Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

disputatio+c

  • 21 anceps

    anceps, cĭpĭtis (abl. -iti, gén. plur. -itum) [st2]1 [-] qui a deux têtes, à double tête. [st2]2 [-] qui a deux faces, double, ambigu. [st2]3 [-] incertain, douteux, flottant, indéterminé, irrésolu. [st2]4 [-] dangereux, critique, funeste. [st2]5 [-] subst. n. danger, péril, moment de crise, situation critique.    - anceps imago, Ov.: tête à deux visages.    - anceps mons, Ov.: montagne à deux sommets.    - ancipites bestiae, Cic.: animaux amphibies.    - anceps disputatio, Cic.: discussion où l'on agite le pour et le contre.    - anceps pugna: un combat incertain.    - animus anceps inter: esprit hésitant (partagé) entre.    - anceps oraculum: oracle ambigu, oracle à double sens.    - ancipites animos tenere, Luc.: tenir les esprits en suspens.    - anceps ferrum: fer à double tranchant.    - ancipitibus locis premi, Nep.: être pressé de deux côtés (par devant et par derrière).    - anceps est + inf.: il est dangereux de.    - in ancipiti est republica, Tac.: la république est en danger.    - inter ancipitia: dans les moments critiques.    - in anceps tractus, Tac.: mis en péril.
    * * *
    anceps, cĭpĭtis (abl. -iti, gén. plur. -itum) [st2]1 [-] qui a deux têtes, à double tête. [st2]2 [-] qui a deux faces, double, ambigu. [st2]3 [-] incertain, douteux, flottant, indéterminé, irrésolu. [st2]4 [-] dangereux, critique, funeste. [st2]5 [-] subst. n. danger, péril, moment de crise, situation critique.    - anceps imago, Ov.: tête à deux visages.    - anceps mons, Ov.: montagne à deux sommets.    - ancipites bestiae, Cic.: animaux amphibies.    - anceps disputatio, Cic.: discussion où l'on agite le pour et le contre.    - anceps pugna: un combat incertain.    - animus anceps inter: esprit hésitant (partagé) entre.    - anceps oraculum: oracle ambigu, oracle à double sens.    - ancipites animos tenere, Luc.: tenir les esprits en suspens.    - anceps ferrum: fer à double tranchant.    - ancipitibus locis premi, Nep.: être pressé de deux côtés (par devant et par derrière).    - anceps est + inf.: il est dangereux de.    - in ancipiti est republica, Tac.: la république est en danger.    - inter ancipitia: dans les moments critiques.    - in anceps tractus, Tac.: mis en péril.
    * * *
        Anceps, ancipitis, pen. cor. Adiectiuum om. g. a Capite deriuatum: Ablatiuus est ancipite vel ancipiti. Pluraliter, ancipites, et ancipitia: genitiuo ancipitium, et per syncopam ancipitum. Qu'on peult prendre des deux costez.
    \
        Anceps. Lucil. Trenchant des deux costez, ou des deux bouts.
    \
        Anceps securis. Ouid. Qui ha deux trenchants.
    \
        Ancipiti imagine Ianus. Ouid. De qui l'image ha deux visages.
    \
        Anceps, Duplex. Varro, Vt ancipiti vrgeretur bello. Double, Devant et derriere.
    \
        Ancipites bestiae, quae Grece amphibia dicuntur. Cic. Qui vivent sur la terre et en l'eau.
    \
        Anceps, dubius. Virgil. Doubteux et incertain.
    \
        Cibus anceps. Plin. Viande dangereuse.
    \
        Via anceps. Cic. Chemin qui meine ca et là.
    \
        Vocabula ancipitia. Gellius. Qui se peuvent prendre en bien et en mal, Mots à deux visages, ou à deux ententes.

    Dictionarium latinogallicum > anceps

  • 22 hesternus

    hesternus, a, um [ *hesiternus; hesi pour heri] d'hier, de la veille.    - dici non potest quam sim hesterna disputatione tua delectatus, Cic. Tusc. 2, 10: il ne m'est pas possible de te dire comme j'ai été charmé par ton exposé d'hier.    - disputatio hesterni et hodierni diei, Cic. de Or. 3: discussion qui nous a occupés hier et aujourd'hui.    - hesterno (s.-ent. die), Sisenn.: hier.    - hesterni Quirites, Pers.: citoyens d'hier (esclaves récemment affranchis).    - hesternorum immemores, Quint. 11, 2, 6: oubliant ce qui s'est passé la veille.
    * * *
    hesternus, a, um [ *hesiternus; hesi pour heri] d'hier, de la veille.    - dici non potest quam sim hesterna disputatione tua delectatus, Cic. Tusc. 2, 10: il ne m'est pas possible de te dire comme j'ai été charmé par ton exposé d'hier.    - disputatio hesterni et hodierni diei, Cic. de Or. 3: discussion qui nous a occupés hier et aujourd'hui.    - hesterno (s.-ent. die), Sisenn.: hier.    - hesterni Quirites, Pers.: citoyens d'hier (esclaves récemment affranchis).    - hesternorum immemores, Quint. 11, 2, 6: oubliant ce qui s'est passé la veille.
    * * *
        Hesternus, Adiectiuum. Terent. D'hier.
    \
        Hesternus dies. Cic. Le jour d'hier.
    \
        Hesternum decus. Liuius, Poenis ad obtinendum hesternum decus adnitentibus. Mettant peine à garder l'honneur qu'ils avoyent acquis le jour de devant.

