-
101 bos
bōs, bŏvis (prob. orig. form of nom. bŏ-vis, like bovare for boare, Petr. 62, 13; cf. Varr L. L. 8, § 74 Müll., where, acc. to Cod. B., the read. should be: nunc in consuetudine aliter dicere pro Jovis Juppiter, pro Bovis Bos, pro Strus Strues.—Hence, gen. plur. bŏvĕrum, Cato, R. R. 62 Schneid. N. cr.; cf. Varr. L. L. l. l.: alios dicere Boum greges, alios Boverum; v. Juppiter, nux, rex, sus, and Schneid. Gr. 2, p. 171.— Regular gen. boum very freq.;I.uncontracted form bovum,
Cic. Rep. 2, 9, 16 Halm; Cod. Sang. Colum. 6, 17, 6; 6, 37, 11, and Cod. Reg. ib. 6, 38, 4; cf. Prisc. p. 773 P.— Dat. plur. contr. bōbus, Hor. C. 3, 6, 43; id. C. S. 49; id. Epod. 2, 3; Cic. N. D. 2, 63, 159, twice; cf. Prisc. p. 773 sq. P.; but more freq. and class. būbus, even Cato, R. R. 6, 3; 54, 1; 54, 60; 54, 70; 54, 73;once bŭbŭs,
Aus. Epigr. 62, 2; cf.on the other hand,
Serv. ad Verg. E. 8, 86.—Exs. of the uncontracted form bovibus are entirely. wanting; v. Neue, Formenl. 1, 280 sqq.; 1, 289), comm.; generally masc. in prose (hence, femina bos, Varr. R. R. 2, 1, 17; Liv. 25, 12, 13; 27, 37, 11; Col. 6, 24, 3; Plin. 8, 46, 71, § 186; Tac. G. 40) [from the root bo-, prop. the roaring, kindr. with Gr. bous, bôs; Sanscr. gō, gu].An ox, a bull, a cow; described by Plin. 8, 45, 70, § 176 sq.; Cato, R. R. 70 sq.; Varr. R. R. 1, 20, 1; 2, 1, 12 sq.; 2, 5, 7.—In gen.: quia boves bini hic sunt in crumenā, [p. 248] i. e. the price of them, Plaut. Pers. 2, 5, 16:II.Olympiae per stadium ingressus esse Milo dicitur, cum umeris sustineret bovem,
Cic. Sen. 10, 33:consimili ratione venit bubus quoque saepe Pestilitas,
Lucr. 6, 1131:quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori,
Verg. G. 1, 3:bos est enectus arando,
Hor. Ep. 1, 7, 87; Verg. G. 3, 50 sq.; Col. lib. 6; Pall. Mart. 11, 1 sq.—In fem.:actae boves,
Liv. 1, 7, 6:bove eximiā captā de grege,
id. 1, 7, 12; Ov. M. 8, 873; so,torva,
Verg. G. 3, 52:cruda,
Hor. Epod. 8, 6:intactae,
id. ib. 9, 22:formosa,
Ov. M. 1, 612:incustoditae,
id. ib. 2, 684:vidisti si quas Boves,
id. ib. 2, 700:forda, fecunda,
id. F. 4, 630 and 631 al. —Prov.: bovi clitellas imponere, to put a pack - saddle upon an ox, i. e. to assign one a duty for which he is not qualified, old Poët. ap. Cic. Att. 5, 15, 3 (in the form non nostrum onus:bos clitellas (sc. portabat),
Quint. 5, 11, 21 Spald.); cf.:optat ephippia bos, piger optat arare caballus,
Hor. Ep. 1, 14, 43; and Amm. 16, 5, 10.—Humorously, for a whip cut from neat ' s leather, a raw hide:ubi vivos homines mortui incursant boves,
Plaut. As. 1, 1, 20: bos Lucas, the elephant; v. Lucani, D.—A kind of sea-fish of the genus of the turbot, Plin. 9, 24, 40, § 78; Ov. Hal. 94; cf. Plin. 32, 11, 54, § 152. -
102 capesso
căpesso ( căpisso, Pac. ap. Non. p. 227, 1), īvi (Sall. H. 3, 68 Dietsch; Tac. A. 15, 49), or ii (Tac. A. 12, 30: capessi, given by Diom. p. 367 P., and by Charis. ap. Prisc. p. 902 ib., but apparently erroneously; cf. Struve, p. 198, and lacesso), ītum (acc. to Prisc. l. l. part. fut. capessiturus, Tac. A. 6, 48), 3, v. desid. a. [capio].I.Lit., to seize, take, or catch at eagerly, to snatch at, lay hold of (capesso = desidero capere, Prisc. l. l.;B.rare but class.): alia animalia cibum partim oris hiatu et dentibus ipsis capessunt, partim unguium tenacitate adripiunt,
Cic. N. D. 2, 47, 122:pastus,
id. ib.:arma,
Verg. A. 3, 234; Ov. M. 11, 378.—Of relations of place, to strive to reach a place or limit, to betake one ' s self to, to go to, to repair or resort to; constr. usu. with acc.; ante-class. [p. 283] also capere se in or ad aliquem locum.(α).With acc.:(β).omnes mundi partes undique medium locum capessentes nituntur aequaliter,
Cic. N. D. 2, 45, 115:superiora capessere,
id. Tusc. 1, 18, 42:Melitam,
id. Att. 10, 9, 1:Italiam,
Verg. A. 4, 346:turris,
id. ib. 11, 466:montem,
Val. Fl. 4, 316:aethera,
Sil. 4, 480.—Se in or ad aliquem locum:(γ).quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
Plaut. As. 1, 3, 6:nunc pergam... me domum capessere,
id. Am. 1, 1, 106; Titin. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 346.—With adverb. dat.:II.quo nunc capessis te,
Plaut. Bacch. 1, 2, 5; id. Rud. 1, 2, 89; 1, 2, 83.—Trop.A.To take hold of any thing with zeal, to take upon one ' s self, take in hand, to undertake, enter upon, engage in, execute, manage (the most usu. signif.; cf. I. A.): Pac. ap. Non. p. 227, 1:2.nunc ad senem cursum capessam,
Plaut. Capt. 4, 1, 9:viam,
Liv. 44, 2, 8:alicujus imperia,
Plaut. Trin. 2, 2, 23:jussa,
to perform, execute, Verg. A. 1, 77; Plaut. Aul. 4, 1, 4; so, capessere rem publicam, to undertake affairs of state, to engage in public affairs, administer (differing, by the idea of zealous co-operation and activity, from accedere ad rem publicam, which designates merely the entering upon a public office or duty), Cic. Sest. 6, 14; id. de Or. 3, 29, 112; id. Att. 1, 17, 10; 16, 7, 7; Sall. C. 52, 5; id. J. 85, 47; Nep. Them. 2, 1; Liv. 3, 69, 5; Tac. A. 1, 24; 12, 41; 16, 26; id. H. 4, 5; 4, 39; Suet. Tib. 25; Quint. 12, 3, 1:civitatem,
Plin. Pan. 39, 5:orbem terrae,
Tac. A. 11, 34; 12, 5:magistratus,
id. Agr. 6:imperium,
id. A. 13, 4; 14, 26:vigintiviratum,
id. ib. 3, 29:provincias,
id. ib. 6, 27:officia in republică,
id. ib. 6, 14 Halm:curas imperii,
Plin. Pan. 66, 2:laborem cum honoribus,
Sall. H. 1, 48, 9 Dietsch:bellum,
Liv. 26, 25, 5:pugnam,
to commence, id. 2, 6, 8; 10, 5, 4; Tac. A. 12, 30; id. H. 3, 16; 5, 17:proelium,
Just. 2, 12:partem belli,
Liv. 31, 28, 4:partem pugnae,
id. 26, 5, 15:fugam,
to take to flight, id. 1, 25, 7:principium facinoris,
Tac. A. 15, 49:inimicitias,
id. ib. 5, 11:noctem in castris tutam et vigilem,
to pass, id. ib. 4, 48:divorsa,
Sall. H. 3, 68 Dietsch:tuta et salutaria,
to adopt, Tac. A. 15, 29:parata,
id. ib. 6, 37:meliora,
id. ib. 6, 48 et saep.:libertatem,
Sall. H. 3, 61, 2 Dietsch; Cic. Phil. 10, 9, 19: recta, * Hor. S. 2, 7, 7.—Esp., to lay hold of with the mind, to comprehend, understand:B.in capessendis naturae sensibus,
