-
1 genus [1]
1. genus, eris, n. (geno = gigno, vgl. γένος), I) Geburt, Abstammung, Abkunft, Herkunft, Stand (der Geburt nach), spez. = hohe Abkunft, a) der Menschen, generis auctor, Vater, Ov.: generis socia, Blutsgenossin, Schwester, Ov.: gloria generis magni, Ov.: genus (hohe Abkunft) amborum, Ov.: genus regium, Vell. u. Sen.: g. patricium, Liv.: plebeium, Liv.: maternum, paternum, Cic. u.a.: dispari genere, dissimili linguā, Sall.: genere antiquior, Acc. fr.: genere Tarentinus, Suet.: Livia genere, probitate, formā Romanarum eminentissima, Vell.: genere et nobilitate facile primus, Cic.: Graeci genere, Nep.: genus a magno ducere (herleiten) Gradivo, Ov.: virtute non genere populo Romano commendari, Cic. – b) der Tiere, volucres genus inde trahunt, Ov. fast. 6, 132. – c) lebl. Ggstde., semper erit genus in pugna, die Abst. (der Welt) wird immer streitig bleiben, Manil. 1, 145.
II) das Geschlecht, A) im engern Sinne: 1) der Zeit u. Abstammung nach, a) das Geschlecht, das Zeitalter, Menschenalter, anticum genus, Lucr.: tertium sollers genus, Sen. poët.: Pyrrhae genus, Val. Flacc. – b) Volksstamm, Stamm, Nation, genus Graium, Enn.: Hispanum, Liv., Italicum, Romanum, Sall.: ferox genus, Liv.: bellicosum utrumque genus, Liv.: Aetolorum g., Liv.: Scytharum g., Iustin.: Nomadum, Verg.: paulo sunt (Ubii) eiusdem generis ceteris humaniores, Caes. – 2) bloß der Abstammung nach, a) Stamm, Geschlecht, Haus, Familie, gentum aut generum affinitas, Acc. tr.: fama generis et familiae, Quint.: nobilitas generis, Suet.: generis claritas, Quint.: auctores generis mei, Stammeltern, Ahnen, Cic.: genus Aemilium, Verg., Cilnium, Fabium, Liv.: g. Aeaci, Hor.: g. Corneliorum, Suet.: genere regio natum esse, Cic.: equestri, sed splendido genere natus, Vell.: summis gnati generibus, Plaut.: genus alto a sanguine Teucri prodere (fortpflanzen), Verg.: antiquitate generis florere, Nep. – b) (poet.) ein einzelner od. einzelne aus dem Geschlecht, der Sproß, Abkömmling, kollekt. = Sprößlinge, Abkömmlinge, genus deorum (v. Äneas), Verg.: Augustus Caesar, Divi genus, Verg.: Uraniae g. (v. Hymenaeus), Catull.: g. Adrasti (v. Diomedes, Enkel des Adrastus), Ov.: ab alto demissum genus Aenea (v. Augustus), Hor.: nepotum genus omne, Hor. – v. Tieren, catulum dedit ille leaenae iuravitque genus, Calp. ecl. 6, 5. – 3) der Fortpflanzung nach, das männliche u. weibliche Geschlecht, a) eig., physisch genus virile, muliebre, Lucr. u. Cic.: femineum, Verg.: mixtum, Verg.: virorum omne genus, Liv. u. Ov. – b) übtr., als gramm. t. t., genus masculinum, Paul. ex Fest.: in nominibus tria genera, Quint.: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, Quint.
B) im weitern Sinne, das Geschlecht, als Gesamtheit gleichartiger lebender Wesen u. lebl. Ggstde., 1) v. lebl. Wesen: a) übh., Geschlecht, Gattung, deûm genus, Enn.: divôm genus humanumque, Lucr.: g. humanum, Cic. u.a.: g. mortale, Lucr., immortale, Verg.: omne genus, Ov.: animale g., Lucr.: genus omne animantum, Lucr.: hominum pecudumque genus, Verg. – b) insbes., α) v. Menschen, Gattung, Klasse, Rasse, Stand, Schlag, Kunst, id hominum est genus pessumum, Ter.: quod genus hoc hominum? Verg.: genus hoc universum, diese gesamte Menschenklasse, Cic.: utrumque genus hominum, Nep.: omne genus copiarum, Nep.: eius generis homines, Cic.: amici, cuius generis penuria est, Cic.: istius generis asoti, Cic.: cuiusque generis homines, Sall.: omnis generis homines, Cic., od. aëneatores, Sen.: genus hominum ferum incultumque, Sall.: genus hominum agreste, Sall.: g. leoninum, Plaut.: militare g., Liv.: de fabrorum quoque ac ministrorum atque id genus (u. Leute dieses Schlags) numero, Suet.: conventus is, qui ex variis generibus (Elementen) constaret, Caes. – β) v. Tieren, Gattung, Klasse, Rasse, g. alituum, Lucr.: genus omne volucrum od. avium, Ov.: aves omne genus, Varro: multa genera ferarum, Caes.: quinque milia omne genus ferarum, Suet.: genus acre, leones, Ov.: g. vipereum, Verg.: ovium summa genera duo, tectum et colonicum, Plin.: viginti miba equarum ad genus faciendum (um die Rasse fortzupflanzen) in Macedoniam missa, Iustin. – 2) v. lebl. Ggstdn., Gattung, Klasse, Art, Zweig, Manier, Stil, a) eig.: α) konkr. Ggstde.: cibi g., Caes.: g. loricarum, Nep.: fructuum genera, Varro LL.: arborum atque frugum genera, Iustin.: herbae id genus, Liv.: navigii id genus, Vell.: hoc amictus genus, Quint.: vasa omnis generis, Liv.: omnis generis arma od. tormenta, Liv.: omne genus frugum, Liv.; omne genus rerum missilia, Suet.: seminaria omne genus (aller Art), Varro: libri fatidici Graeci et Latini generis, Suet. – β) abstr. Ggstde.: αα) übh.: id genus imperii, Cic.: istud ipsum orationis genus, Cic.: omne genus eloquentiae, Quint.: machinae omnium generum, Sall.: genus poenae novum, Sall. – Aesopi genus, Gattung, Schriftgattung (Genre), Phaedr. 2. prol. 1: Doricum genus, Baustil, Vitr. 4, 3, 1. – hoc genus scribendi, Hor.: docendi g., Suet.: genera furandi, Cic.: verba id genus (derartige), Varro LL.: aliquid id genus (Derartiges) scribere, Cic.: alci concredere nugas hoc genus (derartige, dergleichen), Hor.: u. so alia hoc genus, Suet.: quod genus (von welcher Art) virtus est, Cic. – ββ) als philos. t. t., die Gattung (Ggstz. species od. pars, partes), Varro, Cic. u.a.: genus universum in species certas partiri ac dividere, Cic. – b) übtr.: α) Art, Weise, Art und Weise, Manier, quod hoc genus est, quae haec est coniuratio, Ter.: hoc genere optime etiam olea inseritur, Col.: ramos fortes eodem genere deposuit, Sen.: omni genere quod des adornandum est, Sen.: eo genere, quo Galba interemptus est, Suet.: quo enim melius genere negotium meum agere potuit? Sen.: cum maesti deliberaremus, quonam genere praesentem evitaremus procellam, Petron.: animam variis generibus emittunt, Sen.: peperit mihi tria nescio quae prodigia variis generibus inter se et me furentia, Sen. rhet. – β) Hinsicht, Rücksicht, Beziehung, itaque uno genere, opinor, circumscribere habetis in animo genus hoc oratorum, quod etc., Cic.: magnus homo, sed varius in omni genere, Nep.: tota domus in omni genere diligens, durchgängig pünktlich, Cic.: quinquaginta navium classis instructa omni genere, Dict.: Galli Senones, gens naturā ferox, adeo omni genere terribilis fuit, ut etc., Flor. – / Dat. Plur. genesibus, Censorin. 14, 12.
