Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

dēstĭnāta

  • 1 destinata

    dē-stĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [obs. stanare; a particip. stem from root STA, v. sto; and cf.: dono, digno, etc., Corss. 2, 416], to make fast, make firm, bind (class.; esp. freq. in the trop. sense—for syn. cf.: decerno, scisco, statuo, jubeo, constituo, sancio, definio).
    I.
    Lit.:

    antemnas ad malos,

    Caes. B. G. 3, 14, 6:

    rates ancoris,

    id. B. C. 1, 25, 7:

    falces (laqueis),

    id. B. G. 7, 22, 2:

    arcas,

    Vitr. 5, 12, 3; dub., v. destina.—
    II.
    Trop., to establish, determine, resolve, consider; to design, intend, devote, destine; to appoint, choose, elect (syn.: definire, describere, designare, etc.).
    A.
    In gen. (in Livy freq. connected with animis, v. the foll.).
    (α).
    With double acc.:

    aliquem consulem,

    Liv. 10, 22; cf. Tac. A. 1, 3:

    Papirium parem destinant animis Magno Alexandro ducem, si, etc.,

    Liv. 9, 16 fin.; cf.:

    animis auctorem caedis,

    id. 33, 28:

    aliquem regem,

    Just. 42, 4, 14 et saep.—
    (β).
    With inf. or a clause:

    infectis iis, quae agere destinaverat,

    Caes. B. C. 1, 33 fin.; cf. Suet. Caes. 84; id. Aug. 53 al.:

    potiorem populi Romani quam regis Persei amicitiam habere,

    Liv. 43, 7; 7, 33; Quint. 5, 1, 3; Phaedr. 4, 27, 1; Ov. M. 8, 157 al.—
    (γ).
    With dat.:

    sibi aliquid,

    i. e. to intend purchasing, Plaut. Most. 3, 1, 113; Cic. Fam. 7, 23, 3:

    operi destinati possent,

    Caes. B. G. 7, 72, 2:

    aliquem foro,

    Quint. 2, 8, 8:

    me arae,

    Verg. A 2, 129:

    diem necis alicui,

    Cic. Off. 3, 10, 45:

    domos publicis usibus,

    Vell. 2, 81 fin.: quod signum cuique loco, Quint. 11, 2, 29:

    Anticyram omnem illis,

    Hor. S. 2, 3, 83:

    cados tibi,

    id. Od. 2, 7, 20 et saep.—
    (δ).
    With ad:

    tempore locoque ad certamen destinatis,

    Liv. 33, 37:

    aliquem ad mortem,

    id. 2, 54:

    consilia ad bellum,

    id. 42, 48:

    materiam ad scribendum,

    Quint. 5, 10, 9 al.:

    ad omne obsequium destinati,

    Curt. 5, 28, 5.—
    (ε).
    With in:

    saxo aurove in aliud destinato,

    Tac. H. 4, 53 fin.:

    legati in provinciam destinati,

    Dig. 5, 1, 2:

    noctem proximam in fugam,

    Amm. 29, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the lang. of archers, slingers, etc., to fix upon as a mark, to aim at ( = designare scopum):

    locum oris,

    Liv. 38, 29, 7; so id. 21, 54, 6.— Transf.:

    sagittas,

    to shoot at the mark, Aur. Vict. Caes. 42.—
    2.
    In the lang. of trade: sibi aliquid, to fix upon for one's self, to intend to buy:

    minis triginta sibi puellam destinat,

    Plaut. Rud. prol. 45; id. Most. 3, 1, 113; id. Pers. 4, 3, 72; Lucil. ap. Non. 289, 31; Cic. Fam. 7, 23, 3 al.— Hence, dēstĭnātus, a, um, destined, fixed (syn.: fixus, certus).
    A.
    Adj.:

    certis quibusdam destinatisque sententiis quasi addicti,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5:

    ad horam mortis destinatam,

    id. ib. 5, 22, 63:

    si hoc bene fixum omnibus destinatumque in animo est,

    Liv. 21, 44 fin.:

    persona (coupled with certus),

    Quint. 3, 6, 57; cf. Cic. Rep. 4, 3.—Destinatum est alicui, with inf. = certum est, it is one's decision, will; he has determined, Liv. 6, 6, 7; Suet. Tib. 13; Plin. Ep. 9, 13, 5 al.—
    B.
    Subst.
    1.
    dēstĭnāta, ae, f., = sponsa, a betrothed female, bride, Suet. Caes. 27; cf. Plin. Ep. 5, 16, 6.—
    2. a.
    A mark or aim, Liv. 38, 26 fin.; Curt. 7, 5 fin.
    b.
    An intended, determined object, design, intention:

    neque tuis neque Liviae destinatis adversabor,

    Tac. A. 4, 40 fin.; cf.:

    destinata retinens,

    id. ib. 6, 32; so id. H. 4, 18:

    antequam destinata componam,

    the intended narration, id. ib. 1, 4:

    ad destinatum persequor,

    the goal of life, Vulg. Philip. 3, 14: destinata dare, the intentions, dispositions of a will, Phaedr. 4, 5, 27; so,

    ex destinato,

    adv., designedly, intentionally, Sen. Clem. 1, 6; id. Ben. 6, 10 fin.; Suet. Cal. 43;

    and in a like sense merely destinato,

    Suet. Caes. 60.— dēstĭ-nātē, adv. (perh. only in Ammianus), resolutely, obstinately:

    certare,

    Amm. 18, 2.— Comp., id. 20, 4; 7; 23, 1; 27, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > destinata

  • 2 destinata

    betrothed female; bride

    Latin-English dictionary > destinata

  • 3 destino

    dē-stĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [obs. stanare; a particip. stem from root STA, v. sto; and cf.: dono, digno, etc., Corss. 2, 416], to make fast, make firm, bind (class.; esp. freq. in the trop. sense—for syn. cf.: decerno, scisco, statuo, jubeo, constituo, sancio, definio).
    I.
    Lit.:

    antemnas ad malos,

    Caes. B. G. 3, 14, 6:

    rates ancoris,

    id. B. C. 1, 25, 7:

    falces (laqueis),

    id. B. G. 7, 22, 2:

    arcas,

    Vitr. 5, 12, 3; dub., v. destina.—
    II.
    Trop., to establish, determine, resolve, consider; to design, intend, devote, destine; to appoint, choose, elect (syn.: definire, describere, designare, etc.).
    A.
    In gen. (in Livy freq. connected with animis, v. the foll.).
    (α).
    With double acc.:

    aliquem consulem,

    Liv. 10, 22; cf. Tac. A. 1, 3:

    Papirium parem destinant animis Magno Alexandro ducem, si, etc.,

    Liv. 9, 16 fin.; cf.:

    animis auctorem caedis,

    id. 33, 28:

    aliquem regem,

    Just. 42, 4, 14 et saep.—
    (β).
    With inf. or a clause:

    infectis iis, quae agere destinaverat,

    Caes. B. C. 1, 33 fin.; cf. Suet. Caes. 84; id. Aug. 53 al.:

    potiorem populi Romani quam regis Persei amicitiam habere,

    Liv. 43, 7; 7, 33; Quint. 5, 1, 3; Phaedr. 4, 27, 1; Ov. M. 8, 157 al.—
    (γ).
    With dat.:

    sibi aliquid,

    i. e. to intend purchasing, Plaut. Most. 3, 1, 113; Cic. Fam. 7, 23, 3:

    operi destinati possent,

    Caes. B. G. 7, 72, 2:

    aliquem foro,

    Quint. 2, 8, 8:

    me arae,

    Verg. A 2, 129:

    diem necis alicui,

    Cic. Off. 3, 10, 45:

    domos publicis usibus,

    Vell. 2, 81 fin.: quod signum cuique loco, Quint. 11, 2, 29:

    Anticyram omnem illis,

    Hor. S. 2, 3, 83:

    cados tibi,

    id. Od. 2, 7, 20 et saep.—
    (δ).
    With ad:

    tempore locoque ad certamen destinatis,

    Liv. 33, 37:

    aliquem ad mortem,

    id. 2, 54:

    consilia ad bellum,

    id. 42, 48:

    materiam ad scribendum,

    Quint. 5, 10, 9 al.:

    ad omne obsequium destinati,

    Curt. 5, 28, 5.—
    (ε).
    With in:

    saxo aurove in aliud destinato,

    Tac. H. 4, 53 fin.:

    legati in provinciam destinati,

    Dig. 5, 1, 2:

    noctem proximam in fugam,

    Amm. 29, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the lang. of archers, slingers, etc., to fix upon as a mark, to aim at ( = designare scopum):

    locum oris,

    Liv. 38, 29, 7; so id. 21, 54, 6.— Transf.:

    sagittas,

    to shoot at the mark, Aur. Vict. Caes. 42.—
    2.
    In the lang. of trade: sibi aliquid, to fix upon for one's self, to intend to buy:

    minis triginta sibi puellam destinat,

    Plaut. Rud. prol. 45; id. Most. 3, 1, 113; id. Pers. 4, 3, 72; Lucil. ap. Non. 289, 31; Cic. Fam. 7, 23, 3 al.— Hence, dēstĭnātus, a, um, destined, fixed (syn.: fixus, certus).
    A.
    Adj.:

    certis quibusdam destinatisque sententiis quasi addicti,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5:

    ad horam mortis destinatam,

    id. ib. 5, 22, 63:

    si hoc bene fixum omnibus destinatumque in animo est,

    Liv. 21, 44 fin.:

    persona (coupled with certus),

    Quint. 3, 6, 57; cf. Cic. Rep. 4, 3.—Destinatum est alicui, with inf. = certum est, it is one's decision, will; he has determined, Liv. 6, 6, 7; Suet. Tib. 13; Plin. Ep. 9, 13, 5 al.—
    B.
    Subst.
    1.
    dēstĭnāta, ae, f., = sponsa, a betrothed female, bride, Suet. Caes. 27; cf. Plin. Ep. 5, 16, 6.—
    2. a.
    A mark or aim, Liv. 38, 26 fin.; Curt. 7, 5 fin.
    b.
    An intended, determined object, design, intention:

    neque tuis neque Liviae destinatis adversabor,

    Tac. A. 4, 40 fin.; cf.:

    destinata retinens,

    id. ib. 6, 32; so id. H. 4, 18:

    antequam destinata componam,

    the intended narration, id. ib. 1, 4:

    ad destinatum persequor,

    the goal of life, Vulg. Philip. 3, 14: destinata dare, the intentions, dispositions of a will, Phaedr. 4, 5, 27; so,

    ex destinato,

    adv., designedly, intentionally, Sen. Clem. 1, 6; id. Ben. 6, 10 fin.; Suet. Cal. 43;

    and in a like sense merely destinato,

    Suet. Caes. 60.— dēstĭ-nātē, adv. (perh. only in Ammianus), resolutely, obstinately:

    certare,

    Amm. 18, 2.— Comp., id. 20, 4; 7; 23, 1; 27, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > destino

  • 4 dēstinātum

        dēstinātum ī, n    [destinatus], a mark, target, L., Cu.—Fig., a plan, purpose: copias ad destinatum eduxit, L.: tuis destinatis adversari, Ta.: destinata dare, the dispositions (of a will), Ph.
    * * *
    mark/target/goal, object aimed at; purpose/intention/design

    Latin-English dictionary > dēstinātum

  • 5 dēstinātus

        dēstinātus adj.    [P. of destino], fixed, determined, destined, inevitable: sententiae: hora mortis: Orci finis, H.: destinatus obdura, resolutely, Ct.
    * * *
    destinata, destinatum ADJ
    stubborn/obstinate; determined/resolved/resolute/firm; destined (L+S); fixed

    Latin-English dictionary > dēstinātus

  • 6 debeo

    dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
    I.
    Lit., of money and money's worth.
    a.
    Act.,
    (α).
    with acc.:

    quas (drachmas) de ratione dehibuisti,

    Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:

    Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,

    Cic. Fam. 13, 56; so,

    pecuniam alicui,

    id. ib. 13, 14 et saep.:

    qui dissolverem quae debeo,

    Ter. Ph. 4, 3, 51:

    appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,

    Cic. Phil. 2, 29, 71; so,

    grandem pecuniam,

    Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:

    talenta CC,

    id. Att. 5, 21, 12:

    quadruplum, duplum,

    Quint. 7, 4, 44 et saep.—
    (β).
    Without acc.:

    illis quibus debeo,

    Ter. Ph. 5, 7, 30:

    ut illi quam plurimi deberent,

    Sall. J. 96, 2:

    nec ipsi debeo,

    Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;

    adhuc non solvit,

    Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
    b.
    Pass.:

    dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,

    Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:

    quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,

    Caes. B. G. 6, 33:

    a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,

    id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:

    quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:

    quaeretur an debeatur,

    Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
    (β).
    Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:

    ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    tamquam debito fraudetur,

    id. Or. 53, 178:

    ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,

    will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:

    reddere,

    to repay, Col. 10, pr. 1.
    2.
    Prov.:

    animan debere,

    to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
    II.
    Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
    A.
    To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
    1.
    In gen.
    a.
    Act.
    (α).
    with acc.:

    ego hoc tibi pro servitio debeo,

    Ter. Andr. 4, 1, 51:

    quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,

    Cic. Phil. 2, 11, 27; so,

    gratiam,

    Sall. J. 110; cf. no. b:

    videris patriae hoc munus debere,

    Cic. Leg. 1, 25:

    si fidem debet tutor,

    Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:

    dies longa videtur opus debentibus,

    Hor. Ep. 1, 1, 21:

    quos mundo debes oculos,

    Ov. M. 4, 197:

    debueram patriae poenas odiisque meorum,

    Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:

    juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,

    Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:

    Turnum debent haec jam mihi sacra,

    Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:

    isti tibi quid homines debent?

    i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin.
    (β).
    With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):

    debetis velle quae velimus,

    Plaut. Am. prol. 39:

    num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?

