-
1 an
an conj. I. Prop., in a disjunctive question introducing the latter clause; in Engl. represented by or and the interrog. form of the clause.—After utrum, in direct questions: utrum has corporis an Pythagorae tibi malis viris ingeni dari?: utrum superbiam prius commemorem an crudelitatem?: utrumne iussi persequemur otium, an, etc., H.—In indirect questions, whether... or: intellegere utrum pudor an timor valeret, Cs.: quaero, utrum clemens an inhumanissimus videatur: agitamus utrumne... an, etc., H.—After enclitic -ne in direct questions: vosne Domitium an vos Domitius deseruit? Cs.: uter... isne, qui... an ille, qui? etc.—Annon (an non) in the latter clause simply negatives the former: hocine agis an non? T.—Indirect, whether... or: agitur liberine vivamus an mortem obeamus: quaeso sitne aliqua actio an nulla.—Rarely annon: Roga velitne an non uxorem, T. — After a clause without correl. interrog. particle, in direct questions: ipse percussit an aliis occidendum dedit?: eloquar an sileam? V.—So with -ne pleonast.: obtrectatum esse, Gabinio dicam anne Pompeio, an utrique?—By ellips. of verb, an becomes simply disjunctive between two words: cum Simonides an quis alius polliceretur: cum id constaret, iure an iniuriā eripiendos esse reos, L.—Indirect: vivat an mortuus sit, quis curat?: hoc quaeramus, verum sit an falsum?— With ellips. of verb: neque, recte an perperam (sc. fiat), interpretor, L.; cf. discrimine recte an perperam facti confuso, L.—The former interrog. clause is often implied in a previous affirmation, and the clause with an expects a negative answer: quid enim actum est? an litteris pepercisti? (was it as I have said?), or did you, etc., i. e. you surely did not, etc.: at Pompeii voluntatem a me abalienabat oratio mea. An ille quemquam plus dilexit? or rather: sive vetabat, ‘an hoc inhonestum... necne sit addubites?’ (where an addubites asks a direct question, and hoc... sit an indirect question dependent on it), H.: quas Kalendas Iunias expectasti? an eas, ad quas, etc.?: an Scipio Gracchum interfecit, Catilinam... nos perferemus? or (if what I have said be questioned) while Scipio slew... are we to tolerate Catiline?—After a question, with num, an introduces a new question, correcting or denying the former, or rather: num iniquom postulo? an ne hoc quidem ego adipiscar...? or rather am I not even to get, etc., T.: num Homerum coegit obmutescere senectus? an studiorum agitatio vitae aequalis fuit? or was not rather? etc.—Sometimes the former interrog. clause, to be supplied, expects a negative answer, and the clause with an is an implied affirmation: a rebus gerendis senectus abstrahit? Quibus? an iis, etc.: unde ordiar? an eadem attingam, quae, etc.—So often annon? or is it not so? hem quo fretus sim... annon dixi, etc., T.: annon sensistis triumphatum hodie de vobis esse? or have you not? etc., L. — Ellipt.: cuium pecus? an Meliboei? Meliboeus's, I suppose, V.— II. Meton., without disjunctive force.—With expressions of doubt, ignorance, uncertainty, the former interrog. clause is regularly omitted, the latter with an expressing the belief or opinion of the speaker, I know not but, I incline to think, I suspect, perhaps, probably: hau scio an quae dixit sint vera, T.: res nescio an maxima, L.: dubito an Apronio data sit merces: haud sciam an ne opus sit quidem, etc., possibly it may not be desirable: is mortuus est, nescio an antequam, etc.: Qui scis, an, quae iubeam, sine vi faciat, T.—In indirect questions, whether: quaesivi an misisset: quae in discrimine fuerunt, an ulla post hanc diem essent, L.—With an repeated: animo nunc huc nunc fluctuat illuc, an sese mucrone... Induat... Fluctibus an iaciat, V.: temptare an sit Corpus an illud ebur, O.* * *can it be that (introduces question expecting negative answer/further question); whether; (utrum... an = whether... or); or; either -
2 cum or (earlier) quom (not quum)
