e. astra) caelo,

    Hor. S. 1, 5, 10:

    equitem latis campis,

    Verg. A. 11, 465.—Mid.:

    modo via coartatur, modo latissimis pratis diffunditur et patescit,

    opens, Plin. Ep. 2, 17, 3 et saep.:

    cibus in totas usque ab radicibus imis, per truncos ac per ramos, diffunditur,

    Lucr. 1, 354; cf.:

    partem vocum per aures,

    id. 4, 571:

    vim mali Herculeos per artus,

    Ov. M. 9, 162:

    medicamentum se diffudit in venas,

    Curt. 3, 6, 16:

    aethera late in omnes partes,

    Lucr. 5, 470:

    flammam in omne latus,

    Ov. M. 9, 239; 10, 24 et saep.
    II.
    Trop., to spread, diffuse, scatter:

    di vim suam longe lateque diffundunt,

    Cic. Div. 1, 36, 79; cf. in the part. perf.:

    error longe lateque diffusus,

    id. Fin. 2, 34, 115; so,

    late longeque,

    id. Leg. 1, 12, 34:

    laus alicujus late longeque diffusa,

    id. Balb. 5, 13:

    late et varie diffusus,

    id. Sest. 45, 97:

    flendo diffundimus iram,

    we moderate, temper, Ov. H. 8, 61:

    dolorem suum flendo,

    to give vent to, id. M. 9, 143:

    tantam oblivionem sensibus,

    Hor. Epod. 14, 1 et saep.—Mid.:

    Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens Per Latium,

    spreads itself out, branches out, Verg. A. 7, 703:

    diffunditur mare iterumque contrahitur,

    Mart. Cap. 6, § 606:

    crede animam quoque diffundi multoque perire Ocius, et citius dissolvi in corpora,

    Lucr. 3, 437:

    affectus per totam actionem,

    Quint. 7, 10, 12:

    bella et paces longum in aevum,

    Hor. Ep. 1, 3, 8:

    haec in ora virum,

    Verg. A. 4, 195:

    animam in arma cruore,

    id. ib. 10, 908:

    crimen paucarum in omnes,

    Ov. A. A. 3, 9:

    prope in immensum oratio mea,

    Plin. Pan. 56, 2 et saep.:

    inde doctrina se diffudit per ceteras Graeciae partes,

    August. Serm. 150, 2.—
    B.
    In partic. (like dissolvere, solvere, remittere, etc., and opp. contrahere, adducere, etc.), with the accessory idea of non-restraint, freedom, qs, to let the heart, countenance, etc., flow freely, without constraint, i. e. to cheer up, gladden, exhilarate: diffundet animos omnibus ista dies, Ov. A. A. 1, 218; so,

    animos,

    id. M. 4, 766:

    vultum,

    id. Pont. 4, 4, 9; id. M. 14, 272; Sen. Ep. 106.—
    2.
    Of the persons themselves: ut ex bonis amici quas diffundantur et incommodis contrahantur. Cic. Lael. 13 fin.:

    Jovem memorant, diffusum nectare, curas Seposuisse graves,

    Ov. M. 3, 318, imitated by Stat. S. 4, 2, 54; cf.:

    diffusus in risum,

    Petr. 10, 3; id. 71, 1 al.— Hence, diffūsus, a, um, P. a., spread abroad, spread out, extended, wide (a favorite expression of the post-Aug. prosaists).
    A.
    Lit.:

    platanus patulis diffusa ramis,

    Cic. de Or. 1, 7, 28; cf.:

    diffusiora consepta,

    Col. 1, 4, 7; Plin. 16, 16, 28, § 70; Mart. 3, 31:

    latior scena et corona diffusior,

    Plin. Ep. 7, 17, 9:

    sus (opp. angusta),

    stout, fat, Plin. 16, 6, 8, § 25.—
    B.
    Trop.:

    jus civile, quod nunc diffusum et dissipatum est, in certa genera coacturum,

    diffuse, prolix, Cic. de Or. 2, 33, 142; cf. Col. 11, 1, 10:

    opus diffusum,

    Plin. Ep. 3, 5, 6;

    and transf. to the writers: Diophanes totum Dionysium, per multa diffusum volumina, sex epitomis circumscripsit,

    id. 1, 1, 10:

    amplius ac diffusius meritum,

    Plin. Pan. 53, 3.— Adv.: diffūsē, in a scattered manner; copiously:

    res disperse et diffuse dictae unum in locum coguntur,

    Cic. Inv. 1, 52, 98; cf.:

    haec latius aliquando dicenda sunt et diffusius,

    more amply, more in full, id. Tusc. 3, 10, 22.— Sup. of the adj. and adv. do not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > diffuse

