Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

griðkona

  • 1 griðkona

    [g̊rɪðkʰɔna]
    f

    Íslensk-Russian dictionary > griðkona

  • 2 grið-kona

    a, f. a housemaid, Nj. 118, Fms. viii. 243, Fs. 51, Grett. 148 A, Hrafn. 25, Grág. passim.

    Íslensk-ensk orðabók > grið-kona

  • 3 griðkona

    f. housemaid, female servant.

    Íslensk-ensk orðabók > griðkona

  • 4 KONA

    * * *
    (gen. pl. kvenna), f.
    1) woman (var hón kvenna fríðust);
    2) wife (ek em kona Njáls).
    * * *
    u, f., kuna, Fms. vii. 106; gen. pl. kvinna, 109, 274, Hdl. 15, but usually kvenna, which form is a remains of an older obsolete kvina: [Goth. qino = γυνή; Hel. quena; O. H. G. chiona; Swed. kåna; Dan. kone; again, the forms of the Goth. quens or qveins, A. S. cwen, Engl. queen, Scot. quean = Engl. wench, Dan. kvinde answer to the obsolete kván, q. v.]:—a woman; karl ok kona, man and woman, passim; brigðr er karla hugr konum, Hm. 90; kona ok karlmaðr, Grág. i. 171; kona eða karlmaðr, Nj. 190; hón var kvinna fríðust, Fms. vii. 109; henni lézt þykkja agasamt, ok kvað þar eigi kvinna vist, 274; konor þær er óarfgengjar eru, Grág. i. 228; mun þat sannask sem mælt er til vár kvenna, Fms. iv. 132; kveðr hann vera konu níundu nótt hverja ok eiga þá viðskipti við karlmenn, N. G. L. i. 57: sayings, köld er kvenna ráð, Gísl.; meyjar orðum skyli manngi trúa, né því er kveðr kona, Hm. 83; svá er friðr kvenna, 89; hón var væn kona ok kurteis, Nj. 1; ok var hón kvenna fríðust, she was the fairest of women, 50; hón var skörungr mikill ok kvenna fríðust sýnum, hón var svá hög at fár konur vóru jafnhagar henni, hón var allra kvenna grimmust, 147; fundusk mönnum orð um at konan var enn virðuleg, Ld. 16; Unnr var vegs-kona mikil ( a stately lady), Landn. 117; konur skulu ræsta húsin ok tjalda, Nj. 175; konu-hár, -klæði, -föt, woman’s hair, attire, Fms. iii. 266, Greg. 53; konu bú, woman’s estate, Grág. ii. 47; konu-líki (liking), woman’s shape, Skálda 172, Grett. 141; konu-nám, konu-tak, eloping, abduction of a woman, Grág. i. 355, Bjarn. 17; konu-mál, rape, fornication, = kvenna-mál, Eb. 182, Fs. 62, Stj. 499: frænd-kona, a kinswoman; vin-kona, a female friend; mág-kona, a sister-in-law; álf-kona, an ‘elf-quean;’ troll-kona, a giantess; heit-kona, a spouse; brúð-kona, a bridemaid; vinnu-kona, grið-kona, a female servant; ráðs-kona, a stewardess; bú-kona, hús-kona, a house-mistress, house-wife; spá-kona, a prophetess, Scot. ‘spae-wife;’ skáld-kona, a poëtess.
    II. a wife; ek em kona Njáls, Nj. 54; Evu Adams konu, Hom. 31; við hans konu Sophram, Ver. 52; af konu minni eða sonum, Nj. 65; en ef bú þeirra standa, þá munu þeir vitja þeirra ok kvenna sinna, 207; messu-djákn enginn, né kona hans né klerkr hans, N. G. L. i. 97.—The word is now almost disused in sense I, kvennmaðr being the common word, whereas in sense II. it is a household word. konu-efni, n. one’s future wife, bride: konu-fé, n. a marriage portion, Js. 80: konu-lauss, adj. wifeless, unmarried, Fs.: konu-leysi, n. the being konulauss: konu-ríki, n., see kvánríki.
    B. COMPDS, with the gen. plur. kvenna-: kvenna-askr, m. a kind of half measure, opp. to karlaskr, q. v.; hálfr annarr k. í karlaski, Jb. 375. kvenna-ást, f. amour, Bs. i. 282, Fms. v. 341. kvenna-búnaðr, m. a woman’s attire, Skálda 334. kvenna-far, n. love affairs, Lat. amores, Fms. i. 187. kvenna-ferð, f. a journey fit for women, Ld. 240. kvenna-fólk, n. woman-folk, Nj. 199. kvenna-friðr, m. sacredness of women, N. G. L. ii. kvenna-fylgjur, f. pl. female attendants, Grág. i. 342. kvenna-gipting, f. marriage, N. G. L. i. 343, Jb. 6. kvenna-giptir, f. pl. a giving in marriage, N. G. L. i. 27, 343. kvenna-hagr, m. woman’s condition, Rb. 414. kvenna-heiti, n. names of women, Edda (Gl.) kvenna-hjal, n. women’s gossip, Gísl. 15. kvenna-hús, n. a lady’s bower, Fas. ii. 162. kvenna-innganga, u, f. entrance of women into the church, churching, B. K. 110. kvenna-klæðnaðr, m. a female dress, Grág. i. 338. kvenna-land, n. the land of the Amazons, Rb. 348, Fms. xi. 414. kvenna-leiðir, m. ‘women-guide,’ a law term used of a child as the sole witness to lawsuit for a rape; barn þat er heitir k., N. G. L. i. 357, 367. kvenna-lið, n. woman-folk, Nj. 199, Lv. 38. kvenna-maðr, m. a woman’s man, given to women; mikill k., Hkr. i. 208, Rb. 414; lítill k., chaste, Fbr. 12. kvenna-mál, n. love matters, Orkn. 334: rape, fornication, 444, Lv. 3. kvenna-munr, m. distinction of women, Fms. x. 387. kvenna-nám, n. a rape, Grág. i. 353. kvenna-ráð, n. pl. women’s counsel, Nj. 177. kvenna-siðr, m. habits of women, Grág. i. 338. kvenna-skap, n. a woman’s temper, Nj. 68. kvenna-skáli, a, m. a woman’s apartment, Sturl. iii. 186. kvenna-skipan, f. arrangement of the ladies (at a banquet), Ld. 202. kvenna-sveit, f. a bevy of ladies, Fms. vi. 1. kvenna-vagn, m. ‘woman’s wain,’ a constellation, opp. to karlsvagn, Rb. 1812. 16. kvenna-vist, f. women’s abode, fit for women, Hkr. iii. 339.