-
2 genus
1. genus, eris, n. (geno = gigno, vgl. γένος), I) Geburt, Abstammung, Abkunft, Herkunft, Stand (der Geburt nach), spez. = hohe Abkunft, a) der Menschen, generis auctor, Vater, Ov.: generis socia, Blutsgenossin, Schwester, Ov.: gloria generis magni, Ov.: genus (hohe Abkunft) amborum, Ov.: genus regium, Vell. u. Sen.: g. patricium, Liv.: plebeium, Liv.: maternum, paternum, Cic. u.a.: dispari genere, dissimili linguā, Sall.: genere antiquior, Acc. fr.: genere Tarentinus, Suet.: Livia genere, probitate, formā Romanarum eminentissima, Vell.: genere et nobilitate facile primus, Cic.: Graeci genere, Nep.: genus a magno ducere (herleiten) Gradivo, Ov.: virtute non genere populo Romano commendari, Cic. – b) der Tiere, volucres genus inde trahunt, Ov. fast. 6, 132. – c) lebl. Ggstde., semper erit genus in pugna, die Abst. (der Welt) wird immer streitig bleiben, Manil. 1, 145.II) das Geschlecht, A) im engern Sinne: 1) der Zeit u. Abstammung nach, a) das Geschlecht, das Zeitalter, Menschenalter, anticum genus, Lucr.: tertium sollers genus, Sen. poët.: Pyrrhae genus, Val. Flacc. – b) Volksstamm, Stamm, Nation, genus Graium, Enn.: Hispanum, Liv., Italicum, Romanum, Sall.: ferox genus, Liv.: bellicosum utrumque genus, Liv.: Aetolorum g., Liv.: Scytharum g., Iustin.: No-————madum, Verg.: paulo sunt (Ubii) eiusdem generis ceteris humaniores, Caes. – 2) bloß der Abstammung nach, a) Stamm, Geschlecht, Haus, Familie, gentum aut generum affinitas, Acc. tr.: fama generis et familiae, Quint.: nobilitas generis, Suet.: generis claritas, Quint.: auctores generis mei, Stammeltern, Ahnen, Cic.: genus Aemilium, Verg., Cilnium, Fabium, Liv.: g. Aeaci, Hor.: g. Corneliorum, Suet.: genere regio natum esse, Cic.: equestri, sed splendido genere natus, Vell.: summis gnati generibus, Plaut.: genus alto a sanguine Teucri prodere (fortpflanzen), Verg.: antiquitate generis florere, Nep. – b) (poet.) ein einzelner od. einzelne aus dem Geschlecht, der Sproß, Abkömmling, kollekt. = Sprößlinge, Abkömmlinge, genus deorum (v. Äneas), Verg.: Augustus Caesar, Divi genus, Verg.: Uraniae g. (v. Hymenaeus), Catull.: g. Adrasti (v. Diomedes, Enkel des Adrastus), Ov.: ab alto demissum genus Aenea (v. Augustus), Hor.: nepotum genus omne, Hor. – v. Tieren, catulum dedit ille leaenae iuravitque genus, Calp. ecl. 6, 5. – 3) der Fortpflanzung nach, das männliche u. weibliche Geschlecht, a) eig., physisch genus virile, muliebre, Lucr. u. Cic.: femineum, Verg.: mixtum, Verg.: virorum omne genus, Liv. u. Ov. – b) übtr., als gramm. t. t., genus masculinum, Paul. ex Fest.: in nominibus tria genera, Quint.: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates,————Quint.B) im weitern Sinne, das Geschlecht, als Gesamtheit gleichartiger lebender Wesen u. lebl. Ggstde., 1) v. lebl. Wesen: a) übh., Geschlecht, Gattung, deûm genus, Enn.: divôm genus humanumque, Lucr.: g. humanum, Cic. u.a.: g. mortale, Lucr., immortale, Verg.: omne genus, Ov.: animale g., Lucr.: genus omne animantum, Lucr.: hominum pecudumque genus, Verg. – b) insbes., α) v. Menschen, Gattung, Klasse, Rasse, Stand, Schlag, Kunst, id hominum est genus pessumum, Ter.: quod genus hoc hominum? Verg.: genus hoc universum, diese gesamte Menschenklasse, Cic.: utrumque genus hominum, Nep.: omne genus copiarum, Nep.: eius generis homines, Cic.: amici, cuius generis penuria est, Cic.: istius generis asoti, Cic.: cuiusque generis homines, Sall.: omnis generis homines, Cic., od. aëneatores, Sen.: genus hominum ferum incultumque, Sall.: genus hominum agreste, Sall.: g. leoninum, Plaut.: militare g., Liv.: de fabrorum quoque ac ministrorum atque id genus (u. Leute dieses Schlags) numero, Suet.: conventus is, qui ex variis generibus (Elementen) constaret, Caes. – β) v. Tieren, Gattung, Klasse, Rasse, g. alituum, Lucr.: genus omne volucrum od. avium, Ov.: aves omne genus, Varro: multa genera ferarum, Caes.: quinque milia omne genus ferarum, Suet.: genus acre, leones, Ov.: g. vipereum, Verg.: ovium summa genera————duo, tectum et colonicum, Plin.: viginti miba equarum ad genus faciendum (um die Rasse fortzupflanzen) in Macedoniam missa, Iustin. – 2) v. lebl. Ggstdn., Gattung, Klasse, Art, Zweig, Manier, Stil, a) eig.: α) konkr. Ggstde.: cibi g., Caes.: g. loricarum, Nep.: fructuum genera, Varro LL.: arborum atque frugum genera, Iustin.: herbae id genus, Liv.: navigii id genus, Vell.: hoc amictus genus, Quint.: vasa omnis generis, Liv.: omnis generis arma od. tormenta, Liv.: omne genus frugum, Liv.; omne genus rerum missilia, Suet.: seminaria omne genus (aller Art), Varro: libri fatidici Graeci et Latini generis, Suet. – β) abstr. Ggstde.: αα) übh.: id genus imperii, Cic.: istud ipsum orationis genus, Cic.: omne genus eloquentiae, Quint.: machinae omnium generum, Sall.: genus poenae novum, Sall. – Aesopi genus, Gattung, Schriftgattung (Genre), Phaedr. 