-
1 cedo
1.cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. [perh. for cecado, redupl. from cado], to go, i. e. to be in motion, move, walk, go along.I.In gen.A.Lit. (rare, and only poet.: for which, in the common lang., incedo);B.candidatus cedit hic mastigia,
Plaut. Cas. 2, 8, 10:non prorsus, verum transvorsus cedit, quasi cancer,
id. Ps. 4, 1, 45; cf. id. ib. 1, 3, 74; Hor. S. 2, 1, 65.—More freq.,Trop.1.Like ire, to have some result, to eventuate, happen, result, turn out, to work; and, acc. to its connection, to turn out well or ill, to succeed or fail:2.gesta quae prospere ei cesserunt,
Nep. Timoth. 4, 6; Sall. C. 26, 5; Tac. A. 1, 28:cetera secundum eventum proelii cessura,
id. H. 3, 70; Suet. Aug. 91; Gell. 4, 5, 4:bene,
Hor. S. 2, 1, 31; Ov. M. 8, 862; Plin. Pan. 44 fin.:optime,
Quint. 10, 7, 14:male,
Hor. S. 2, 1, 31; and:male alicui,
Ov. M. 10, 80; Suet. Claud. 26; cf. Verg. A. 12, 148; Quint. 10, 2, 16:utcumque cesserit,
Curt. 7, 4, 16; cf. Suet. Calig. 53; Tac. Agr. 18:parum,
Suet. Claud. 34:opinione tardius,
id. Ner. 33:pro bono,
id. Tit. 7:in vanum (labor),
Sen. Hippol. 183. —Cedere pro aliquā re, to be equivalent to, to go for something, to be the price of:II.oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent,
Cato, R. R. 150, 2; Col. 12, 14; Tac. G. 14; Pall. Sept. 1, 4.—In partic.A.In respect to the terminus a quo.1.To go from somewhere, to remove, withdraw, go away from, depart, retire (freq. and class.):b.cedunt de caelo corpora avium,
Enn. Ann. 96 Vahl.:quia postremus cedis,
Plaut. Men. 5, 7, 29:ego cedam atque abibo,
Cic. Mil. 34, 93:cedens carinā,
Cat. 64, 249; cf. id. 64, 53:quoquam,
Lucr. 5, 843:aliquo sucus de corpore cessit,
id. 3, 223:coma de vertice,
Cat. 66, 39:e toto corpore anima,
Lucr. 3, 210:ex ingratā civitate,
Cic. Mil. 30, 81:e patriā,
id. Phil. 10, 4, 8:patriā,
id. Mil. 25, 68:Italiā,
id. Phil. 10, 4, 8; Nep. Att. 9, 2; Tac. A. 2, 85 fin. —Milit. t. t.:c.de oppidis,
to abandon, go away from, Cic. Att. 7, 22, 2:loco,
to yield, give up his post, Nep. Chabr. 1, 2; Liv. 2, 47, 3; Tac. G. 6; Suet. Aug. 24 et saep.:ex loco,
Liv. 3, 63, 1:ex acie,
id. 2, 47, 2.—In commercial lang. t. t.: foro, to withdraw from the market, i. e. to give up business, be insolvent, stop payment, Dig. 16, 3, 7, § 2; Sen. Ben. 4, 39, 2; Juv. 11, 50.—So also,d.Bonis or possessionibus (alicui), to give up or cede one ' s property or interest (in favor of a person):2.alicui hortorum possessione,
Cic. Mil. 27, 75; so id. Off. 2, 23, 82; cf. Suet. Tib. 10; id. Caes. 72; id. Ner. 35; id. Gram. 11.— Hence of debtors, to make over their property instead of payment; cf. Dig. 42, 3, tit. de cessione bonorum.—Pregn. (cf. abeo, II.), to pass away, disappear; and specif.,a.Of men, to die:b. c.vitā,
Cic. Tusc. 1, 15, 35; Hor. S. 1, 1, 119:e vita,
Cic. Brut. 1, 4; Plin. Pan. 43, 4; cf.senatu,
to withdraw from, Tac. A. 2, 48; 11, 25.—Of other things: pudor ex pectore cessit, Lucil. ap. Non. p. 250, 26:3.memoriā,
Liv. 2, 33, 9 (for which:excedere memoriā,
Liv. 7, 32, 15; and:excedere e memoriā,
id. 26, 13, 5):non Turno fiducia cessit,
Verg. A. 9, 126:cedant curaeque metusque,
Stat. S. 1, 2, 26 et saep.; cf. cesso.—Trop.: cedere alicui or absol., to yield to one (to his superiority), to give the preference or precedence, give place to, submit to (class.; esp. freq. in the histt., of the weaker party, withdrawing, fleeing from).a.To yield to, give place to:b.quācumque movemur, (aër) videtur quasi locum dare et cedere,
Cic. N. D. 2, 33, 83:cedebat victa potestas,
Lucr. 5, 1271:ubi vinci necesse est, expedit cedere,
Quint. 6, 4, 16; 11, 1, 17; 12, 10, 47; cf. Sall. J. 51, 1:Viriatho exercitus nostri imperatoresque cesserunt,
Cic. Off. 2, 11, 40; Nep. Ham. 1, 2; Sall. J. 51, 4; Liv. 2, 10, 7; Tac. A. 1, 56; 4, 51; Suet. Tib. 16 et saep.:Pelides cedere nescius,
Hor. C. 1, 6, 6:di, quibus ensis et ignis Cesserunt,
i. e. who remained unhurt in the destruction of Troy, Ov. M. 15, 862:eidem tempori, ejusdem furori, eisdem consulibus, eisdem minis, insidiis, periculis,
Cic. Sest. 29, 63; so,fortunae,
Sall. C. 34, 2:invidiae ingratorum civium,
Nep. Cim. 3, 2:majorum natu auctoritati,
id. Timoth. 3, 4:nocti,
Liv. 3, 17, 9, and 3, 60, 7; 4, 55, 5; cf. Quint. 5, 11, 9:loco iniquo, non hosti cessum,
Liv. 8, 38, 9:oneri,
Quint. 10, 1, 24:vincentibus vitiis,
id. 8, 3, 45:malis,
Verg. A. 6, 95 et saep.—To yield to in rank, distinction, etc., i. e. to be inferior to:c.cum tibi aetas nostra jam cederet, fascesque summitteret,