    Dictionarium latinogallicum > hesternus

  • 23 intimus

    intĭmus, a, um [*interus, cf. interior] [st1]1 [-] ce qui est le plus en dedans, le plus intérieur, le fond de.    - in eo sacrario intimo, Cic. Verr. 4, 99: au fond de ce sanctuaire.    - intima Macedonia, Cic. Fam. 13, 29, 4: le coeur de la Macédoine.    - in intimum se conjicere Cic. Cael. 62: s'enfoncer à l'intérieur de la maison.    - intima [plur. n.] finium, Liv. 34, 47, 8, l'intérieur du pays.    - fig. ex intima philosophia haurire, Cic. Leg. 1, 17: puiser au coeur de la philosophie.    - ars intima, Cic. Or. 179: le domaine le plus secret de l'art.    - intima disputatio, Cic. de Or. 1, 96: le coeur d'une dissertation.    - intima alicujus consilia, Cic. Verr. pr. 17: projets les plus secrets de qqn. [st1]2 [-] intime, familier, confident.    - familiares intimi, amici intimi, Cic. Att. 3, 1, 3 ; Mur. 45: amis intimes.    - intimus alicui, Cic. Phil. 2, 48: intime de qqn.    - mei intimi, Cic. Fam. 13, 3, etc.: mes intimes.    - me fuisse huic fateor intimum, Plaut. Truc. 1, 1, 61: j'ai été pour elle, je l'avoue, son ami intime.    - facere se intimum apud aliquem, Plaut. Mil. 2, 1, 30: se mettre dans l'intimité de qqn.    - unus ex meis intimis, Cic.: un de mes intimes.
    * * *
    intĭmus, a, um [*interus, cf. interior] [st1]1 [-] ce qui est le plus en dedans, le plus intérieur, le fond de.    - in eo sacrario intimo, Cic. Verr. 4, 99: au fond de ce sanctuaire.    - intima Macedonia, Cic. Fam. 13, 29, 4: le coeur de la Macédoine.    - in intimum se conjicere Cic. Cael. 62: s'enfoncer à l'intérieur de la maison.    - intima [plur. n.] finium, Liv. 34, 47, 8, l'intérieur du pays.    - fig. ex intima philosophia haurire, Cic. Leg. 1, 17: puiser au coeur de la philosophie.    - ars intima, Cic. Or. 179: le domaine le plus secret de l'art.    - intima disputatio, Cic. de Or. 1, 96: le coeur d'une dissertation.    - intima alicujus consilia, Cic. Verr. pr. 17: projets les plus secrets de qqn. [st1]2 [-] intime, familier, confident.    - familiares intimi, amici intimi, Cic. Att. 3, 1, 3 ; Mur. 45: amis intimes.    - intimus alicui, Cic. Phil. 2, 48: intime de qqn.    - mei intimi, Cic. Fam. 13, 3, etc.: mes intimes.    - me fuisse huic fateor intimum, Plaut. Truc. 1, 1, 61: j'ai été pour elle, je l'avoue, son ami intime.    - facere se intimum apud aliquem, Plaut. Mil. 2, 1, 30: se mettre dans l'intimité de qqn.    - unus ex meis intimis, Cic.: un de mes intimes.
    * * *
        Intimus, intima, intimum, pen. cor. Superlatiuum. Plin. iun. Qui est le plus avant et le plus dedens, Tout au fond de quelque lieu, Intime.
    \
        Intimum odium. Cic. Qui est du profond du coeur.
    \
        Intimus. Cicero. Un cher ami et familier, que nous aimons du profond de nostre coeur.
    \
        Intimus sum illi. Cic. Je suis de ses plus prochains amis et familiers, De ses amis de coeur.
    \
        Intimus es consiliis nostris. Terent. Tu es celuy à qui je me descouvre priveement.
    \
        In intimis alicuius esse. Cic. Estre de ses plus grands amis et familiers.

    Dictionarium latinogallicum > intimus

  • 24 interior

    interior, interius, ōris, Adi. Compar., intimus, a, um, Superl. (inter), I) interior, der innere, A) eig.: 1) im allg.: pars aedium, Cic.: domus, Verg.: interiore epistulā, gegen die Mitte des Briefes, Cic.: torus, sponda, der der Wand des Zimmers nähere Teil des Lagers (Ggstz. prior, der vordere), Ov. u. Suet.: rota, das innere, der Rennbahn zugewandte, dem Ziele nähere, Ov.: ille radit iter laevum interior, hält mehr links nach innen (dem Ziele näher) die Bahn, Verg.: poet., Falernum interiore notā, von der hinten im Weinkeller liegenden, also edleren Sorte, Hor. – et medius iuvenum non indignantibus ipsis ibat; et interior, si comes unus erat, d.i. (als der vornehmere) zur Rechten des Begleiters (gehend), Ov. (vgl. exteriorem ire unter exter no. II). – interior ictibus, innerhalb der Schußweite, Liv. – subst., interiora, um, n., die inneren Teile, α) des Hauses, aedium Sullae, Cic. ad Att. 4, 3, 3. – β) die inneren Teile des Körpers, bes. die Eingeweide, Cels. 1. praef. p. 7, 25 D.; 4, 1. § 2 u.a. Veget mul. 1, 39 (2, 11), 2. – γ) der Früchte, der Kern, nucleorum, Scrib. Larg. 184. Plin. Val. 5, 5 u. 31. – δ) das Innere der Stadt, urbis, Curt. 4, 6, 22: meton. = die Einwohner, die Belagerten, Amm. 20, 11. § 11. – 2) insbes.: a) geogr. t. t. = entfernter, tiefer im Lande, im Binnenlande, binnenländisch, terrae, Mela: nationes, Cic. – subst., interiora, um, n.,
    ————
    die inneren Gegenden, das Innere eines Landes, zB. Germaniens, Vell. 2, 108, 1 u. 110, 3: interiora regni, Liv. 42, 39, 1. – b) übtr., dem Mittelpunkte näher = kleiner, kürzer, vom Kreislaufe, gyrus, Hor.: cursus, Cic. – B) übtr.: 1) im allg.: interior periculo vulneris, gleichs. innerhalb der Schußweite der G. (vgl. vorher no. A, 1), frei von usw., Liv. – nos autem illa externa (sein äußeres Tun) cum multis, haec interiora (seinen innern Wert) cum paucis ex ipso saepe cognovimus, Cic. Acad. 2, 4. – 2) insbes.: a) enger, vertrauter, geheimer, societas, Cic.: amicitia, Cic.: interius est eiusdem esse civitatis, Cic.: consilia, Nep.: litterae (Brief), Cic. ep. 3, 10, 9; 7, 33, 2 (vgl. no. 2, b, β): potentia, einflußreiche Stellung, Einfluß im Kabinett, Tac.: aulici, Suet. – b) tiefer, α) tiefer eingehend, timor, Cic.: cura, Sil. – β) eine tiefere Forschung verlangend, interiores et reconditae litterae (Wissenschaften), Cic. de nat. deor. 3, 42.
    II) Superl. intimus, a, um, der innerste, A) eig.: tunica, Gell.: Macedonia, das Innerste von Mazedonien, Cic.: spelunca, das Innerste der H., Phaedr.: in eo sacrario intimo, Cic. – neutr. pl. subst., die innersten Teile, das Innerste, corporis, Chalcid. Tim. 55: intima Ponti, die von der Küste weit entfernten Landstriche am P., Vell. 2, 40, 1. – B) übtr.: 1) der innerste = wirksamste, vis Scipionis, Cic.: vires, Tac. – 2) der innerste = tiefste, d.i. die tiefste For-
    ————
    schung verlangende, disputatio, Cic.: artificium, Cic.: philosophia, Cic.: disputatio est intimae artis, gehört in das innerste Gebiet der Kunst, Cic. – neutr. pl. subst., das Innerste, intima mentis, Chalcid. Tim. 138. 237. 246. – 3) der engste, vertrauteste, geheimste, amicus, Cic. (so auch intimi amicorum, Tac.): amicitia, familiaritas, Nep.: intimus est consiliis eorum, sehr vertraut mit usw., Ter.: intimus alci, jmds. ganz vertrauter Freund, Cic. u. Nep. – subst., intimus, ī, m., der ganz vertraute Freund, Catilinae, Cic.: ex meis intimis, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > interior