2. prol. 1: Doricum genus, Baustil, Vitr. 4, 3, 1. – hoc genus scribendi, Hor.: docendi g., Suet.: genera furandi, Cic.: verba id genus (derartige), Varro LL.: aliquid id genus (Derartiges) scribere, Cic.: alci concredere nugas hoc genus (derartige, dergleichen), Hor.: u. so alia hoc genus, Suet.: quod genus (von welcher Art) virtus est, Cic. – ββ) als philos. t. t., die Gattung (Ggstz. species od. pars, partes), Varro, Cic. u.a.: genus universum in species certas partiri ac dividere, Cic. – b) übtr.: α) Art, Weise, Art und Weise, Manier, quod hoc genus————est, quae haec est coniuratio, Ter.: hoc genere optime etiam olea inseritur, Col.: ramos fortes eodem genere deposuit, Sen.: omni genere quod des adornandum est, Sen.: eo genere, quo Galba interemptus est, Suet.: quo enim melius genere negotium meum agere potuit? Sen.: cum maesti deliberaremus, quonam genere praesentem evitaremus procellam, Petron.: animam variis generibus emittunt, Sen.: peperit mihi tria nescio quae prodigia variis generibus inter se et me furentia, Sen. rhet. – β) Hinsicht, Rücksicht, Beziehung, itaque uno genere, opinor, circumscribere habetis in animo genus hoc oratorum, quod etc., Cic.: magnus homo, sed varius in omni genere, Nep.: tota domus in omni genere diligens, durchgängig pünktlich, Cic.: quinquaginta navium classis instructa omni genere, Dict.: Galli Senones, gens naturā ferox, adeo omni genere terribilis fuit, ut etc., Flor. – ⇒ Dat. Plur. genesibus, Censorin. 14, 12.————————2. genus, ūs, s. genu ⇒. -
3 prodo
prō-do, didī, ditum, ere1) вести дальше, продолжать ( genus a sanguine Teucri V)2) передавать, выдавать ( classem praedonibus C)3) выпускать ( fumum L); испускать ( suspiria pectore O); издавать ( vocem VF); наливать ( vina cado O)5) показывать, подавать (exemplum C, L, VP)6) устанавливать, вводить ( bellicas caerimonias L)7) провозглашать, именовать, назначать ( interrēgem C)8) порождать, производить ( fetum olivae O)9) доводить до всеобщего сведения, обнародовать ( decretum C)10) разглашать ( arcanum J)11) сообщать, передавать, рассказывать ( aliquid ad memoriam posteritatis C)quod est proditum memoriā (или memoriae) ac litteris C — что закреплено как в устных преданиях, так и в письменностиin proverbium prōditus L — вошедший в пословицу12) выдавать (conscios C; aliquem ad mortem V; in omnes cruciatūs L)13) выдавать, показывать, обнаруживать ( gaudia vultu H); изобличать, раскрывать (voluntatem et consilium alicujus QC)p. officium C — изменять долгуp. fidem Sl — нарушать слово16) расстраивать ( alvum Pl)17) продлевать ( alicui vitam ad miseriam Pl); откладывать, отсрочить (aliquot dies nuptiis p. Ter)18) приносить в жертву, жертвовать, отдавать ( suam vitam et pecuniam omnem Ter) -
4 prodo
prō-do, didī, ditum, ere, I) hervorgeben, – bringen, -tun, A) im allg.: anima extra prodita, Lucr.: pr. alto suspiria pectore, Ov.: pr. fumoso condita vina cado, Ov.: Medusae squalentia prodidit ora, zeigte, Ov. – B) insbes.: 1) zur Welt bringen, hervorbringen, parvā prodite patriā, Acc. tr. fr.: ex eadem domo et gente proditi, ICt. – übtr., vom Boden, aus sich hervorsprießen lassen, fetum olivae, Ov. – 2) zur öffentlichen Kenntnis bringen, a) zur Achtgebung, Warnung usw. aufstellen, bekanntmachen, decretum, Cic.: exemplum, statuieren, Liv.: übtr., exemplum perniciosum, turpe, anderen geben, Cic. u. Vell. – b) als publiz. t. t., jmd. (zu einem Amte) ernennen, alqm consulum rogandorum ergo, Cic.: bes. flaminem, interregem, Cic. – c) als Erzähler, Geschichtschreiber berichten, melden, falso proditum esse, Liv.: utrumque auctores prodidere, Tac.: sicut proditur, Liv.: quae scriptores prodiderunt, Cic.: m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 12, 67 u. 15, 16: proditur (es wird berichtet, erzählt, es heißt) m. Nom. u. Infin., Iustin. 28, 4, 14 u. 44, 4, 12. – d) Verborgenes od. Geheimes mitteilen, entdecken, verraten, conscios, Cic.: commissa, Hor.: secretum uxori, Suet.: crimen vultu, Ov.: v. Lebl., gaudia prodens vultus, Hor. sat. 2, 5, 104: servabam vultus ducis ac prodentia sensum lumina, Sil. 6, 384: cum turbato iam prodita voltu ira ducis tandem testata est voce dolorem, Lucan. 3, 356. – 3) treulos, verräterisch in die Hände spielen, übergeben, ausliefern, verraten, anui filiam planissime (auf Gnade u. Ungnade), Ter.: classem praedonibus, Cic.: supplicem, Nep.: verb. alqm proicere (preisgeben) ac prodere, prodere et proicere, Caes. u. Cic. – u. wie verraten übh. = der Gefahr preisgeben, alqm ad mortem, Verg.: commilitones ad caedem, Liv.: alqm in omnes cruciatus, Liv.: verb. proicere ac prodere ad inconsultam atque improvidam pugnam legiones, leichtsinnig preisgeben, Liv. – urbem, Liv.: patriam, Liv.: ne fortunas meas, ne unicam filiam tam temere proderem, Cic.: vitam et pecuniam, Ter.: caput et salutem alcis, Cic.: utilitatem communem, Cic.: libertatem, Liv.: officium, Cic.: fidem, sein Wort brechen, Sall.: alvum, den Magen verderben, Plaut.: prodita iudiciis fallacibus, Lucr. – II) weitergeben, -gehen lassen, A) ausdehnen, fristen, illi prodit vitam ad miseriam, Plaut. trin. 340. – B) verschieben, weiter hinaussetzen, porro diem, Lucil. 214: diem militibus legionis III., Cato oratt. 72, 12 (b. Fest. 242, 16): diem nuptiis, Ter. Andr. 313. – C) übergeben, überliefern, hinterlassen, sa cra suis posteris, Cic.: ius imaginis ad memoriam posteritatemque prodendae, Cic.: regnum a Tantalo proditum, Cic. – bes. schriftlich, nostrae amicitiae memoriam, Cael. in Cic. ep.: exercitus memoriam, Caes.: de Magonis interitu duplex memoria prodita est, ist eine doppelte Erzählung überliefert worden, Nep.: memoriae prodere, schriftlich hinterlassen, -überliefern, sermonem eius, Cic.: u. so memoriae prodiderunt m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Nep.: und memoriae proditur m. folg. Acc. u. Infin., Tac. u. Liv.: multos deerrasse memoria prodidit, Colum.: quos natos in insula ipsi memoriā proditum (mündlich überliefert) dicunt, Caes.: so auch quod memoriā proditum, quod est memoriā proditum ac litteris, Cic. – D) fortpflanzen, genus a sanguine Teucri, Verg. Aen. 4, 231. – / Archaist. Konj. Perf. produit, Fest. 229 (a), 16.