Cic. Brut. 6, 22:nullā aliā re nisi immortalitate cedens caelestibus,
id. N. D. 2, 61, 153:neque multum cedebant virtute nostris,
Caes. B. G. 2, 6; Quint. 1, 6, 36: Picenis cedunt pomis Tiburtia suco;Nam facie praestant,
Hor. S. 2, 4, 70; so,anseribus (candore),
Ov. M. 2, 539:laudibus lanificae artis,
id. ib. 6, 6;5, 529: cum in re nullā Agesilao cederet,
Nep. Chabr. 2, 3; Quint. 10, 1, 108:alicui de aliquā re,
Plin. 35, 10, 36, § 80:alicui re per aliquid,
id. 33, 3, 19, § 59.— Impers.:ut non multum Graecis cederetur,
Cic. Tusc. 1, 3, 5; Liv. 24, 6, 8. —To comply with the wishes, to yield to one:4.cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,
Cic. Lig. 7, 21; cf. Tac. A. 12, 5:precibus,
Cic. Planc. 4, 9:cessit tibi blandienti Cerberus,
Hor. C. 3, 11, 15;cf,
id. Ep. 1, 18, 43 sq.; Verg. A. 2, 704; 3, 188; Ov. M. 6, 32; 6, 151; 9, 13;9, 16: omnes in unum cedebant,
Tac. A. 6, 43; 3, 16; cf. id. ib. 12, 10 and 41.—Hence,Act.: cedere (alicui) aliquid = concedere, to grant, concede, allow, give up, yield, permit something to some one:B.permitto aliquid iracundiae tuae, do adulescentiae, cedo amicitiae, tribuo parenti,
Cic. Sull. 16, 46:multa multis de jure suo,
id. Off. 2, 18, 64:currum ei,
Liv. 45, 39, 2:victoriam hosti,
Just. 32, 4, 7:alicui pellicem et regnum,
id. 10, 2, 3:imperium,
id. 22, 7, 4:possessionem,
Dig. 41, 2, 1:in dando et cedendo loco,
Cic. Brut. 84, 290.—Also with a clause as object, Stat. Th. 1, 704 (but in Hor. Ep. 2, 1, 67, read credit).—And with ut and subj.:hac victoriā contenta plebes cessit patribus, ut in praesentiā tribuni crearentur, etc.,
Liv. 6, 42, 3; Tac. A. 12, 41: non cedere with quominus, Quint. 5, 7, 2.—In respect to the terminus ad quem, to arrive, attain to, come somewhere:2.cedunt, petunt,
Plaut. Aul. 3, 5, 43:ibi ad postremum cedit miles, aes petit,
id. ib. 3, 5, 52.—Trop.:C.hoc cedere ad factum volo,
come to its execution, Plaut. Capt. 2, 2, 102.—Cedere alicui or in aliquem, to come to, fall ( as a possession) to one, to fall to his lot or share, [p. 308] accrue:D.ut is quaestus huic cederet,
Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170:captiva corpora Romanis cessere,
Liv. 31, 46, 16:nolle ominari quae captae urbi cessura forent,
id. 23, 43, 14; Verg. A. 3, 297; 3, 333; 12, 17; 12, 183; Hor. C. 3, 20, 7; Ov. M. 5, 368; 4, 533:undae cesserunt piscibus habitandae,
id. ib. 1, 74 al.:alicui in usum,
Hor. S. 2, 2, 134:Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere,
Tac. A. 1, 1; so id. H. 3, 83; id. Agr. 5; id. A. 2, 23:aurum ex hostibus captum in paucorum praedam cessisse,
Liv. 6, 14, 12; Curt. 7, 6, 16; Tac. A. 15, 45; for which: cedere praedae (dat.) alicujus, Liv. 43, 19, 12; and:praeda cedit alicui,
Hor. C. 3, 20, 7:ab Tullo res omnis Albana in Romanum cesserit imperium,
Liv. 1, 52, 2; Hor. Ep. 2, 2, 174:in dicionem M. Antonii provinciae cesserant,
Tac. H. 5, 9.—Cedere in aliquid, like abire in aliquid (v. abeo, II.), to be changed or to pass into something, to be equivalent to or become something:2.poena in vicem fidei cesserat,
Liv. 6, 34, 2; cf.:temeritas in gloriam cesserat,
Curt. 3, 6, 18; Plin. 35, 10, 36, § 91; Tac. H. 2, 59 fin.; id. G. 36; Plin. Pan. 83, 4:in proverbium,
Plin. 23, 1, 23, § 42:in exemplorum locum,
Quint. 5, 11, 36.—Hence, * cēdenter, adv. of the part. pres. cedens (not used as P. a.), by yielding, Cael. Aur. Acut. 3, 16, 129.cĕdo, old imperat. form, whose contr. plur. is cette (cf. Prob. II. p. 1486 P.; Non. p. 84, 31 sq.) [compounded of the particle -ce and the root da-; v. 1. do], hither with it! here! give! tell, say (implying great haste, familiarity, authority, and so differing from praebe, dic, etc.); cf. Key, § 731.I. (α).With acc.:(β).cette manus vestras measque accipite,
Enn. Trag. 320 Vahl.:cedo aquam manibus,
give water! Plaut. Most. 1, 3, 150:puerum, Phidippe, mihi cedo: ego alam,
Ter. Hec. 4, 4, 86:tuam mi dexteram,
Plaut. Curc. 2, 3, 28; so Ter. Heaut. 3, 1, 84; and:cette dextras,
Plaut. Merc. 5, 4, 4:senem,
bring hither the old man, Ter. Phorm. 2, 2, 7:convivas,
Plaut. Ps. 3, 2, 101:quemvis arbitrum,
Ter. Ad. 1, 2, 43: eum aliquis cette in conspectum, Att. ap. Non. p. 85, 1:cedo illum,
Phaedr. 5, 2, 6.—Absol.: Al. En pateram tibi: eccam. Am. Cedo mi, Plaut. Am. 2, 2, 146. —II.Esp.A.Let us hear, tell, out with it:B.age, age, cedo istuc tuom consilium: quid id est?