    Íslensk-ensk orðabók > KONA

  • 5 GRIÐ

    n.
    1) domicile, home;
    2) pl. truce, peace, pardon, quarter; selk g.: to make truce; segja í sundr griðum to dissolve the truce; lífs g. ok lima, safety for life and limbs; beiða (sér) griða, to sue for quarter; beiða griða Baldri fyrir alls konar háska, to seek protection for B. against all kinds of harm; gefa e-m g., to give one quarter; ganga til griða, to accept pardon.
    * * *
    n. [a Scandin. word, found in the Saxon Chron. year 1011, and in the A. S. poem Byrnoth, but in both passages it is a Danish, not a Saxon word].
    A. Prop. a domicile, home, with the notion of service; segja mann af griði, to give one notice to leave, Grág. i. 146; fá e-m grið, to get one a situation, id.; ef maðr hefir sér eigi grið (if a man has no home, no livelihood), ok varðar þat útlegð, id.; koma til griðs, to come to ( take up) service, 147; þiggja grið með e-m, to lodge with one, 160; taka grið með e-m, id., 149; vera í griði með e-m, to be in lodgings with one, N. G. L. i, 210; lög-grið, a lawful home, id.; búi sínu eðr griði, one’s household or abode, Grág. i. 163; fara ór griði, to leave service, ii. 144.
    COMPDS: griðfang, griðfangadagr, griðfastr, griðka, griðkona, griðlauss, griðmaðr, griðtaka, griðvist.
    B. In pl., metaph. a truce, peace, pardon; friðr is the general word, grið the special, deriving its name from being limited in time or space (asylum); rjúfa grið, spilla griðum, to break truce; setja grið, to make truce; halda grið, to keep truce; mæla fyrir griðum, to say the truce formula, etc., Grág. ii. 165 sqq.: the phrase, grið ok frið, fé-grið ok fjör-grið, truce for money and life, 168; segja í sundr griðum, to declare the truce to be at an end, Sturl. iii. 317; lífs grið ok lima, safety for life and limbs, Eb. 310; biðja griða, to sue for quarter (in battle), Nj. 45; beiða griða Baldri fyrir allskonar háska, Edda 36; gefa e-m grið, to give one quarter (after a battle), Nj. 265; ganga til griða, to sue for ( take) pardon, Fms. vii. 245; þeir beiddu griða ( truce) einn dag til heimreiðar, Eg. 279; kom hann þá griðum á ok því næst sættum, Fms. i. 81: a sanctuary, asylum, þeim er á grið kirkjunnar flýr, K. Á. 34.
    COMPDS: griðabeiðandi, griðabrek, griðagjöf, griðalauss, griðamark, griðamál, griðarof, griðasala, griðasetning, griðastaðr, griðastund, griðatíð, griðbítr, griðníðingr, griðsamr, griðspell.