cum or (earlier) quom (not quum) conj. [1 CA-]. I. Prop., of time (cum temporale), constr. with indic. in an independent assertion; with subj. in a subordinate statement.—Fixing a point of time, when, at the time when: Lacrumo, quom in mentem venit, now that, T.: auditis, cum ea breviter dicuntur: eo cum venio: Postera cum lustrabat terras dies, V.: cum contionem habuit: cum proxime Romae fui: cum Italia vexata est: cum stellas fugarat dies, V.: quom non potest haberi, cupis, T.: tempus cum pater iacebat: eo tempore, cum necesse erat: memini noctis illius, cum pollicebar: tunc, cum adempta sunt arma, L.: etiam tum, cum verisimile erit, latratote, not until: cum peroraro, tum requiratis: cum signum dedero, tum invadite, L.: sese, cum opus esset, signum daturum, Cs.: sua bona, cum causae dicendae data facultas sit, tum se experturum, L. — Fixing or defining a period of time, when, while, during the time that, as, as long as, after: Alium esse censes nunc me, atque olim quom dabam? T.: risum vix tenebam, cum comparabas, etc.: tum, cum illum exterminari volebam, putabam, etc.: Hasdrubal, cum haec gerebantur, apud Syphaeum erat, L.—Of repeated action, when, whenever, at times when, as often as, always... when, if: omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, T.: cum permagna praemia sunt, est causa peccandi: Cum furit... Profuit aestūs avertere, V.: cum cogniti sunt, retinent caritatem: cum rosam viderat, tum incipere ver arbitrabatur, never until.—In clauses stating a fact, the point or period of time fixed by the main sentence (cum inversum), when, at the time when, and at this time, and meanwhile, and yet: longe iam abieram, quom sensi, T.: dies nondum decem intercesserant, cum filius necatur: Vix ea fatus erat, cum scindit se nubes, V.: multum diei processerat, cum etiamtum eventus in incerto erat, S.: nondum lucebat, cum scitum est: iamque hoc facere apparabant, cum matres procurrerunt, Cs.: Et iam phalanx ibat... flammas cum puppis Extulerat, V.: anni sunt octo, cum interea invenitis, etc.: cum interim milites domum obsidere coeperunt: nondum centum anni sunt, cum lata lex est.—Describing a time by natural events, when, while, as soon as: ipsi, cum iam dilucesceret, deducuntur: cum lux adpropinquaret.—In narration, describing the occasion or circumstances of an action (cum historicum), when, on the occasion that, under the circumstances that, while, after.—With imperf: Magistratus quom ibi adesset, occeptast agi, T.: Marius, cum secaretur, vetuit se adligari: Caesar cum ab hoste non amplius abesset... legati revertuntur, Cs.: heri, cum vos non adessetis: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, ‘cita,’ inquit, etc., L.: Socrates, cum XXX tyranni essent, pedem portā non extulit, as long as: vidi, Cum tu terga dares, O.: is cum interrogaretur... respondit.—With maxime, just as, precisely when: Caesar, cum maxime furor arderet Antoni, exercitum comparavit: cum maxime agmen explicaretur, adoriuntur, L. — With perf: hic pagus, cum domo exisset, Cassium interfecerat, Cs.: cum domos vacuas fecissent, iunguntur nuptiis, L.: cum fanum expilavisset, navigabat Syracusas. — Of repeated occasions, when, whenever, on every occasion that, as often as.—With imperf: dispersos, cum longius procederent, adoriebatur, Cs.: saepe, cum aliquem videret, etc., on seeing, N.: numquam est conspectus, cum veniret. — With pluperf: Cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae effugiebant, Cs.: qui cum in convivium venisset: quantum obfuit multis, cum fecissent, etc.—Describing a time named in the principal sentence, when, such that, in which: Si ullum fuit tempus quom ego fuerim, etc., T.: fuit antea tempus, cum Galli superarent, Cs.: vigesimo anno, cum tot praetores in provinciā fuissent: eodem anno, cum omnia infida essent, L.: biduum supererat, cum frumentum metiri oporteret, in which, Cs.: fuit cum arbitrarer, etc.: audivi cum diceret, etc.