Ter. Heaut. 2, 3, 91:unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum,
Cic. Verr 2, 5, 26, § 67:cedo mihi unum, qui, etc.,
id. ib. 2, 3, 12, § 29: cedo, si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cato ap. Quint. 9, 2, 21: cedo, cujum puerum hic apposuisti? dic mihi. Ter. And. 4, 4, 24; cf. Naev. ap. Cic. Sen. 6, 20; Ter. Eun. 1, 2, 82; Pac. ap. Non. p. 85, 6; Cic. Part. Or. 1, 3:cedo igitur, quid faciam,
Ter. And. 2, 3, 9; cf. Cic. Div. 2, 71, 146; id. Verr. 2, 2, 43, § 106: cedo, si conata peregit, tell how, if, etc., Juv. 13, 210; so id. 6, 504.—With dum:cedo dum, en unquam audisti, etc.?
Ter. Phorm. 2, 2, 15.—In respect to action, cedo = fac, ut, grant that, let me:C.cedo ut bibam,
Plaut. Most. 2, 1, 26:cedo ut inspiciam,
id. Curc. 5, 2, 54:ego, statim, cedo, inquam si quid ab Attico,
Cic. Att. 16, 13, a, 1.—For calling attention, lo! behold! well! cedo mihi leges Atinias, Furias, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109:cedo mihi ipsius Verris testimonium,
id. ib. 2, 1, 33, § 84; id. N. D. 1, 27, 75; cf. id. Brut. 86, 295; id. Sest. 50, 108:haec cedo ut admoveam templis, et farre litabo,
Pers. 2, 75:cedo experiamur,
App. Mag. p. 298, 14. -
2 data
1.do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:I.duim = dem,
Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:duis,
Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:duas = des,
id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:duit,
Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:duint,
Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:dane = dasne,
Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).In gen.:(β).eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,
Plaut. Am. prol. 138; cf.:patera, quae dono mi illic data'st,
id. ib. 1, 3, 36:dandis recipiendisque meritis,
Cic. Lael. 8; cf.:ut par sit ratio acceptorum et datorum,
id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:obsides,
id. ib. 1, 19, 1;1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,
Cic. Rep. 1, 13:hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,
id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,
id. ib. 1, 31; cf.imperia,
id. ib. 1, 44:centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,
id. ib. 2, 22:Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,
id. ib. 3, 9 fin.:ei filiam suam in matrimonium dat,
Caes. B. G. 1, 3, 5:litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,
Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;and in the same signif.: aliquid ad aliquem,
id. ib. 10, 8 fin.:litteras alicui, said of the writer,
to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;of the bearer, rarely,
to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,
parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:dare poenas,
to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:alicui poenas dare,
to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,
Cic. Rep. 1, 41:quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,
id. ib. 1, 10:dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,
id. ib. 1, 9; cf.:ansas alicui ad reprehendendum,
id. Lael. 16, 59:multas causas suspicionum offensionumque,
id. ib. 24:facultatem per provinciam itineris faciundi,
Caes. B. G. 1, 7, 5;for which: iter alicui per provinciam,
id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:modicam libertatem populo,
Cic. Rep. 2, 31:consilium,
id. Lael. 13:praecepta,
id. ib. 4 fin.:tempus alicui, ut, etc.,
id. Rep. 1, 3:inter se fidem et jusjurandum,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:operam,
to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:operam virtuti,
id. Lael. 22, 84;also: operam, ne,
id. ib. 21, 78:veniam amicitiae,
id. ib. 17:vela (ventis),
to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:dextra vela dare,
to steer towards the right, Ov. 3, 640:me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,
Cic. Att. 2, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est,
id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:prout tempus ac res se daret,
Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,
Mart. 5, 81, 2; cf.:dat census honores,
Ov. F. 1, 217.—Poet. with inf.:(γ).da mihi frui perpetuā virginitate,
allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:di tibi dent captā classem reducere Trojā,
Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—With ne:II.da, femina ne sim,
Ov. M. 12, 202.In partic.A.In milit. lang.1.Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.2.transf. beyond the military sphere,
Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;3.hence),
to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;and more freq. transf. beyond the milit. sphere,
to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—B. 1.Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;2.hence called tria verba,
Ov. F. 1, 47.—Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:C.interim tamen recedere sensim datur,
Quint. 11, 3, 127:ex quo intellegi datur, etc.,
Lact. 5, 20, 11.—In philos. lang., to grant a proposition:D.in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),
Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin. —Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:E.tum genu ad terram dabo,
to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:aliquem ad terram,
Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:me haec deambulatio ad languorem dedit!