    Íslensk-ensk orðabók > GRIÐ

  • 6 griðka

    [g̊rɪþka]
    f griðku, griðkur
    см. griðkona

    Íslensk-Russian dictionary > griðka

  • 7 griðka

    f. housemaid, female servant.
    * * *
    u, f. = griðkona, Grett. 148 A.

    Íslensk-ensk orðabók > griðka

  • 8 heima-kona

    u, f. = griðkona, a house-maid, Sturl. i. 73, iii. 193, Njarð. 370: medic. erysipelas, cp. farkonu-sótt.

    Íslensk-ensk orðabók > heima-kona

  • 9 heima·kona

    f.
    горничная, = griðkona

    Old Norse-ensk orðabók > heima·kona

  • 10 ÞERRA

    I)
    (-ða, -ðr), v.
    1) to dry, make dry (þerra hey, föt);
    2) to dry, wipe (griðkona þerði fœtr sína á þúfu); hann þerði blóðit af andlitinu, he wiped the blood off the face; hón tók skikkjuna ok þerði með blóðit alit, and wiped off all the blood with it; þerra sér á e-u, to wipe oneself on or with a thing.
    f. towel, = handklæði.
    * * *
    ð, in mod. usage að, [Ulf. ga-þairsan; Dan. törre; cp. Lat tergo; Gr. τερσέσθαι; see þurr]:—to dry, to wipe; hann þó sik ok þerrði á hvítum dúk, and wiped himself on a white towel, Fs. 5; er þú þerrir Gram (the sword) á grasi, Fm. 25; hann þerrði blóðit af andlitinu, Fb. ii. 359; þerra sér um brá með hvítri hendi, Hallfred; þerra af sér sveita, Kormak; á þér munu þau þerra þat, they will wipe it out on thyself, of a blot, Ls. 4; griðkona þín þerrir fætr sína á leiði mínu, Fms. i. 254; þ. af oss synda-dust með iðranar-hendi, Hom. (St.); hón þó fætr hans í tarum ok þerrði hári sínu, Greg. 45; Guð mun þerra öll tár af þeirra augum, Rev. xxi. 4; þerra blóð ok sveita af e-m, Blas. 45; hón tók skikkjuna ok þerrði með blóðit allt, Nj. 171; af þerrar (= þerrir) klár öll þeirra tár, ástar koss margan gefr, Hallgr.; hann mælti við konu þá er honum þerrði, of bathing, Sturl. iii. 111.
    2. to dry; þerra úti föt, K. Þ. K. 82; þerra hey, Grág. ii. 276; sólin hefir þerrt sanda þessa með sínum hita, Al. 50. Mod. usage distinguishes between þerra, to wipe, and þurka to dry.

    Íslensk-ensk orðabók > ÞERRA

  • 11 VÍFL

    f. cudgel, bat, used in washing.
    * * *
    f. a cudgel, bat, used in washing; með víflinni, sem konur vóru vanar at hafa til þváttar, Rd. 297; kona fór með klæði til þváttar, hón hafði vífl í hendi, ok barði hann í hel með víflinni, Fms. v. 181; grið-kona hefir vífl í hendi, ok lýstr á helluna, viii. 243; vera sem vífl at brunni, to be like a bat at the well, i. e. to be in a surly, beating mood, Kormak.

    Íslensk-ensk orðabók > VÍFL

  • 12 hjón

    * * *
    n.
    1) one of the household (griðkona var hit þriðja h.);
    2) pl. married couple, man and wife (Höskuldr bað hana vinna þeim hjónum);
    3) domestic, servant (ef þú sýnir skilríki, at hann sé þitt h. = þinn vinnumaðr); rézt hann þar at hjóni, he took service there.
    * * *
    see hjún.