— II. Meton., of identical actions, when, in that, by the fact that: Qui quom hunc accusant, Naevium accusant, T.: quae cum taces, nulla esse concedis: quod cum facit, iudicat, etc.: senatum intueri videor, cum te videor, L.: loco ille motus est, cum ex urbe est depulsus: quod cum dederis, illud dederis, ut, etc.: illa scelera, cum eius domum evertisti (which you committed) in uprooting: purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur.—In hypothesis, assuming a fact, when, if: ad cuius fidem confugiet, cum per eius fidem laeditur, etc.—Contrary to fact, when, if, if at such a time: haec neque cum ego dicerem, neque cum tu negares, magni momenti nostra esset oratio: quod esset iudicium, cum tres... adsedissent?—Explaining a feeling, etc., that, because, for: Dis habeo gratiam, Quom adfuerunt liberae, T.: gratulor tibi, cum tantum vales. — As connective, correl. with tum, while, when; cum... tum, as... so, both... and, and besides, while... especially: Quom id mihi placebat, tum omnes bona dicere, T.: cum omnes eo convenerant, tum navium quod ubique fuerat coëgerant, Cs.: qui cum multa providit, tum quod te consulem non vidit: movit patres cum causa, tum auctor, L.—In the adverb. phrase cum maxime, with ellips. of predicate, in the highest degree, most: hanc Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus, as much as ever, T.: ea, quae fiunt cum maxime, i. e. at this very moment: sed cum maxime tamen hoc significabat, precisely this: quae multos iam annos, et nunc cum maxime, cupit.— III. Praegn., giving a cause or reason (cum causale), when, since, because, inasmuch as, seeing that, in that, in view of the fact that: haud invito sermo mi accessit tuos, Quom... intellego, T.: Deos quaeso ut sit superstes, Quom veritust facere, etc., T.: an pater familiarissimis suscensuit, cum Sullam laudarent? for praising: quae cum ita sint, videamus, etc.: cum longinqua instet militia, commeatum do, L.: cum tanta multitudo tela conicerent, potestas erat, etc., Cs.: cum esset egens, coepit, etc.: Caesar cum constituisset hiemare in continenti, obsides imperat, Cs.—So often nunc cum, now that, since in fact: nunc vero cum sit unus Pompeius.—Often with praesertim, especially since, more than all when: nam puerum non tollent... Praesertim quom sit, etc., T.: cum praesertim vos aliam miseritis.—With quippe, since evidently, since of course: nihil est virtute amabilius... quippe cum propter virtutem diligamus, etc. — In contrasts, when, while, whereas, while on the contrary, and yet (cum adversativum): finem faciam dicundi, quom ipse finem non facit? T.: quo tandem ore mentionem facitis... cum fateamini, etc.: cum maximis eum rebus liberares... culpam relinquebas: simulat se confiteri, cum interea aliud machinetur.—In concessions, when, although, notwithstanding (cum concessivum): nil quom est, nil defit tamen, T.: pecuniam facere cum posset, non statuit: cum aquae vim vehat ingentem (Druentia), non tamen navium patiens est, L.: patrem meum, cum proscriptus non esset, ingulastis: quam causam dixerat, cum annos ad quinquaginta natus esset? -
3 ita
ita adv. [2 I-]. I. In gen., referring to what precedes, in this manner, in this wise, in such a way, so, thus, accordingly, as has been said: des operam ut investiges sitne ita: Ita aiunt, T.: his rebus ita actis, S.: factum est ita: ita digerit omina Calchas, such is his interpretation, V.: quae cum ita sint, and since this is so, and accordingly: quod cum ita sit.—Referring to what follows, thus, in the following manner, as follows, in this way: ita censes; publicandas pecunias, etc., S.: is ita cum Caesare egit; si, etc., Cs.: ita constitui, fortiter esse agendum.—In affirmation, yes, it is so, just so, true: quid istic tibi negotist? Dav. mihin'? Si. Ita, T.: an laudationes? ita, inquit Antonius: Davusne? ita, H.: itast, T.: non est ita: ita prorsus: ita plane.—In interrogations, expecting an affirmative answer: itane? really? truly? is it so?: Itan credis? T.: itane est?: itane tandem?—In the phrase, quid ita? implying reproach or surprise, why so? how is that? what do you mean?: accusatis Sex. Roscium. quid ita?: quid ita passus est Eretriam capi? L.