has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:hanc mihi in manum dat,
id. And. 1, 5, 62:praecipitem me in pistrinum dabit,
id. ib. 1, 3, 9:hostes in fugam,
Caes. B. G. 5, 51 fin.:hostem in conspectum,
to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:aliquem in vincula,
to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:arma in profluentes,
id. 4, 12, 9:aliquem usque Sicanium fretum,
Val. Fl. 2, 28:aliquem leto,
to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:se in viam,
to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:sese in fugam,
id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:se fugae,
id. Att. 7, 23, 2:Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,
id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:F.qui dederit damnum aut malum,
Ter. And. 1, 1, 116:nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,
Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:malum dare,
id. N. D. 1, 44, 122:hoc quī occultari facilius credas dabo,
Ter. Hec. 5, 4, 29:inania duro vulnera dat ferro,
Ov. M. 3, 84:morsus,
Prop. 5, 5, 39; cf.:motus dare,
to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):stragem,
id. 1, 288:equitum ruinas,
to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:pectora tristitiae dissolvenda dedit,
caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—Prov.: dant animos vina,
Ov. M. 12, 242. —Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:b.Caere hospitio Vestalium cultisque diis,
Liv. 7, 20:plus stomacho quam consilio,
Quint. 10, 1, 117 et saep.:ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,
i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:dabat et famae, ut, etc.,
Tac. A. 1, 7.—Hence,Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:G.dedit se etiam regibus,
Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:mihi si large volantis ungula se det equi,
Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,
Cic. Rep. 1, 111:se sermonibus vulgi,
id. ib. 6, 23:se jucunditati,
id. Off. 1, 34 al.:se populo ac coronae,
to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:se convivio,
Suet. Caes. 31 et saep.:si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,
Cic. de Or. 2, 44, 187.—Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):H.erili filio hanc fabricam dabo,
Plaut. Bacch. 2, 3, 132:quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,
Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:imo etiam dabo, quo magis credas,
Ter. Phorm. 5, 6, 37:da mihi nunc, satisne probas?
Cic. Ac. 1, 3, 10:Thessalici da bella ducis,
Val. Fl. 5, 219:is datus erat locus colloquio,
appointed, Liv. 33, 13:fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,
i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:seu pius Aeneas eripuisse datur,
Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:I.docere fabulam, agere fabulam),
Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;and transf.,
Cic. Clu. 31, 84; cf.also: dare foras librum = edere,
Cic. Att. 13, 22, 3.—Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—K.Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:L.nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,
Ter. And. prol. 8:hoc vitio datur,
id. Ad. 3, 3, 64:inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,
Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):M.qui cenam parasitis dabit,
Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:prandium dare,
id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):2.dari sibi diem postulabat,
a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.- do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;3.but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,
Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.do, acc. of domus, v. domus init. -
3 do
1.do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:I.duim = dem,
Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:duis,
Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:duas = des,
id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:duit,
Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:duint,
Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:dane = dasne,
Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).In gen.:(β).eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,
Plaut. Am. prol. 138; cf.:patera, quae dono mi illic data'st,
id. ib. 1, 3, 36:dandis recipiendisque meritis,
Cic. Lael. 8; cf.:ut par sit ratio acceptorum et datorum,
id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:obsides,
id. ib. 1, 19, 1;1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,
Cic. Rep. 1, 13:hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,
id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,
id. ib. 1, 31; cf.imperia,
id. ib. 1, 44:centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,
id. ib. 2, 22:Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,
id. ib. 3, 9 fin.:ei filiam suam in matrimonium dat,
Caes. B. G. 1, 3, 5:litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,
Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;and in the same signif.: aliquid ad aliquem,
id. ib. 10, 8 fin.:litteras alicui, said of the writer,
to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;of the bearer, rarely,
to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,
parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:dare poenas,
to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:alicui poenas dare,
to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,
Cic. Rep. 1, 41:quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,
id. ib. 1, 10:dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,
id. ib. 1, 9; cf.:ansas alicui ad reprehendendum,
id. Lael. 16, 59:multas causas suspicionum offensionumque,
id. ib. 24:facultatem per provinciam itineris faciundi,
Caes. B. G. 1, 7, 5;for which: iter alicui per provinciam,
id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:modicam libertatem populo,
Cic. Rep. 2, 31:consilium,
id. Lael. 13:praecepta,
id. ib. 4 fin.:tempus alicui, ut, etc.,
id. Rep. 1, 3:inter se fidem et jusjurandum,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:operam,
to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:operam virtuti,
id. Lael. 22, 84;also: operam, ne,
id. ib. 21, 78:veniam amicitiae,
id. ib. 17:vela (ventis),
to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:dextra vela dare,
to steer towards the right, Ov. 3, 640:me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,
Cic. Att. 2, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est,
id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:prout tempus ac res se daret,
Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,
Mart. 5, 81, 2; cf.:dat census honores,
Ov. F. 1, 217.—Poet. with inf.:(γ).da mihi frui perpetuā virginitate,
allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:di tibi dent captā classem reducere Trojā,
Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—With ne:II.da, femina ne sim,
Ov. M. 12, 202.In partic.A.In milit. lang.1.Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.2.transf. beyond the military sphere,
Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;3.hence),
to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;and more freq. transf. beyond the milit. sphere,
to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—B. 1.Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;2.hence called tria verba,
Ov. F. 1, 47.—Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:C.interim tamen recedere sensim datur,
Quint. 11, 3, 127:ex quo intellegi datur, etc.,
Lact. 5, 20, 11.—In philos. lang., to grant a proposition:D.in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),
Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin. —Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:E.tum genu ad terram dabo,
to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:aliquem ad terram,
Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:me haec deambulatio ad languorem dedit!