    Cic. Lael. 11:

    multo illa gravius aestimare debere,

    Caes. B. G. 7, 14 fin.:

    Africam forte Tubero obtinere debebat,

    id. B. C. 1, 30:

    debes hoc etiam rescribere,

    Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:

    ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,

    id. ib. 7, 19 fin.:

    scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;

    dicique beatus Ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 137):

    ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,

    Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):

    omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,

    Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
    b.
    Pass., to be due or owing:

    Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11:

    quanta his (sc. dis) gratia debeatur,

    id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:

    honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,

    Sall. J. 85, 37 et saep.:

    persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

    Verg. A. 2, 538:

    debita quam sulcis committas semina,

    id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):

    debitae Nymphis opifex coronae,

    Hor. Od. 3, 27, 30:

    calentem debita sparges lacrima favillam,

    id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):

    soli mihi Pallas debetur,

    Verg. A. 10, 443 et saep.:

    quid tibi istic debetur?

    what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
    (α).
    .—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):

    velut omni vitae debito liberatus,

    Curt. 10, 5, 3:

    nepotum nutriendorum,

    Val. Max. 2, 9, 1:

    non secundum gratiam, sed secundum debitum,

    Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:

    solvere debito,

    to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
    2.
    Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
    a.
    To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
    (α).
    Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:

    debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,

    Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
    (β).
    pass., to be due i. e. to be destined:

    cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,

    Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;

    145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,

    id. ib. 12, 795:

    animae, quibus altera fato Corpora debentur,

    id. ib. 6, 714:

    sors ista senectae Debita erat nostrae,

    id. ib. 11, 166:

    fatis debitus Arruns,

    i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:

    dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,

    id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:

    tempora Parcae debita complerant,

    id. ib. 9, 108:

    morbo naturae debitum reddiderunt,

    Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;

    and simply DEBITVM PERSOLVIT,

    id. ib. no. 4482.—
    b.
    So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):

    tu nisi ventis debes ludibrium, cave,

    Hor. Od. 1, 14, 16.
    B.
    To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
    (α).
    With acc.:

    ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,

    Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;

    qui mihi laudem illam eo minus deberet,

    Cic. Att. 1, 14, 3:

    me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,

    id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;

    and quantum cuique deberet,

    Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:

    o cui debere salutem Confiteor,

    Ov. M. 7, 164;

    so vitam,

    id. Pont. 4, 5, 31;

    and in a like sense: se,

    id. M. 7, 48; 2, 644; so,

    in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,

    id. Fast. 2, 825. —
    (β).
    Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:

    verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,

    Cic. Planc. 28; cf.

    with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,

    Ov. M. 4, 76.
    C.
    To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:

    quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,

    Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:

    sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,

    id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > debeo

  • 7 Debitum

    dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
    I.
    Lit., of money and money's worth.
    a.
    Act.,
    (α).
    with acc.:

    quas (drachmas) de ratione dehibuisti,

    Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:

    Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,

    Cic. Fam. 13, 56; so,

    pecuniam alicui,

    id. ib. 13, 14 et saep.:

    qui dissolverem quae debeo,

    Ter. Ph. 4, 3, 51:

    appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,

    Cic. Phil. 2, 29, 71; so,

    grandem pecuniam,

    Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:

    talenta CC,

    id. Att. 5, 21, 12:

    quadruplum, duplum,

    Quint. 7, 4, 44 et saep.—
    (β).
    Without acc.:

    illis quibus debeo,

    Ter. Ph. 5, 7, 30:

    ut illi quam plurimi deberent,

    Sall. J. 96, 2:

    nec ipsi debeo,

    Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;

    adhuc non solvit,

    Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
    b.
    Pass.:

    dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,

    Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:

    quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,

    Caes. B. G. 6, 33:

    a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,

    id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:

    quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:

    quaeretur an debeatur,

    Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
    (β).
    Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:

    ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    tamquam debito fraudetur,

    id. Or. 53, 178:

    ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,

    will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:

    reddere,

    to repay, Col. 10, pr. 1.
    2.
    Prov.:

    animan debere,

    to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
    II.
    Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
    A.
    To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
    1.
    In gen.
    a.
    Act.
    (α).
    with acc.:

    ego hoc tibi pro servitio debeo,

    Ter. Andr. 4, 1, 51:

    quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,

    Cic. Phil. 2, 11, 27; so,

    gratiam,

    Sall. J. 110; cf. no. b:

    videris patriae hoc munus debere,

    Cic. Leg. 1, 25:

    si fidem debet tutor,

    Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:

    dies longa videtur opus debentibus,

    Hor. Ep. 1, 1, 21:

    quos mundo debes oculos,

    Ov. M. 4, 197:

    debueram patriae poenas odiisque meorum,

    Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:

    juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,

    Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:

    Turnum debent haec jam mihi sacra,

    Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:

    isti tibi quid homines debent?

    i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin.
    (β).
    With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):

    debetis velle quae velimus,

    Plaut. Am. prol. 39:

    num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?

    Cic. Lael. 11:

    multo illa gravius aestimare debere,

    Caes. B. G. 7, 14 fin.:

    Africam forte Tubero obtinere debebat,

    id. B. C. 1, 30:

    debes hoc etiam rescribere,

    Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:

    ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,

    id. ib. 7, 19 fin.:

    scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;

    dicique beatus Ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 137):

    ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,

    Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):

    omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,

    Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
    b.
    Pass., to be due or owing:

    Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11:

    quanta his (sc. dis) gratia debeatur,

    id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:

    honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,

    Sall. J. 85, 37 et saep.:

    persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

    Verg. A. 2, 538:

    debita quam sulcis committas semina,

    id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):

    debitae Nymphis opifex coronae,

    Hor. Od. 3, 27, 30:

    calentem debita sparges lacrima favillam,

    id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):

    soli mihi Pallas debetur,

    Verg. A. 10, 443 et saep.:

    quid tibi istic debetur?

    what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
    (α).
    .—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):

    velut omni vitae debito liberatus,

    Curt. 10, 5, 3:

    nepotum nutriendorum,

    Val. Max. 2, 9, 1:

    non secundum gratiam, sed secundum debitum,

    Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:

    solvere debito,

    to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
    2.
    Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
    a.
    To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
    (α).
    Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:

    debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,

    Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
    (β).
    pass., to be due i. e. to be destined:

    cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,

    Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;

    145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,

    id. ib. 12, 795:

    animae, quibus altera fato Corpora debentur,

    id. ib. 6, 714:

    sors ista senectae Debita erat nostrae,

    id. ib. 11, 166:

    fatis debitus Arruns,

    i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:

    dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,

    id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:

    tempora Parcae debita complerant,

    id. ib. 9, 108:

    morbo naturae debitum reddiderunt,

    Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;

    and simply DEBITVM PERSOLVIT,

    id. ib. no. 4482.—
    b.
    So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):

    tu nisi ventis debes ludibrium, cave,

    Hor. Od. 1, 14, 16.
    B.
    To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
    (α).
    With acc.:

    ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,

    Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;

    qui mihi laudem illam eo minus deberet,

    Cic. Att. 1, 14, 3:

    me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,

    id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;

    and quantum cuique deberet,

    Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:

    o cui debere salutem Confiteor,

    Ov. M. 7, 164;

    so vitam,

    id. Pont. 4, 5, 31;

    and in a like sense: se,

    id. M. 7, 48; 2, 644; so,

    in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,

    id. Fast. 2, 825. —
    (β).
    Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:

    verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,

    Cic. Planc. 28; cf.

    with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,

    Ov. M. 4, 76.
    C.
    To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:

    quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,

    Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:

    sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,

    id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Debitum

  • 8 erus

    ĕrus (less correctly, hĕrus, v. infra), i, m. [Sanscr. root, har-; har-āmi, I seize; har-anam, hand; Gr. cheir, cherês; Lat. heres, hirudo; but the form erus is that of the best MSS.; cf. Ritschl, Opusc. 2, 409; Brix ad Plaut. Trin. 1, 2, 24].
    I.
    Lit., the master of a house or family, in respect to servants:

    erum atque servom saluere,

    Plaut. Trin. 2, 4, 34: iis, qui vi oppressos imperio coercent, sit sane adhibenda saevitia, ut eris in famulos, si aliter teneri non possunt, Cic. Off. 2, 7, 24; cf.:

    non eros nec dominos appellabant eos, quibus juste paruerunt,

    id. Rep. 1, 41; Plaut. Am. 1, 1, 87:

    me meus erus Fecit ut vigilarem,

    id. ib. 141:

    nonne erae meae nunciare, quod erus meus jussit, licet?

    id. ib. 296:

    quis erus est igitur tibi?

    id. ib. 206;

    225: nec victoris eri tetigit captiva cubile,

    Verg. A. 3, 324; Plaut. Am. 2, 1, 20; cf.:

    O ere, quae res Nec modum habet, etc.,

    Hor. S. 2, 3, 265: Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st minor hic est intus, our old... our young master, Plaut. As. 2, 2, 63; cf. id. Capt. 3, 5, 49 sq.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of men, a master, lord, owner, proprietor ( poet.):

    agellulum hunc erique villulam hortulumque pauperis Tuor,

    Cat. 20, 4; cf.:

    propriae telluris erus,

    Hor. S. 2, 2, 129; and:

    ne perconteris, fundus meus Arvo pascat erum, an, etc.,

    id. Ep. 1, 16, 2:

    destinata Aula divitem manet erum,

    id. C. 2, 18, 32:

    O cubile... quae tuo veniunt ero Quanta gaudia,

    Cat. 61, 116.—
    B.
    Of the gods:

    nondum cum sanguine sacro Hostia caelestes pacificasset eros,

    Cat. 68, 76.—Of the gods, absol.:

    quod temere invitis suscipiatur eris,

    Cat. 68, 78.

    Lewis & Short latin dictionary > erus

  • 9 hamus

    hāmus, i, m. [kindr. with hap-, haptô], a hook.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    taleae pedem longae, ferreis hamis infixis, totae in terram infodiebantur,

    Caes. B. G. 7, 73 fin.:

    hamis ferreis pectitur stupa,

    heckles, Plin. 19, 1, 3, § 17:

    loricam consertam hamis,

    little hooks, Verg. A. 3, 467.—
    B.
    In partic.
    1.
    A fish-hook; hence, in gen., an angle (so most freq.):

    hisce hami atque haec harundines sunt nobis quaestu,

    Plaut. Rud. 2, 1, 5: divine Plato escam malorum appellat voluptatem, quod ea videlicet homines capiantur, ut pisces hamo, * Cic. de Sen. 13, 44 (al. om. hamo; cf.

    Klotz in h. l.): occultum visus decurrere piscis ad hamum,

    Hor. Ep. 1, 7, 74; 1, 16, 51; Ov. M. 3, 586; 15, 101; id. H. 19, 13 et saep.:

    instrumento piscatoris legato,... hami quoque et cetera ejusmodi usibus destinata debentur,

    Paul. Sent. 3, 6, 66.—
    b.
    Transf., as a figure of enticement, allurement, artifice ( poet. and in post-Aug. prose):

    meus hic est: hamum vorat,

    Plaut. Truc. 1, 1, 21; id. Curc. 3, 61:

    si vafer unus et alter Insidiatorem praeroso fugerit hamo,

    Hor. S. 2, 5, 25:

    munera magna quidem misit, sed misit in hamo,

    Mart. 6, 63, 5; cf.:

    munera illitos cibis hamos aemulabantur,

    Plin. Pan. 43 fin. (for which:

    viscata hamataque munera,

    id. Ep. 9, 30, 2).—
    2.
    A hook as a surgical instrument, Cels. 7, 7, 15.—
    II.
    Transf., of things hooked or crooked, the talons of a hawk, Ov. M. 11, 342; thorns, id. de Nuce, 115; a kind of pastry. App. M. 10, p. 245. [p. 840]

    Lewis & Short latin dictionary > hamus

  • 10 orchestra

    orchēstra, ae, f., = orchêstra.
    I.
    The place where the Senate sat in the theatre, the orchestra:

    in orchestrā senatorum sunt sedibus loca destinata,

    Vitr. 5, 6; Juv. 7, 47; Suet. Caes. 39; id. Aug. 35; 44; id. Claud. 21 et saep.—
    B.
    Transf., the Senate ( poet.):

    similesque videbis Orchestram et populum,

    Juv. 3, 178.—
    II.
    Another place on the stage, acc. to Fest. p. 181 b; cf. Müll. ad h. l.

    Lewis & Short latin dictionary > orchestra

  • 11 Orcus

    Orcus, i, m. [kindr. with herkos and the Lat. urgeo:

    Orcum quem dicimus, ait Verrius ab antiquis dictum uragum,

    Fest. p. 202 Müll.—Hence, prop., that which impels, constrains, confines]. the Lower World, the abode of the dead, Orcus: Acherunsia templa alta Orci, salvete infera, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 6 Müll. (Trag. v. 107 Vahl.); Lucr. 1, 115; 6, 762:

    Minos sedet arbiter Orci,

    Prop. 4, 18, 27; Verg. A. 6, 273. —
    II.
    Transf.
    A.
    The god of the infernal regions, Orcus, Pluto:

    Orcus recipere ad se hanc noluit,

    Plaut. Ps. 3, 2, 6:

    bene vale, apud Orcum te videbo,

    id. As. 3, 3, 16:

    ut Verres alter Orcus, venisse Ennam, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 111:

    pallidus,

    Verg. G. 1, 277.—
    B.
    Death (mostly poet.):

    horriferis accibant vocibus Orcum,

    Lucr. 5, 996; Hor. Ep. 2, 2, 178:

    Orcum morari,

    to hesitate to die, id. C. 3, 27, 50:

    rapacis Orci fine destinatā,

    id. ib. 2, 18, 30: cum Orco rationem habere, to risk one's life, Varr. R. [p. 1277] R. 1, 4:

    janua haec Orci,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Orcus

  • 12 provenio

    prō-vĕnĭo, vēni, ventum, 4, v. n., to come forth, appear (not in Cic.; syn. appareo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (mostly anteclass.): proveniebant oratores novi, Naev. ap. Cic. Sen. 6, 20 (Com. Rel. p. 14 Rib.):

    scriptorum magna ingenia,

    Sall. C. 8, 3:

    in scenam,

    Plaut. Ps. 1, 5, 155:

    quibus feminis menstrua non proveniunt,

    Cels. 2, 7.—
    B.
    In partic.
    1.
    To come forth, be brought forth, be born; to originate, arise, be produced (post-Aug.; cf.

    progigno): deductis olim, quique mox provenere, haec patria est,

    were born, Tac. H. 4, 65:

    neque Artemenem Dario provenisse,

    Just. 2, 10, 4:

    nec aliud ibi animal provenit,

    Plin. 9, 10, 12, § 38; 10, 54, 75, § 152:

    insula, in quā candidum plumbum provenit,

    id. 4, 16, 30, § 104:

    lana,

    Ov. F. 4, 773; id. Am. 3, 1, 44:

    sic neque fistulosus (caseus) neque salsus neque aridus provenit,

    Col. 7, 8, 5.—
    2.
    To grow up, grow, thrive (so in Cæs. and Livy; cf.

    redeo): frumentum propter siccitates angustius provenerat,

    Caes. B. G. 5, 24; Liv. 27, 8, 19; 45, 13, 16; Quint. 5, 14, 32:

    virgas roscidas si recideris, parum prospere proveniunt,

    Col. 4, 30, 6; 1, 2, 4; 3, 18, 2; Plin. 19, 7, 36, § 120:

    arbores sponte suā provenientes,

    id. 17, 1, 1, § 1:

    cum provenisset segetum copia,

    Amm. 28, 1, 17; Sen. Ben. 1, 12, 4.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to come forth, appear (very rare):

    malum maximum, si id provenit,

    Plaut. Capt. 2, 1, 26.—
    B.
    In partic.
    1.
    To spring, originate, arise; to come to pass, take place, to happen, occur (cf.:

    accido, evenio): carmina proveniunt animo deducta sereno,

    Ov. Tr. 1, 1, 39:

    ut ex studiis gaudium, sic studia hilaritate proveniunt,

    Plin. Ep. 8, 19, 2; cf.:

    Alexandro simile provenisset ostentum,

    Suet. Aug. 94:

    provenire certa ratione,

    Col. 4, 29, 2.—
    2.
    To go on, proceed in any manner; to succeed, prosper, flourish, turn out: decumae proveniunt male, Lucil. ap. Non. 521, 3.— Transf., of personal subjects, to whom any thing turns out in any manner:

    cum tu recte provenisti,

    since it has turned out well with you, Plaut. Truc. 2, 6, 35; id. Stich. 2, 2, 73; Ter. Ad. 5, 9, 22; cf.:

    nequiter multis modis,

    Plaut. Rud. 3, 5, 57; Vulg. Phil. 1, 19:

    novā ubertate provenire terram,

    flourish, Tac. A. 16, 2; Sen. Cons. ad Marc. 12, 2.—
    b.
    Pregn., to go on well, to prosper, succeed, = succedere:

    si destinata provenissent,

    Tac. H. 4, 18:

    si consilium provenisset,

    id. ib. 3, 41:

    provenere dominationes,

    id. A. 3, 26:

    ut proveniant sine malo,

    Plaut. Most. 2, 1, 68:

    ut initia belli provenissent,

    Tac. H. 2, 20 fin.; id. A. 14, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > provenio

  • 13 ruo

    rŭo, ŭi, ŭtum (ruiturus, a, um, Ov. M. 4, 459; Luc. 7, 404; Mart. 1, 88, 4; Plin. Ep. 7, 19, 8; gen. plur. part. ruentum, Verg. A. 11, 886), 3, v. n. and a., to fall with violence, rush down; to fall down, tumble down, go to ruin (cf.: labor, procumbo, cado).
    I.
    Neutr. (very freq. and class.).
    A.
    Lit. Rarely of persons:

    caedebant pariter pariterque ruebant Victores victique,

    Verg. A. 10, 756; so Val. Fl. 7, 642.—Of things:

    ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concidant,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    spectacula runnt,

    fell down, tumbled down, Plaut. Curc. 5, 2, 47; cf.:

    parietes ruunt,

    id. Most. 1, 2, 36:

    lateres veteres,

    id. Truc. 2, 2, 50; so,

    aedes,

    id. Am. 5, 1, 43; id. Most. 1, 2, 69:

    omnia tecta (supra aliquem),

    Lucr. 4, 403; Liv. 4, 21, 5; Quint. 8, 3, 68 al.:

    altae turres,

    Lucr. 5, 307:

    moles et machina mundi,

    id. 5, 96:

    murus,

    Liv. 21, 11:

    templa deum,

    Hor. S. 2, 2, 104;

    aulaea,

    id. ib. 2, 8, 71:

    acervus,

    id. Ep. 2, 1, 47:

    murus latius quam caederetur,

    Liv. 21, 11:

    tecta in agris,

    id. 4, 21:

    silices a montibus altis,

    Lucr. 5, 314:

    alto a culmine Troja,

    Verg. A. 2, 290.— Poet.:

    caeli templa,

    Lucr. 1, 1105: ruit arduus aether, it rains, or the rain descends in torrents, Verg. G. 1, 324; cf. id. A. 8, 525:

    caelum imbribus immodicis,

    Mart. 3, 100, 3; cf.:

    caelum in se,

    Liv. 40, 58:

    ruit imbriferum ver,

    i.e. is ending, hastening to its close, Verg. G. 1, 313; cf.:

    turbidus imber aquā,

    id. A. 5, 695:

    tempestas,

    Tac. A. 1, 30.
    1.
    Prov.: caelum ruit, the sky is falling; of any thing very improbable: Cl. Quid tum, quaeso, si hoc pater resciverit? Sy. Quid si nunc caelum ruat? Ter. Heaut. 4, 3, 41. —
    2.
    Transf., of rapid, hasty movements, to hasten, hurry, run, rush (cf.:

    volo, curro): id ne ferae quidem faciunt, ut ita ruant atque turbentur,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; cf. id. Att. 7, 7, 7:

    (Pompeium) ruere nuntiant et jam jamque adesse,

    id. ib. 7, 20, 1:

    huc omnis turba ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    Aeneadae in ferrum ruebant,

    id. ib. 8, 648:

    per proelia,

    id. ib. 12, 526:

    quidam inermes ultro ruere ac se morti offerre,

    Tac. Agr. 37:

    contis gladiisque ruerent,

    id. A. 6, 35:

    in aquam caeci ruebant,

    Liv. 1, 27 fin.:

    in castra fugientes,

    id. 24, 16, 2: in vulnera ac tela, id. 26, 44:

    promiscue in concubitus,

    id. 3, 47:

    eques pedesque certatim portis ruere,

    id. 27, 41:

    ad urbem infesto agmine,

    id. 3, 3:

    ad portas,

    Tac. A. 1, 66:

    ad convivium,

    id. H. 2, 68 fin.:

    per vias,

    id. ib. 5, 22:

    destinatā morte in proelium,

    Flor. 2, 18, 12:

    ruebant laxatis habenis aurigae,

    Curt. 4, 15, 3:

    de montibus amnes,

    Verg. A. 4, 164:

    flumina per campos,

    Ov. M. 1, 285:

    in Galliam Rhenus,

    Tac. H. 5, 19.— Poet., of time:

    vertitur interea caelum et ruit Oceano Nox,

    i.e. hastens up, sets in, Verg. A. 2, 250:

    revoluta ruebat dies,

    was advancing, hastening on, id. ib. 10, 256; cf. of the setting of the sun, Val. Fl. 1, 274; App. M. 3, p. 136, 19.— Of sound, to break forth:

    antrum, unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllae,

    Verg. A. 6, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to A. 1.) To fall, fail, sink (very rare):

    ratio ruat omnis,

    Lucr. 4, 507:

    quae cum accidunt nemo est quin intellegat, ruere illam rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 5, 6, § 12:

    Vitellium ne prosperis quidem parem, adeo ruentibus debilitatum,

    by his falling fortunes, Tac. H. 3, 64:

    tam florentes Atheniensium opes ruisse,

    Just. 5, 1, 9.—
    2.
    (Acc. to A. 2.) To rush, dash, hurry, hasten, run, etc. (freq. and class.):

    tamquam ad interitum ruerem voluntarium,

    Cic. Marcell. 5, 14:

    emptorem pati ruere et per errorem in maximam fraudem incurrere,

    to act hastily, commit an oversight, id. Off. 3, 13, 55; cf. Liv. 3, 11:

    cum cotidie rueret,

    Cic. Sest. 64, 133; id. Att. 2, 14, 1; Quint. 2, 20, 2:

    compescere ruentes,

    Tac. H. 1, 56; 2, 63 fin.; cf. id. ib. 2, 34:

    ad seditiones et discordias et bella civilia,

    id. ib. 1, 46:

    crudelitatis odio in crudelitatem ruitis,

    Liv. 3, 53:

    in servitium,

    Tac. A. 1, 7:

    in exitium,

    id. H. 1, 84:

    in sua fata,

    Ov. M. 6, 51:

    omnia fatis In pejus,

    Verg. G. 1, 200:

    quo scelesti ruitis?

    Hor. Epod. 7, 1:

    quo ruis,

    Verg. A. 10, 811; Ov. M. 9, 428:

    multos video, quā vel impudentiā vel fames duxit, ruentes,

    Quint. 2, 20, 2.— Poet., with inf.:

    quo ruis imprudens, vage, dicere fata?

    Prop. 4 (5), 1, 71:

    scire ruunt,

    Luc. 7, 751; Stat. Th. 7, 177; Claud. Rapt. Pros. 3, 387.— Impers. pass.:

    ut ferme fugiendo in media fata ruitur,

    Liv. 8, 24.—
    II.
    Act., to cast down with violence, to dash down, tumble down, hurl to the ground, prostrate (except the jurid. phrase ruta caesa, perh. only poet. and in post-Aug. prose, for in the passage, Cic. Att. 2, 15, 2, seu ruet seu eriget rem publicam, ruet might be neutr.)
    A.
    Lit.:

    imbres fluctusque... frangere malum, Ruere antennas, etc.,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18:

    naves (vis venti),

    Lucr. 1, 272:

    res impetibus crebris (venti),

    id. 1, 293:

    ceteros ruerem, agerem, raperem, funderem et prosternerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21:

    immanem molem volvuntque ruuntque,

    Verg. A. 9, 516:

    cumulos ruit pinguis harenae,

    breaks down, levels, id. G. 1, 105: sese superne in praedam, to cast one ' s self upon, App. Flor. 1, p. 341, 6.—
    B.
    Poet., transf., to cast up from the bottom, to turn up, throw up, rake up: cum mare permotum ventis, ruit intus harenam, casts up (syn. eruit), Lucr. 6, 726; cf.:

    totum (mare) a sedibus imis (venti),

    Verg. A. 1, 85:

    spumas salis aere,

    id. ib. 1, 35:

    cinerem et confusa Ossa focis,

    id. ib. 11, 211:

    atram nubem ad caelum (ignis),

    id. G. 2, 308:

    unde Divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos,

    Hor. S. 2, 5, 22.—Hence, rŭtus, a, um, P. a., found only in the phrase rūta et caesa or rūta caesa (acc. to Varro, the u was pronounced long, although it is short in the compounds erutus, obrutus, etc.:

    in venditionis lege fundi ruta caesa ita dicimus, ut U producamus,

    Varr. L. L. 9, § 104).—In jurid. lang., every thing dug up (ruta) and cut down (caesa) on an estate without being wrought, and which is reserved by the owner at a sale; the timber and minerals: si ruta et caesa excipiantur in venditione, ea placuit esse ruta, quae eruta sunt, ut harena, creta et similia;

    caesa ea esse, ut arbores caesas, et carbones et his similia, etc.,

    Dig. 19, 1, 17:

    in rutis caesis ea sunt, quae terrā non tenentur, quaeque opere structili tectoriove non continentur,

    ib. 50, 16, 241:

    ruta caesa dicuntur, quae venditor possessionis sui usus gratiā concidit ruendoque contraxit,

    Fest. p. 262 Müll.:

    ut venditores, cum aedes fundumve vendiderint rutis caesis receptis, concedant tamen aliquid emptori, quod ornandi causā apte et loco positum esse videatur,

    Cic. Top. 26, 100: dicet te ne in rutis quidem et caesis solium tibl fraternum recepisse, Crass. ap. Cic. de Or. 2, 55, 226.