-
5 prodo
prō-do, didī, ditum, ere, I) hervorgeben, – bringen, - tun, A) im allg.: anima extra prodita, Lucr.: pr. alto suspiria pectore, Ov.: pr. fumoso condita vina cado, Ov.: Medusae squalentia prodidit ora, zeigte, Ov. – B) insbes.: 1) zur Welt bringen, hervorbringen, parvā prodite patriā, Acc. tr. fr.: ex eadem domo et gente proditi, ICt. – übtr., vom Boden, aus sich hervorsprießen lassen, fetum olivae, Ov. – 2) zur öffentlichen Kenntnis bringen, a) zur Achtgebung, Warnung usw. aufstellen, bekanntmachen, decretum, Cic.: exemplum, statuieren, Liv.: übtr., exemplum perniciosum, turpe, anderen geben, Cic. u. Vell. – b) als publiz. t. t., jmd. (zu einem Amte) ernennen, alqm consulum rogandorum ergo, Cic.: bes. flaminem, interregem, Cic. – c) als Erzähler, Geschichtschreiber berichten, melden, falso proditum esse, Liv.: utrumque auctores prodidere, Tac.: sicut proditur, Liv.: quae scriptores prodiderunt, Cic.: m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 12, 67 u. 15, 16: proditur (es wird berichtet, erzählt, es heißt) m. Nom. u. Infin., Iustin. 28, 4, 14 u. 44, 4, 12. – d) Verborgenes od. Geheimes mitteilen, entdecken, verraten, conscios, Cic.: commissa, Hor.: secretum uxori, Suet.: crimen vultu, Ov.: v. Lebl., gaudia prodens vultus, Hor. sat. 2, 5, 104: servabam vultus ducis ac prodentia sensum lumina, Sil. 6, 384: cum turbato iam prodita voltu ira————ducis tandem testata est voce dolorem, Lucan. 3, 356. – 3) treulos, verräterisch in die Hände spielen, übergeben, ausliefern, verraten, anui filiam planissime (auf Gnade u. Ungnade), Ter.: classem praedonibus, Cic.: supplicem, Nep.: verb. alqm proicere (preisgeben) ac prodere, prodere et proicere, Caes. u. Cic. – u. wie verraten übh. = der Gefahr preisgeben, alqm ad mortem, Verg.: commilitones ad caedem, Liv.: alqm in omnes cruciatus, Liv.: verb. proicere ac prodere ad inconsultam atque improvidam pugnam legiones, leichtsinnig preisgeben, Liv. – urbem, Liv.: patriam, Liv.: ne fortunas meas, ne unicam filiam tam temere proderem, Cic.: vitam et pecuniam, Ter.: caput et salutem alcis, Cic.: utilitatem communem, Cic.: libertatem, Liv.: officium, Cic.: fidem, sein Wort brechen, Sall.: alvum, den Magen verderben, Plaut.: prodita iudiciis fallacibus, Lucr. – II) weitergeben, -gehen lassen, A) ausdehnen, fristen, illi prodit vitam ad miseriam, Plaut. trin. 340. – B) verschieben, weiter hinaussetzen, porro diem, Lucil. 214: diem militibus legionis III., Cato oratt. 72, 12 (b. Fest. 242, 16): diem nuptiis, Ter. Andr. 313. – C) übergeben, überliefern, hinterlassen, sa cra suis posteris, Cic.: ius imaginis ad memoriam posteritatemque prodendae, Cic.: regnum a Tantalo proditum, Cic. – bes. schriftlich, nostrae amicitiae memoriam, Cael. in Cic. ep.: exercitus memoriam,————Caes.: de Magonis interitu duplex memoria prodita est, ist eine doppelte Erzählung überliefert worden, Nep.: memoriae prodere, schriftlich hinterlassen, - überliefern, sermonem eius, Cic.: u. so memoriae prodiderunt m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Nep.: und memoriae proditur m. folg. Acc. u. Infin., Tac. u. Liv.: multos deerrasse memoria prodidit, Colum.: quos natos in insula ipsi memoriā proditum (mündlich überliefert) dicunt, Caes.: so auch quod memoriā proditum, quod est memoriā proditum ac litteris, Cic. – D) fortpflanzen, genus a sanguine Teucri, Verg. Aen. 4, 231. – ⇒ Archaist. Konj. Perf. produit, Fest. 229 (a), 16. -
6 sanguis
sanguis, ĭnis (acc. SANGVEM, Inscr. Fratr. Arval. tab. 41, 22; Inscr. Orell. 2270 and 5054; cf. ex-sanguis, acc. -em.— Neutr. collat. form sanguen, ante-class., Enn. ap. Non. 224; id.ap.Cic.Rep. 1, 41, 64; id.ap.Cic. Fin. 5, 11, 31; Cic. de Or. 3, 58, 218; id. ap. Prisc. p. 708 P.; Cato ap. Gell. 3, 7, 19; Att. and Varr. ap. Non. l. l.; Lucr. 1, 837; 1, 860; Petr. 59, 1; Arn. 1, 36), m. [etym. dub.; prob. root sak-, sag-, to drop, flow; cf. Angl.-Sax. sūc-an; Germ. saugen], blood (class. only in the sing.; cf. cruor).I.Lit.:2.guttam haut habeo sanguinis,
Plaut. Most. 2, 2, 76: quod sanguen defluxerat, Cato ap. Gell. 3, 7, 19:sine sanguine hoc fieri non posse,
bloodshed, Ter. Eun. 4, 7, 9:sanguen creari,
Lucr. 1, 837:nobis venas et sanguen...esse,
id. 1, 860:in quem (ventriculum cordis) sanguis a jecore per venam illam cavam influit: eoque modo ex his partibus sanguis per venas in omne corpus diffunditur,
Cic. N. D. 2, 55, 138:fluvius Atratus sanguine,
id. Div. 1, 43, 98:flumine sanguinis meum reditum interclu, dendum putaverunt,
id. Red. ad Quir. 5, 14; id. Red. in Sen. 3, 6:nuntiatum est, in foro Subertano sanguinis rivos per totum diem fluxisse,
Liv. 26, 23, 5:cum rivi sanguis flammam orientem restinguere,
id. 28, 23, 2: pugnatum ingenti caede utrimque, [p. 1627] plurimo sanguine, Liv. 2, 64: haurire sanguinem, to shed (another's) blood:ad meum sanguinem hauriendum advolaverunt,
Cic. Sest. 24, 54:tanti sanguinis nostri hauriendi est sitis,
Liv. 26, 13, 14:nisi hauriendum sanguinem laniendaque viscera nostra praebuerimus,
id. 9, 1, 9:relicum sanguinem jubentes haurire,
id. 22, 51, 7:multum sanguinem invicem hausimus,
Curt. 4, 14, 17:multorum sanguinem hauserunt,
Sen. Ben. 6, 30, 5; Lact. 5, 1, 8: sanguinem dare, to shed (one's own) blood, give (one's) life:in beluas strinximus ferrum, hauriendus aut dandus est sanguis,
Liv. 7, 24, 4:dandus invidiae est sanguis,
id. 3, 54, 4:quid super sanguinis, qui dari pro re publicā posset, rogitantes,
id. 4, 58, 13; Sen. Ira, 1, 2, 2; 3, 18, 2:sanguinem mittere,