  • 122 effervesco

    ef-fervesco, ferbui (so Cic. Cael. 31, 77 al.; ante- and post-class. fervi, Cato R. R. 115, 1; Tac. A. 1, 74), 3, v. inch. n.
    I. A.
    Lit.:

    dictum fretum a similitudine ferventis aquae, quod in fretum saepe concurrat aestus atque effervescat,

    Varr. L. L. 7, § 22 Müll.; cf.:

    aquae, quae effervescunt subditis ignibus,

    Cic. N. D. 2, 10, 27:

    ubi satis efferverit (vinum mustum),

    Cato R. R. 115, 1; cf. Col. 12, 25, 4:

    efferbuit coctio ejus,

    Vulg. Ezech. 24, 5.—
    B.
    Trop. (a favorite expression of Cic.):

    illae undae comitiorum, ut mare profundum et immensum, sic efervescunt quodam quasi aestu,

    Cic. Planc 6, 15; cf.:

    Pontum armatum, effervescentem in Asiam atque erumpentem,

    id. Prov. Cons. 4, 6:

    luxuriae effervescentis aestus,

    Gell. 2, 24 fin.:

    verbis effervescentibus et paulo nimium redundantibus,

    Cic. de Or. 2, 21:

    si cui nimium efferbuisse videtur hujus vis,

    id. Cael. 31 fin.; cf. Lucr. 5, 1335; and Tac. Or. 10:

    iracundaque mens facile effervescit in ira,

    Lucr. 3, 295; cf. Cic. Brut. 70, 246;

    so of an ebullition of anger,

    Tac. A. 1, 74 fin.; Gell. 1, 26, 8; cf.:

    interiora mea efferbuerunt,

    Vulg. Job, 30, 27.—
    II.
    Transf.:

    sidera coeperunt toto effervescere caelo,

    to light up, shine out, Ov. M. 1, 71.—
    III.
    To boil out, i. e. to subside, abate:

    quoad iracundia effervesceret,

    Dig. 21, 1, 17, § 4.

    Lewis & Short latin dictionary > effervesco

  • 123 enormis

    ē-normis, e, adj. [norma], out of rule (post-Aug.).
    I.
    Irregular, unusual:

    toga,

    Quint. 11, 3, 139:

    vici (with huc et illuc flexi),

    Tac. A. 15, 38.—Far more freq.,
    II.
    Immoderate, immense, enormous (cf.:

    immensus, immodicus, summus, maximus, effusus): enormes sunt (umbrae) cerasis,

    Plin. 17, 12, 17, § 88:

    spatium (with immensum),

    Tac. Agr. 10; cf.

    hastae (with immensa scuta),

    id. A. 2, 14:

    gladii (opp. parva scuta),

    id. Agr. 36:

    Colossi,

    Stat. S. 1, 3, 51; cf.

    corpus,

    Suet. Calig. 50:

    proceritas,

    id. Vitell. 17:

    uniones,

    Plin. 9, 35, 56, § 115 et saep.:

    senecta,

    i. e. very great, App. 9, p. 232; Sen. ap. Gell. 12, 2, 10:

    loquacitas,

    Petr. 2, 7; cf. Plin. Ep. 9, 26, 6.— Comp.:

    prologus enormior quam fabula,

    longer, Spart. Ael. Ver. 1 fin.—Adv.: ēnor-mĭter (acc. to I.), irregularly, Sen. Q. N. 1, 7; Plin. 36, 10, 15, § 17; 37, 6, 23, § 89; Veg. Vet. 2, 8, 2; 2, 28, 10; 1, 36; 56 Bip.— Sup. of the adj. and comp. and sup. of the adv. appear not to occur.