    Lewis & Short latin dictionary > ruo

  • 14 sedes

    sēdes, is ( gen. plur. sedum, Cic. Sest. 20, acc. to Prisc. p. 771 P.:

    sedium, from form sedis,

    Liv. 5, 42 Drak. N. cr.; Vell. 2, 109, 3), f. [sedeo, q. v.], a seat (freq. and class.).
    I. A.
    In gen.:

    in iis sedibus, quae erant sub platano,

    Cic. de Or. 1, 7, 29:

    haec sedes honoris, sella curulis,

    id. Cat. 4, 1, 2:

    sedes honoris sui,

    Liv. 9, 46, 9; cf.:

    ceteros (senatores) in sedibus suis trucidatos,

    id. 5, 41 fin.: in sedes collocat se regias, Liv. Andron. ap. Non. 127, 31; so,

    regia,

    Liv. 1, 47:

    positis sedibus consederunt,

    id. 42, 39 fin.:

    bis sex caelestes, medio Jove, sedibus altis sedent,

    Ov. M. 6, 72; cf.:

    media inter deos sedes,

    Plin. Pan. 52, 1:

    in saxo frigida sedi, Quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui,

    Ov. H. 10, 50.—In the plur. also of the seat of a single person:

    tibi concedo meas sedes,

    Cic. Div. 1, 46, 104 (cf. infra, II. b).— Poet.: non si priores Maeonius tenet Sedes Homerus, the foremost seat, the first rank (the fig. borrowed from the rows of seats in the theatre), Hor. C. 4, 9, 6.—
    B.
    In partic., in the elder Pliny, the seat, fundament, Plin. 22, 21, 29, § 61; 22, 25, 70, § 143; 23, 3, 37, § 75; 23, 4, 41, § 83; 26, 8, 58, § 90; 32, 9, 33, § 104.—
    II.
    Transf., in gen., of a place where one stays, a seat, dwelling-place, residence, habitation, abode, temple, etc. (the prevailing signif.; syn.: domicilium, locus, habitatio).
    (α).
    Sing. (used alike of the residence of one or more persons):

    hi coetus (hominum) hac, de quā exposui, causā instituti sedem primum certo loco domiciliorum causā constituerunt, quam cum locis manuque sepsissent, ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

    Cic. Rep. 1, 26, 41:

    sentio te sedem etiam nunc hominum ac domum contemplari (i. e. terram),

    id. ib. 6, 19, 20; so,

    hanc sedem et aeternam domum contueri,

    id. ib. 6, 23, 25:

    in hanc sedem et domum suam,

    id. ib. 6, 25, 29; id. Par. 3, 2, 25; cf.:

    eam sibi domum sedemque delegit, in quā, etc.,

    id. Clu. 66, 188:

    haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni Amnis (sc. Penei),

    Ov. M. 1, 574:

    in omni sede ac loco ferrum flammamque metuemus,

    Cic. Mur. 39, 85; so (with locus) id. Agr. 2, 17, 46:

    nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent,

    Verg. A. 11, 112:

    illum actum esse praecipitem in sceleratorum sedem atque regionem,

    Cic. Clu. 61, 171:

    in Italiā bellum gerimus, in sede ac solo nostro,

    Liv. 22, 39:

    ea res Trojanis spem adfirmat tandem stabili certāque sede finiendi erroris,

    id. 1, 1, 10:

    crematā patriā domo profugos sedem quaerere,

    id. 1, 1, 8; 10, 10, 10; 38, 16, 13; 39, 54, 5;

    40, 38, 4: Orestis liberi sedem cepere circa Lesbum insulam,

    Vell. 1, 3, 1:

    ultra hos Chatti initium sedis ab Hercynio saltu incohant,

    Tac. G. 30; id. A. 3, 73; 13, 54; Curt. 9, 4, 2; Plin. 2, 107, 111, § 246:

    modo Graecis ultro bellum inferebamus: nunc in sedibus nostris propulsamus illatum,

    Curt. 4, 14, 21:

    non motam Termini sedem (just before: in Termini fano),

    Liv. 1, 55; cf.:

    quod Juppiter O. M. suam sedem atque arcem populi Romani in re trepidā tutatus esset,

    id. 5, 50:

    statim regis praetorium petunt, in ipsius potissimum sede morituri,

    Just. 2, 11, 15:

    (ulmus) nota quae sedes fuerat columbis,

    Hor. C. 1, 2, 10 et saep.— Poet.:

    sedes scelerata, for sceleratorum,

    i. e. the infernal regions, Ov. M. 4, 456; cf.:

    Tibur Sit meae sedes utinam senectae,

    Hor. C. 2, 6, 6:

    talia diversa nequicquam sede locuti,

    place, spot, Ov. M. 4, 78.—
    (β).
    Plur. (in good prose usually only of the dwellings of several):

    qui incolunt eas urbes non haerent in suis sedibus,

    Cic. Rep. 2, 4, 7:

    eorum domicilia, sedes, etc.,

    id. Fam. 13, 4, 3; cf.:

    ut (Galli) aliud domicilium, alias sedes petant,

    Caes. B. G. 1, 31:

    sedes habere in Galliā,

    id. ib. 1, 44:

    reverti se in suas sedes regionesque simulaverunt,

    id. ib. 4, 4:

    quae gens ad hoc tempus iis sedibus se continet,

    id. ib. 6, 24; cf. id. ib. 4, 4 fin.:

    novas ipsi sedes ab se auctae multitudini addiderunt,

    Liv. 2, 1:

    qui profugi sedibus incertis vagabantur,

    Sall. C. 6, 1; cf. id. J. 18, 2:

    (deūm) sedes nostris sedibus esse Dissimiles debent,

    Lucr. 5, 153; so,

    divum, deum sedes,

    id. 3, 18; 5, 146; 5, 1188; Hor. C. 3, 3, 34; cf.:

    sedes sanctae penatium deorumque larumque familiarium,

    Cic. Rep. 5, 5, 7:

    deos ipsos convulsos ex sedibus suis,

    Liv. 38, 43:

    discretae piorum,

    Hor. C. 2, 13, 23:

    silentum,

    Ov. M. 15, 772:

    animalia ad assuetas sibi sedes revertuntur,

    Quint. 11, 2, 6.—Of the dwelling of a single person (cf. supra, I. A.): cur (Juppiter) suas Discutit infesto praeclaras fulmine sedes, Lucr. 6, 418:

    (Demaratus) in eā civitate domicilium et sedes collocavit,

    Cic. Rep. 2, 19, 34:

    immissum esse ab eo C. Cornelium, qui me in sedibus meis trucidaret,

    id. Sull. 6, 18; id. Div. in Caecil. 5, 19:

    patrias age desere sedes, i. e. patriam,

    Ov. M. 15, 22; cf.:

    Aeneam in Siciliam quaerentem sedes delatum,

    Liv. 1, 1, 4.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of the abode of the dead, a burial-place:

    ita Augustum in foro potius quam in Campo Martis sede destinatā cremari vellent,

    Tac. A. 1, 10:

    sedibus ut saltem placidis in morte quiescam,

    Verg. A. 6, 371; 6, 152.—
    2.
    Of the home of the soul, i. e. the body:

    prior,

    Ov. M. 15, 159:

    anima de sede volens Exire,

    id. ib. 11, 788. —
    C.
    In relation to inanimate subjects, that upon which any thing sits fast or rests, a seat, place, spot, base, ground, foundation, bottom, etc.
    (α).
    Sing.:

    hanc urbem (Romam) sedem aliquando et domum summo esse imperio praebituram,

    Cic. Rep. 2, 5, 10; cf. id. Prov. Cons. 14, 34:

    rupes caeduntur sedemque trabibus cavatae praebere coguntur,

    Plin. 33, 4, 21, § 74; 2, 38, 38, § 102:

    superbia in superciliis sedem habet,

    id. 11, 37, 51, § 138:

    num montes moliri sede suā paramus?