— II. Esp., in comparisons, so, thus, just, in the same way: ita ut res sese habet, T.: ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat: ut homo est, ita morem geras, T.: ita loquor, quasi ego fecerim, etc.: me consulem ita fecistis, quo modo pauci facti sunt: castra ita posita, tamquam procul abesset hostis, L.—Correl. with ut, in parallel clauses: in pace ita ut in bello, alike in peace, etc., S.: ut Eurysthei filios, ita suos configebat, his own, as well as, etc.—In oaths or emphatic wishes, so, if it be true: Ita me di ament, non nil timeo, i. e. so help me, T.: sollicitat, ita vivam, me tua valetudo: ita me referat tibi Iuppiter, V.: tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim.— III. Praegn., of kind or quality, so, such, of this nature, of this kind: ita sunt res nostrae: ita inquam (i. e. hoc dico).—Of a natural consequence or inference, so, thus, accordingly, under these circumstances, in this manner, therefore: ita sine periculo, etc., Cs.: ita praetorium missum, L.: ita Iovis illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto datur: ita fit ut animus iudicet, etc., thus it comes to pass: ita fit ut deus ille nusquam prorsus appareat, hence it follows.—In restriction, on the condition, on the assumption, in so far, to such an extent, only in so far: haec ita administrabat, ut, etc., Cs.: cuius ingenium ita laudo, ut non pertimescam: pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius finis esset, L.: ita admissi captivi, ne tamen iis senatus daretur, L.—Of degree, so, to such a degree, so very, so much: ita fugavit Samnites, ut, etc., L.: iudices ita fortes tamen fuerunt, ut... vel perire maluerint, quam, etc.: ita acriter... itaque repente, Cs. —With negatives, not very, not especially: non ita magnus numerus, Cs.: non ita lato interiecto mari: accessione utuntur non ita probabili: post, neque ita multo, N.* * *thus, so; therefore -
4 nec or neque
nec or neque (in nec the negation is more prominent, in neque the connective), adv. and conj. [1 ne+que]. I. Without a correl. particle, and not, also not, nor: quia non viderunt, nec sciunt: delubra esse in urbibus censeo, nec sequor magos, etc.—Negativing a single word: illa se negat, Neque eum aequom ait facere, T.: Et vidi et perii, nec notis ignibus arsi, O.: nec dubie ludibrio esse miserias suas, L.: nec idcirco minus: neque eo minus, L.: neque eo secius, N.—With adversative particles, nor yet, nor however, and yet not, but yet not: castra propere movit... Neque tamen Antonius procul aberat, S.: nec despero tamen: neque vero multum interest.—With enim, for... not, and in fact... not, and yet... not: neque enim erat cuiquam dubium: nec enim' licebat: Dixerat haec Tellus, neque enim tolerare potuit, etc., O.—With non (sometimes written necnon), introducing an emphatic affirmation, and assuredly, and certainly, and besides, and indeed: neque haec tu non intellegis: Tunc mihi praecipue, nec non tamen ante, placebas, O.: neque non me tamen mordet aliquid.—Poet., as a mere connective, also, besides, as well, too: Nec non et gemini custodes Praecedunt, V.—With dum (sometimes written necdum), and not yet, nor yet: si scis, neque dum Romā es profectus, scribas, etc.: necdum tamen ego Quintum conveneram.— Introducing a negative clause of purpose, result, or command, and... not: recordare enim... nec hoc pertimueris: profanum esto, neque scelus esto, L.: Transque caput iace, nec respexeris, V.: (diem) lucro Appone, nec dulcīs amores Sperne, H.: date munera templis, Nec timidā gaudete fide, O.: Nec tu mensarum morsūs horresce, V.: nec tempora perde precando, O.: nunc ut ea praetermittam, neque eos appellem, etc.: ut secundae classis vocarentur, nec umquam descenderent, L.: orare coepit, ne enuntiaret nec se proderet, N.: conspirasse, ne manūs ad os cibum ferrent, nec os acciperet datum, L.—Praegn., and not even, not even, and... too: cum praesertim nec nos temperemus imperiis, L.: ne quid praeter sonum linguae, nec eum incorruptum, retinerent, L.: equi non velocitate conspicui; sed nec docentur, etc., T.