has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:hanc mihi in manum dat,
id. And. 1, 5, 62:praecipitem me in pistrinum dabit,
id. ib. 1, 3, 9:hostes in fugam,
Caes. B. G. 5, 51 fin.:hostem in conspectum,
to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:aliquem in vincula,
to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:arma in profluentes,
id. 4, 12, 9:aliquem usque Sicanium fretum,
Val. Fl. 2, 28:aliquem leto,
to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:se in viam,
to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:sese in fugam,
id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:se fugae,
id. Att. 7, 23, 2:Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,
id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:F.qui dederit damnum aut malum,
Ter. And. 1, 1, 116:nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,
Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:malum dare,
id. N. D. 1, 44, 122:hoc quī occultari facilius credas dabo,
Ter. Hec. 5, 4, 29:inania duro vulnera dat ferro,
Ov. M. 3, 84:morsus,
Prop. 5, 5, 39; cf.:motus dare,
to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):stragem,
id. 1, 288:equitum ruinas,
to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:pectora tristitiae dissolvenda dedit,
caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—Prov.: dant animos vina,
Ov. M. 12, 242. —Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:b.Caere hospitio Vestalium cultisque diis,
Liv. 7, 20:plus stomacho quam consilio,
Quint. 10, 1, 117 et saep.:ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,
i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:dabat et famae, ut, etc.,
Tac. A. 1, 7.—Hence,Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:G.dedit se etiam regibus,
Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:mihi si large volantis ungula se det equi,
Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,
Cic. Rep. 1, 111:se sermonibus vulgi,
id. ib. 6, 23:se jucunditati,
id. Off. 1, 34 al.:se populo ac coronae,
to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:se convivio,
Suet. Caes. 31 et saep.:si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,
Cic. de Or. 2, 44, 187.—Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):H.erili filio hanc fabricam dabo,
Plaut. Bacch. 2, 3, 132:quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,
Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:imo etiam dabo, quo magis credas,
Ter. Phorm. 5, 6, 37:da mihi nunc, satisne probas?
Cic. Ac. 1, 3, 10:Thessalici da bella ducis,
Val. Fl. 5, 219:is datus erat locus colloquio,
appointed, Liv. 33, 13:fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,
i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:seu pius Aeneas eripuisse datur,
Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:I.docere fabulam, agere fabulam),
Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;and transf.,
Cic. Clu. 31, 84; cf.also: dare foras librum = edere,
Cic. Att. 13, 22, 3.—Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—K.Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:L.nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,
Ter. And. prol. 8:hoc vitio datur,
id. Ad. 3, 3, 64:inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,
Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):M.qui cenam parasitis dabit,
Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:prandium dare,
id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):2.dari sibi diem postulabat,
a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.- do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;3.but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,
Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.do, acc. of domus, v. domus init. -
4 praesum
prae-sum, fūi, esse, v. n., to be before a thing; hence, to be set over, to preside or rule over, to have the charge or command of, to superintend (class.).(α).With dat.:(β). II.omnibus Druidibus praeest unus,
Caes. B. G. 6, 12:qui oppido praeerat,
id. ib. 2, 6:regionibus,
id. ib. 5, 22:provinciae,
Sall. C. 42, 3:censor factus, severe praefuit ei potestati,
Nep. Cat. 2, 3:classi,
to have the command of the fleet, Caes. B. C. 3, 25:exercitui,
id. ib. 3, 57:alicui negotio,
to have charge of it, to carry it on, id. ib. 3, 61:ei studio,
Cic. de Or. 1, 55, 235:artificio,
id. Fin. 4, 27, 76:vigiliis,
to superintend, Sall. C. 30, 6:regiis opibus,
Nep. Con. 4, 3:rebus regiis,
id. Phoc. 3, 4:statuis faciendis,
Cic. Verr. 2, 2, 59, § 144:aedibus, i. e. aedilem esse,
Dig. 1, 2, 2: mercimoniis, Cod. 5, 5, 7.—Transf.A.To be the chief person, to take the lead in any thing:B.non enim paruit ille Ti. Gracchi temeritati, sed praefuit,