    Íslensk-ensk orðabók > hjón

  • 13 leiði

    I)
    n.
    1) leading wind, fair wind (þeir fengu gott leiði);
    2) tomb (Svíar grétu yfir leiði hans).
    * * *
    1.
    n. a leading wind, fair wind; sem leiði gaf, Fms. i. 203, Orkn. 410; gott leiði, 332, Fb. ii. 338, passim; byr-leiði, q. v.
    II. [O. H. G. leita], a tomb (leiða III), Ver. 47, Bs. i. 340; mér mislíkar er griðkona þín þerrir fætr sína á leiði mínu jafnan, er hón gengr frá stöðli, Fms. i. 254; stendr þar nú kirkjan sem leiði hans er, Landn. 52; Svíar brenndu hann ok grétu allmjök yfir leiði hans, Hkr. i. 15; var hann grafinn hjá leiði Kols biskups, Bs. i. 64, Fms. vii. 251, Stj. 101, 250, passim; völvu-leiði, Vtkv.
    2.
    a, m. irksomeness, Háv. 40: a feeling uneasy, mod.

    Íslensk-ensk orðabók > leiði

  • 14 SKJÁLFA

    * * *
    (skelf; skalf, skulfum; skolfit), v. to shiver, shake, quiver (honum þótti s. bæði jörð ok himinn); þeygi henni hendr skulfu, her hands faltered not at all.
    * * *
    skelf, skalf, skulfu; subj. skylfi; part. skolfit (skolf = skalf, Barl. 53):—to shiver, shake, quiver; honum þótti s. bæði jörð ok himin, Nj. 194; með skjálfandum beinum, Fms. x. 314: svá þat skylfi af hræðslu, Fbr. 12; s. sundr, to shake so as to burst, Sks. 412; þeyg henni hendr skulfu, Am. 48; hann skalf mjök, Lv. 59; griðkona kom inn ok skalf mjök, Orkn. 326; sá skal vita er á strengnum heldr hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; s. sem hrísla: skjálfandi, shivering; ú-skjálfandi, steady, firm, Lex. Poët.

    Íslensk-ensk orðabók > SKJÁLFA

  • 15 stöðull

    (dat. stöðli), m. milking-pen for cows (konur vóru á stöðli).
    * * *
    m., dat. stöðli, [A. S. staðol; O. H. G. stadal]:—a milking-sbed, for kine; milli bæjar ok stöðuls, K. Þ. K.; griðkona þín þerrir fætr á jafnan er hón gengr af stöðli, Fb. i. 268; naut vóru á stöðli, … graðungr var á stöðlinum, Vápn. 1; fé var á stöðli of aptaninn, Bjarn. 47: vóru konur at mjöltum, Þóroddr reið á stöðulinn, … hvert sinn er Þóroddr kom á stöðul, Eb. 316, 320; reka naut á stöðul, Eg. 712; konur er til stöðuls fóru, 713; konur vóru á stöðli, Nj. 83; norðr í stöðlum, Sturl. ii. 249; stöðul ok kvíar, Vm. 18; tvá stöðla ok sel, D. N. i. 81; stöðuls-hlið, Landn. 78. stöðul-gerði, n. a milk-pail, Ísl. ii. 74.

    Íslensk-ensk orðabók > stöðull

  • 16 SYSTIR

    * * *
    (gen., acc., dat. systur, pl. systr), f.
    1) sister;
    2) sister of charity, nun.
    * * *
    f., gen. acc. and dat. systur, pl. nom. and acc. systr, gen. systra, dat. systrum; [Goth. swistar; A. S. swuster; Engl. sister; O. H. G. swestar; Germ. schwester; Dan. söster; Swed. syster; Lat. soror]:—a sister, Nj. 30, Grág. i. 288, passim; s. samfeðra, sammæðra, 170; al-systir, hálf-systir, a half-sister; móður-systir (Dan. moster), a mothers-sister, aunt; föður-s. (Dan. faster), a father’s-sister, aunt; afa-s., ömmu-s., a great aunt.
    II. metaph. in addressing; eigi má ek hljóð vera, sæl systirin, segir griðkona, Grett. 170 new Ed.; allra-s., all men’s sister, a nickname, Landn.; leik-s., stall-s., a play-sister; fóstur-s., a foster-sister: eccl., Guð vakti þik, systir, Bs. i. 438; bræðr ok systr, Hom. 32.
    2. a sister of charity, nun, Ann. 1343; systra-klaustr, a nunnery, H. E. i. 470; systra lifnaðr, lag, id., 470, 476.
    COMPDS: systurbarn, systrabörn, systurdóttir, systradætr, systursonr, systrasynir.