    Lewis & Short latin dictionary > enormis

  • 124 erro

    1.
    erro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [root er-, to go; desiderative forms, erchomai (ersk-); and Lat. (ers-o) erro, to seek to reach; hence, to wander; cf. Germ. irren; Engl. err, etc., v. Curt. Gr. Etym. p. 546 sq.].
    I.
    Neutr.
    A.
    In gen.
    1.
    Prop., to wander, to wander or stray about, to wander up and down, to rove (freq. and class.; cf.

    vagor, palor): propter te errans patria careo,

    Ter. Heaut. 2, 3, 16; cf.:

    cum vagus et exsul erraret,

    Cic. Clu. 62, 175:

    ignari hominumque locorumque Erramus vento huc et vastis fluctibus acti,

    Verg. A. 1, 333; cf. id. ib. 1, 32; 3, 200; Ov. M. 3, 175; id. F. 2, 335 et saep.:

    circum villulas nostras,

    Cic. Att. 8, 9, 3:

    pios per lucos,

    Hor. C. 3, 4, 7:

    inter audaces lupus errat agnos,

    id. ib. 3, 18, 13; cf.

    of beasts,

    id. S. 1, 8, 35; id. Epod. 2, 12; Verg. E. 1, 9; 2, 21; 6, 40; id. G. 4, 11 et saep.— Pass. impers.:

    male tum Libyae solis erratur in agris,

    Verg. G. 3, 249.—Prov.:

    in media luce errare,

    Sen. Ben. 5, 6, 3.—
    b.
    Transf., of inanimate things:

    (stellae) quae errantes et quasi vagae nominantur,

    Cic. Rep. 1, 14;

    so of the planets,

    id. N. D. 2, 20; 3, 20; id. Tusc. 1, 25, 62; Plin. 2, 6, 4, § 12; Vulg. Jud. 13; cf.

    of the motion of the stars in gen.,

    Hor. Ep. 1, 12, 17:

    Cocytus errans flumine languido,

    id. C. 2, 14, 18; cf. Verg. G. 3, 14:

    errantesque per altum Cyaneae,

    Val. Fl. 4, 561:

    hic lintres errare videres,

    Ov. F. 2, 391:

    vidi ad frontem sparsos errare capillos,

    i. e. flying about, Prop. 2, 1, 7; cf. id. 2, 22, 9:

    errantia lumina,

    i. e. moving fitfully about, Prop. 3, 14, 27 (4, 13, 27 M.); cf. Stat. Th. 10, 150:

    pulmonibus errat Ignis edax,

    i. e. spreads, runs about, Ov. M. 9, 201 et saep.—
    2.
    Trop., to wander, stray at random: ne vagari et errare cogatur oratio, Cic. de Or., 48, 209; cf.: erraus et vaga sententia (opp. stabilis certaque), id. N. D. 2, 1, 2:

    eo fit, ut errem et vager latius,

    id. Ac. 2, 20, 66:

    ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,

    id. Or. 23, 77:

    errans opinio (opp. stabilis conscientia),

    id. Fin. 2, 22, 71:

    dubiis affectibus errat,

    Ov. M. 8, 473:

    ne tuus erret honos,

    be in doubt, uncertain, id. F. 1, 468; cf. id. ib. 3, 543.— Poet., with a rel.-clause:

    erro, quam insistas viam,

    I am uncertain, in doubt, Plaut. Mil. 3, 1, 197; cf.:

    inter recens et vetus sacramentum,

    i. e. to hesitate, vacillate, Tac. H. 4, 58.—
    B.
    In partic., to miss the right way, to lose one's self, go astray (in the literal sense rarely, but in the trop. freq. and class.).
    1.
    Lit.: homo qui erranti comiter monstrat viam, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51:

    errare viā,

    Verg. A. 2, 739:

    maledictus qui errare facit caecum in itinere,

    Vulg. Deut. 27, 18.—
    2.
    Trop., to wander from the truth, to err, mistake:

    avius errat Saepe animus,

    Lucr. 3, 463; cf. id. 2, 740:

    totā erras viā,

    Ter. Eun. 2, 2, 14; cf.:

    in eo non tu quidem totà re, sed temporibus errasti,

    Cic. Phil. 2, 9 fin.:

    longe,

    Ter. Ad. 1, 1, 40; cf.