Cic. Lael. 11, 37:qui non solum interfuit his rebus, sed etiam praefuit,
id. Fam. 1, 8, 1:illi crudelitati non solum praeesse, verum etiam interesse,
id. Att. 9, 6, 7.—To protect, defend ( poet.):A.stant quoque pro nobis, et praesunt moenibus Urbis,
Ov. F. 5, 135.—Hence, praesens, entis ( abl. sing. of persons usually praesente; of things, praesenti), adj.That is before one, in sight or at hand, present, in person (rarely of the immediate presence of the speaker or writer, for which the proper case of hic is used; cf. Krebs, Antibarb. p. 908, and v. infra):2.assum praesens praesenti tibi,
I am with you, Plaut. Most. 5, 1, 27: non quia ades praesens, dico hoc, because you happen to be present, Ter. Ad. 3, 3, 39:quo praesente,
in whose presence, Cic. de Or. 1, 24, 112:quod adest quodque praesens est,
id. Off. 1, 4, 11; so,nihil nisi praesens et quod adest,
id. Fin. 1, 17, 55:vivi atque praesentes,
id. Off. 1, 44, 156:praesens tecum egi,
myself, in person, id. Fam. 2, 7, 4:perinde ac si ipse interfuerit, et praesens viderit,
id. Inv. 1, 54, 104:praesens sermo,
communication by word of mouth, id. Q. Fr. 2, 8, 1:praesens in praesentem multa dixerat,
id. Att. 11, 12, 1; Ter. Ad. 4, 5, 34: praesente for praesentibus (ante-class.): praesente amicis, Pompon. ap. Don. ad Ter. Eun. 4, 3, 7; so, testibus, id. ap. Non. 154, 17:his,
Att. ib. 154, 19:suis,
Fenest. ib. 154, 20:omnibus,
Nov. ib. 154, 23: legatis, Varr. ap. Don. Ter. Eun. 4, 3, 7: nobis, Ter. ib.—Esp., of time:B.narratio praeteritarum rerum aut praesentium,
Cic. Part. Or. 4, 13:non solum inopia praesentis, sed etiam futuri temporis,
Caes. B. C. 1, 52 init.:praesens tempus futuri metu perdere,
Sen. Ep. 24, 1:tempus enim tribus partibus constat, praeterito, praesente, futuro,
id. ib. 124, 17.—Esp. in opp. to other times referred to:quanta tempestas invidiae nobis si minus in praesens tempus... at in posteritatem impendeat,
Cic. Cat. 1, 9, 22:et reliqui temporis recuperandi ratio, et praesentis tuendi,
id. Att. 8, 9, 3:et consiliorum superiorum conscientiā et praesentis temporis moderatione me consoler,
id. Fam. 9, 16, 6; id. Fl. 1, 3.—Very rarely alone, of the times of the writer or speaker. as opp. to the times of which he speaks:quod pietas principis nostri praesentium quoque temporum decus fecit,
Quint. 3, 7, 9:vive moribus praeteritis, loquere verbis praesentibus,
now in use, Gell. 1, 10, 4.—Also of a time spoken of, present to the mind, existing:movit Scipionem cum fortuna pristina viri, praesenti fortunae conlata,
Liv. 30, 13, 8:populo erat persuasum, et adversas superiores et praesentes secundas res accidisse, etc.,
Nep. Alcib. 6, 2:praetor factus non solum praesenti bello,
id. Them. 2, 1:et praesens aetas et posteritas deinde mirata est,
Curt. 9, 10, 28:praesentem saevitiam melioris olim fortunae recordatione allevabant,
Tac. A. 14, 63: in praesens tempus, and more freq. absol., in praesens, for the present:pleraque differat, et praesens in tempus omittat,
Hor. A. P. 44; so (opp. in posteritatem) Cic. Cat 1, 9, 22:si fortuna in praesens deseruit,
Tac. H. 4, 58; cf.:laetus in praesens animus,
Hor. C. 2, 16, 25: ad praesens tempus, or simply ad praesens, for the present:Harpagus ad praesens tempus dissimulato dolore,
for the moment, Just. 1, 5, 7:quod factum aspere acceptum ad praesens, mox, etc.,
at the time, Tac. A. 4, 31; 40:munimentum ad praesens, in posterum ultionem,
id. H. 1, 44; Suet. Tit. 6:vocem adimere ad praesens,
for a short time, Plin. 8, 22, 34, § 80: praesenti tempore and in praesenti, at present, now:praesenti tempore,
Ov. F. 3, 478:haec ad te in praesenti scripsi, ut speres,
Cic. Fam. 2, 10, 4:in praesenti,
Nep. Att. 12, 5; Liv. 34, 35, 11.—Prov.: praesenti fortuna pejor est futuri metus, Ps.-Quint. Decl. 12, 15.— Subst.: praesentĭa, ĭum, n., present circumstances, the present state of affairs:cum hortatur ferenda esse praesentia,
Suet. Aug. 87:praesentia sequi,
Tac. H. 4, 59:ex praeteritis enim aestimari solent praesentia,
Quint. 5, 10, 28:sed penitus haerens amor fastidio praesentium accensus est,
Curt. 8, 3, 6.—Esp., in phrase in praesentia (sc. tempora), for the present, at this time, under present circumstances:hoc video in praesentia opus esse,
Cic. Att. 15, 20, 4:providere quid oneris in praesentia tollant,
id. Verr. 2, 3, 1, § 1:quae in praesentia in mentem mihi venerunt,
id. Fam. 4, 5, 1; id. Fin. 5, 8, 21; Liv. 31, 22, 8; 33, 27, 10; 33, 28, 6; Tac. Agr. 31; 39; Suet. Tib. 22; id. Claud. 4; Ter. Phorm. 5, 2, 14; Plin. 12, 3, 7, § 14.—Very rarely in praesentia, at hand, on hand, on the spot:id quod in praesentia vestimentorum fuit, arripuit,
Nep. Alcib. 10, 5; cf.: in re praesenti, infra: in rem praesentem venire, to go to the place itself, go to the very spot, for the sake of a closer examination, Cic. de Or. 1, 58, 250:in rem praesentem venias oportet, quia homines amplius oculis quam auribus credunt,