  • 25 abstrusus

    1. abstrūsus, a, um
    part. pf. к abstrudo
    silicis venis a. ignis V — огонь, таящийся в жилах кремня
    2. adj.
    1) скрытый, укрытый, сокровенный (a. atque abditus PJ; recessus Cld); тайный ( insidiae C)
    in abstruso situm esse Pl — быть укрытым, спрятанным
    2) скрытный, замкнутый ( homo T)
    3) дальний, отдалённый ( pars oppidi Amm)
    4) глубокомысленный, замысловатый, тёмный ( disputatio C)

    Латинско-русский словарь > abstrusus

  • 26 angustus

    a, um [ ango ]
    1) тесный, узкий (via L; aditus Cs; pons C)
    2) заострённый, остроконечный ( sagitta CC)
    3) худой, хилый или малорослый (sus PM; corpus V)
    4) слабый, малоощутительный ( odor PM)
    5) укороченный, натянутый ( habenae Tib)
    7) короткий (nox, dies O; tempus Q)
    8) скудный, ограниченный ( res frumentaria Cs)
    9) плохой, недостаточный ( fides Cs); стеснённый, бедственный
    10) чёрствый, бездушный ( animus C); мелочный, педантичный (concertatio, interrogatio C)
    11) сжатый, краткий, уплотнённый (formula sponsionis, disputātio, oratio C), но

    Латинско-русский словарь > angustus

  • 27 consultatorius

    cōnsultātōrius, a, um [ consulto I \]
    2) консультативный, совещательный ( disputatio Aug)

    Латинско-русский словарь > consultatorius

  • 28 disputatiuncula

    disputātiuncula, ae f. [demin. к disputatio ]

    Латинско-русский словарь > disputatiuncula

  • 29 latus

    I lātus, a, um part. pf. к fero II lātus, a, um
    1) широкий (via C etc.; clavus Dig; flumen Cs); высокий ( frons PJ); имеющий в ширину (с acc., gen. или abl.)
    l. (ab umĕris Su) — широкоплечий (l. et lacertosus vir Col)
    2) обширный (regnum L; fines Cs)
    4) протяжный, растянутый, протяжно произносимый ( verba C)
    5) пространный, обстоятельный, подробный (oratio C, PJ); содержательный ( disputatio C)
    6) серьёзный, тяжкий ( culpa Dig)
    7) большой, крупный ( latis pecuniis conquisītus Ap)
    fuga lata Dig — ссылка, ограниченная одним, точно определённым местом
    III latus, eris n.
    1) сторона (insulae, villae Cs); мат. сторона ( triangulum aequis lateribus constituere Q); грань ( crystallus sexangulis nascitur lateribus PM); стена, стенка (domūs H; fossae Cs); борт ( navis O)
    a latere (in l.) C etc. — вбок, в сторону
    nunquam ab alicujus latere discedere C (haerēre или junctum esse lateri alicujus Just, тж. lateri adhaerēre L) — не отходить от кого-л.
    l. alicujus (alicui H) tegere L — идти (сопровождать кого-л.) с левой стороны
    artifices lateris O — мастера извиваться, т. е. танцоры
    3) фланг (dextrum exercitūs l. Cs; a lateribus circumveniri Sl)
    4) склон, скат (ardua latera Atlantis V)
    6) окружение, близкие, друзья
    a latere alicujus esse (ad latus alicujus sedēre) L — быть близким с кем-л.
    l. fessum longā militiā H — тело, уставшее от долгих военных трудов
    hoc l. Hego

    Латинско-русский словарь > latus

  • 30 litigiosus

    lītigiōsus, a, um [ litigium ]
    1) любящий спорить, склонный к тяжбам, сутяжный, сварливый (homo C; ănus Sid)
    2) являющийся предметом спора, спорный ( praediolum C)

    Латинско-русский словарь > litigiosus

  • 31 scrupulosus

    scrūpulōsus, a, um [ scrupulus ]
    2) обрывистый, крутой ( cotes C)
    3) крайне тщательный, до мелочей точный (disputatio Q; cura VM; lector Ap)

    Латинско-русский словарь > scrupulosus

  • 32 studiosus

    studiōsus, a, um [ studium ]
    1) старательный, усердный, ревностный, прилежный
    s. alicujus rei, реже alicui rei — прилежно занимающийся чём-л. (s. litterarum Nep, Pt)
    2) стремящийся (к чему-л.), усиленно добивающийся (чего-л.) (s. sapientiae Q) или весьма расположенный, склонный, питающий страсть (к чему либо) (s. venandi C)
    3) приверженный, привязанный, преданный, стоящий на (чьей-л.) стороне (s. Catonis Nep; s. nobilitatis C)
    4) преданный наукам, пытливый, любознательный ( lector Ap): учёный ( disputatio Q): учащийся, изучающий ( alicujus doctrinae Q); посвящённый наукам ( otium PJ)