to bleed, let blood, Cic. Att. 6, 1, 2; so Cels. 2, 10; 4, 13;for which: emittere sanguinem de aure,
Col. 6, 14, 3:sub caudā,
id. 7, 5, 19; 6, 6, 4; 6, 9, 1:demere (e capite),
Varr. R. R. 2, 1, 23:detrahere (ex auriculā),
Col. 6, 14, 3; Cels. 2, 10, 4; 6, 6, 26:ex adversā parte de auriculā sanguinem mittere,
Col. 7, 10, 2:supprimere sanguinem,
to stanch, stop, Cels. 2, 10;for which: cohibere,
id. 8, 4; Plin. 22, 25, 71, § 147:sistere,
id. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239.—Plur. (late Lat.):B.vir sanguinum,
i. e. bloody, violent, cruel, Vulg. 2 Reg. 16, 7, 8; id. Psa. 5, 6; 25, 9; 54, 23; cf.:libera me de sanguinibus,
i. e. the guilt of shedding blood, id. ib. 50, 15:vae civitati sanguinum,
id. Ezech. 24, 9.—Transf. (class.; esp. freq. in the poets).1. a.Abstr.:b.sanguine conjuncti,
blood-relations, relatives by blood, Cic. Inv. 2, 53, 161; Sall. J. 10, 3:alicui materno a sanguine jungi,
Ov. M. 2, 368:alicui sanguine cohaerere,
Quint. 8, 3, 75:progeniem Trojano a sanguine duci,
Verg. A. 1, 19; cf.:genus alto a sanguine Teucri,
id. ib. 4, 230:Semiramio Polydaemona sanguine cretum,
Ov. M. 5, 85:sanguine cretus Sisyphio,
id. ib. 13, 31:nostri quoque sanguinis auctor Juppiter est,
id. ib. 13, 142:nec iis tantum quos sanguine attingit amandus,
Plin. Ep. 7, 24, 2:sanguinem sociare,
Liv. 4, 4, 6:Tiridates sanguinis ejusdem,
Tac. A. 6, 32.—Concr., a descendant, offspring: o pater, o genitor, o sanguen dis oriundum! Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64; and id. ap. Prisc. p. 708 P. (Ann. v. 117 Vahl.); cf.:2.non magis in alienis, quam in proximis ac sanguine ipso suo exerceret,
Liv. 7, 4, 3:in suum sanguinem saevire,
id. 40, 5, 1:Alexandri sanguis et stirps,
Curt. 10, 6, 10:suum sanguinem perditum ire,
Tac. A. 4, 66; 3, 4:ne secus quam suum sanguinem (eum) foveret ac tolleret,
id. ib. 4, 8; Vell. 1, 10, 5; Val. Max. 5, 9, 4:seu deos regesve canit, deorum Sanguinem, etc.,
Hor. C. 4, 2, 14: clarus Anchisae Venerisque sanguis (i. e. Æneas), id. C. S. 50: regius sanguis (i. e. Europa), id. C. 3, 27, 65: vos, o Pompilius sanguis (i. e. the Pisos), id. A. P. 292:non ego, pauperum Sanguis parentum,
id. C. 2, 20, 6:pro sanguine tuo,
Ov. M. 5, 515:sanguis meus,
Verg. A. 6, 836:tuus,
Tib. 1, 6, 66; Stat. Th. 3, 559.—Of other fluids (rare):II.et viridis nemori sanguis decedit et herbis,
Manil. 5, 212:Baccheus,
i. e. wine, Stat. Th. 1, 329; cf. Plin. 14, 5, 7, § 58:Pallas amat turgentes sanguine baccas,
Nemes. Ecl. 2, 50.—Trop., vigor, strength, force, spirit, life (class.), Plaut. Bacch. 1, 2, 45:amisimus, mi Pomponi, omnem non modo sucum ac sanguinem, sed etiam colorem et speciem pristinam civitatis,
Cic. Att. 4, 18, 2 (4, 16, 10); cf.Sall. Fragm. Or. Lepidi, § 25: vos o, quibus integer aevi Sanguis, ait, solidaeque suo stant robore vires,
Verg. A. 2, 639: quae cum de sanguine detraxisset aerarii, had bled the treasury (the figure taken from blood-letting), Cic. Verr. 2, 3, 36, § 83; cf.: cum ex aphaireseôs provinciam curarit, sanguinem miserit, etc., id. Att. 6, 1, 2:missus est sanguis invidiae sine dolore,
id. ib. 1, 16, 11:qui ab illo pestifero ac perdito civi jam pridem rei publicae sanguine saginantur,
id. Sest. 36, 78; cf.:illa in agendis causis jam detrita: Jugulum petere et Sanguinem mittere...nec offendunt tamen,
Quint. 8, 6, 51.—Of vigor, force of style:sucus ille et sanguis incorruptus usque ad hanc aetatem oratorum fuit, in quā naturalis inesset, non fucatus nitor,
Cic. Brut. 9, 36: orationis subtilitas etsi non plurimi sanguinis est, etc., id. Or. 23, 76:sanguine et viribus niteat,
Quint. 8, 3, 6; so (with vires) id. 10, 2, 12:Calvus metuens, ne vitiosum colligeret, etiam verum sanguinem deperdebat,
Cic. Brut. 82, 283:dicta plena sanguinis,
Quint. 11, 1, 34:sanguinem ipsum ac medullam verborum ejus eruere atque introspicere penitus,
Gell. 18, 4, 2. -
7 altus
1.altus, a, um, participle from alo., lit., grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.A.Seen from below upwards, high.I.Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44:II.sub ramis arboris altae,
Lucr. 2, 30:acervus,
id. 3, 198 al.:columellam tribus cubitis ne altiorem,
Cic. Leg. 2, 26, 66:altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes,
taller, Ov. M. 3, 181:altis de montibus,
Verg. E. 1, 83:umbras Altorum nemorum,
Ov. M. 1, 591 al. —With the acc. of measure:clausi lateribus pedem altis,
a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.:triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli,
Vitr. 4, 3:majorem turrim altam cubitorum CXX.,
id. 10, 5:alta novem pedum,
Col. 8, 14, 1:singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum,
Plin. 36, 13, 19, § 4.—Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.:(α).altissimus dignitatis gradus,
Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought:te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,
Cic. Tusc. 2, 4, 11:homo sapiens et altā mente praeditus,
highminded, id. Mil. 8:qui altiore animo sunt,
id. Fin. 5, 20, 57 al. —So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.;also of things personified: rex aetheris altus Juppiter,
Verg. A. 12, 140:Apollo,
id. ib. 10, 875:Caesar,
Hor. C. 3, 4, 37:Aeneas, i. e. deā natus,
id. S. 2, 5, 62:Roma,
Ov. Tr. 1, 3, 33:Carthago,
Prop. 2, 1, 23 al. —Of the voice, high, shrill, loud, clear:Conclamate iterum altiore voce,
Cat. 42, 18:haec fatus altā voce,
Sen. Troad. 196:altissimus sonus,