Gell. 12, 1, 11.—To betake one ' s self to, enter upon (cf. I. B.):2.quam (filius) se ad vitam et quos ad mores praecipitem inscitus capessat,
Plaut. Bacch. 4, 10, 2.—With the idea of completed action, to attain to, to reach a person or thing: neque (te) posse corde capessere, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v 44 Vahl.). -
103 cloacarium
clŏācārĭum, ĭi, n. [cloaca], the duty paid for conducting the private sewers into the public ones or for maintaining and cleansing the sewers, Dig. 30, 1, 39, § 5; 7, 1, 27, § 3; cf. Becker, Antiq. II. 2, p. 121, n. 616. -
104 decedo
dē-cēdo, cessi, cessum, 3 ( inf. sync. decesse, Ter. Heaut. prol. 32; Cic. Fam. 7, 1, 2; Neue Formenl. 2, 536. The part. perf. decessus perh. only Rutil. Nam. 1, 313), v. n., to go away, depart, withdraw. (For syn. cf.: linquo, relinquo, desero, destituo, deficio, discedo, excedo. Often opp. to accedo, maneo; freq. and class.)—Constr. absol. with de, ex, or merely the abl.; rarely with ab.I.Lit.A.In gen.:B.decedamus,
Plaut. Bac. 1, 1, 74:de altera parte (agri) decedere,
Caes. B. G. 1, 31, 10:decedit ex Gallia Romam Naevius,
Cic. Quint. 4, 16:e pastu,
Verg. G. 1, 381; cf.:e pastu decedere campis,
id. ib. 4, 186:ex aequore domum,
id. ib. 2, 205;Italiā,
Sall. J. 28, 2:Numidiā,
id. ib. 38, 9:Africā,
id. ib. 20, 1;23, 1: pugnā,
Liv. 34, 47:praesidio,
id. 4, 29 (cf.:de praesidio,
Cic. de Sen. 20, 73):quae naves paullulum suo cursu decesserint,
i. e. had gone out of their course, Caes. B. C. 3, 112, 3; so,cum luminibus exstinctis decessisset viā,
had gone out of the way, Suet. Caes. 31:pantherae constituisse dicuntur in Cariam ex nostra provincia decedere,
Cic. Fam. 2, 11, 2.Esp.1.t. t.a.In milit. lang., to retire, withdraw from a former position:b.qui nisi decedat atque exercitum deducat ex his regionibus,
Caes. B. G. 1, 44, 19;so,
absol., id. ib. 1, 44 fin.; Hirt. B. G. 8, 50:de colle,
Caes. B. C. 1, 71, 3:de vallo,
id. B. G. 5, 43, 4:inde,
id. B. C. 1, 71 fin.:loco superiore,
Hirt. B. G. 8, 9; so with abl., Auct. B. Alex. 34; 35 (twice); 70 al.—In official lang.: de provincia, ex provincia, provinciā, or absol. (cf. Cic. Planc. 26, 65), to retire from the province on the expiration of a term of office:2.de provincia decessit,
Cic. Verr. 2, 2, 20;so,
id. Att. 7, 3, 5; id. Fam. 2, 15 (twice); Liv. 29, 19 Drak.:decedens ex Syria,
Cic. Tusc. 2, 25, 61; so,e Cilicia,
id. Brut. 1:ex Africa,
Nep. Cato, 1, 4:ex Asia,
id. Att. 4, 1:ex ea provincia,
Cic. Div. in Caecil. 1 Zumpt N. cr.:ut decedens Considius provinciā,
Cic. Lig. 1, 2; Liv. 39, 3; 41, 10:te antea, quam tibi successum esset, decessurum fuisse,
Cic. Fam. 3, 6; so absol., id. Planc. 26, 65 al.:Albinus Romam decessit,
Sall. J. 36 fin.; cf.:Romam ad triumphum,
Liv. 8, 13; 9, 16. —Rarely with a:cui cum respondissem, me a provincia decedere: etiam mehercule, inquit, ut opinor, ex Africa,
Cic. Planc. 26 fin.Decedere de viā; also viā, in viā alicui, alicui, or absol., to get out of the way, to give place, make way for one (as a mark of respect or of abhorrence):3.concedite atque abscedite omnes: de via decedite,
Plaut. Am. 3, 4, 1; cf.:decedam ego illi de via, de semita,
id. Trin. 2, 4, 80 (Cic. Clu. 59. [p. 517] 163; cf. II. B infra); cf.:qui fecit servo currenti in viā decesse populum,
Ter. Heaut. prol. 32:censorem L. Plancum via sibi decedere aedilis coegit,
Suet. Ner. 4; cf. id. Tib. 31:sanctis divis, Catul. 62, 268: nocti,
Verg. Ec. 8, 88:peritis,
Hor. Ep. 2, 2, 216 (cf.:cedere nocti,
Liv. 3, 60, 7).—Also, to get out of the way of, avoid:decedere canibus de via,
Cic. Rep. 1, 43, 67; cf.:hi numero impiorum habentur, his omnes decedunt, aditum defugiunt, etc.,
Caes. B. G. 6, 13, 7.—By zeugma, in the pass.:salutari, appeti, decedi, assurgi, deduci, reduci, etc.,
Cic. de Sen. 18, 63.Pregn., to depart, disappear (cf.: cedo, concedo).a.Of living beings, to decease, to die:b.si eos, qui jam de vita decesserunt,
Cic. Rab. Perd. 11:vitā,
Dig. 7, 1, 57, § 1; Vulg. 2 Mac. 6, 31; but commonly absol.:pater nobis decessit a. d. VIII. Kal. Dec.,
id. Att. 1, 6:cum paterfamiliae decessit,
Caes. B. G. 6, 19, 3; Nep. Arist. 3, 2, and 3; id. Cim. 1; id. Ages. 8, 6; Liv. 1, 34; 9, 17; Quint. 3, 6, 96 et saep.:cruditate contracta,
id. 7, 3, 33:morbo aquae intercutis,
Suet. Ner. 5 fin.:paralysi,
id. Vit. 3:ex ingratorum hominum conspectu morte decedere,
Nep. Timol. 1, 6.—Of inanimate things, to depart, go off; to abate, subside, cease:II.corpore febres,
Lucr. 2, 34:febres,
Nep. Att. 22, 3; Cels. 3, 3; cf.:quartana,
Cic. Att. 7, 2 (opp. accedere):decessisse inde aquam,
run off, fallen, Liv. 30, 38 fin.; cf.:decedere aestum,
id. 26, 45; 9, 26 al.:de summa nihil decedet,
to be wanting, to fail, Ter. Ad. 5, 3, 30; Cic. Clu. 60, 167; cf.:quicquid libertati plebis caveretur, id suis decedere opibus credebant,
Liv. 3, 55:decedet jam ira haec, etsi merito iratus est,
Ter. Hec. 3, 5, 55 (for which ib. 5, 2, 15: cito ab eo haec ira abscedet):postquam invidia decesserat,
Sall. J. 88, 1; Liv. 33, 31 fin.; Tac. A. 15, 16 al.:priusquam ea cura decederet patribus,
Liv. 9, 29; so with dat., id. 2, 31; 23, 26; Tac. A. 15, 20; 44.— Poet.:incipit et longo Scyros decedere ponto,
i. e. seems to flee before them, Stat. Ach. 2, 308.—In the Aug. poets sometimes of the heavenly bodies, to go down, set:et sol crescentes decedens duplicat umbras,
Verg. E. 2, 67; so id. G. 1, 222; Ov. M. 4, 91; hence also of the day, to depart:te veniente die, te decedente canebat,
Verg. G. 4, 466;also of the moon,
to wane, Gell. 20, 8, 7.Trop.A.De possessione, jure, sententia, fide, etc. (and since the Aug. per. with abl. alone;(α).the reading ex jure suo,
Liv. 3, 33, 10, is very doubtful), to depart from; to give up, resign, forego; to yield, to swerve from one's possession, station, duty, right, opinion, faith, etc.With de:(β).cogere aliquem de suis bonis decedere,
Cic. Verr. 2, 2, 17 fin.; cf.:de hypothecis,
id. Fam. 13, 56, 2;and de possessione,
id. Agr. 2, 26;de suo jure,