    procul,

    Sall. J. 85, 38 Kritz. N. cr.:

    errant probe,

    Plaut. Am. 3, 3, 20:

    vehementer,

    Cic. Ac. 2, 32, 103:

    valde,

    id. de Or. 2, 19, 83 et saep.:

    errare malo cum Platone quam cum istis vera sentire,

    Cic. Tusc. 1, 17, 39; cf. id. Balb. 28, 64:

    erras, si id credis,

    Ter. Heaut. 1, 1, 53; so with si, id. Hec. 4, 4, 60; Caes. B. G. 5, 41, 5; 7, 29, 2 et saep.:

    de nostris verbis errat,

    Ter. Heaut. 2, 3, 22:

    in aliqua re,

    Quint. 6, 3, 112; 10, 2, 21; 11, 1, 81 al.:

    in alteram partem,

    id. 10, 1, 26; cf.:

    in alienos fetus,

    Liv. 31, 12, 8.—Less freq. with acc. of a neutr. pronoun:

    mone, quaeso, si quid erro,

    Plaut. Most. 1, 3, 30; so with quid, Ter. And. 3, 2, 18; Quint. 2, 5, 16; 2, 3, 11; 2, 6, 6:

    hoc,

    Ter. Phorm. 5, 3, 21.— Poet. also with the acc. of a noun:

    errabant tempora,

    i. e. in chronology, Ov. F. 3, 155.— Pass. impers.:

    si fuit errandum,

    Ov. H. 7, 109:

    si nihil esset erratum,

    Quint. 6, 5, 7:

    si erratur in nomine,

    Cic. Fin. 4, 20 fin.; cf.:

    tutius circa priores erratur,

    Quint. 2, 5, 26:

    uno verbo esse erratum,

    id. 7, 3, 17. —Sometimes, in a palliative manner, of moral error, to err through mistake:

    pariter te errantem et illum sceleratissimum persequi,

    Sall. J. 102, 5; cf. id. ib. 104, 4. —Hence,
    b.
    errātum, i, n., an error, mistake, fault:

    illud de Flavio et fastis, si secus est, commune erratum est,

    Cic. Att. 6, 1, 18; cf. id. ib. 13, 44 fin.:

    cujus errato nulla venia, recte facto exigua laus proponitur,

    id. Agr. 2, 2, 5; id. Fam. 5, 20, 8:

    nullum ob totius vitae non dicam vitium, sed erratum,

    id. Clu. 48; cf. id. Lig. 1; id. Sull. 23; and in plur., id. Fam. 16, 21, 2; Sall. J. 102, 10; Ov. Pont. 2, 3, 66.—
    II.
    Act. in Aug. poets (only in part. perf.), to wander over or through:

    immensum est erratas dicere terras,

    Ov. F. 4, 573:

    ager,

    id. ib. 3, 655:

    orbis,

    Val. Fl. 4, 447:

    litora,

    Verg. A. 3, 690.
    2.
    erro, ōnis, m. [1. erro], a wanderer, vagabond, vagrant, Tib. 2, 6, 6; Ov. H. 15, 53.—Used esp. of slaves:

    ut errones aliquem cujus dicantur invenient,

    Plin. Ep. 2, 10, 5; Edict. Aedil. ap. Gell. 4, 2, 1; Dig. 21, 1, 17, § 14; 49, 16, 4 fin.; Hor. S. 2, 7, 113.—Of the queen-bee:

    dux,

    Col. 9, 10 fin. —Of the planets, Nigid. ap. Gell. 3, 10, 2; 14, 1, 11.— Of vagabond soldiers:

    nec nostros servire sinant errorribus agros,

    Verg. Dir. 70 Rib.

    Lewis & Short latin dictionary > erro

  • 125 exardesco

    ex-ardesco, arsi, arsum, 3, v. inch. n., qs. to blaze out, i. e. to kindle, take fire (class.; esp. freq. in the trop. sense and in Cic.; cf.: ardeo, ferveo, caleo, flagro, candeo, uro, etc., incendor, inflammor, etc.).
    I.
    Lit.:

    nulla materies tam facilis ad exardescendum est, quae, etc.,

    Cic. de Or. 2, 45 fin.:

    sulphur exardescens,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.—
    B.
    Transf., of the sun's heat:

    exarsit dies,

    Mart. 3, 67, 6.—And of a fiery color:

    fulgor carbunculi exardescens,

    Plin. 37, 7, 25, § 94.—
    II.
    Trop., to be kindled, inflamed, to break out (in a good and bad sense).
    A.
    Of personal subjects:

    exarsit iracundia ac stomacho,

    Cic. Verr. 2, 2, 20; cf. id. de Or. 3, 1, 4: (Induciomarus) multo gravius hoc dolore exarsit, * Caes. B. G. 5, 4, 5:

    infestius Papirium exarsurum,

    Liv. 8, 33; cf.