—Without connective force, not: magistratus nec oboedientem civem coërceto: alter, qui nec procul aberat, L.— II. With a correlative particle.—With neque or nec, neither... nor: nam certe neque tum peccavi, cum... neque cum, etc.: mors nec ad vivos pertineat nec ad mortuos: haec si neque ego neque tu fecimus, T.: Sed nec Brutus erit, Bruti nec avunculus usquam, Iu.: nemo umquam neque poëta neque orator fuit, qui, etc.—Followed by et or -que in an affirmative clause, on the one hand not... and on the other hand; not only not... but also: id neque amoris mediocris et ingeni summi iudico: ut neque vestitūs praeter pellīs haberent quicquam, et lavarentur in fluminibus, Cs.: ut neque bonus quisquam intereat, paucorumque poenā vos salvi esse possitis.—Preceded by et in an affirmative clause, on the one hand... on the other not, not only... but also not: ego vero et exspectabo ea quae polliceris neque exigam nisi tuo commodo: patebat via et certa neque longa. -
5 num
num adv. [1 NV-]. I. Of time, now (correl. of tum), only in the phrase, etiam num, see etiam. — II. As interrog particle. A. Introducing a direct question, usu. expecting a negative answer, then, now (often only rendered by the interrogative form of the sentence): num videntur convenire haec nuptiis? does this look like a wedding? T.: num expectatis, dum Metellus testimonium dicat? are you waiting then for Metellus to give evidence?: num est ferendum?: num non vis audire, cur? etc., will you not, then, hear? —With -ne (rare): numne, si habuit amicos, ferre contra patriam arma debuerunt?—Followed by an: Num furis, an prudens ludis me? are you mad, or? etc., H.: num iratum timemus Iovem?... an ne turpiter faceret.—With quis, quid (indefinite; often written numquis, numquid): numquis hic est? nemo est, T.: num quae trepidatio? num qui tumultus?: num quid vis? have you any commands? (usu. a form of taking leave), T.—With nam, in eager or anxious questioning (old): Num nam perimus? are we ruined then? T.— B. In an indirect question, whether: videte, num dubitandum vobis sit, etc.: speculari, num sollicitati animi essent, L.: quaero, num permittas.* * *if, whether; now, surely not, really, then (asking question expecting neg) -
6 quālis
quālis e, pronom adj. [2 CA-].— I. Interrog, how constituted, of what sort, of what nature, what kind of a: qualis oratoris putas esse historiam scribere?: qualis est istorum oratio? what kind of a speech is that? —In indirect questions: metuo qualem tu me esse hominem existumas: qualis esset natura montis, cognoscere, Cs.: doce me quales sint corpore, what sort of a body they have. —In exclamations: Hei mihi, qualis erat! what a man! V.: dic, qualem te patriae custodem di genuerunt! Enn. ap. C.— II. Relat., so constituted, of such a kind, such as, as (often correl. with talis): ut qualem te iam antea populo R. praebuisti, talem te et nobis impertias: in hoc bello, quale bellum nulla barbaria gessit, the like of which: equitum acies qualis quae instructissima potest, L.: bis sex... Qualia nunc hominum producit corpora tellus, V.: Cui mater sese tulit obvia, qualis equos fatigat Harpalyce, like Harpalyce, when she wearies, etc., V.—In quotations and citations, as, as for instance, as for example: aperta et clara (somnia), quale est de illo, etc.— Adverb., as, just as: Qualis maerens philomela queritur fetūs, V.: falcata cauda est, Qualia sinuantur cornua lunae, O.— Indef., as subst n., things endowed with qualities: et illa effici quae appellant qualia.* * *qualis, quale ADJwhat kind/sort/condition (of); what is (he/it) like; what/how excellent a... -
7 quantus