id. Rosc. Am. 27; id. Att. 16, 2:qui de civitate decedere quam de sententia maluit,
id. Balb. 5:de officio ac dignitate,
id. Verr. 1, 10:de foro decedere,
to retire from public life, Nep. Att. 10, 2:de scena,
to retire from the stage, Cic. Fam. 7, 1, 2; cf. impers.:de officio decessum,
Liv. 8, 25 fin. —With abl. alone (so usually in Liv.):(γ).jure suo,
Liv. 3, 33 fin.:sententiā,
Tac. A. 14, 49:instituto vestro,
Liv. 37, 54:officio (opp. in fide atque officio pristino fore),
id. 27, 10; 36, 22:fide,
id. 31, 5 fin.; 34, 11; 45, 19 al.:poema... si paulum summo decessit, vergit ad imum,
Hor. A. P. 378.—Very rarely with ab:(δ).cum (senatus) nihil a superioribus continuorum annorum decretis decesserit,
Cic. Fl. 12.—Absol.: si quos equites decedentis nactus sum, supplicio adfeci, Asin. Pol. ap. C. Fam. 10, 32, 5.B.De via, to depart, deviate from the right way:C.se nulla cupiditate inductum de via decessisse,
Cic. Cael. 16, 38:moleste ferre se de via decessisse,
id. Clu. 59, 163; so,viā dicendi,
Quint. 4, 5, 3.(acc. to no. I. B. 2) To give way, yield to another (i. e. to his will or superior advantages—very rare):D.vivere si recte nescis, decede peritis,
Hor. Ep. 2, 2, 213:ubi non Hymetto Mella decedunt,
are not inferior, id. Od. 2, 6, 15.( poet.) To avoid, shun, escape from (cf. I. B. 2 supra): nec serae meminit decedere nocti, to avoid the late night, i. e. the coldness of night, Varius ap. Macr. S. 6, 2, 20; Verg. Ecl. 8, 88; id. G. 3, 467:E.calori,
id. ib. 4, 23.To fall short of, degenerate from:* III.de generis nobilitate,
Pall. 3, 25, 2: a rebus gestis ejus et gloriae splendore, Justin. 6, 3, 8.For the simple verb (v. cedo, no. I. 2), to go off, turn out, result in any manner:prospere decedentibus rebus,
Suet. Caes. 24. -
105 decurio
1.dĕcŭrĭo, āvi, ātum, 1, v. a. [decuria], to divide into decuriae.I.Prop.:* II.equites decuriati, centuriati pedites,
Liv. 22, 38, v. preced. art.—Esp. to divide the people into companies or clubs for purposes of bribery and corruption:servorum delectus habebatur... cum vicatim homines conscriberentur, decuriarentur,
Cic. Sest. 15:decuriasse Plancium, conscripsisse, etc.,
id. Planc. 18, 45; cf. ib. 19, 47; id. Phil. 7, 6, 18; id. Q. Fr. 2, 3, 5, and v. decuriatio.—Trop.:2.vertex incrementis lustralibus decuriatus,
i. e. of a man ten lustres old, Mart. Cap. 1, p. 1.dĕcŭrĭo, ōnis (also DECURES decuriones, Paul. ex Fest. p. 71, 22, and 75, 9 Müll.;and DECVRIONVS, the same,
ib. 49, 16), m. [id.], the head or chief of a decuria, a decurion. The name was first given by Romulus to the head of the tenth part of a curia (cf. Nieb. Röm. Gesch. 1, p. 354). In the army, the commander of a decuria of cavalry, Varr. L. L. 5, § 91 Müll.; Veget. Mil. 2, 14; Caes. B. C. 1, 23; 1, 13; Tac. A. 13, 40; id. H. 2, 29. After the extension of the Roman dominion, the members of the senate of the municipia and the colonies were called decuriones, Dig. 50, 16, 239; 50, 2; Cod. Just. 10, 31; Cic. Sest. 4, 10; id. Rosc. Am. 9, 25; id. Clu. 14, 41; Vulg. Marc. 15, 43.—Sometimes i. q. praefectus, applied to the overseer of the persons employed in any duty about the court, e. g. a head-chamberlain:cubiculariorum,
Suet. Dom. 17, PROCVLVS DECVRIO GERMANORVM (i. e. custodum corporis) TI. GERMANICI, Inscr. Orell. 2923. -
106 defensor
dēfensor, ōris, m., rar. f. [id.].I. II.A defender, protector.1.In gen. (for syn. cf.:2.tutor, praeses, vindex, cognitor, curator, patronus, advocatus, causidicus): paterni juris,
Cic. de Or. 1, 57, 244; cf. id. Mil. 15:juris et libertatis, id. Rab. perd. 4, 12: octo tribuni plebis, illius adversarii, defensores mei,
id. Mil. 15; cf. Hor. S. 2, 5, 30;opp. petitor,
Quint. 4, 2, 132:bonus,
id. 5, 13, 3 et saep.;opp. accusator,
id. 7, 2, 31; 5, 13, 3; Cic. Verr. 2, 4, 38, § 82 et saep.; cf. patronus. Once fem.:mulier defensor alicujus,
Dig. 16, 1, 2 fin.:canes defensores,
Varr. R. R. 2, 9.—Esp. in plur., defensores, the garrison:3.oppidum vacuum ab defensoribus,
Caes. B. G. 2, 12; id. ib. 3, 25 et saep.; Sall. J. 23; Liv. 21, 11; Verg. A. 2, 521; Ov. M. 13, 274 et saep.—Defensor civitatis, or plebis, or loci, in the later period of the empire (since 365 A.D.), title of a magistrate in the provincial cities, whose chief duty was to afford protection against oppression on the part of the governor;* B.he was likewise endowed with a subordinate civil jurisdiction,
Cod. Theod. 1, 11; Cod. Just. 1, 55; Just. Inst. 1, 20, 5.—Of inanimate subjects, as the guards (sublicae) of a bridge, Caes. B. G. 4, 17 fin. -
107 delinquo
dē-linquo, līqui, lictum, 3 ( perf. delinquerunt, Liv. 1, 32 codd.), v. n. and a., to fail, be wanting.I.Lit., to fail, be lacking, for the usual deficere (cf. 1. deliquium, = defectus—very rare): delinquere frumentum, Cael. ap. Serv. Verg. A. 4, 390: delinquat aut superet aliquid tibi, Tubero ib.—II.Trop. (class.), to fail, be wanting in one's duty; to commit a fault, to do wrong, transgress, offend; and, delinquere aliquid, to commit, do something wrong.(α).Absol.:(β).QVOD POPVLVS HERMVNDVLVS HOMINESQVE POPVLI HERMVNDVLI ADVERSVS POPVLVM ROMANVM BELLVM FECERE DELIQVERVNTQVE, etc., an old formula used in declaring war,
Gell. 16, 4; cf. id. ap. Liv. 1, 32:an quia non delinquunt viri?
Ter. Hec. 4, 4, 41:ut condemnaretur filius aut nepos, si pater aut avus deliquisset?
Cic. N. D. 3, 38:mercede delinquere (opp. gratis recte facere),
Sall. Hist. Fragm. 3, 61, 5 Dietsch:in vita,
Cic. Tusc. 2, 4 fin.; cf.:in bello miles,
id. Clu. 46; and:hac quoque in re,
id. Inv. 2, 10, 33:in ancilla,
Ov. M. 2, 8, 9:deliquere homines adulescentuli per ambitionem,
Sall. C. 52, 26:paulum deliquit amicus,
Hor. S. 1, 3, 84:multo jam ut praestet laxitate delinquere,
Plin. 17, 12, 19, § 94.—Of errors in language, Quint. 1, 5, 49.—With acc. respect.:dum caveatur praeter aequum ne quid delinquat,
Plaut. Bacch. 3, 3, 14; so,quid,
id. Men. 5, 2, 30; id. Ps. 4, 7, 129; Cic. Agr. 2, 36 fin.; Sall. C. 51, 12:quae,
id. J. 28, 4:quid erga aliquem,
Plaut. Ep. 3, 3, 9:quid ego tibi deliqui?