    Латинско-русский словарь > studiosus

  • 33 uterque

    uter-que, utra-que, utrum-que (gen. ĭusque, в поэзии тж. ĭusque)
    каждый из обоих, и тот и другой, оба (aut Caesar, aut Pompejus, aut u. C; редко pl.: utrique imperatores Pl)
    u. parens Oотец и мать
    utraque fortuna C, Nep, T — богатство и бедность, тж. счастье и несчастье, радость и горе
    in utramque partem C — с обеих сторон, в обоих направлениях или за и против (disserere C; disputatio Cs)

    Латинско-русский словарь > uterque

  • 34 voluptarius

    I voluptārius, a, um [ voluptas ]
    2) доставляющий удовольствие, дающий наслаждение, прелестный (loca Pl etc.; peregrinatio Sen; possessio C)
    3) преданный наслаждениям, ищущий удовольствий, чувственный (homo Pl, C)
    II voluptārius, ī m.
    человек, преданный удовольствиям, искатель наслаждений C

    Латинско-русский словарь > voluptarius

  • 35 abstrusus

    abstrūsus, a, um, PAdj. m. Compar. (v. abstrudo), wohl verborgen, versteckt, a) v. Lebl.: flumen, Acc. fr.: quaedam pars oppidi, ein ganz entlegenener, Amm.: incendium (bildl.), Vell.: abstineas comitiis abstrusus atque abditus, dem Anblick u. Zugang der Welt entrückt, Plin. pan.: übtr.: disputatio abstrusior, etwas tieferer Forschung bedürfend, Cic.: dah. neutr. subst., in abstruso situm esse, im Verborgenen liegen (v. einer Ware), Plaut. Poen. 342: übtr., in abstruso est, qui etc., es ist unbekannt (ungewiß), welcher (Gott) usw., Amm. 17, 7, 10. – b) v. Pers., verschlossen von Charakter, Tac. ann. 1, 24.

    lateinisch-deutsches > abstrusus

  • 36 caput

    caput (kaput), pitis, n. (vgl. got. haubith, Haupt, Kopf u. viell. altind. *kaput in kapucchalam, Haar am Hinterkopf), das Haupt, der Kopf, I) eig. u. meton.: A) v. leb. Wesen: 1) der Menschen, a) eig.: α) übh. (Ggstz. vestigium): caput hominis, aegri, Cels.: capite aperto, Plaut.: capite operto, obvoluto, involuto, Cic.: capite demisso, Caes.: porcus cum capite humano natus, Liv. – caput adaperire, Sen.: caput aperire, operire, Cic.: caput velare, Liv., revelare, Arnob.: caput operire togā, Petr.: caput obvolvere, Cic.: caput obvolvere togā, Suet.: caput attollere, Ov.: caput ferire (sich vor den K. schlagen), femina plangere, Cic. fr.: c. perfricare, Cic.: c. alci auferre, abscīdere, praecīdere, percutere, Liv.: caput illidere foribus, Suet.: caput impingere parieti, Plin. ep.: capita conferre (zusammenstecken, bei geheimer Unterredung), Liv.: circum saucios milites inserere in tentoria caput, Liv.: sed corpori valido caput deerat (im Bilde), Liv. – Besondere Verbindungen, ire praecipitem in lutum per caputque pedesque (über Hals und Kopf), Catull. 17, 9. – capita aut navia u. caput aut navim, »Kopf oder Wappen«, ein Spiel, in dem ein Geldstück in die Höhe geworfen und dann gesehen wird, ob die Bildseite (der Götterkopf) oder die Wappenseite (das Schiff) nach oben gefallen ist, Macr. sat. 1, 7, 22. Aur. Vict. orig. gent. Rom. 3, 5. Paul. Nol. adv. paganos 75 extr. – nec caput nec pedes (habere), sprichw., von Geschäften usw., bei denen man nicht weiß, wo man anfangen, wo man aufhören soll, M'. Curius in Cic. ep. 7, 31, 2. Liv. epit. 50; vgl. Plaut. asin. 729: ut nec pes nec caput uni reddatur formae, eine bestimmte Gestalt gegeben werde der einen Idee, Hor. de art. poët. 8. – supra caput esse, sowohl = (als gefährlich, drohend) im Nacken sein, sitzen, v. Feinde, Sall. u. Liv., als auch = (als belästigend) auf dem Halse liegen, v. einer Person, Cic., v. Alter, Sen.: ebenso als gefährl. super caput esse, v. Feinde, Tac.: u. in capite atque in cervicibus nostris restitisse, drohend über unserem Haupte u. Nacken zurückgeblieben sein (v. Pers.), Cic. Vgl. Kritz u. Fabri Sall. Cat. 52, 24. Drak. Liv. 3, 27, 2; 21, 33, 2. – caput movere, das Haupt hin u. her neigen (als Gebärde des Hohns, der Schadenfreude), Vulg. Sirach 12, 19 u. 13, 8. – caput extollere, sein Haupt erheben (als Zeichen der Hoffnung auf Besserung und Erlösung), Cic. Planc. 33: ebenso caput erigere in libertatem, Augustin. de civ. dei 5, 22. – in caput alcis recidere, auf jmds. Haupt zurückfallen, Aetolorum prava consilia atque in ipsorum caput semper recidentia, Liv. 36, 29, 8. – β) der Kopf als Sitz des Verstandes, der Einsicht, incolumi capite es? Hor.: aliena negotia centum per caput saliunt, gehen mir durch den Kopf, Hor. – b) meton.: α)Mensch, Person, αα) übh. (s. Lorenz Plaut. most. 202. Brix Plaut. capt. 943), hoc c., ich, Plaut.: propter meum caput, um meiner Person willen, Plaut.: o lepidum caput! Plaut.: c. ridiculum, festivum, närrischer, drolliger Kauz, Ter.: c. liberum, Cic.: libera servaque capita, Liv.: ignota capita, Liv.: c. noxium, innoxium, Liv.: carum caput (wie φίλη, ηθείη κεφαλή), Verg. u. Hor. – beim Ausruf u. bei Verwünschungen, at vos, devota capita, Iustin.: nefandissimum caput, Iustin.: vae capiti tuo! Plaut. – ββ) beim Zählen, Schätzen oder beim Verteilen, Kopf, Mann, Person, capitum Helvetiorum milia CCLX III, Caes.: cum hostium numerus capitum CCCCXXX milium fuisset, Caes.: in capita describere, Cic.: exactio capitum, Kopfgeld, Personensteuer, Cic.: dah. capite censi, s. 1. cēnseo. – γγ) bei Verwünschungen, quod illorum capiti sit, was auf ihr Haupt falle, Cael. in Cic. ep.: di capiti ipsius reservent, Verg.: sacrare alcis caput, Liv. – β) der Kopf als Hauptträger des menschlichen Daseins, das Leben, die Existenz, αα) das physische Leben, coniuratio in tyranni caput facta, Liv.: capitis periculum od. dimicatio, Lebensgefahr, Ter. u. Cic.: in caput vertit, traf das Leben, beschleunigte seinen Tod, Liv.: capite suo decernere, dimicare, Cic. u. Liv.: capite luere, Liv. – suum caput pro salute rei publicae vovere, Cic. – ββ) die bürgerliche Existenz, nach römischem Sinne der Inbegriff aller Freiheits-, Bürger- u. Familienrechte, causa capitis, Cic.: iudicium capitis, Cic.: capitis accusare, Cic.: capitis anquirere, Liv.: capitis damnare, condemnare, Cic.: capite damnari, Cic.: capitis absolvere, Nep.: pro capite dicere, Cic.: causam capitis dicere, Nep.: poenam capitis constituere, Cic.: agitur caput alcis, Cic.: capitis minor, ein bürgerlich Toter, Hor.: u. capite deminui od. se deminuere, s. dē-minuo: u. capitis deminutio, s. dēminūtio: ebenso capite minui, s. minuo, capitis minutio, s. minūtio.