Quint. 11, 3, 23 (cf.:vox magna,
Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).— Subst.: altum, i, n., a height:sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum,
on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98:aedificia in altum edita,
Tac. H. 3, 71:quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat,
Sen. Agam. 100.—Esp.(Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens:(β).ex alto volavit avis,
Enn. Ann. 1, 108:haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto,
Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,(Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224:B.ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui,
Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64:terris jactatus et alto,
Verg. A. 1, 3:in altum Vela dabant,
id. ib. 1, 34:collectae ex alto nubes,
id. G. 1, 324:urget ab alto Notus,
id. ib. 1, 443 al.:alto mersā classe,
Sil. 6, 665:ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32:in alto jactari,
id. Inv. 2, 31, 95:naves nisi in alto constitui non poterant,
Caes. B. G. 4, 24:naves in altum provectae,
id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.:alta petens,
Verg. A. 7, 362.— Trop.:quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
Plaut. As. 1, 3, 6:imbecillitas... in altum provehitur imprudens,
Cic. Tusc. 4, 18, 42:te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit,
id. de Or. 3, 36, 145.—Seen from above downwards, deep, profound.I.Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48:II.quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis,
Plaut. Mil. 4, 4, 14:altissimae radices,
Cic. Phil. 4, 5:altae stirpes,
id. Tusc. 3, 6, 13:altissima flumina,
Caes. B. C. 3, 77:altior aqua,
id. ib. 1, 25:alta theatri Fundamenta,
Verg. A. 1, 427:gurgite in alto,
in the deep whirlpool, id. E. 6, 76:altum vulnus,
id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48:altum totā metitur cuspide pectus,
Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.:unde altior esset Casus,
Juv. 10, 106.—With the abl. of measure:faciemus (scrobes) tribus pedibus altas,
Pall. Jan. 10, 3.—Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound:C.somno quibus est opus alto,
Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35:sopor,
Verg. A. 8, 27:quies,
id. ib. 6, 522:silentium,
id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22:altissima tranquillitas,
Plin. Ep. 2, 1:altissima eruditio,
id. ib. 4, 30:altiores artes,
Quint. 8, 3, 2.— Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed:ex alto dissimulare,
Ov. Am. 2, 4, 16:non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere,
Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched:quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt,
Cic. Fam. 3, 5:quid causas petis ex alto?
Verg. A. 8, 395 (cf.:alte repetere in the same sense,
Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old:A. I.genus alto a sanguine Teucri,
Verg. A. 6, 500:Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti,
id. ib. 9, 697;genus Clauso referebat ab alto,
Ov. F. 4, 305:altā gente satus,
Val. Fl. 3, 202:altis inclitum titulis genus,
Sen. Herc. Fur. 338.— Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).Lit.:II.alte ex tuto prospectum aucupo,
Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.:colomen alte geminis aptum cornibus,
id. ib. p. 221:alte jubatos angues,
Naev. ib. p. 9:jubar erigere alte,
Lucr. 4, 404:roseā sol alte lampade lucens,
id. 5, 610:in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat,
Cato, R. R. 50:cruentum alte extollens pugionem,
Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15:(aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte,
Lucr. 6, 689:dextram Entellus alte extulit,
Verg. A. 5, 443:alte suras vincire cothurno,
high up, id. ib. 1, 337:puer alte cinctus,
Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92:unda alte subjectat arenam,
Verg. G. 3, 240:Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti,
Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16:eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo,
to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.— Comp.:quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt,
Cic. Tusc. 5, 13, 37:tollam altius tectum,
id. Har. Resp. 15, 33:altius praecincti,
Hor. S. 1, 5, 5:pullus in arvis altius ingreditur,
Verg. G. 3, 75:caput altius effert,
id. ib. 3, 553:altius atque cadant imbres,
id. E. 6, 38 ubi v. Forb.:altius aliquid tenere,
Sen. Q. N. 1, 5.— Sup.: [p. 96] cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—Trop.:B. I.alte natus,
Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.):alte enim cadere non potest,
Cic. Or. 28, 98:video te alte spectare,
id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.— Comp.:altius se efferre,
Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4:altius irae surgunt ductori,
Verg. A. 10, 813:altius aliquid agitare,
Cels. 1 prooem.:attollitur vox altius,
Quint. 11, 3, 65:verbis altius atque altius insurgentibus,
id. 8, 4, 27.— Sup.:Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit,
Vell. 2, 35:ingenium altissime adsurgit,
Plin. Ep. 8, 4.—Lit.:II.ablaqueato ficus non alte,
Cato, R. R. 36:ferrum haud alte in corpus descendere,
Liv. 1, 41:alte vulnus adactum,
Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30:timidum caput abdidit alte,
Verg. G. 3, 422:alte consternunt terram frondes,
deeply strew, id. A. 4, 443:ut petivit Suspirium alte!
Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.:ingentem gemitum dat pectore ab imo,
Verg. A. 1, 485):inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres,
Cato, R. R. 21, 2:minimum alte pedem,
Col. de Arb. 30.— Comp.:ne radices altius agant,
Col. 5, 6, 8:terra altius effossa,
Quint. 10, 3, 2:cum sulcus altius esset impressus,
Cic. Div. 2, 23, 50:frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus,
Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.:(latronibus gladium) altissime demergo,
App. M. 2, 32.—Trop., deeply, profoundly, far, from afar:2.privatus ut altum Dormiret,
Juv. 1, 16:alte terminus haerens,
Lucr. 1, 77:longo et alte petito prooemio respondere,
Cic. Clu. 21, 58:ratio alte petita,
Quint. 11, 1, 62:alte et a capite repetis, quod quaerimus,
Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.— Comp.:qui altius perspiciebant,
had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19:quae principia sint, repetendum altius videtur,
must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16:altius repetitae causae,
Quint. 11, 1, 62:de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor,
Cic. Verr. 4, 105:Hisce tibi in rebus latest alteque videndum,
Lucr. 6, 647:altius supprimere iram,
Curt. 6, 7, 35:altius aliquem percellere,
Tac. A. 4, 54:altius metuere,
id. ib. 4, 41:altius animis maerere,
id. ib. 2, 82:cum verbum aliquod altius transfertur,
Cic. Or. 25, 82:Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,
Verg. G. 4, 285;so,
Tac. H. 4, 12:altius aliquid persequi,
Plin. 2, 23, 31, § 35:hinc altius cura serpit,
id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.:qui vir et quantus esset, altissime inspexi,
Plin. Ep. 5, 15, 5. -
8 Náviget, háec summá (e)st
Пусть плывет, это все.Вергилий, "Энеида", IV, 223-237:Vád(e) age, náte, vocá zephyrós et lábere pínnis,Dárdaniúmque ducém, Tyriá Karthágine quí nuncÉxpectát fatísque datás non réspicit úrbes,Ádloquer(e) ét celerís defér mea dícta per áuras.Prómisít Grajúmqu(e) ideó bis víndicat ármis;Italiám regerét, genus ált(o) a sánguine TéucriPróderet ác totúm sub léges mítteret órbem.Néc super ípse suá molítur láude labórem,Náviget: háec summá (e)st, hic nóstri núntius ésto.Сын мой, ступай, Зефиров зови и к владыке дарданцевТы на крыльях слети: он теперь в Карфагене тирийскомМедлит, забыв об иных городах, судьбой ему данных, -Все, что скажу я, ему отнеси ты с ветром проворным:Мать, за сына моля, не это нам обещалаИ не затем два раза его спасала от греков, -Но чтоб Италией он, вековую державу зачавшей,Род произвел и весь мир своим подчинил бы законам.Если ж его самого не прельщает подвигов слава,Если трудами хвалу он себе снискать не желает, -Разве о внуках своих, о Лавиния пашнях не помнит?Пусть отплывает! Вот все, что от нас ему возвестишь ты.(Перевод С. Ошерова)- Слова Юпитера, отправляющего вестника богов Меркурия к Энею с приказанием плыть из Карфагена в Италию, предназначенную ему после падения Трои как новая родина.Тому новому, что вырастает из европейской войны и Октябрьской революции, суждено развиваться целые столетия; литература вправе потратить несколько лет на то, чтобы осознать и научиться воплощать это новое. О нашей молодой поэзии скажем словами Вергилия: naviget, haec summa est, пусть она плывет (т. е. идет вперед, а не стоит на месте), в этом - все. (В. Я. Брюсов, Смысл современной поэзии.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Náviget, háec summá (e)st
-
9 altus
altus adj. with comp. and sup. [P. of alo], nourished, grown great, high, lofty, tall: altior illis, taller, O.: montes, V.—Meton., deep: altissimae radices: altissima flumina, Cs.: altior aqua, Cs.: volnus, V.—Fig., high, elevated, lofty: altissimus dignitatis gradus: rex aetheris Iuppiter, V.: Caesar, H.: Roma, O.: te natura altum genuit: qui altiore animo sunt: alta sperare, greatness, L.— Of the countenance, proud, stern, disdainful: Reiecit alto dona Voltu, H.—Deep, profound: somnus, H.: quies, V.: dissimulatio, Cu. — Ancient, old, remote: altior memoria: genus alto a sanguine Teucri, V.: Sarpedon, V.* * *Ialta -um, altior -or -us, altissimus -a -um ADJhigh; deep/profound; shrill; lofty, noble; deep rooted; far-fetched; grown greatIInourishing, support -
10 generōsus
generōsus adj. with comp. and sup. [genus], of noble birth, well-born, noble, eminent: stirps: sanguine Teucri Anaxarete, O.: nemo generosior est te, H.: existumo fortissimum quemque generosissimum, S.: atria, O.— Of a good kind, noble, superior, excellent: pecus, V.: generosum requiro (vinum), H.: flos, O.: Insula metallis, V.—Fig., noble-minded, magnanimous, generous: rex: generosum dicere hunc, Iu.— Noble, dignified, honorable: ortus amicitiae: virtus: forma.* * *generosa, generosum ADJnoble, of noble birth; of good family/stock -
11 prō-dō
prō-dō didī, ditus, ere, to put forth, exhibit, reveal: Medusae squalentia ora, O.—To bring forth, produce, propagate: genus alto a sanguine Teucri, V.: Quae dies ut cesset prodere furem, Iu.—To put forth, relate, report, record, hand down, transmit: ea, quae scriptores prodiderunt: Thucydides ossa eius esse sepulta memoriae prodidit, has recorded, N.: quos natos in insulā ipsā memoriā proditum dicunt, that there is a tradition, Cs.: ius imaginis ad memoriam posteritatemque prodendae.—To proclaim, appoint, elect, create: quem produnt patres consulum rogandorum ergo: flaminem.—To reveal, make known, disclose, discover, betray: cum decretum proditur, lex veri rectique proditur: is me deseruit ac prodidit: classem praedonibus: hosti rem p., S.: crimen voltu, O.: arcanum, Iu.: Gaudia prodentem voltum celare, H.— To give up, surrender, abandon: anui prodita abs te filiast, T.: suam vitam, T.: ad improvidam pugnam legiones, expose, L.—Fig., to set forth, give display: perniciosum exemplum: prodendi exempli causā, of setting an example, L.—To extend, protract: aliquot nuptiis dies, i. e. delay the wedding a few days, T. -
12 generosus
I.Lit.:B.generosa ac nobilis virgo (opp. mulier ignota),
Cic. Par. 3, 1, 20:civili generosa ab stirpe profectus,
id. Div. 1, 12, 20:generosissima femina,
Suet. Tib. 49; cf.:viderat a veteris generosam sanguine Teucri Iphis Anaxareten, humili de stirpe creatus,
Ov. M. 14, 698:non quia, Maecenas, nemo generosior est te... naso suspendis adunco Ignotos,
Hor. S. 1, 6, 2; cf. id. 24: quamquam ego naturam unam et communem omnium existimo, sed fortissimum quemque generosissimum, Sall. J. 85, 15:nominibus generosus avitis,
Ov. Tr. 4, 4, 1:Maeoniā generose domo,
Verg. A. 10, 141:miles,
i. e. the Fabii, Ov. F. 2, 199:o generosam stirpem!
Cic. Brut. 58, 213:atria,
Ov. F. 1, 591:quis enim generosum dixerit hunc?