id. Am. 2, 2, 185.—With object. acc.:flagitia,
Tac. A. 12, 54 fin.; cf.:multo majora deliquit,
Vulg. 2 Par. 33, 23.— Pass.:adulterium quod pubertate delinquitur,
Dig. 48, 5, 38; cf. delictum.— Pass. impers.:ut nihil a me adhuc delictum putem,
Cic. Att. 9, 10 fin.; Gell. 5, 4, 2. -
108 deposco
dē-posco, pŏposci, 3, v. a., to demand, require, request earnestly (freq. and class.).I.In gen.:II.unum ab omnibus sociis et civibus ad id bellum imperatorem deposci atque expeti,
Cic. de Imp. Pomp. 2, 5; cf. id. 15, 44:id non modo non recusem, sed etiam appetam atque deposcam,
id. Phil. 3, 13, 33;so opp. recusare,
id. Fl. 38 fin.:sibi naves,
Caes. B. C. 1, 56, 3:pugnam,
Suet. Oth. 9; Front. Strat. 1, 11, 1; 2, 1, 3:pericula (opp. detrectare),
Tac. Agr. 11 et saep. — Absol.:de proelio cogitandum, sicut semper depoposcimus,
Caes. B. C. 3, 85 fin.:omnibus pollicitationibus deposcunt, qui belli initium faciant,
id. B. G. 7, 1, 5.—In partic.A.To demand, request for one's self the performance of any duty or business:B.sibi id muneris,
Caes. B. C. 1, 57:tibi partis istas,
Cic. Rosc. Am. 34, 45:primas sibi partes,
Suet. Calig. 56:illam sibi officiosam provinciam,
Cic. Sull. 18 fin.; cf.:consulatum sibi,
Suet. Aug. 26:sibi has urbanas insidias caedis atque incendiorum,
Cic. Cat. 2, 3, 6:coloniam tutandam,
Suet. Vit. 1.—To demand a person, in order to bring him to punishment:C.aliquem ad mortem,
Caes. B. C. 3, 110, 5; cf.:aliquem ad supplicium,
Hirt. B. G. 8, 38, 3:aliquem ad poenam,
Suet. Tit. 6:aliquem morti,
Tac. A. 1, 23:ad ducem ipsum in poenam foederis rupti deposcendum,
Liv. 21, 6:auctorem culpae,
id. 21, 10; cf.Hannibalem,
Just. 32, 4, 8:ausum Talia deposcunt,
Ov. M. 1, 200; Luc. 5, 296 et saep.: altera me deposcere putabatur, to demand my death, Cic. post red. in Sen. 13, 33.—( Transf. from the gladiator's t. t.) To call out, challenge one to fight, Liv. 2, 49, 2; cf.hostes,
Val. Fl. 5, 635. -
109 designator
dēsignātor or dissignātor (the latter form freq. in inscrr., and preferred by Brambach; so Keller, ad Hor. Ep. 1, 7, 5; Corp. Inscr. Lat. pp. 597, 768), ōris, m. [id.], one who regulates or arranges; a regulator.—As a t. t.,I.An officer whose duty it was to assign seats in the theatre, Plaut. Poen. prol. 19.—II.A master of ceremonies at funerals; an undertaker, Hor. Ep. 1, 7, 5; Sen. Ben. 6, 38; Tert. Spectac. 10; Inscr. Orell. 934; cf. Don. Ter. Ad. 1, 2, 7.—III.An umpire at public spectacles, i. q. Gr. brabeutês, Dig. 3, 2, 4, § 1; Cic. Att. 4, 3, 2. -
110 desum
dē-sum, fŭi, esse (ee in deest, deesse, deerit, etc., in the poets per synaeresin as one syll., Lucr. 1, 44; Cat. 64, 151; Verg. G. 2, 233; id. A. 7, 262; 10, 378; Hor. Ep. 1, 12, 24; Ov. M. 15, 354 et saep.; praes. subj., desiet, Cato R. R. 8; perf., defuerunt, trisyl., Ov. M. 6, 585; fut. inf., commonly defuturum esse, as Cic. Div. in Caecil. 1, 2, etc.;I.also defore,
id. Fam. 13, 63; Caes. B. G. 5, 56; Sil. 9, 248; imperf. subj., deforent, Ambros. Hexaem. 3, 13), v. n., to be away, be absent; to fail, be wanting (for syn. cf.: absum, deficio, descisco, negligo; freq. in all periods).In gen.(α).Absol.:(β).non ratio, verum argentum deerat,
Ter. Ph. 2, 1, 69:frigore enim desunt ignes ventique calore Deficiunt,
Lucr. 6, 360: cf. id. 3, 455; Cato R. R. 8:omnia deerant, quae, etc.,
Caes. B. G. 4, 29 fin.:semper paullum ad summam felicitatem defuisse,
id. ib. 6, 43, 5:ibi numquam causas seditionum et certaminis defore,
Liv. 45, 18:quod non desit habentem, etc.,
Hor. Ep. 2, 2, 52 et saep.:non desunt qui, for sunt qui,
Quint. 4, 5, 11; 8, 3, 85; Plin. 2, 109, 112, § 248.—With dat. (so most freq.):(γ).metuo mihi in monendo ne defuerit oratio,
Plaut. Bac. 1, 1, 3 and 4:cui nihil desit, quod, etc.,
Cic. Rep. 1, 17; cf. id. Lael. 14, 51:sive deest naturae quippiam, sive abundat atque affluit,
id. Div. 1, 29, 61:quantum alteri sententiae deesset animi, tantum alteri superesse,
Caes. B. C. 2, 31; so,opp. superesse,
Cic. Fam. 13, 63; cf.opp. superare,
Sall. C. 20, 11:neu desint epulis rosae,
Hor. Od. 1, 36, 15; id. Ep. 1, 1, 58 et saep.:hoc unum ad pristinam fortunam Caesari defuit,
Caes. B. G. 4, 26 fin.; cf. id. B. C. 3, 2, 2; 3, 96, 2. —With in:(δ).ut neque in Antonio deesset hic ornatus orationis, neque in Crasso redundaret,
Cic. de Or. 3, 4 fin.; id. Rep. 2, 33:in C. Laenio commendando,
id. Fam. 13, 63 al. —With inf. ( poet. and in postAug. prose):(ε).et mihi non desunt turpes pendere corollae,
Prop. 1, 16, 7; Sil. 6, 10; Tac. H. 4, 1 al.—With quominus:(ζ).duas sibi res, quominus in vulgus et in foro diceret, defuisse,
Cic. Rep. 3, 30 fin. (ap. Non. 262, 23); Tac. A. 14, 39.—With quin:(η).nihil contumeliarum defuit, quin subiret,
Suet. Ner. 45.—With ut:II.non defuit, ut, etc.,
Capitol. Gord. III. 31.—Pregn., to fail, be wanting in one's duty, as in rendering assistance, etc.; not to assist or serve, to desert one, to neglect a person or thing.(α).With dat.:(β).tantum enitor, ut neque amicis neque etiam alienioribus opera, consilio, labore desim,
Cic. Fam. 1, 9, 17; cf. id. Mur. 4 fin.:ne tibi desis,
that you be not wanting to yourself, neglect not your own advantage, id. Rosc. Am. 36, 104; id. Fam. 5, 12, 2; cf. Hor. S. 1, 9, 56; 2, 1, 17; 1, 4, 134:senatu reique publicae,
Caes. B. C. 1, 1, 3 sq.:communi saluti nulla in re,
id. B. G. 5, 33, 2:Timotheo de fama dimicanti,
Nep. Timoth. 4, 3:huic rei,
Caes. B. C. 3, 93, 2:negotio,
id. ib. 2, 41, 3:decori vestro,
Cic. Rep. 6, 24:officio et dignitati meae,
id. Att. 7, 17, 4; Liv. 3, 50:tempori,
id. 21, 27; cf.:occasioni temporis,
Caes. B. C. 3, 79 et saep.—Without dat.:B.non deest reipublicae consilium... nos, nos, dico aperte, consules desumus,
Cic. Cat. 1, 1 fin.; id. Rep. 3, 21:qui non deerat in causis,
id. Brut. 34, 130:nec deerat Ptolemaeus,
Tac. H. 1, 22 fin. —To fall short of, miss, fail to obtain:ne quis desit gratiae Dei,
Vulg. Heb. 12, 15. -
111 emphanisticum
emphănistĭcum, i, n., = emphanistikon, a duty paid by a priest for the ordination, Julian. Ep. Nov. c. 50, § 191. -
112 evagor
I. A.Lit.:B.ne longius evagatae (incubantes gallinae) refrigerent ova,
Col. 8, 5, 14:cappari evagatur per agros,
Plin. 19, 8, 48, § 163:Nilus,
id. 10, 33, 49, § 94:ignis ulterius,
Dig. 9, 2, 30, § 3.—In milit. lang., to march to and fro, make evolutions, manœuvre:C.nullo ad evagandum relicto spatio,
Liv. 22, 47, 3; 23, 47, 5.—Trop., to spread, extend, digress: qui appetitus longius evagantur, * Cic. Off. 1, 29, 102:* II.late evagata est vis morbi,
Liv. 3, 7 fin.:latissime evagandi sibi viam facere (exempla),
Vell. 2, 3, 4:ne Demostheni permittant evagari,
Quint. 3, 6, 3; so of wandering, digressing in speaking, id. 2, 4, 32; 3, 11, 25;of overstepping the limits of duty: procuratores,
Spart. Hadr 3 § 9.— -
113 evocatus
ē-vŏco, āvi, ātum, 1, v. a., to call out, call forth; to bring out, draw forth (class. —syn. invito, cito, etc.).I.Lit.A.In gen.:2.(Tullia) evocavit virum e curia,