    to push from their place, Liv. 9, 3:

    Athon Pindumve revulsos Sede suā,

    Ov. M. 11, 555:

    patriam pulsam sede suā,

    Liv. 27, 34; cf.:

    voluptas mentem e suā sede et statu demovet,

    Cic. Par. 1, 3, 15 (v. also in the foll. b): ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28; cf.:

    deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice,

    to its former state, Hor. Epod. 13, 8: Veios an Fidenas sedem belli caperent, the seat or scene of war, Liv. 4, 31; so,

    belli (bello),

    id. 28, 44, 15; Vell. 2, 74, 3; Tac. H. 1, 65; 3, 32; 3, 8; 2, 19; Suet. Galb. 10 al.:

    hilaritatis sedes,

    Plin. 11, 37, 77, § 198:

    neque verba sedem habere possunt, si rem subtraxeris,

    Cic. de Or. 3, 5, 19:

    affectus quibusdam videntur in prooemio atque in epilogo sedem habere,

    Quint. 6, 1, 51 (cf. in the foll. b):

    haec est sedes orationis, etc.,

    id. 9, 4, 62:

    non ut de sede secundā Cederet aut quartā (iambus),

    Hor. A. P. 257:

    ut sola ponatur in summi boni sede (voluptas),

    Cic. Fin. 2, 12, 37:

    nec mens mihi nec color Certā sede manent,

    Hor. C. 1, 13, 6.—Of the site on which a city formerly stood:

    vetustissima sedes Assyriae,

    Tac. A. 12, 13; cf.:

    in eā sede, quam Palaetyron ipsi vocant,

    Curt. 4, 2, 4.—
    (β).
    Plur.:

    coloni Capuae in sedibus luxuriosis collocati,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    nonnumquam fracta ossa in suis sedibus remanent, etc.... fragmenta in suas sedes reponenda sunt,

    Cels. 8, 10:

    rursus in antiquas redeunt primordia sedes Ignis,

    Lucr. 6, 871; 4, 1041:

    dum solidis etiamnum sedibus astas,

    on firm ground, Ov. M. 2, 147:

    cum mihi ipsa Roma prope convulsa sedibus suis visa est,

    Cic. Pis. 22, 52:

    turrim convellimus altis Sedibus,

    Verg. A. 2, 465:

    totamque a sedibus urbem Eruit,

    id. ib. 2, 611:

    monstrabantur urbium sedes, Lyrnessi et Thebes,

    Curt. 3, 4, 10:

    haec tot gentium excita sedibus suis moles,

    id. 3, 2, 12; cf.:

    totum (mare) a sedibus imis Eurusque Notusque ruunt,

    Verg. A. 1, 84; Quint. 8, 6, 63; so,

    argumentorum,

    id. 5, 10, 20 (corresp. to loci); 5, 12, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > sedes

См. также в других словарях:

  • MENSA Sortibus destinata — in plerisque Antiquorum templis, ubi oracula edebantur et ὁι κλῆροι, i. e. sortes vigebant, in promptu erat, ut infra dicemus ubi de Sortibus, vide quoque voce Tripus …   Hofmann J. Lexicon universale

  • cor — COR1, coruri, s.n. 1. Grup de cântăreţi care execută împreună o compoziţie muzicală. ♢ loc. adv. În cor = (toţi) deodată, în acelaşi timp, împreună. ♢ expr. A face cor cu alţii = a face cauză comună cu alţii, a se solidariza cu alţii (în scopuri… …   Dicționar Român

  • rocadă — ROCÁDĂ, rocade, s.f. 1. Mişcare la jocul de şah care nu se poate face decât o singură dată în decursul unei partide şi care constă în aducerea uneia dintre ture alături de rege şi în trecerea regelui peste aceasta, păstrând culoarea câmpului de… …   Dicționar Român

  • sală — SÁLĂ, săli, s.f. 1. Încăpere spaţioasă destinată spectacolelor, întâlnirilor sportive, întrunirilor, expoziţiilor etc. ♦ Totalitatea persoanelor reunite într o sală (1). 2. Coridor. 3. Vestibul, antreu, anticameră. – Din fr. salle. Trimis de… …   Dicționar Român

  • astronavă — ASTRONÁVĂ, astronave, s.f. Navă destinată zborului în spaţiul cosmic; cosmonavă, navă cosmică. – Din fr. astronef (după navă). Trimis de RACAI, 30.09.2003. Sursa: DEX 98  ASTRONÁVĂ s. cosmonavă, navă cosmică. Trimis de siveco, 05.08.2004. Sursa …   Dicționar Român

  • cabinet — CABINÉT, cabinete, s.n. I. 1. Încăpere dintr o locuinţă sau dintr o instituţie, folosită pentru exercitarea unei profesiuni. ♦ Biroul unei persoane cu muncă de răspundere. Cabinetul ministrului ♢ Şef (sau director) de cabinet = funcţionar… …   Dicționar Român

  • canal — CANÁL, (1) canaluri, (1, 2, 3) canale, s.n. 1. Albie artificială sau amenajată care leagă între ele două mări, două fluvii, un râu cu un lac etc. şi care serveşte la navigaţie, la irigări sau la construcţii hidrotehnice. ♦ Curs de apă îndiguit şi …   Dicționar Român

  • cancelarie — CANCELÁRIE, cancelarii, s.f. 1. Birou sau secţie a unei instituţii (publice) destinată lucrărilor administrative. 2. Aparatul administrativ auxiliar al cancelariilor unor şefi de state. – După it. cancellaria. Trimis de valeriu, 11.02.2003. Sursa …   Dicționar Român

  • foaier — FOAIÉR, foaiere, s.n. Încăpere a unui teatru, în afara sălii de spectacol, destinată recreării (recrea) spectatorilor în timpul pauzelor dintre acte. [pr.: foa ier] – Din fr. foyer. Trimis de zaraza joe, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  FOAIÉR s.… …   Dicționar Român

  • frigidarium — FRIGIDÁRIUM s.n. Sală în termele romane destinată instalaţiei şi practicării băilor reci. [pr.: ri um] – cuv. lat. Trimis de zaraza joe, 23.03.2005. Sursa: DEX 98  frigidárium s. n. (sil. ri um) Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar… …   Dicționar Român

  • hangar — HANGÁR, hangare, s.n. Construcţie amplasată în apropierea pistei de decolare şi aterizare, destinată adăpostirii, reparării, reviziei şi întreţinerii avioanelor. – Din fr. hangar. Trimis de gall, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  hangár s. n., pl.… …   Dicționar Român

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»