quantus pronom adj. [2 CA-]. I. Relat., correl. with tantus, of what size, how much, as: tantum bellum, quantum numquam fuit: quantas pecunias acceperunt, tantas communicant, etc., Cs.: tanta est inter eos, quanta maxima esse potest, distantia, the greatest possible difference.—With ellips. of tantus, as great as, as much as: quantam quisque multitudinem pollicitus sit, Cs.: polliceri quantam vellent pecuniam: quanti argenti opus fuit, accepit, L.: qualis quantusque Polyphemus... Centum alii (sc. tales tantique), V.: Acta est nox, quanta fuit, i. e. the livelong night, O.: nequaquam cum quantis copiis, etc., with so small a force, L.: ut quantae maximae possent copiae traicerentur, L.—As subst n., as much as, all that, as: tantum pecuniae, quantum satis est: ego tantundem dabo, quantum ille poposcerit?: nihil praetermissi, quantum facere potui: te di deaeque omnes, quantumst, perduint, all there are of them, T.: quantum poposcerit, dato.—Esp., genit. of price, for how much, at the price that: quanti locaverint, tantam pecuniam solvendam: frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit, was worth the price he valued it at: plus lucri addere, quam quanti venierant. — II. Interrog., As adj., how great? how much? of what amount?: quanta calamitas populo, si dixerit? etc.: id ipsum quantae divinationis est scire?: (virtutes) quantae atque quam multae sunt!: perspicite, quantum illud bellum factum putetis: quanto-illi odio esset, cogitabat: quae qualiacumque in me sunt (me enim ipsum paenitet, quanta sint), etc., i. e. that they are so small.—As subst n., how much: quantum terroris inicit!: quantum est, quod desit in istis Ad plenum facinus? i. e. how little, O.: quantum inportunitatis habent, their insolence is so great, S.: meminerant quantum accepisset: in quibus quantum tu ipse speres facile perspicio, i. e. how little.—Esp., genit. of price, at what price, of what value, how dear: Emit? quanti? T.: Quantist sapere! How fine it is! T.: statuite, quanti hoc putetis, what value you attach to: quanti auctoritas eius haberetur ignorabas? how highly was esteemed: vide, quanti apud me sis, how I prize you: quanti est ista hominum gloria, how worthless: legatorum verba, quanti fecerit, pericula mea declarant, how little he cared for, S.* * *quanta, quantum ADJhow great; how much/many; of what size/amount/degree/number/worth/price -
8 sī-ve or seu
sī-ve or seu conj, or if (cf. vel si): postulo, sive aequomst, te oro, ut, etc., T.: ut mihi Platonis illud, seu quis dixit alius (i. e. vel si quis), or whoever else said it: Bis denas Italo texamus robore navīs, Seu plurīs complere valent, etc., V.: turdus, Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc, H.— When, of two or more suppositions, it is indifferent which is true or accepted; in the formula, si... sive, or si... seu, if... or if: Si ista uxor sive amica est, T.: si nocte sive luce, si servus sive liber faxit, L.: si arborum trunci, sive naves essent a barbaris missae, Cs.—In the formula, sive... sive, or seu... seu (poet. also sive... seu, or seu... sive), be it that... or that, if... or if, whether... or: sive retractabis; sive properabis: sive regi sive optimatibus serviant: seu periculi magnitudine seu animi mobilitate inpulsi, S.: Sive deae seu sint dirae volucres, V.—Often more than twice: sive Sulla sive Marius sive uterque sive Octavius sive qui alius... eum detestabilem iudico.—With ellips. of sive in the first clause (poet.): Quo non arbiter Hadriae Maior, tollere seu ponere volt freta, H.—The suppositions are sometimes followed, each by its own conclusion: nam sive timuit, quid ignavius? sive meliorem suam causam fore putavit, quid iniustius?: eos seu dedi placeat, dedere se paratos esse, seu supplicio adfici, daturos poenas, L.—When the second supposition is presented as contrary to the first, it may be introduced, after sive, by sin or si vero: sive sensus exstinguitur... quis me beatior? sin vera sunt, etc.: sive enim abscedant, cui dubium esse quin... sin autem manendum ibi nihilo minus sit, L.: sive enim Zenonem sequare, magnum est efficere... si vero Academiam veterem persequamur, etc.—Correl. with aut or ne (poet.): (saxum) seu turbidus imber Proluit, aut annis solvit sublapsa vetustas, whether... or, V.: Substitit, erravitne viā, seu lassa resedit, Incertum, whether... or, V.—As a simple disjunctive, or: quid perturbatius hoc ab urbe discessu, sive potius turpissimā fugā?: remotis sive omnino missis lictoribus: te rogo... resistas sive etiam occurras negotiis.— Introducing an alternative which is preferred, or rather, or more accurately, or as I should say: eiecto sive emisso iam ex urbe Catilinā, ille arma misit: urbem matri seu novercae relinquit, L.: quam (sagittam) Parthus sive Cydon torsit, V. -