Sen. Ep. 6, 5: in rem praesentem perducere audientes, to transport one's hearers to the very spot, Quint. 4, 2, 123: in re praesenti, in the place itself, on the spot:in re praesenti, ex copiā piscariā consulere, quid emam, aequom est,
when I am on the spot, Plaut. Cas. 2, 8, 65; Liv. 40, 9:eodem anno inter populum Carthaginiensem et regem Masinissam in re praesenti disceptatores Romani de agro fuerunt,
id. 40, 17; Quint. 6, 2, 31:praesenti bello,
while war is raging, Nep. Them. 2, 1; so sup.:quod praesentissimis quibusque periculis desit,
Quint. 10, 7, 1; and comp.:jam praesentior res erat,
Liv. 2, 36, 5.—That happens or is done immediately, immediate, instant, prompt, ready, direct:C.praesens poena sit,
the punishment might be instant, Cic. Div. 2, 59, 122:preces,
immediate, not delayed, Prop. 2, 23, 64 (3, 28, 12):mercari praesenti pecuniā,
with ready money, cash, Plaut. Capt. 2, 2, 8; Cic. Clu. 12, 34:numerare praesentes denarios ducentos,
Petr. 109:nummi,
id. 137:supplicium,
instant execution, Tac. A. 1, 38:Maelium praesenti morte multavit,
Flor. 1, 26:praesens debitum,
Dig. 12, 1, 9; 20, 1, 13: praesenti die dari, in ready money:quoties in obligationibus dies non ponitur, praesenti die pecunia debetur,
ib. 45, 1, 41:libertatem aut praesenti die, aut sub condicione dare,
ib. 28, 7, 22.—Hence, adv.: prae-sens (opp. in diem), forthwith, immediately:si, cum in diem mihi deberetur, fraudator praesens solverit,
in ready money, in cash, Dig. 42, 9, 10:quod vel praesens vel ex die dari potest,
ib. 7, 1, 4.—That operates immediately or quickly, instant, prompt, efficacious, powerful (i. q. valens):D.praesens auxilium oblatum est,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107:non ulla magis praesens fortuna laborum est,
no more effective cure for their troubles, Verg. G. 3, 452:quo non praesentius ullum, Pocula si quando saevae infecere novercae,
id. ib. 2, 127:si quid praesentius audes,
more effective, bolder, id. A. 12, 152:praesentissimum remedium,
Col. 6, 14; Plin. 28, 5, 14, § 53.—With objectclause:o diva... Praesens vel imo tollere de gradu Mortale corpus, vel, etc.,
mighty, able, Hor. C. 1, 35, 2.—Of disposition or character, present, collected, resolute:E.animo virili praesentique ut sis, para,
Ter. Phorm. 5, 8, 64:si cui virtus animusque in pectore praesens,
Verg. A. 5, 363:animus acer et praesens,
Cic. de Or. 2, 20, 84:non plures, sed etiam praesentioribus animis,
Liv. 31, 46:praesentissimo animo pugnare, Auct. B. Alex. 40: Crassus, ut praesens ingenio semper respondit,
Plin. 17, 1, 1, § 4.—Present, aiding, favoring, propitious:F.Hercules tantus, et tam praesens habetur deus,
Cic. Tusc. 1, 12, 28; id. N. D. 2, 2, 6; 3, 5, 11:deus,
Ter. Phorm. 2, 2, 31; cf.:tu dea, tu praesens, nostro succurre labori,
Verg. A. 9, 404:modo diva triformis Adjuvet, et praesens ingentibus adnuat ausis,
Ov. M. 7, 178.— Comp.:nihil illo (praesagio) praesentius,
Flor. 4, 7, 9.—Appropriate, pertinent, timely:praesens hic quidemst apologus,
Plaut. Stich. 4, 1, 38; cf.:en hercle praesens somnium,
id. Mil. 2, 4, 41. -
5 caleo
călĕo, ui, 2, v. n. ( part. fut. act. călĭtūrus, Ov. M. 13, 590: caleor = caleo, Caper. ap. Prisc. p. 797 P.; prob. only in reference to the impers. caletur, Plaut. Capt. 1, 1, 12; id. Truc. 1, 1, 46) [etym. dub.; cf. Gr. skellô, sklêros], to be warm or hot, to glow (object.; opp. frigere, to be cold; while aestuare, to feel, experience warmth; opp. algere, to feel cold; cf. Doed. Syn. III. p. 89).I.Lit.: calet aqua;II.eamus hinc intro ut laves,
Plaut. Bacch. 1, 1, 73:sentiri hoc putat, ut calere ignem,
Cic. Fin. 1, 9, 30:os calet tibi,
Plaut. Rud. 5, 2, 39:sole calente,
Tib. 1, 5, 22:terrae alio sole calentes,
Hor. C. 2, 16, 18:calens favilla,
id. ib. 2, 6, 22:ture calent arae,
Verg. A. 1, 417:calentibus aris,
Ov. M. 12, 152:calituras ignibus aras,
id. ib. 13, 590:guttae calentes,
id. ib. 7, 283:epulae,
id. ib. 8, 671:sulphur,
id. ib. 14, 86.— Poet. sometimes for aestuare, subject., to feel warm:ut fortunati sunt fabri ferrarii, Qui aput carbones adsident! semper calent,
Plaut. Rud. 2, 6, 47:febre,
Juv. 10, 218:rabie,
Val. Fl. 3, 216; cf.: caluit et hodie Faustina, Aur. ap. Front. Ep. ad M. Caes. 5, 11.—Trop.A.To glow in mind, to be roused, warmed, inflamed [p. 269] (class.;(β).in prose less freq. than ardere): (leones) permixtā caede calentes,
inflamed by indiscriminate slaughter, Lucr. 5, 1312; cf. id. 3, 643; Hirt. ap. Cic. Att. 15, 6, 2:admirando, irridendo calebat,
Cic. Brut. 66, 234:in re frigidissimā cales, in ferventissimā cales,
Auct. Her. 4, 15, 21:animis jam calentibus,
Quint. 4, 1, 59:Romani calentes adhuc ab recenti pugnā proelium ineunt,
Liv. 25, 39, 9:at ille utendum animis dum spe calerent ratus,