    Íslensk-ensk orðabók > SYSTIR

  • 17 þerra

    I)
    (-ða, -ðr), v.
    1) to dry, make dry (þerra hey, föt);
    2) to dry, wipe (griðkona þerði fœtr sína á þúfu); hann þerði blóðit af andlitinu, he wiped the blood off the face; hón tók skikkjuna ok þerði með blóðit alit, and wiped off all the blood with it; þerra sér á e-u, to wipe oneself on or with a thing.
    f. towel, = handklæði.
    * * *
    u, f. a towel, Hm. 4, Nj. 176, Sturl. iii. 111, Hkr. iii. 129.

    Íslensk-ensk orðabók > þerra

  • 18 þerra

    I.
    v., praet. þer(r)ða, pp. þer(r)ðr (н-и. слаб. -ō-)
    1) сушить, высушивать, = þurka

    þerra hey [fǫt] — сушить сено [одежду]

    þerra sér á e-uвытереться чем-л.

    II.
    f.
    полотенце, = handklæði

    Old Norse-ensk orðabók > þerra

  • 19 HINN

    * * *
    I)
    (hin, hitt), dem. pron.
    1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);
    2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.
    (hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).
    * * *
    1.
    HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. The:
    I. preceding the noun:
    1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.
    2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.
    3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.
    II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:
    1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.
    2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.
    3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.
    III. placed between two nouns in apposition:
    1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.
    2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.
    B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.
    II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:
    1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.
    2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.
    3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.
    C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:
    I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.
    II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).
    III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.
    IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.
    V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.
    ☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’
    2.
    HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,
    1. by the neut. hitt, Dan. hint;
    2. by the initial aspirate, which is never dropped;
    3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. This pronoun is used,
    I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.
    II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.
    B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.
    2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