    2) der Tiere, a) eig.: c. iumenti, Nep.: c. equinum, Plin.: c. elephantinum, Val. Max.: c. simininum, Iul. Obsequ.: trium capitum canis, Mythogr. Lat.: hydra multa capita habens, Sen.: belua multorum es capitum, Hor. – dah. ad capita bubula, »bei den Ochsenköpfen«, ein Ort in Rom, wo O. in Stein eingehauen waren, Suet. Aug. 5. – b) meton. = das ganze Tier, ein Stück, bina boum capita, Verg.: grex XXV capitum, Col.: triginta capitum fetus, Verg.

    B) von Lebl., der Kopf, die Spitze, Kuppe, das Oberste, Äußerste (Anfang oder Ende), papaveris, Mohnkopf, Liv.: tignorum, Caes.: trabis, Veget. mil.: pontis, Brückenkopf, Planc. in Cic. ep.: iecinoris, Cic.: columnae, Kapitäl, Plin.: fistulae, Vorderende, Mündung, Liv.: alii, Bolle, Cato u. Plin.: capita vitis, Wurzeln, Cato u. Plin., od. die Ranken, Col. u. Cic.: capita loramentorum, die Enden, Iustin.: arcus, die Enden, Verg.: vectis, der lange Teil, Liv.: c. machinae, quae graece κανὼν μουσικός appellatur, die Kanzelle an der Wasserorgel, Vitr.: perangusta capita (mitellae), die ganz schmalen Enden der chirurg. Armbinde (Ggstz. latitudo, der breite Teil), Cels.: c. fasciae, habenae, lini, Cels.: uti aequalia duo capita (Enden des Seiles) sint, funis cum erit extensus, Vitr.: si nusquam caput (eine Geschwulst, Beule) se ostendit, Cels.: caput facere (v. Beulen usw.), hoch aufschwellen, Plin. – von Örtl., c. silvae, Wipfel, Sen. poët.: capita aspera montis, äußerste Spitze, Verg.: in capite Bithyniae, am äußersten Punkte (Ein- u. Ausgang), Plin. ep. – v. Gewässern, sowohl der Ursprung, die Quelle, Enipei, Verg.: Rheni, Mela: amnis, Verg.: fontis, Hirt. b. G., Vitr. u.a.: als die Mündung, der Ausfluß (aber seltener), capita Rheni, Caes.: u. so Rheni c., Hor. u. Lucan.: im Bilde, die Quelle, der Ursitz, die Urquelle, der Ausgangspunkt, die Grundlage, der allgemeine Gesichtspunkt (die Kategorie), quo invento ab eo quasi capite disputatio ducitur, Cic.: nonne his vestigiis ad caput maleficii perveniri solet? Cic.: si quid (ein Gerücht) sine capite manabit, ohne sichere Quelle, Cic.: nos de Dolabella cotidie, quae volumus, audimus: sed adhuc sine capite (ohne Quelle), sine auctore (unverbürgt), rumore nuntio, Cic. ep.: aperiamus autem capita, unde etc., Cic. – u. so oft verb. mit fons, zB. ille fons et caput (ihr Urheber u. Stifter) Socrates, Cic.: in ea (sc. in aegritudine) est fons miseriarum et caput, die Quelle u. Grundursache, Cic. – u. der Anfang, cuncta igitur a capite (von Anfang an) proposito ordine persequamur, Pacat. pan. 4, 1.