Liv. 1, 48:gubernatorem a navi huc,
Plaut. Am. 3, 3, 12:aliquem huc foras,
id. Cas. 2, 3, 54; id. Bacch. 5, 1, 29; id. Poen. 1, 2, 46:hinc foras,
id. Rud. 2, 5, 22:intus foras,
id. Men. 1, 3, 35; id. Ps. 2, 2, 10:aliquem ante ostium,
id. Men. 4, 2, 111:mercatores undique ad se,
to call together, summon, Caes. B. G. 4, 20, 4; cf.:aliquem litteris,
Cic. Att. 2, 24:nostros ad pugnam,
to call out, challenge, Caes. B. G. 5, 58, 2.—Transf., of inanimate things (mostly post-Aug.):B.sucum quasi per siphonem,
Col. 9, 14, 15; cf.:materiam ad extremas partes fricatione,
Cels. 4, 14:abortum,
Plin. 28, 19, 77, § 251:ut in longitudinem potius quam in latitudinem evocetur (salix),
Col. 4, 31, 2; cf.:vitis evocata ad fructum,
Plin. 17, 22, 35, § 182.—In partic.1.Relig. t. t.: deum, to call a deity out of a besieged city, Liv. 1, 55, 4; 5, 21, 5; cf. Macr. S. 3, 9, 2; Dig. 1. 8, 9.—2.In civil and milit. lang., to call out, summon to appear, sc. soldiers to military service:II.(Metellus) evocat ad se Centuripinorum magistratus et decemprimos,
Cic. Verr. 2, 2, 67; cf. id. ib. 2, 3, 28:senatum omnem ad se Decetiam,
Caes. B. G. 7, 33:principes cujusque civitatis ad se,
id. ib. 5, 54, 1; cf. id. B. C. 1, 35, 1:omnes (senatores),
id. ib. 1, 3, 1:centuriones,
id. ib. 1, 3, 4 et saep.:nominatim nobilissimum et fortissimum quemque ex omnibus civitatibus,
id. ib. 1, 39, 2; cf. id. B. G. 3, 20, 2; 5, 4, 2; 7, 39, 1:reliquas legiones ex hibernis,
id. B. C. 1, 8, 1:equites ex municipiis,
id. ib. 1, 23, 2:hanc (legionem) initio tumultus,
id. ib. 1, 7 fin.:magnam partem oppidanorum ad bellum,
id. B. G. 7, 58, 4; cf. id. ib. 7, 44 fin.:multos undique spe praemiorum,
id. B. C. 1, 3, 2; cf. id. B. G. 6, 34, 8; Liv. 4, 9 al.—Trop.:probitas non praemiorum mercedibus evocata,
called forth, elicited, Cic. Fin. 2, 31; cf. Quint. 1, 1, 20:misericordia nullius oratione evocata,
called forth, produced, Cic. Deiot. 14, 40; cf.indicium,
Plin. 28, 4, 12, § 47:iram, Sen. de Ira, 3, 8: risum lugentibus,
id. Ep. 29:ad aliquem honorem evocatus,
Caes. B. G. 7, 57, 3:eas (tacitas cogitationes) evocat in medium,
Liv. 9, 17: aliquem in saevitiam ac violentiam, Sen. de Ira, 3, 5; cf.:aliquem in laetitiam,
id. ib. 2, 21 al.; cf. Gron. Sen. Ep. 47, 17.—Hence, Part.: ēvŏcā-tus, a, um; as subst. (cf. evoco, B. 2.): ēvŏcāti, ōrum, m., soldiers who, having served out their time, were called upon to do military duty as volunteers, veterans, Caes. B. G. 7, 65 fin.; Cic. Fam. 3, 6, 5; Sall. C. 59, 3; Suet. Aug. 56 al. -
114 evoco
ē-vŏco, āvi, ātum, 1, v. a., to call out, call forth; to bring out, draw forth (class. —syn. invito, cito, etc.).I.Lit.A.In gen.:2.(Tullia) evocavit virum e curia,
Liv. 1, 48:gubernatorem a navi huc,
Plaut. Am. 3, 3, 12:aliquem huc foras,
id. Cas. 2, 3, 54; id. Bacch. 5, 1, 29; id. Poen. 1, 2, 46:hinc foras,
id. Rud. 2, 5, 22:intus foras,
id. Men. 1, 3, 35; id. Ps. 2, 2, 10:aliquem ante ostium,
id. Men. 4, 2, 111:mercatores undique ad se,
to call together, summon, Caes. B. G. 4, 20, 4; cf.:aliquem litteris,
Cic. Att. 2, 24:nostros ad pugnam,
to call out, challenge, Caes. B. G. 5, 58, 2.—Transf., of inanimate things (mostly post-Aug.):B.sucum quasi per siphonem,
Col. 9, 14, 15; cf.:materiam ad extremas partes fricatione,
Cels. 4, 14:abortum,
Plin. 28, 19, 77, § 251:ut in longitudinem potius quam in latitudinem evocetur (salix),
Col. 4, 31, 2; cf.:vitis evocata ad fructum,
Plin. 17, 22, 35, § 182.—In partic.1.Relig. t. t.: deum, to call a deity out of a besieged city, Liv. 1, 55, 4; 5, 21, 5; cf. Macr. S. 3, 9, 2; Dig. 1. 8, 9.—2.In civil and milit. lang., to call out, summon to appear, sc. soldiers to military service:II.(Metellus) evocat ad se Centuripinorum magistratus et decemprimos,
Cic. Verr. 2, 2, 67; cf. id. ib. 2, 3, 28:senatum omnem ad se Decetiam,
Caes. B. G. 7, 33:principes cujusque civitatis ad se,
id. ib. 5, 54, 1; cf. id. B. C. 1, 35, 1:omnes (senatores),
id. ib. 1, 3, 1:centuriones,
id. ib. 1, 3, 4 et saep.:nominatim nobilissimum et fortissimum quemque ex omnibus civitatibus,
id. ib. 1, 39, 2; cf. id. B. G. 3, 20, 2; 5, 4, 2; 7, 39, 1:reliquas legiones ex hibernis,
id. B. C. 1, 8, 1:equites ex municipiis,
id. ib. 1, 23, 2:hanc (legionem) initio tumultus,
id. ib. 1, 7 fin.:magnam partem oppidanorum ad bellum,
id. B. G. 7, 58, 4; cf. id. ib. 7, 44 fin.:multos undique spe praemiorum,
id. B. C. 1, 3, 2; cf. id. B. G. 6, 34, 8; Liv. 4, 9 al.—Trop.:probitas non praemiorum mercedibus evocata,
called forth, elicited, Cic. Fin. 2, 31; cf. Quint. 1, 1, 20:misericordia nullius oratione evocata,
called forth, produced, Cic. Deiot. 14, 40; cf.indicium,
Plin. 28, 4, 12, § 47:iram, Sen. de Ira, 3, 8: risum lugentibus,
id. Ep. 29:ad aliquem honorem evocatus,
Caes. B. G. 7, 57, 3:eas (tacitas cogitationes) evocat in medium,
Liv. 9, 17: aliquem in saevitiam ac violentiam, Sen. de Ira, 3, 5; cf.:aliquem in laetitiam,
id. ib. 2, 21 al.; cf. Gron. Sen. Ep. 47, 17.—Hence, Part.: ēvŏcā-tus, a, um; as subst. (cf. evoco, B. 2.): ēvŏcāti, ōrum, m., soldiers who, having served out their time, were called upon to do military duty as volunteers, veterans, Caes. B. G. 7, 65 fin.; Cic. Fam. 3, 6, 5; Sall. C. 59, 3; Suet. Aug. 56 al. -
115 exigo
I.Lit.A.In gen.:B.reges ex civitate,
to expel, Cic. de Or. 2, 48, 199:hostem e campo,
Liv. 3, 61, 8: exigor patria, Naev. ap. Non. 291, 4:aliquem domo,
Liv. 39, 11, 2:aliquem campo,
id. 37, 41, 12:omnes foras,
Plaut. Aul. 3, 1, 7:adcolas ultra famam,
Plin. 2, 68, 68, § 175:exacti reges,
driven away, Cic. de Or. 1, 9, 37; cf.:Tarquinio exacto,
id. Rep. 1, 40:anno post Tarquinios exactos,
Tac. A. 11, 22:Orestes exactus furiis,
driven, tormented, Ov. Tr. 4, 4, 70:virum a se,
Plaut. Mil. 4, 6, 62:uxorem,
to put away, divorce, Ter. Hec. 2, 1, 45; Suet. Caes. 50; id. Claud. 26; cf.: illam suam (uxorem) suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis; claves ademit;exegit,
turned her out of the house, Cic. Phil. 2, 28, 69: aliquem vitā, i. e. to kill, Sen. de Ira, 1, 6: corpus e stratis, to raise up or out, Sil. 16, 234:maculam,
to take out, Suet. Aug. 94: et sacer admissas exigit Hebrus aquas, pours out into the sea, Ov. H. 2, 114; of weapons, to thrust from one, thrust, drive:non circumspectis exactum viribus ensem Fregit,
thrust, impelled, Ov. M. 5, 171; so,ensem,
Luc. 8, 656; cf.:ensem per medium juvenem,
plunges through the middle, Verg. A. 10, 815:gladium per viscera,
Flor. 4, 2, 68:tela in aliquem,
Sen. Cons. ad Marc. 16;hence: aliquem hastā,
i. e. to thrust through, transfix, Val. Fl. 6, 572.—Mid.:quae (hasta) cervice exacta est,
passed out, passed through, Ov. M. 5, 138: prope sub conatu adversarii manus exigenda, to be put forth, raised (for a blow), Quint. 6, 4, 8 Spald.:(capellas) a grege in campos, hircos in caprilia,
to drive out, Varr. R. R. 2, 3, 8:sues pastum,