    Íslensk-ensk orðabók > HINN

  • 20 BÓNDI

    * * *
    (pl. bœndr, gen. bónda), m.
    1) husbandman, farmer, peasant (dóttir eins lítils bónda); a yeoman, franklin, landowner (hinir stœrri bœndr);
    2) master, head of a household (= húsbóndi);
    3) husband (nú er bóndi dauðr, en kona lifir eptir).
    * * *
    a, m.: older form búandi, or even bóandi, pl. búendr or bóendr; gen. búanda, bóanda; dat. buöndum, bóöndum, Edda 28, Grág. i. 370, 371. Ó. H. 203, 209–211, 215, Nj. 14, 220; búanda (gen. pl.), 211, 212, 215–217, 220; búöndum, 219; bóandi, Grág. i. 114, 157, 187, 377, Nj. 52; but the common Icel. form is bóndi, pl. bændr; gen. dat. pl. in old writers either bónda, bóndum, or as at present keeping the æ throughout all plur. cases (bænda, (gen.) bændum): properly a part. act. from búa (turned into a noun subst., cp. frændi, fjándi), A. S. buan; Germ. bauer, and therefore originally a tiller of the ground, husbandman, but it always involved the sense of ownership, and included all owners of land (or bú, q. v.). from the petty freeholder to the franklin, and esp. the class represented by the yeoman of England generally or the statesman of Westmoreland and Cumberland: hence it came to mean the master of the house, A. S. bond and hûsbond, Engl. husband.
    1. a husbandman. The law distinguishes between a grið-maðr a labourer, búðsetu-maðr a cottager, and a búandi or bóndi a man who has land and stock. In the Icel. Commonwealth only the b. (but neither cottager or labourer) could act as judge or neighbour who gave witness in acquittal of a culprit (cp. þingheyjandi); the griðmaðr could only partly be admitted to the tylptarkviðr, not to the búakviðr, Grág. i. 35, 114; ek ryð þessa tvá menn ór kviðburðinum fyrir þá sök, at þeir eru búðsetu-menn en eigi bændr, Nj. 236; cp. l. c. below, where the distinction between both is defined. The Norse law, on the other hand, distinguishes between hersir or lendir menn ( barons) and búandi, cp. the interesting passage Fms. vi. 279 (verðr mér þá lends manns nafn ekki at virðingu; nú vil ek heldr heita bóndi sem ek á ætt til); the Norse hauldr- or óðals-bóndi nearly answers to the Engl. ‘yeoman.’ In the more despotic Norway and Denmark, as in continental Europe, ‘bóndi’ became a word of contempt, denoting the common, low people, opp. to the king and his ‘men’ (hirð), the royal officers, etc.; just as the Engl. boor degenerated from A. S. gebur, Germ. bauer, Dutch boer; and in mod. Dan. bönder means plebs, a boor; such is the use of bóndi in the Fms., esp. Sverr. S. and Hák. S. In the Icel. Commonwealth the word has a good sense, and is often used of the foremost men—Sighvatr bóndi, Sturl. ii. 78; Rafn bóndi (i. e. Sveinbjarnarsson), Bs. i. Rafn. S. several times; Rútr talaði þá til Marðar, hugsa þú svá um bóndi (Mord Gigja), Nj. 3; optar hefir þú glaðari verit, búndi, en nú, 174 (of Flosi); Njáll bóndi, id.; Þorsteinn bóndi, Illugi bóndi, Gunnl. S. Ísl. ii; Björn bóndi, Safn i. 657; Björn bóndi Einarsson (Jórsalafari), Ann. 1393; Ari bóndi, Daði bóndi, Bs. ii. 474, 505; it is only opp. to the clerks (clergy) or knights, etc. This notion of the word ( a franklin) still prevails in the mind of Icelanders.
    2. a husband, A. S. hûsbond; eigi var skegglauss Þorvaldr bóandi þinn, Nj. 52, Grág. i. 371, 377, Fms. i. 149; hjá hvílu búanda þíns, Nj. 14. [The learned Icel. clergyman Eyjulf on Vellir (died A. D. 1747) has written a short essay upoii the word bóndi, Icel. MSS. Bodl. no. 71.]
    COMPDS:—(in mod. use always bænda- if pl., bónda- if sing.)—bónda-bani, a, m. a slayer of a bóndi, Fms. vi. 104. bónda-ból, n. (bónda-bær, m.), a farm, Grett. 96 A. bónda-dóttir, f. a bóndi’s daughter, Eg. 24, Snót 18. bónda-eiðr, m. a bundi’s oath, Gþl. 67. bónda-far, n. a bóndi’s ferry-boat, Hkr. ii. 292. bónda-fé, n. a provincial fund, Gþl. 11. bónda-fólk, n. a class of bændr, Fms. vii. 293. bónda-fylking (búanda-), f. a host of bændr, Fms. viii. 126. bónda-herr, m. an army of bændr, Fms. i. 162. bónda-hlutr. m. = bóndatíund. Fr. bónda-hus, n. a bóndi’s house, K. Þ. K. 26. bónda-hvíla, u, f. a bóndi’s bed, El. 9. bónda-kirkja (búanda-), u, f. the church belonging to the bóndi in Thingvalla, where the parliament was held; and búanda-kirkjugarðr, m. the churchyard to that church, vide Nj. and Grág. This church was erected about the middle of the 11th century, vide Kristni S., Fms. vi. 266. bónda-kona, u, f. a good wife of a bóndi, Gþl. 511. bónda-laus, adj. husband-less, widowed, Stj. 420. bónda-lega, u, f. the burial place of bændr, N. G. L. i. 368. bónda-lið, n. = bóndaherr, Fms. ii. 48. bónda-ligr, adj. farmer-like. bónda-múgr, m. a crowd, host of bændr, Fms. xi. 248. bónda-nafn, n. the name, title of bóndi, Fms. vi. 279, Gþl. 106. bónda-réttr (búanda-), m. the right of a bóndi, Fms. ix. 135. bónda-safnaðr (- samnaðr) = bóndamúgr, Hkr. ii. 307, Fms. vii. 320. bónda-skapr, m. the state of the bændr, opp. to the clergy, Bs. i. 590. bónda-son, m. the son of a bóndi, Eg. 232. bónda-tala, u, f., vera í b., to be told or counted among bændr, Fas. ii. 326. bónda-tíund, f. tithe to be paid by bændr, Vm. 104. bónda-ungi, a, m. a young bóndi, Hkr. iii. 275. bónda-val, n. the elite of bændr; var þá gott b., there were choice bændr to be found, Sturl. i. 130, Landn. 236. bónda-ætt, f. a bóndi’s extraction, Fms. vi. 278.

    Íslensk-ensk orðabók > BÓNDI

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»