    II) übtr., was in irgend etw. das Erste, Vorzüglichste ist, 1) v. Pers., das Haupt, die Hauptperson, der Stimmführer, Hauptanstifter, rei publicae, die Hauptperson im Staate, Tac.: c. scelerum, Erzhalunke, periuri caput, der ganz verlogene Kerl, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 494): illic est huic rei caput, Ter.: c. omnium Graecorum concitandorum, Cic.: capita coniurationis, Liv.: capita Latini nominis, Liv.: caput rerum Masinissam fuisse, Liv.: statim et seditio crevit, ut caput et consilium (ein beratendes Haupt) habere coepit, Iustin. – 2) v. Lebl., a) im allg., das Haupt, die Hauptsache, cenae, das vorzüglichste Gericht, Hauptgericht, Cic.: patrimonii, das vorzüglichste Stück, Liv.: litterarum, Hauptinhalt, Hauptpunkt, Cic.: rerum, Hauptpunkt, Cic.: caput est, ist der Hauptpunkt, Cic.: c. Epicuri, Hauptgrundsatz, Cic.: c. civilis prudentiae, oberstes Prinzip, Cic. – b) in Gesetzen u. Schriften, der Hauptsatz, Hauptabschnitt, Paragraph, das Kapitel, legis, Cic.: epistulae, Cic.: unius capitis lectio (Lektüre), Treb. Poll.: quae scripserimus in summas sive in commentarium et capita conferre, Quint. – u. ein Absatz, Abschnitt in Urkunden, Corp. inscr. Lat. 11, 3614 (Decr. decur. Caerel. 15). Gromat. vet. p. 263 sq. – c) v. Geld u. Geldeswert, die Hauptsumme, der Stock, das Kapital (Ggstz. usurae), de capite deducite, quod usuris pernumeratum est, Liv.: quinas hic capiti mercedes exsecat, Hor. – de capite ipso demere, die Pachtsumme kürzen, Cic.: de capite quantum commodum fuit frumenti detraxit, Cic. – de illo Tulliano capite (Schuld) libere cum Cascellio loquare, Cic. – d) v. Örtl., der vornehmste Ort, die vornehmste Stadt, die Hauptstadt, der Hauptsitz, Thebae c. totius Graeciae, Nep.: Roma, c. orbis terrarum, Liv.: Persepolis, c. regni, Plin.: c. gentis Artaxata, Tac.: c. belli, Liv. – / Abl. auch capiti, Catull. 68, 124. Amm. 18, 5. – In Inschrn. auch kaput od. bl. k. geschr., zB. Corp. inscr. Lat. 14, 2112. Gromat. vet. p. 263 sq.: u. capud, Corp. inscr. Lat. 7, 897.

    lateinisch-deutsches > caput

  • 37 claudo [1]

    1. claudo, clausī, clausum, ere, in der Volksspr. u. daraus in der Schriftspr. auch clūdo, clūsī, clūsum, ere (vgl. κληίζω, κλείω, ich schließe), schließen, sperren, I) im allg. = zuschließen, zumachen, verschließen, versperren ( absperren), verstopfen, 1) eig.: a) eine Öffnung, einen offenen Raum (Ggstz. aperire, patefacere, reserare), ianuam, Cic.: ianua clauditur serā firmā, Tibull.: im Bilde, omnibus et virtutibus ianuam claudit et delictis aperit, Val. Max. – valvae repagulis clausae, Cic.: valvae clausae subito se aperuerunt, Cic. – cl. forem cubiculi, Cic.: fores carceris adamante clausae, Ov. – clausae fenestrae (Ggstz. apertae fenestrae), Cels.: pars adaperta fuit, pars altera clausa fenestrae, Ov. – cl. portas, Caes.: portas obice firmo, Ov.: portas alci, Caes. u. (Ggstz. alqm suā urbe recipere) Cic.: Ianum (Quirinum od. Quirin i), den Janustempel (was dann geschah, wenn im ganzen röm. Reiche Ruhe war), Liv., Hor. u. Suet., u. so Ianum geminum, Flor. – cubiculum, Quint.: domum, Verg. u. Tac.: domum alci, Plin., u. (im Bilde) alci rei od. contra alqd, Cic. – tabernas, Cic.: claudi tabernas totā urbe iussit, Liv. – oppidum undique, Sall. – cl. curiam, Liv.: u. im Bilde, clausa curia pauperibus est, Ov. – nostros ocellos (v. Tode), Prop.: lumina (v. der Nacht), Ov.: in aeternam lumina noctem, Verg. – cl. aures alci rei u. ad alqd (bildl., Ggstz. aures aperire, reserare), Cic., adversus alqd, Sen.: os (den Mund), Tac. – corpore cluso adversus vim veneni, Tac. – donec ex toto plaga claudatur, Cels. – cl. foramina (tibiarum), Plin.: fistulam demisso linteolo, Cels. – neque congesta aut clausa humus, kein Hügel über ihr erhoben, kein Grab geschlossen, Tac. – v. verschließenden Ggstdn. selbst, mille domos clausere serae, Ov.: palpebrae aptissime factae et ad claudendas pupulas et ad aperiendas, Cic.: lingua (επιγλωττίς), quae arteriam claudit, Cels. – im Bilde, in ipsius consuetudinem, quam adhuc meus pudor mihi clausit, insinuabo, Cic. ep. 4, 13, 6. – Partiz. subst., clausum, ī, n., der Verschluß, Schloß und Riegel, assueta clauso corpora, Sen. exc. contr. 3. pr. § 15. p. 245, 12 K.: ponere in clauso, *Titin. com. 61. Verg. georg. 4, 303: sub clauso habere, Col. 7, 6, 5: clauso custodire fructus, Col. 12. pr. § 3. – Plur., clausa domorum, viarum, Lucr. 1, 354: clausa effringere, Schlösser u. Riegel aufsprengen, Sall. Iug. 12, 5. – b) einen Weg, Paß, ein Land usw. verschließen, sperren, versperren = ungangbar, unbetretbar, unzugänglich machen, iter, Ov.: pollice vocis iter, Ov.: flumina ac terras et quodam modo caelum (durch hohe Bauten), Tac. – omnia litora ac portus custodiā clausos teneri, Caes.: portus obiectā ad ingressum catenā clausus, Frontin.: cl. terrestres aditus opportune positis praesidiis, Liv.: longis navi bus versum in Italiam mare, Tac.: omnes aditus custodiis, Tac.: forum saepietur, omnes aditus claudentur, Cic. – v. den Ggstdn. selbst, die eine Örtl. versperren, in ipso exitu ita conferti obstitere Galli, ut clauderent viam, Liv.: si manantia corpuscula iter claudunt, Cels.: clauderet ut Tatio fervidus umor iter, Ov. – clausam Alpibus Italiam, Tac. – c) etw. schließen = sich unmittelbar an etw. anschließen, anlehnen, als geogr. t. t. v. Örtl. usw., insula ea sinum ab alto claudit, in quo Carthago sita est, Liv.: dextra laevaque (Akk. Plur.) duo maria (Nom. Plur.) claudunt (nobis) nullam ne ad effugium quidem navem habentibus, Liv.: Angrivarios et Chamavos a tergo Dulgubnii et Chasuarii claudunt, Tac. – u. als milit. t. t., v. Bedeckung, Nachhut usw., agmen claudere, den Zug schließen, Caes. u.a. (vgl. agmen no. II, 2, a, α): dextrum, sinistrum latus, decken, Tac. – 2) übtr.: a) ein Land für den Verkehr verschließen, sperren, Britanniam tam diu clausam aperire, Mela: patefactum nostris legionibus Pontum, qui antea populo Romano ex omni aditu clausus fuisset, Cic.: tamquam clausa sit Asia, sic nihil perfertur ad nos praeter rumores de oppresso Dolabella, Cic. – quod clausae hieme Alpes essent, Liv.: rura tum gelu claudit hiems, Verg. – u. bes. cl. mare, das Meer für die Schiffahrt schließen (v. Stürmen, Winter usw.), gew. im Passiv, adhuc clausum fuisse mare scio, Cic.: sociis nostris mare per hos annos clausum fuisse, Cic.: ex die III. Id. Nov. usque in diem VI. Id. Martiis maria clauduntur. Veget. mil. – u. dafür clausum litus, Tac. hist. 4, 38. – b) schließen = beschließen, beendigen, α) übh.: (Ggstz. inchoare, incipere), opus, Ov.: epistulam, Ov. – insigne facinus strenuo ac forti exitu, die Krone aufsetzen, Val. Max. – als nachaug. rhet. t. t., claudit (absol.) optime prima pars versus (des V.), Quint.: cum versus cluditur Apennino et armamentis, Quint.: cludendi inchoandique sententias ratio, Quint.: disputatio illa contra Gorgian ita clauditur, ουκοῦν etc., Quint.: cum ventum est ad ipsum illud, quo veteres comoediae tragoediaeque clauduntur, ›Plaudite!‹ Quint. – β) eine Zeit beschließen, octavum lustrum, Hor. carm. 2, 4, 24: diem vitae huius extremum, Augustin. de civ. dei 21, 22: octavo anno imperii sui diem ultimum, Capit. Anton. phil. 18, 1. – c) Partiz. clausus, verschlossen dem Charakter nach, Tiberius, Tac. ann. 3, 15.