id. ib. 2, 4, 6:radices altius,
to send out, Cels. 5, 28, 14; cf.:vitis uvas,
Col. 3, 2, 10; 3, 6, 2; Cels. 8, 1 med. —In partic.1.A scenic t. t., to drive off, i. e. hiss off a piece or a player from the stage (rare):2.spectandae (fabulae) an exigendae sint vobis prius,
Ter. And. prol. 27 Ruhnk.; so, fabulas, id. Hec. prol. alt. 4; id. ib. 7.—To demand, require, enforce, exact payment of a debt, taxes, etc., or the performance of any other duty (very freq.;(β).syn.: posco, postulo, flagito, contendo, etc.): ad eas pecunias exigendas legatos misimus,
Cic. Fam. 13, 11, 1: pecunias a civitatibus, id. Div. ap. Caecil. 10, 33:acerbissime pecunias imperatas,
Caes. B. C. 3, 32; cf. id. ib. 1, 6 fin.; Cic. Pis. 16, 38; id. N. D. 3, 34, 84:quaternos denarios,
id. Font. 5, 9:tributa,
id. Fam. 3, 7, 3:pensionem,
id. ib. 6, 18, 5:nomina sua,
id. Verr. 2, 1, 10, § 28:mercedem,
id. Lael. 21, 80 et saep.:equitum peditumque certum numerum a civitatibus Siciliae,
Caes. B. C. 1, 30, 4:obsides ab Apolloniatibus,
id. ib. 3, 12, 1:viam,
to demand the construction of a road, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; Liv. 42, 3, 7:a quoquam ne pejeret,
Juv. 13, 36.—Esp.: rationem, to exact an account:ut Athenienses rationibus exigendis non vacarent,
Val. Max. 3, 1, ext. 1; Plin. Ep. 10, 81, 1:libertorum nomina a quibus ratio exigi posset,
Suet. Aug. 101 fin. —In pass.: exigor aliquid, to be solicited, dunned for money, etc. (post-class.): exigor portorium, id est, exigitur de me portorium, Caecil. ap. Gell. 15, 14, 5; id. ap. Non. 106, 24: (Rib. Com. Fragm. p. 51): sese pecunias maximas exactos esse, Q. Metell. Numid. ap. Gell. 15, 14, 2; Dig. 23, 4, 32.—3.To examine, inquire into (post-Aug.):4.nec illae (conjuges) numerare aut exigere plagas pavent,
Tac. G. 7 fin. (so Ritter, Halm, with all MSS., cf. Holzmann ad loc.; al. exugere, said to have been the read. of a lost codex, the Arundelianus; cf. exsugo); cf.:exactum et a Titidio Labeone, cur omisisset, etc.,
id. A. 2, 85.—Of places, to go or pass beyond, to pass by, leave behind ( poet. and in post-Aug. prose):5.cum primus equis exegit anhelis Phoebus Athon,
Val. Fl. 2, 75; cf. Prop. 3, 20, 11 (4, 20, 3 M.):Troglodytae hibernum mare exigunt circa brumam,
Plin. 12, 19, 42, § 87.—In mercant. lang., to dispose of, sell:6.agrorum exigere fructus,
Liv. 34, 9, 9 Drak.: mercibus exactis, Col. poët. 10, 317. —Mathemat. t. t., to apply to a standard or measure, i. e. to examine, try, measure, weigh by any thing:II.ad perpendiculum columnas,
Cic. Verr. 2, 1, 51, § 133:materiam ad regulam et libellam,
Plin. 36, 25, 63, § 188:pondus margaritarum sua manu,
Suet. Caes. 47; cf.:aliquid mensura,
Plin. 17, 21, 35, § 159.Trop.A.In gen., to drive out, expel (very rare):B.locus, Ubi labore lassitudo exigunda ex corpore,
Plaut. Capt. 5, 4, 4: frigus atque horrorem vestimentis, Lucil. ap. Non. 291, 8.—Far more freq. and class.,In partic.1.(Acc. to I. B. 2.) To require, demand, claim any thing due:2.ego vero et exspectabo ea quae polliceris, neque exigam, nisi tuo commodo,
Cic. Brut. 4, 17:aliquid exigere magis quam rogare,
id. Fam. 2, 6, 1:longiores litteras exspectabo vel potius exigam,
id. ib. 15, 16, 1:omnibus ex rebus voluptatem quasi mercedem,
id. Fin. 2, 22, 73:ab hoc acerbius exegit natura quod dederat,
demanded back, reclaimed, id. Tusc. 1, 39, 93 Klotz.:non ut a poëta, sed ut a teste veritatem exigunt,
id. Leg. 1, 1, 4:has toties optata exegit gloria poenas,
has cost, Juv. 10, 187:poenas,
to take vengeance, id. 10, 84:de vulnere poenas,
Ov. M. 14, 478: poenam (alicui), Sen. de Ira, 2, 22 fin.; Ov. F. 4, 230:gravia piacula ab aliquo,
Liv. 29, 18, 18 et saep.—With ut:exigerem ex te cogeremque, ut responderes,
Cic. Fin. 2, 35, 119; 4, 28, 80; cf.:Calypso exigit fata ducis,
questions, inquires into, Ov. A. A. 2, 130:exactum a marito, cur, etc.,
Tac. A. 2, 85:exigite ut mores seu pollice ducat,
Juv. 7, 237 sq. —With an object-clause:exigimus potuisse eum eo tempore testamentum facere,
Dig. 29, 7, 8; 24, 3, 2.— Absol.:in exigendo non acerbum,
Cic. Off. 2, 18, 64:cum res exiget,
Quint. 5, 11, 5; 10, 3, 3; cf.:ut res exiget,
id. 12, 10, 69:si communis utilitas exegerit,
id. 12, 1, 37.— Esp.: rationem, to require an account:rerum gestarum,
Just. 19, 2, 6:numquid rationem exiges, cum tibi aliquis hos dixerit versus?
an explanation, Sen. Ep. 94, 28; Plin. Ep. 19, 9.—Of time, life, etc., to lead, spend, pass, complete, finish:3. 4.non novisse quicum aetatem exegerim,
Plaut. Trin. 4, 2, 111; id. Capt. 3, 5, 62:tecum aetatem,
id. Mil. 4, 2, 48; 4, 6, 60; id. Cas. 2, 5, 12:ut te dignam mala malam aetatem exigas,
id. Aul. 1, 1, 4: vitam taetre, Cat. Or. inc. 15; Ter. Heaut. 2, 3, 39:cum maerore graviorem vitam,
Sall. J. 14, 15; 85, 49; Plin. 7, 44, 45, § 139; Vitr. 2, 1, 4; Val. Max. 3, 5, 4 al.:vitae tempus,
Sen. Ep. 2, 2; Val. Max. 3, 3, ext. 6:jam ad pariendum temporibus exactis,
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 48: qui exacta aetate moriuntur, at the close of the vigorous period of life, Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Verr. 2, 5, 8, § 21; Sall. J. 6, 2; Liv. 2, 40, 11 al.:mediam dies exegerat horam,
Ov. Am. 1, 5, 1:aevum,
Lucr. 4, 1235; Verg. A. 7, 777; Ov. M. 12, 209:tristissimam noctem,
Petr. 115:diem supremum noctemque,
Tac. A. 3, 16:ullum tempus jucundius,
Plin. Ep. 3, 1, 1:jam aestatem exactam esse,
Sall. J. 61, 1:per exactos annos,
at the end of every year, Hor. C. 3, 22, 6:exacto per scelera die,
Tac. H. 1, 47; id. A. 3, 16; so,exacto quadriennio,
Plin. 2, 47, 48, § 130; Verg. G. 3, 190; Stat. S. 2, 2, 47.—To bring to an end, to conclude, finish, complete a thing ( poet. and in post-Aug. prose):5.exegi monumentum aere perennius,
Hor. C. 3, 30, 1:opus,
Ov. R. Am. 811; id. M. 15, 871:exactus tenui pumice versus eat,
Prop. 3, 1, 8; Verg. A. 6, 637:commentarii ita sunt exacti, ut, etc.,
Quint. 10, 7, 30:eandem gracilitatem stilo exigere condiscant,
to reach, attain to, id. 1, 9, 2.—To determine, ascertain, find out:6.sociisque exacta referre,
his discoveries, Verg. A. 1, 309:non prius exacta tenui ratione saporum,
before he has ascertained, Hor. S. 2, 4, 36.— Pass. impers.:non tamen exactum, quid agat,
Ov. F. 3, 637; cf. id. Am, 3, 7, 16. —(Acc. to I. B. 3.) To weigh, try, prove, measure, examine, adjust, estimate, consider, = examinare, ponderare (class. but perh. not in Cic.): si ad illam summam veritatem legitimum jus exegeris, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; cf.: nolite ad vestras leges atque instituta exigere ea, quae Lacedaemone fiunt, to estimate by the standard of, etc., Liv. 34, 31, 17; so,7.opus ad vires suas,
Ov. A. A. 2, 502:si omnia argumenta ad obrussam coeperimus exigere,
Sen. Q. N. 4, 5, 1; cf.:principatus tuus ad obrussam exigitur,
id. de Clem. 1, 1, 6:se ad aliquem,