    graviter,

    Cic. de Or. 3, 1, 4:

    haud secus exarsit quam Circo taurus aperto,

    Ov. M. 12, 102:

    adeo exarserant animis,

    Liv. 3, 30; so,

    animis,

    Tac. A. 1, 51 fin.:

    libidinibus indomitis,

    id. ib. 6, 1:

    in omni genere amplificationis,

    Cic. Or. 29, 102:

    hodierno die ad spem libertatis exarsimus,

    id. Phil. 4, 6 fin.:

    ad cupiditatem libertatis recuperandae,

    id. ib. 11, 2; id. Verr. 2, 1, 25:

    ad bellum,

    Liv. 41, 27, 3; Tac. A. 12, 38:

    plebes ad id maxime indignatione exarsit,

    Liv. 4, 6; cf.:

    ad quod exarsit adeo, ut, etc.,

    Tac. A. 1, 74:

    milites in perniciosam seditionem exarsuri,

    Liv. 40, 35, 7; cf.:

    in iras,

    Verg. A. 7, 445; Claud. Rapt. Pros. 1, 32:

    in proelium,

    Tac. H. 1, 64.—Of the passion of love: in C. Silium ita exarserat (Messalina), Tac. A. 11, 12.—
    2.
    Of impersonal and abstract subjects:

    immane quantum animi exarsere,

    Sall. H. Fragm. 2, 53 (p. 229 ed. Gerl.):

    ex quo exardescit sive amor, sive amicitia,

    Cic. Lael. 27, 100; cf.:

    novum atque atrox proelium,

    Liv. 27, 2:

    admirabilis quaedam benevolentiae magnitudo,

    Cic. Lael. 9, 29:

    ira,

    id. Tusc. 2, 24, 58; cf.:

    iracundia exercitus in eum,

    Tac. H. 1, 58:

    ambitio,

    Liv. 3, 35; 35, 10:

    violentia Turni,

    Verg. A. 11, 376:

    dolor Alcidae,

    id. ib. 8, 220 et saep.:

    injuria,

    Cic. Lael. 21, 76:

    bellum,

    id. Lig. 1, 3; Liv. 40, 58; 41, 25; cf.:

    certamina inter patres plebemque,

    Tac. H. 2, 38:

    seditio,

    id. ib. 2, 27:

    tanta ista importunitas inauditi sceleris,

    Cic. Sull. 27, 75:

    fames auri,

    Plin. 33, 3, 14, § 48 et saep.:

    tum propter multorum delicta etiam ad innocentium periculum tempus illud exarserat,

    Cic. Sull. 6:

    altercatio ex iracundia muliebri in contentionem animorum exarsit,

    Liv. 10, 23; cf.:

    studia in proelium,

    Tac. H. 1, 64:

    Corinthiorum vasorum pretia in immensum exarsisse,

    i. e. had risen, Suet. Tib. 34; cf.:

    quibus initiis in tantum admiratio haec exarserit,

    Plin. 37 prooem. §

    2: ira,

    Vulg. Psa. 88, 45 al. (See also excandefacio and incendo.)
    * Part.
    perf.: exarsus, a, um, burned up:

    res vestras incendio exarsas esse,

    Cod. Just. 9, 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > exardesco

  • 126 furtim

    furtim, adv. [fur; hence, like a thief, i. e.], by stealth, secretly, privily (rare but class.; cf.:

    clam, clanculum, furtive): at enim hic clam furtim esse volt, ne qui sciant,

    Plaut. Poen. 3, 3, 49:

    sine lictoribus profectum clam furtim, etc.,

    Liv. 21, 63, 9:

    ut furtim tota decemviris traditur!