are animated, Curt. 4, 1, 29:feminā calere,
to become enamored of, Hor. C. 4, 11, 33; cf.:Lycidan quo calet juventus,
id. ib. 1, 4, 19:puellā,
Ov. Am. 3, 6, 83:amore,
id. A. A. 3, 571; Mart. 7, 32, 12:igne,
id. 5, 55, 3:desiderio Conjugis abrepti,
to be inflamed with desire, Ov. M. 7, 731; also, to be troubled, perplexed: haec velim explices;etsi te ipsum istic jam calere puto,
Cic. Att. 7, 20, 2; Cael. ap. id. Fam. 8, 6, 51: alio mentis morbo, to labor under (the figure derived from fever, v. supra), Hor. S. 2, 3, 80;and so of the passion for scribbling: mutavit mentem populus levis et calet uno Scribendi studio,
now the rage for writing and versifying is the general disease of our people, id. Ep. 2, 1, 108:narratur et prisci Catonis Saepe mero caluisse virtus,
id. C. 3, 21, 12; Stat. Th. 5, 263.—With inf.:(γ).tubas audire,
Stat. Th. 4, 261; Claud. Nupt. Hon. 10, 287; id. Ep. 1, 29.—With ad:B.ad nova lucra,
Prop. 4 (5), 3, 62.—Of abstract things, to be carried on warmly, to be urged on zealously:C.illud crimen de nummis caluit re recenti, nunc in causā refrixit,
Cic. Planc. 23, 55:judicia calent, i. e. magnā diligentiā et ardore exercentur,
id. Att. 4, 16, 3:calebant nundinae,
id. Phil. 5, 4, 11:posteaquam satis calere res Rubrio visa est,
i. e. seemed sufficiently ripe for execution, id. Verr. 2, 1, 26, § 66:Veneris bella calent,
rage, Tib. 1, 10, 53:et mixtus lacrimis caluit dolor,
Stat. Th. 3, 383.—To be yet warm, new, or fresh (the figure taken from food):D.at enim nihil est, nisi, dum calet, hic agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92: illi rumores de comitiis caluerunt, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2.—(Effectus pro causā.) Of a place, to be eagerly sought, to be frequented (rare):ungularum pulsibus calens Hister,
often trod, Mart. 7, 7, 2. -
6 functio
I.In gen. (Ciceron., but very rare):* B.labor est functio quaedam vel animi vel corporis gravioris operis et muneris,
Cic. Tusc. 2, 15, 35:ut iis jucundior esset muneris illius functio,
id. Verr. 2, 3, 6, § 15.—Transf., of things:II.functionem recipere per solutionem,
i. e. perform the part, supply the place of, Dig. 12, 1, 2, § 1.—In partic. (post-class.).A.Payment of taxes, Cod. Just. 8, 54, 4; 10, 22, 3.—B.
См. также в других словарях:
Place du Carroussel — Place du Carrousel La place du Carrousel (ka rou zèl) est une place de Paris située face au Louvre. Elle tient son nom d un type de spectacle d équitation militaire. Sommaire 1 Historique 1.1 Le 10 août 1792 1.2 La fuite à Varennes … Wikipédia en Français
Place du carrousel — La place du Carrousel (ka rou zèl) est une place de Paris située face au Louvre. Elle tient son nom d un type de spectacle d équitation militaire. Sommaire 1 Historique 1.1 Le 10 août 1792 1.2 La fuite à Varennes … Wikipédia en Français
EXECUTION — (Civil), laws concerning methods of recovering a debt. Definition and Substance of the Concept In Jewish law, a debt or obligation (ḥiyyuv) creates in favor of the creditor not only a personal right of action against the debtor, but also a right… … Encyclopedia of Judaism
Execution van — Manufacturer Jinguan Group Also called Mobile Execution Unit Production 1997–present Execution vans, also referred to as mobile execution units , were developed by the government of the People s Republic of China and were first used in 1997.… … Wikipedia
Execution par elephant — Exécution par éléphant Relation ou Voyage de l Isle de Ceylan, dans les Indes Orientales, Robert Knox, 1693 L exécution par éléphant consiste à faire tuer une personne par écrasement sous une patte d éléphant. Depuis des centaines d’années,… … Wikipédia en Français
Exécution Par Éléphant — Relation ou Voyage de l Isle de Ceylan, dans les Indes Orientales, Robert Knox, 1693 L exécution par éléphant consiste à faire tuer une personne par écrasement sous une patte d éléphant. Depuis des centaines d’années, l’exécution par éléphant… … Wikipédia en Français
Place Louis-XV — Place de la Concorde Pour les articles homonymes, voir Concorde (homonymie). 48° 51′ 56″ N 2° 19′ 16″ E … Wikipédia en Français
Place de la Révolution — Place de la Concorde Pour les articles homonymes, voir Concorde (homonymie). 48° 51′ 56″ N 2° 19′ 16″ E … Wikipédia en Français
Place de la Révolution (actuelle place de la Concorde) — Place de la Concorde Pour les articles homonymes, voir Concorde (homonymie). 48° 51′ 56″ N 2° 19′ 16″ E … Wikipédia en Français
Place de la Révolution (actuelle place de la Concorde ) — Place de la Concorde Pour les articles homonymes, voir Concorde (homonymie). 48° 51′ 56″ N 2° 19′ 16″ E … Wikipédia en Français
Place de la concorde — Pour les articles homonymes, voir Concorde (homonymie). 48° 51′ 56″ N 2° 19′ 16″ E … Wikipédia en Français