id. Ep. 11 fin.:regulam emendate loquendi,
Quint. 1, 5, 2:illa non nisi aure exiguntur, quae fiunt per sonos,
are judged of, id. 1, 5, 19; cf. id. 1, 4, 7.—To treat, consult, deliberate respecting something, = considerare, deliberare (class. but not in Cic.): de his rebus ut exigeret cum eo, Furnio mandavi, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 7:8.cum aliquo,
Plin. Ep. 6, 12, 3; cf.:secum aliquid,
Verg. A. 4, 476; Ov. M. 10, 587; Sen. Ep. 27:de aliqua re coram,
Plin. Ep. 9, 26, 13:haec exigentes hostes oppressere,
Liv. 22, 49, 12:quid dicendum, quid tacendum, quid differendum sit, exigere consilii est,
Quint. 6, 5, 5.—To endure, undergo:aerumnam,
Plaut. Capt. 5, 4, 12. —Hence, exactus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 5., measured; hence), precise, accurate, exact (poet and in post-Aug. prose):difficile est, quot ceciderint, exacto affirmare numero,
Liv. 3, 5, 12:acies falcis,
Plin. 17, 27, 42, § 251:fides,
Ov. Pont. 4, 9, 46.— Comp.:cura,
Suet. Tib. 18; Mart. 4, 87, 4. — Sup.:diligentia,
Front. Aquaed. 89:vir,
Plin. Ep. 8, 23, 5.—With gen.:Mamurius, morum fabraene exactior artis, Difficile est dicere,
Ov. F. 3, 383.— Adv.: exacte, exactly, precisely, accurately:ut exacte perorantibus mos est,
Sid. Ep. 7, 9.— Comp.: dicere, disserere, Mel. Prooem. § 2; Gell. 1, 3, 21.— Sup.:pascere,
Sid. Ep. 5, 11. -
116 expleo
ex-plĕo, ēvi, ētum, 2 (archaic form explenunt, for explent, acc. to Fest. p. 80; cf.: solinunt, nequinunt, danunt, for solent, nequeunt, dant; v. do, redeo and soleo init.; inf. praes. explerier, Lucr. 6, 21.—I. A.Contracted form expleris,
Cic. de Or. 1, 47, 205; Verg. A. 7, 766. explessent, Liv. 23, 22, 1; 37, 47, 7; inf. explesse, Verg. A. 2, 586 al.), v. a. [PLEO, whence plenus, compleo, suppleo].Lit.:B.fossam aggere,
Caes. B. G. 7, 79 fin.:fossas,
id. ib. 82, 3; Dig. 39, 3, 24; cf.:paludem cratibus atque aggere,
Caes. B. G. 7, 58, 1:neque inferciens verba, quasi rimas expleat,
Cic. Or. 69, 231:vulnera,
Plin. 35, 6, 21, § 38:cicatrices,
id. 36, 21, 42, § 156:alopecias,
id. 34, 18, 55, § 177:bovem strictis frondibus,
i. e. to give him his fill, Hor. Ep. 1, 14, 28:se,
to fill, cram one's self, Plaut. Curc. 3, 16; Cels. 1, 2 fin.; cf.:edim atque ambabus malis expletis vorem,
Plaut. Trin. 2, 4, 74:ut milites contingant inter se atque omnem munitionem expleant,
Caes. B. C. 1, 21, 3:locum (cohortes),
i. e. to occupy completely, id. ib. 1, 45, 4:explevi totas ceras quattuor,
have filled, written full, Plaut. Curc. 3, 40:deum bonis omnibus explere mundum,
Cic. Univ. 3:expleti (voce) oris janua raditur,
filled up, Lucr. 4, 532, v. Lachm. ad h. l.:aliquem numerum,
Caes. B. C. 3, 4 fin.:numerum,
Liv. 5, 10, 10; 24, 11, 4; Verg. A. 6, 545:centurias,
to have the full number of votes, Liv. 37, 47, 7:tribus,
id. 3, 64, 8:justam muri altitudinem,
Caes. B. G. 7, 23, 4:His rebus celeriter id, quod Avarici deperierat, expletur,
is filled up, made good, id. ib. 7, 31, 4; Liv. 23, 22, 1:sic explevit, quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154.—Trop.1.In gen., to fill up, complete, finish:2.id autem ejusmodi est, ut additum ad virtutem auctoritatem videatur habiturum et expleturum cumulate vitam beatam,
make quite complete, Cic. Fin. 2, 13, 42; cf.damnationem,
id. Caecin. 10, 29:partem relictam,
id. Off. 3, 7, 34: damna, Liv. 3, 68, 3; cf. id. 30, 5, 5:explet concluditque sententias,
Cic. Or. 69, 230; cf.:sententias mollioribus numeris,
id. ib. 13, 40:animum gaudio,
Ter. And. 2, 2, 2.—In partic.a.To satisfy, sate, glut, appease a longing, or one who longs (the fig. being that of filling or stuffing with food):b.quas (litteras Graecas) sic avide arripui quasi diuturnam sitim explere cupiens,
Cic. de Sen. 8, 26:famem,
Phaedr. 4, 18, 5; cf.:jejunam cupidinem,
Lucr. 4, 876: libidines (with satiare), Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1); cf.:explere cupiditates, satiare odium,
id. Part. Or. 27, 96:libidinem,
id. Cael. 20, 49:odium factis dictisque,
Liv. 4, 32, 12; Tac. A. 15, 52:desiderium,
Liv. 1, 9, 15:iram,
id. 7, 30, 15; cf.:omnem exspectationem diuturni desiderii nostri,
Cic. de Or. 1, 47, 205:avaritiam pecuniā,
id. Rosc. Am. 52, 150; Tac. H. 2, 13:spem omnium,
Just. 22, 8; Liv. 35, 44, 4; Suet. Aug. 75 fin. et saep.:me,
Ter. Heaut. 1, 1, 67; cf.:non enim vereor, ne non scribendo te expleam,
Cic. Fam. 2, 1, 1:se caede diu optata,
Liv. 31, 24, 11:tantum regem (divitiis),
Just. 9, 2:aliquem muneribus,
Sall. J. 13, 6; 20, 1; Cic. Phil. 2, 20, 50:omnis suos divitiis,
Sall. C. 51, 34:animum suum (amore),
Ter. And. 1, 2, 17:animum gaudio,
id. ib. 2, 2, 2; cf. id. Hec. 5, 1, 28; 5, 2, 19:corda tuendo,
Verg. A. 8, 265; cf.:expleri mentem nequit ardescitque tuendo Phoenissa,
id. ib. 1, 713:expletur lacrimis dolor,
Ov. Tr. 4, 3, 38: alicujus crudelitatem sanguine, Crassus ap. Cic. de Or. 1, 52, 225.— And reflex.:ut eorum agris expleti atque saturati cum hoc cumulo quaestus decederent,
Cic. Verr. 2, 3, 42 fin. — Poet.:aliquem alicujus rei (cf. Zumpt, Gram. § 463, and v. impleo): animumque explesse juvabit ultricis flammae,
to have sated the mind with the fire of revenge, Verg. A. 2, 586.—To fulfil, discharge, execute, perform a duty:c.amicitiae munus,
Cic. Lael. 19, 67:susceptum rei publicae munus,
Cic. Prov. Cons. 14, 35:excusatione officium scribendi,
id. Fam. 16, 25:mandatum,
Dig. 17, 1, 27.—Of time, to complete, finish, bring to a close:* II.tum signis omnibus ad idem principium stellisque revocatis, expletum annum habeto,
Cic. Rep. 6, 22 fin.:fatales annos,
Tib. 1, 3, 53:quosdam in Aetolia ducentos annos explere,
Plin. 7, 48, 49, § 154:explebat annum trigesimum,
Tac. H. 1, 48.( Ex in privative signif.; v. ex, III. A.). To unload: navibus explebant sese terrasque replebant, i. e. disembarked, exonerabant se, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 6, 545 (Ann. v. 310 ed. Vahl.).—Hence, ex-plētus, a, um, P. a., full, complete, perfect:quod undique perfectum expletumque sit omnibus suis numeris ac partibus,
Cic. N. D. 2, 13, 37:undique expleta et perfecta forma honestatis,
id. Fin. 2, 15, 48:ea, quae natura desiderat, expleta cumulataque habere,
id. Off. 2, 5, 18:expletum omnibus suis partibus,
id. Fin. 3, 9, 32:vita animi corporisque expleta virtutibus,
id. ib. 5, 13, 37:expleta rerum comprehensio,
id. Ac. 2, 7, 21.— Absol.:parum expleta desiderant,
Quint. 9, 4, 116. -
117 fusio
fūsĭo, ōnis, f. [id.], a pouring out (very rare).I.In gen.:II.sanguinis,
Ambros. in Psa. 48, Serm. 16, §11: tenuis stellarum,
Vitr. 9, 7: Chrysippus ipsum mundum deum dicit esse et ejus animi fusio nem universam, an outpouring, effusion, * Cic. N. D. 1, 15, 39.—In partic.A. B.(I. q. illatio publica.) A duty, Dig. 7, 1, 27, § 3 (al. functiones); Cod. Th. 11, 28, 6. -
118 illatio
I.Lit.A.In gen.:B. II.mortui,