    Cic. Agr. 2, 16, 41: quae (lagenae) furtim essent exsiccatae, Q. Cic. ap. Cic. Fam. 16, 26, 2: alterum genus est imitatione;

    admodum ridiculum, sed nobis tantum licet furtim, si quando, et cursim,

    Cic. de Or. 2, 62, 252:

    (Janua) neu furtim verso cardine aperta sones,

    Tib. 1, 2. 10:

    quid juvat, immensum te argenti pondus et auri Furtim defossā timidum deponere terrā?

    Hor. S. 1, 1, 42:

    per infrequentiam furtim senatusconsultum factum,

    Liv. 39, 4, 8:

    nunc in Aristippi furtim praecepta relabor,

    Hor. Ep. 1, 1, 18:

    furtim magis quam bello Marsacos incursabat,

    by stealthy incursions, Tac. H. 4, 56 fin.:

    furtim et per latrocinia ad honores nituntur,

    Sall. J. 4, 7:

    furtim et celeritate proelium vitare,

    id. H. Fragm. 1, 65 Dietsch. —
    * (β).
    Poet., connected with a noun in the Greek manner:

    concubitusque tuos furtim,

    secret, clandestine intercourse, Tib. 2, 5, 53.

    Lewis & Short latin dictionary > furtim

  • 127 immoderatus

    immŏdĕrātus ( inm-), a, um, adj. [in-moderatus], without measure, measureless, immeasurable.
    I.
    Lit. (only poet.): vides sublime, fusum, immoderatum aethera, unbounded (= immensum), Cic. poët. N. D. 2, 25, 65; Lucr. 1, 1013.—
    II.
    Trop., unrestrained, unbridled, excessive, immoderate (freq. and class.):

    ipsum illum Aristotelis discipulum, superbum, crudelem, immoderatum fuisse,

    Cic. Att. 13, 28, 3:

    homo et turbulentus,

    id. Phil. 10, 11, 23:

    mulier,

    id. Cael. 21, 53:

    immensae cupiditates, infinitae et immoderatae sunt,

    Auct. Her. 2, 22, 34:

    intemperantia,

    Cic. Ac. 1, 10, 39:

    quippe duos pro uno dominos acceptos, inmoderata, infinita potestate,

    Liv. 3, 9, 4:

    res immoderata cupido est,

    Ov. P. 4, 15, 31:

    motus animi, cum immoderatiores sunt, vitia fiunt,

    Gell. 19, 12, 4:

    immoderatissimae luxuriae esse,

    Suet. Ner. 51:

    immoderato potu et pastu pars animi obstupefacta,

    Cic. Div. 1, 29, 60:

    ne immoderata aut angusta sit oratio,

    id. Or. 58, 198: vox immoderatior, Cael. ap. Quint. 11, 1, 51: tam immoderatae linguae fuit, unbridled, Suet. Vit. Luc.:

    tempestates,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131.—Hence, adv.: immŏdĕrātē.
    1.
    Lit.: without measure or rule:

    moveri immoderate et fortuitu,

    Cic. Univ. 13:

    vox immoderate profusa,

    id. N. D. 2, 59, 149:

    effunditur spiritus,

    Quint. 11, 3, 63.—
    2.
    Trop., immoderately, extravagantly:

    vivere,

    Cic. Univ. 12:

    jactari,

    id. Div. 1, 29, 60:

    abuti nostra facilitate,

    id. Fam. 12, 1, 2.— Comp.:

    ferre casum incommodorum tuorum,

    Cic. Fam. 5, 16, 5.— Sup.:

    laetari,

    Spart. Sev. 20.

    Lewis & Short latin dictionary > immoderatus

  • 128 imperium

    impĕrĭum ( inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.
    I.
    Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:

    nunc pergam eri imperium exsequi,

    id. ib. 1, 1, 106:

    eri imperia persequi,

    id. ib. 2, 1, 75:

    imperium exsequi,

    id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:

    obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:

    tuo facit jussu, tuo imperio paret,

    id. As. 1, 2, 21:

    malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,

    id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:

    quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,

    Caes. B. G. 5, 2 fin.:

    imperium neglegere,

    id. ib. 5, 7, 7:

    neque ab uno omnia imperia administrari poterant,

    id. ib. 2, 22 fin.:

    imperio Jovis huc venio,

    Verg. A. 5, 726; cf.:

    et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,

    id. ib. 5, 747:

    imperiis deūm propalam expositis,

    Liv. 8, 6, 12:

    quidam (pueri) imperia indignantur,

    Quint. 1, 3, 6:

    aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,

    Plin. Pan. 22, 3:

    elephanti inest imperiorum obedientia,

    Plin. 8, 1, 1, § 1:

    naturae imperio gemimus, cum, etc.,

    Juv. 15, 138:

    cujus paruit imperiis,

    id. 14, 331.
    II.
    Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.).
    A.
    In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:

    Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    reges in ipsos imperium est Jovis,

    Hor. C. 3, 1, 6:

    eone es ferox, quia habes imperium in beluas?