    II) prägn.: A) = intercludere, etwas in seinem Laufe, Fortgange absperren, abschneiden, rivos, Verg.: fontes (Ggstz. novos fontes emittere, v. der Schöpfung), Ov.: sanguinem, stillen, Plin. u. Iustin. – u. transitum (Durchgang), Liv.: maritimos exitus, Cic.: commeatus, Liv.: longis navibus versum in Italiam mare, Liv.: portā castrorum ducis principumque fuga clausa erat, Liv.: u. v. lebl. Gegenständen, horum ferocia vocem Euandri clausit, Liv. 44, 45, 12: neutra (littera) claudet vocem Latinam, Quint. 1, 5, 31. – B) = concludere, includere, etw. einschließen, 1) eig.: a) eine Sache verschließen, thesauros, Quint.: vilissima quaeque anulo clausa, Tac.: cui tot consulum vina cluduntur, Sen.: Aeoliis aquilonem in antris, Ov. – od. leb. Wesen einsperren, cl. filium, Nep.: fera animalia clausa tenere, Tac.: clausus pavo, Publil. com. fr. – cl. alqm in curiam, Liv., u. alqm in curia, Liv. (s. Drak., Fabri u. Weißenb. Liv. 23, 2, 9): alqm in arca, Hor.: alqm cum cane in cavea, Iustin.: alqm cum alqo harā, Ov.: in carcere claudi, Tac.: carcere claudi, Ov.: claudi cubiculo, Tac.: cl. pecus textis cratibus, einpferchen, Hor. – se Daphnae (zu D.), Iustin. – pictor intra officinam suam clausus, Sen. – b) umzingeln, umstellen, α) als milit. t. t.: Numantiam, Sen.: oppidum undique, Sall.: alqm in urbe, Iustin.: adversarios locorum augustiis, Nep.: exercitum Caesaris multitudine suā, Auct. b. Afr.: urbem operibus, obsidione, Nep.: iudicium militibus, Quint.: im Passiv, claudi multitudine, locorum angustiis, Nep.: clausus armis senatus, Tac. -β) als t. t. der Jägerspr.: nemorum saltus, Verg.: colles indagine, Tibull.: valles insidiis, Tibull.: capreas leporemque rete, Ov. – c) übh. = umgeben, quae macerie ad villam venationis causā cluduntur, Varr.: forum porticibus tobernisque, Liv.: non portu illud oppidum clauditur, Cic.: urbs loci naturā terrā marique clauditur, Cic.: quasdam gemmas auro clusit, Plin.: neque congesta aut clusa humus, eingefriedigt, Tac. – 2) übtr.: a) übh.: aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere, Sall.: quod habere clausa non potuerit sua consilia de Verre, Cic. – b) als rhet. t. t., sententias numeris, Cic.: verba pedibus, Hor.: universa comprehensio et species clausa et terminata est, hat Schluß u. Abrundung, Cic. – / Parag. Infin. Präs. Pass. claudier, Ter. Andr. 573. – Über die Form clūdo (in der Zusammensetzung allein üblich) s. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 140 (unter 2. claudo).

    lateinisch-deutsches > claudo [1]

  • 38 consultatorius

    cōnsultātōrius, a, um (consulto), sich Rat holend, anfragend, c. hostiae, Macr. sat. 3, 5, 5: c. quaedam disputatio, Augustin. ep. 169, 13.

    lateinisch-deutsches > consultatorius

  • 39 contentiosus

    contentiōsus, a, um, Adi. m. Compar. (contentio), I) streitsüchtig, polemisch, a) v. Lebl.: oratio, de qua loquor, pugnax et contentiosa est, Plin. ep. 2, 19, 5: iurisdictio, Marcian. dig. 1, 16, 2: disputatio, Augustin. de civ. dei 21, 10, 1: funis, Tert. de pudic. 2 u. ö. (s. Oehler zu d. St.): quid est contentiosius quam ubi de re constat, certare de nomine? Augustin. ep. 238. § 4 extr. – b) von Pers. (s. Isid. 10, 46), litigiosos, contentiosos et qui semper in litibus contentionibusque versentur, Firm. math. 8, 21. p. 228, 8: si quis autem videtur contentiosus esse, Vulg. 1. Cor. 11, 16. – II) übtr., hartnäckig, pernicies, Apul. met. 2, 3: mendicitas, Ps. Quint. decl. 5, 1.