i. e. burying, interment, Dig. 11, 7, 2, § 3 al.: FERRI, Inscr. ap. Marin. Fratr. Arv. 43.—Trop.A. B.In partic., a logical inference, conclusion:vel illativum rogamentum. quod ex acceptionibus colligitur et infertur,
App. Dogm. Plat. 3, pp. 34, 15. -
119 incumbo
incumbo, cŭbŭi, cŭbĭtum, ĕre, v. n. [1. incubo], to lay one ' s self upon, to lean or recline upon a thing (cf. ingruo; class., partic. in the trop. sense).I.Lit., constr. with in, ad, super, or dat.; also with the simple acc.:B.olivae,
Verg. E. 8, 16:in parietem,
Dig. 39, 2, 28:densis ordinibus nunc alii in alios, nunc in scuta incumbentes sustinebant impetus Romanorum,
Liv. 35, 5, 7:toro,
Verg. A. 4, 650:materiae,
Curt. 8, 10, 25:terrae,
Tac. A. 2, 17:super praedam,
to lie upon, Petr. 80:in eum,
Curt. 6, 9: ad vos, Ov. M. 9, 385:cumulatis in aqua sarcinis insuper incumbebant,
Liv. 22, 2, 8:validis incumbere remis,
Verg. A. 5, 15; 10, 294; Curt. 9, 9, 4.—Of the heavens:cava in se convexitas vergit, et cardini suo, hoc est terrae, undique incumbit,
Plin. 2, 64, 64, § 160:mare,
to cast itself into the sea, id. 5, 32, 40, § 141: fessi arma sua, Sall. Fragm. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 229:tecto incubuit bubo,
perched on, Ov. M. 6, 432:gladium faciam culcitam, camque incumbam,
Plaut. Cas. 2, 4, 29.—Transf., to lean or incline towards, to overhang; to rush towards:II.silex prona jugo laevum incumbebat ad amnem,
Verg. A. 8, 236:laurus incumbens arae,
id. ib. 2, 514: in gladium, to fall on one ' s sword, Cic. Inv. 2, 51, 154:gladio,
Auct. Her. 1, 11, 18:ferro,
Phaedr. 3, 10, 33:in hostem,
to press upon the enemy, Liv. 30, 34, 2; cf.:duo duces circumstare urbem... et unum in locum totam periculi molem, omne onus incubuisse,
id. 27, 40, 6.—Trop.A.To press upon, burden, oppress, weigh upon:B.incubuere (venti) mari,
Verg. A. 1, 84:tempestas a vertice silvis incubuit,
id. G. 2, 311:gravis incumbens scopulis aestas,
id. ib. 2, 377:febrium terris incubuit cohors,
Hor. C. 1, 3, 30:(aestus) incubuit populo,
Lucr. 6, 142. — Absol.:saevior armis Luxuria incubuit,
Just. 6, 292.—To bend one ' s attention to, to apply or devote one ' s self to, to exert one ' s self, or take pains with, pay attention to; constr. with in, ad, or dat.:C.rogandis legibus,
Flor. 3, 16:ceris et stilo,
Plin. Ep. 7, 27, 9:labori,
Sil. 4, 820:toto pectore novae cogitationi,
Tac. Or. 3:et animo et opibus in bellum,
Caes. B. G. 7, 76:ut jam inclinato (judici) reliqua incumbat oratio,
press upon, exert influence on, Cic. de Or. 2, 79, 324; cf.:invidia mihi incumbit,
Tac. A. 14, 54:in aliquod studium,
Cic. de Or. 1, 8, 34:in causam,
id. Phil. 4, 5, 12:acrius graviusque ad ulciscendas rei publicae injurias,
id. ib. 6, 1, 2:tota mente in aliquam curam et cogitationem,
id. Fam. 10, 3, 3:toto pectore ad laudem,
id. ib. 10, 12, 2:omni cogitatione curaque in rem publicam,
id. ib. 1, 2:fato urguenti incumbere,
to press on, hasten, Verg. A. 2, 653.—With inf.:sarcire ruinas,
Verg. G. 4, 249:delatorem pervertere,
Tac. H. 2, 10.—With ut and subj.:Appius Claudius... cum suis tum totius nobilitatis viribus incubuit, ut, etc.,
Liv. 10, 15, 8.— Absol.:nunc, nunc incumbere tempus,
Ov. M. 10, 657.—To incline, choose, be inclined to, lean towards:D.hoc servi esse officium reor,... non quo incumbat eum (i. e. erum) inpellere,
Plaut. Aul. 4, 1, 8:ut eos, qui audiunt, quocumque incubuerit, possit impellere,
whithersoever he may incline, choose, Cic. de Or. 3, 14, 55:eodem incumbunt municipia,
are inclined the same way, id. Phil. 6, 7, 18:ad voluntatem perferendae legis,
id. Att. 1, 19, 4:voluntatum inclinatio ad virum bonum,
to lean towards, turn to, id. Mur. 26, 53: in causam, Cael. ad Cic. Fam. 8, 11, 3:in cupiditatem,
Cic. Att. 5, 13, 3:in illo,
id. Q. Fr. 3, 8, 6.—To be incumbent upon one as a duty (post-class.):accusandi necessitas domino,
Dig. 48, 2, 5:ei probatio,
ib. 22, 3, 2:judici omnium rerum officium,
ib. 21, 1, 25. -
120 inlatio
I.Lit.A.In gen.:B. II.mortui,
i. e. burying, interment, Dig. 11, 7, 2, § 3 al.: FERRI, Inscr. ap. Marin. Fratr. Arv. 43.—Trop.A. B.In partic., a logical inference, conclusion:vel illativum rogamentum. quod ex acceptionibus colligitur et infertur,
App. Dogm. Plat. 3, pp. 34, 15.
См. также в других словарях:
duty — du·ty n pl du·ties [Anglo French deuté indebtedness, obligation, from deu owing, due, from Old French see due] 1: tasks, service, or functions that arise from one s position performing a police officer s duties; also: a period of being on duty… … Law dictionary
Duty — • The definition of the term duty given by lexicographers is: something that is due , obligatory service ; something that one is bound to perform or to avoid Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Duty Duty … Catholic encyclopedia
Duty — Du ty, n.; pl. {Duties}. [From {Due}.] 1. That which is due; payment. [Obs. as signifying a material thing.] [1913 Webster] When thou receivest money for thy labor or ware, thou receivest thy duty. Tyndale. [1913 Webster] 2. That which a person… … The Collaborative International Dictionary of English
DUTY — DUTY, an action that one is obligated to perform; a feeling, or sense, of obligation. In Judaism man s duties are determined by God s commandments. The entire biblical and rabbinic conception of man s role in the world is subsumed under the… … Encyclopedia of Judaism
duty — [do͞ot′ē, dyo͞ot′ē] n. pl. duties [ME duete < Anglo Fr dueté, what is due (owing): see DUE & TY1] 1. the obedience or respect that one should show toward one s parents, older people, etc. 2. conduct based on moral or legal obligation, or a… … English World dictionary
Duty — Saltar a navegación, búsqueda Duty Álbum de estudio de Ayumi Hamasaki Publicación … Wikipedia Español
Duty — Album par Ayumi Hamasaki Sortie 27 septembre 2000 Durée 51:45 Genre … Wikipédia en Français
duty — [n1] responsibility, assignment burden, business, calling, charge, chore, commission, commitment, committal, contract, devoir, dues, engagement, function, hook*, job, load, millstone*, minding the store*, mission, must, need, obligation,… … New thesaurus
duty — ► NOUN (pl. duties) 1) a moral or legal obligation. 2) a task required as part of one s job. 3) a payment levied on the import, export, manufacture, or sale of goods. 4) Brit. a payment levied on the transfer of property, for licences, and for… … English terms dictionary
duty — late 13c., from Anglo Fr. duete, from O.Fr. deu due, owed; proper, just, from V.L. *debutus, from L. debitus, pp. of debere to owe (see DEBT (Cf. debt)). Related: Duties. The sense of tax or fee on imports, exports, etc. is from late 15c.; duty… … Etymology dictionary
duty — 1 Obligation Analogous words: responsibility, accountability, amenability, answerability, liability (see corresponding adjectives at RESPONSIBLE) 2 office, *function, province Analogous words: concern, business, *affair 3 *task … New Dictionary of Synonyms