    Ter. Eun. 3, 1, 25:

    mater, cujus sub imperio'st, mala,

    id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:

    domesticum,

    Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:

    (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,

    Hor. C. 3, 4, 48; cf.:

    sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,

    Verg. A. 6, 463:

    Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,

    Ov. M. 7, 373:

    agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,

    Cic. de Sen. 15, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).
    (α).
    Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:

    navorum imperium servare est induperantum,

    id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:

    ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,

    Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;

    21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,

    sole dominion, id. ib. 1, 33:

    singulare et potestas regia,

    id. ib. 2, 9:

    esse consul cum summo imperio et potestate,

    id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:

    cum summo imperio et potestate versari,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:

    qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,

    id. Fin. 2, 20, 66:

    omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,

    id. Rep. 1, 40; 2, 32:

    de imperio Caesaris... gravissime decernitur,

    Caes. B. C. 1, 5, 4:

    imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,

    id. Rep. 1, 17:

    eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    id. Lael. 15, 54:

    ad deponendum imperium tardior esse,

    id. Rep. 2, 12:

    expertes imperii,

    id. ib. 1, 31:

    deponentium imperium tyrannorum,

    Quint. 9, 2, 67 et saep.:

    sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

    Cic. Font. 1, 2; so,

    with dicio,

    Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:

    Gallia sub populi Romani imperium redacta,

    id. ib. 5, 29, 4:

    totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,

    Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:

    majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,

    Quint. 7, 3, 35:

    cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,

    Cic. Lael. 8, 28; cf.:

    de imperio dimicare,

    id. Off. 1, 12, 38:

    spes diuturnitatis atque imperii,

    id. Rep. 2, 3; cf.:

    sedem et domum summo imperio praebere,

    id. ib. 2, 5 fin.:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3, 6:

    civitati imperium totius provinciae pollicetur,

    id. ib. 7, 64 fin.:

    cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10 fin.:

    auctoritate magis quam imperio regere,

    Liv. 1, 7, 8; cf.:

    nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,

    id. 2, 56, 12.—
    (β).
    Plur.:

    nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,

    i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:

    (cives) mandant imperia,

    id. Rep. 1, 31; cf.:

    honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63:

    cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,

    id. Rep. 1, 44:

    ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 7, 5:

    vides tyranni satellites in imperiis,

    id. Att. 14, 5, 2:

    quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:

    qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,

    id. ib. 2, 1, 3:

    imperia legum potentiora quam hominum,

    Liv. 2, 1, 1. —
    b.
    Hence, transf., concr.
    (α).
    Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):

    duae urbes inimicissimae huic imperio,

    Cic. Lael. 3, 11:

    jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,

    id. Rep. 6, 16 fin.:

    nostrum,

    id. ib. 3, 29; cf.:

    finium imperii nostri propagatio,

    id. Prov. Cons. 12, 29:

    fines imperii propagavit,

    id. Rep. 3, 12:

    imperium Oceano, famam qui terminet astris,

    Verg. A. 1, 287:

    per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 14:

    adjectis Britannis Imperio,

    id. ib. 3, 5, 4:

    quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?

    id. ib. 1, 2, 26;

    1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,

    Tac. H. 1, 16:

    reges socii, membra partesque imperii,

    Suet. Aug. 48:

    breviarium totius imperii,

    id. ib. 101:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28:

    imperii fines Tiberinum natare,

    Juv. 8, 265:

    noverat luxuriam imperii veterem,

    i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—
    c.
    Trop., rule, control (very rare but class.):

    illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,

    Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:

    imperium judiciorum tenere,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:

    coactae imperio sexus,

    i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—
    2.
    Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:

    omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,

    Gai. Inst. 4, 103:

    ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,

    id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—
    3.
    Milit., the chief command, command.
    (α).
    Sing.:

    victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,

    Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:

    delatam sibi summam imperii,

    Suet. Ner. 3:

    censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    nostri imperii dignitas,

    id. ib. 1, 7, 4:

    novem annis, quibus in imperio fuit,

    Suet. Caes. 25:

    legionum curam et imperium alicui demandare,

    id. ib. 76:

    alicui imperium prorogare,

    id. Tib. 30:

    imperii tempus explere,

    id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:

    qui dabat olim imperium, fasces, etc.,

    Juv. 10, 79; cf. in the foll.—
    (β).
    Plur.:

    mandant (cives) imperia, magistratus,

    i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:

    magistratus, imperia, amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63;

    so opp. magistratus,

    Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:

    imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 9:

    nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,

    Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—
    (β).
    Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—
    (γ).
    (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:

    tandem quasi coactus recepit imperium,

    Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > imperium

См. также в других словарях:

  • GALLI — I. GALLI gens Europae nobilis. Hos auctores quidam fabulosi Gomeritas, a Gomero Iapeti fil. vocatos olim asteruêrunt: Alii Aborigines fuisse, et a Galata Herculis fil. dictos, contendunt, inter quos, Diod. est Sic. Amm. Marcell. l. 15. c. 9.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • POLYPHEMUS — inter Cyclopas omnes, qui centum fuisse memorantur, viribus corporis formaeque magnitudine praestantissimus fuit; quibus vero parentibus ortus fuerit, nondum constat. Apollonius, Argon. l. 1. illum Neptunô et Europâ Tityi filiâ natum fuisse… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • mesure — Mesure, f. penac. Signifie ores la quotité d une quantité, comme de terres, prez, vignes, bois, draps, toiles. Selon laquelle signification l on dit l arpent estre la mesure d un terroir, et la perche estre la mesure de l arpent, et le pied celle …   Thresor de la langue françoyse

  • Reiche (der) — 1. Ain Reicher dünckt sich weise sein, aber ain Armer verstendiger mercket jn. – Agricola II, 229. 2. Auch der Reiche kriegt nur ein Tuch als Leiche. Frz.: Le plus riche n emporte qu un linceul. (Bohn I, 33.) 3. Auf den Reichen wie den Armen sind …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Battle of the Teutoburg Forest — Part of the Roman Germanic wars Cenotaph of Marcus Caelius, 1st …   Wikipedia

  • Hymnus Eucharisticus — The Hymnus Eucharisticus is a traditional hymn sung by the Magdalen College choir (boy choristers from Magdalen College School nearby) at Oxford, England. The hymn is sung from the gallery of the college s Great Hall (the dining room) during… …   Wikipedia

  • List of Theraphosidae species — The family Theraphosidae is divided up into 12 subfamilies, as follows. In 2003, the genus Spelopelma was subsumed into the genus Hemirrhagus , thus subsuming the subfamily Spelopelminae into Theraphosinae.AcanthopelminaeAcanthopelminae, first… …   Wikipedia

  • Geschichte der Römer in Germanien — Karte der römischen Provinzen (118 n. Chr.) Die Geschichte der Römer in Germanien umfasst eine Zeitspanne von etwa fünfhundert Jahren. Ab dem 1. Jahrhundert v. Chr. versuchte das Römische Reich auch Germanien zu… …   Deutsch Wikipedia

  • Liste lateinischer Phrasen/L — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V Inhaltsverzeichnis 1 …   Deutsch Wikipedia

  • Religio Romana — Die Maison Carrée in Nîmes (erbaut Ende des 1. Jahrhunderts v. Chr. oder Anfang des 1. Jahrhunderts n. Chr.) weist die Kennzeichen des römischen „Standardtempels“ auf: Freitreppe, hohes Podium, geräumige Säulenvorhalle. Die Römische Religion,… …   Deutsch Wikipedia

  • Religio romana — Die Maison Carrée in Nîmes (erbaut Ende des 1. Jahrhunderts v. Chr. oder Anfang des 1. Jahrhunderts n. Chr.) weist die Kennzeichen des römischen „Standardtempels“ auf: Freitreppe, hohes Podium, geräumige Säulenvorhalle. Die Römische Religion,… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»