Juv. 8, 30:sapiens et nobilis et generosus,
id. 7, 191; 8, 224.—Transf., of animals, plants, etc., of a good or noble species, noble, superior, excellent (mostly poet. and in post-Aug. prose):II.sues,
of a noble stock, Plin. 11, 40, 95, § 233:pecus,
Verg. G. 3, 75:equus,
Quint. 5, 11, 4; Symm. Ep. 4, 61:leones generosissimi,
Plin. 10, 21, 24, § 47:testa (i. e. concha),
Hor. S. 2, 4, 31:ostrea,
Plin. 32, 6, 21, § 61:generosum et lene requiro (vinum),
of a good sort, generous, Hor. Ep. 1, 15, 18; cf.vitis,
Col. 3, 2 fin.; 3, 2, 17:pruna,
Ov. M. 13, 818; cf.:generosissima mala,
Plin. 15, 17, 18, § 64:quod est pomum generosissimum? nonne quod optimum?
Quint. 5, 11, 4:sorba,
Plin. 15, 21, 23, § 85:obsonium,
id. 15, 29, 35, § 118:arbor,
Quint. 8, 3, 76:flos,
Ov. F. 5, 211 al.:generosos palmite colles,
id. M. 15, 710; cf.:insula inexhaustis Chalybum generosa metallis,
Verg. A. 10, 174.—Trop.A.Of persons, noble-minded, magnanimous, generous:B.cum de imperio certamen esset cum rege generoso ac potente (Pyrrho),
Cic. Off. 3, 22, 86; cf.:quid homo? nonne is generosissimus qui optimus?
Quint. 5, 11, 4:Alexander generosi spiritus imperator,
Plin. 8, 40, 61, § 149:quis enim generosum dixerit hunc qui Indignus genere,
Juv. 8, 30.—Of things, noble, dignified, honorable:humilis et minime generosus ortus amicitiae,
Cic. Lael. 9, 29:quaedam generosa virtus,
id. Tusc. 2, 6, 16:Dolabella, vir simplicitatis generosissimae,
Vell. 2, 125 fin.:quo generosior celsiorque est (animus),
Quint. 1, 2, 3; id. 2, 4, 4:forma magnifica et generosa quodammodo,
Cic. Brut. 75, 261;quoted by Suet. paraphrastically,
Suet. Caes. 55: quicquid est in oratione generosius, Quint. prooem. 24: tamen emerui generosos vestis honores, i. e. the dress of honor (of a mother of three children), Prop. 4, 11, 61. —Hence, * adv.: gĕnĕrōse (acc. to II.), nobly:generosius Perire quaerens,
Hor. C. 1, 37, 21. -
13 prodo
prō-do, dĭdi, dĭtum, 3 (archaic produit for prodiderit, = porro dederit, porticum sartam tectamque habeto, prodito, Lex Censor. ap. Fest. p. 229, 17 Müll.; pres. part. abl. sing. prodente, Cic. Tusc. 2, 13, 31), v. a.I.To give, put, or bring forth (class.;B.syn. edo, profero, promo): prodit fumoso con dita vina cado,
Ov. F. 5, 518:suspiria pectore,
id. M. 1, 656:hydraulam et choraulam,
to show, Suet. Ner. 54:exemplum tur pe,
to give a bad example, Vell. 2, 119, 4:perniciosum exemplum,
Cic. Fl. 11, 25:prodendi exempli causā,
of setting an example, Liv. 1, 11, 7.—In partic.1.To bring forth, bear, produce ( poet.): parvā prodite patriā, Att. ap. App. de Deo Socr. p. 55:2.quae tam festa dies ut cesset prodere furem, Perfidiam, fraudes,
Juv. 13, 23.—To put forth in writing, i. e. to publish, make known, relate, report, record:3.cum decretum proditur, lex veri rectique proditur,
Cic. Ac. 2, 9, 27:Procilius non idem prodidit, quod Piso,
Varr. L. L. 5, § 148:ea, quae scriptores Graeciae prodiderunt,
Cic. Tusc. 1, 13, 29:haec monumenta nobis litterae prodiderunt,
id. Planc. 39, 94: Thucydides ossa ejus clam ab amicis esse sepulta, memoriae prodidit, has handed down to memory, i. e. has recorded, Nep. Them. 10, 5:hujus bella gesta multi memoriae prodiderunt,
id. Hann. 13, 3:ut produnt,
as they say. Plin. 34, 7, 16, § 33: prodere aliquid memoriā, to put forth from memory, i. e. to record, relate:quos natos in insulā ipsā, memoriā proditum dicunt,
Caes. B. G. 5, 12:ut quod proditum memoriā est,
Cic. Rep. 2, 31, 54.—Esp., to publish, proclaim any one as appointed to an office, i. e. to appoint, elect, create a public officer of any kind (syn.:creo, designo): cum populo agendi jus esto ei, quem produnt patres consulum creandorum ergo,
Cic. Leg. 3, 4, 10;flaminem,
id. Mil. 17, 46:interregem,
id. Dom. 14, 38:dictatorem,
Dig. 1, 2, 2, § 18; to make known, disclose, discover, betray, Plaut. Cist. 4, 2, 75:homine prodente conscios,
Cic. Tusc. 2, 13, 31:crimen vultu,
Ov. M. 2, 447:tamquam prodiderim quidquid scio,
Juv. 9, 97:arcanum,
id. 9, 115.—To betray perfidiously, surrender treacherously:4.si Brutum prodideritis, et deserueritis,
Cic. Phil. 10, 3, 7:is me deseruit ac prodidit,
id. Fl. 33, 81; id. Sest. 14, 32; cf. id. Verr. 2, 1, 33, § 84:prodebas caput et salutem meam,
id. Pis. 24, 56:classem praedonibus,
id. Verr. 2, 5, 41, § 106:hosti rempublicam,
Sall. J. 31, 18:patriam,
Cic. Fin. 3, 9, 32.—To give up, surrender, abandon: rem summam, Enn. ap. Fest. p. 229 Müll. (Ann. v. 411 Vahl.):II.suam vitam, et Pecuniam omnem,
Ter. Heaut. 3, 1, 70.—To extend, permit to go farther.A.To put off, defer (anteclass.), Fest. p. 242 Müll.—B.To prolong, = produco, de mendico male meretur qui ei dat quod edit, nam illi prodit vitam ad miseriam, Plaut. Trin. 2, 2, 58 sq.—C.To hand down, transmit, bequeath (class.):D.qui sacra suis posteris prodiderunt,
Cic. Mil. 30, 83:jus imaginis ad memoriam posteritatemque prodendae,
id. Verr. 2, 5, 14, § 36:regnum a Tantalo proditum,
id. Off. 3, 21, 84.—To propagate ( poet.):qui genus alto a sanguine Teucri Proderet,
Verg. A. 4, 230.
См. также в других словарях:
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français