    lateinisch-deutsches > contentiosus

  • 40 copiosus

    cōpiōsus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (copia), voller Vorrat = reich an Vorrat od. Vorräten, reichlich ausgestattet od. versehen, reichlich, reich (Ggstz. inops, tenuis), I) in bezug auf mater. Ggstde.: a) v. lebl. Ggstdn.: aqua (W. einer Wasserleitung) bona et c., Plin. ep.: cibus, Cels.: domus, Phaedr. (vgl. no. b): cornu, Füllhorn, Petron.: patrimonium amplum et c. od. lautum et c., Cic.: urbs celebris et c., Cic.: c. et omnium rerum abundans via, Nep.: victus c. (Ggstz. victus tenuis), Cic. – provincia copiosior, Auct. b. Alex. – agri copiosissimi, Hirt. b. G.: oppidum copiosissimum, Caes.: copiosissimum genus venandi, sehr reiche Jagd, Plin. ep. – m. Ang. wozu? durch ad u. Akk., quamquam erat provincia minime c. ad alendos exercitus, Auct. b. Alex. 42, 2. – m. Ang. von seiten wessen? durch ab u. Abl., c. a frumento locus, Cic. ad Att. 5, 18, 2. – m. Angabe womit? woran? durch Abl., oppidum c. re cibariā, Gell.: vinea compluviata copiosior vino, Plin. – selten mit Genet., ager Creticus silvestrium caprarum copiosus est, Solin. 11. § 11. – b) v. Pers.: α) reich an Geldmitteln, wohl bemittelt, sehr wohlhabend, opulenti homines et copiosi, Cic.: mulier c. plane et locuples, Cic.: domus (Haus = Familie) c., Plin. ep. (vgl. oben no. a): fuit tam c., ut etc., Plin. ep.: ut erat in primis inter suos c., Cic.: rebus omnibus ornatum et copiosum esse, mit allem wohlversehen und reich an Geld (wohlbemittelt) sein, Cic. – m. Ang. womit? woran? durch Abl., Arion grandi pecuniā et re bonā multā c., Gell. 16, 19, 7. – β) reich an Mundvorräten, reichlich mit Proviant versehen, hostis copiosissimus, Suet. Caes. 35, 1. Eutr. 9, 24. – II) in bezug auf abstr. Ggstde.: a) an Gedanken od. Worten reichhaltig, α) v. der Darstellung, v. Ausdruck u. v. Redner = gedankenreich, voll Fülle, wortreich, ausführlich, umständlich, αα) v. der Darstellung usw.: disputatio c., Cic.: oratio multa et varia et c., Cic.: sermo alcis est c. et varius, Plin. ep.: aber est apud alqm de versiculis meis multus copiosus que sermo, ausführliches, Plin. ep.: u. so senatus consultum c. et effusum, Plin. ep. – ββ) v. Redner, homo od. vir c., Cic. u. Liv.: orator c. (Ggstz. orator brevis), Cic.: se copiosos et disertos putant, Cic. – vir c. in dicendo, Cic. u. Plin. ep.: densior ille, hic copiosior in eloquendo, Quint. – c. homo ad dicendum, Cic. – β) von der Sprache, reich (an Wörtern), lingua c. (Ggstz. lingua inops), Cic. de fin. 3, 51. – γ) vom Stoff zur Darstellung, gehaltreich, c. materia (v. dazischen Kriege), Plin. ep.: c. rerum varietas, Phaedr. – b) an Fähigkeiten od. Kenntnissen od. an Bildung reich, reich begabt, reich ausgestattet, ingenium facile et c., Quint.: ingenium facile, copiosum, suave, Lact.: ingenium copiosissimum, Plin. ep. – Bruttedius artibus honestis copiosus, Tac. ann. 3, 66.

    lateinisch-deutsches > copiosus

См. также в других словарях:

  • disputatio — index argument (contention), contention (argument) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Disputatio — Une disputatio entre des clercs chrétiens et des Juifs (1483). Dans la scolastique médiévale, la disputatio était, avec la lectio, une des méthodes essentielles et omniprésentes d enseignement et de recherche, ainsi qu une technique d examen dans …   Wikipédia en Français

  • Disputatio — Die Disputation ist ein wissenschaftliches Streitgespräch, das eine der Prüfungsformen zur Erlangung von akademischen Graden darstellt. In der akademischen Geschichte war die disputatio die Regel der höchsten universitären Ausbildung. Geschichte… …   Deutsch Wikipedia

  • disputatio —    (s.f.) Si tratta di un genere retorico riconducibile al tipo della controversia e sviluppatosi in epoca tardo medievale. La sua struttura, rigorosamente formalizzata, è la seguente: 1. problema; 2. proposta di soluzione; 3. obiezione alla… …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • Disputatio de quolibet — Disputatio Une disputatio entre des clercs chrétiens et juifs (1483). Dans la scholastique médiévale, la disputatio était, avec la lectio, une des méthodes essentielle et omniprésente d enseignement et de recherche, ainsi qu une technique d… …   Wikipédia en Français

  • Disputatio nova contra mulieres — Disputatio nova contra mulieres, qua probatur eas homines non esse (Argumentation nouvelle contre les femmes, prouvant qu elles ne sont pas des êtres humains) est une satire écrite en latin, publiée pour la première fois en 1595 et réimprimée… …   Wikipédia en Français

  • Disputatio nova contra mulieres — Christianity portal Disputatio nova contra mulieres, qua probatur eas homines non esse (English translation: A new argument against women, in which it is demonstrated that they are not human beings) is a deliberately satirical and misogynistic… …   Wikipedia

  • Disputatio de Leipzig — On appelle disputatio de Leipzig le débat théologique qui eut lieu en 1519 entre le théologien catholique Jean Eck et les principaux chefs du mouvement réformateur, Martin Luther, Andreas Karlstadt et Philipp Melanchthon. Dès 1518, il y avait eu… …   Wikipédia en Français

  • disputatio — dis·pu·ta·tio …   English syllables

  • disputatio — …   Useful english dictionary

  • disputatio fori — /dispyuwteysh(iy)ow foray/ In the civil law, discussion or argument before a court …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»