9 tam
tam adv. [3 TA-], correl. with quam in comparisons, implying equality of degree, in such a degree, as much, so, so much: non tam solido quam splendido nomine: adiuro, tam me tibi vera referre Quam veri maiora fide, as true as they are incredible, O.: quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore, L.: istam dexteram non tam in bellis neque in proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc.: nihil est tam contra naturam quam turpitudo: nihil esse tam diligenter quam ius civile retinendum: non tam meāpte causā Laetor quam illius, T.: vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere, were as able to bear, etc.: quod si tam vos curam libertatis haberetis, quam illi ad dominationem adcensi sunt, in as great a degree, S.: Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere, just as well as, T.: Tam teneor dono quam si dimittar onustus, H.: tam es tu iudex quam ego.—With comp. or superl. (quam... tam in the sense of quanto... tanto or quo... eo; old or poet.): Tam magis illa fremens... Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae, raging the more wildly, the more, etc., V.: quam maxime huic vana haec suspicio Erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas (i. e. quo magis... eo facilius), T.: quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est (i. e. ut quisque... ita maxime, etc.), S.—With a comparative clause implied in the context, so, to such a degree, so very, equally: quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (i. e. quam alii): quorsum igitur tam multa de voluptate? so much (as has been said): hoc, quod a tam multis perferatur, by so many (as we have mentioned): tam necessario tempore, tam propinquis hostibus, at so urgent a time as this, Cs.: hunc tam temere iudicare, Cs.: cum tam procul a finibus Macedoniae absint, L.: quam si explicavisset, non tam haesitaret, i. e. as he does.—Often with a pron demonstr.: haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita: haec tam crebra Etruriae concilia, L.: quae est ista tam infesta ira? L.—Followed by a clause of result with ut, qui or quin (only with adjj. and advv.), so, so very: quae (maturitas) mihi tam iucunda est, ut quasi terram videre videar: ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul, etc., Cs.—Usu. with a negative or in a question implying a negative: quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.: non se tam barbarum ut non sciret, etc., Cs.: nemo inventus est tam amens, qui illud argentum eriperet: quae est anus tam delira quae timeat ista?: Numquam tam mane egredior... quin te... conspicer Fodere, T.: numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant.* * *so, so much (as); to such an extent/degree; nevertheless, all the same -
10 tametsī
tametsī conj. [for tamen-etsi].—In concession, notwithstanding that, although, though: obtundis, tametsi intellego? T.: tametsi in odio est, mater appellabitur: Memini, tametsi nullus moneas, T.: quod tametsi miserum est, feret tamen. —In transition, without a correl. clause, and yet: tametsi iam dudum ego erro, qui, etc.: tametsi quae est ista laudatio?* * *even if, although, though -
11 tam-quam or tanquam
tam-quam or tanquam adv., as much as, so as, just as, like as, as if, so to speak: Ge. Nostin eius natum Phaedriam? Da. Tam quam te, T.: repente te tamquam serpens e latibulis intulisti: sensūs in capite tamquam in arce mirifice conlocati sunt.—Correl. with sic or ita, just as, in the same way as, as if: apud eum ego sic Ephesi fui, tamquam domi meae: ut, tamquam poetae boni solent, sic tu diligentissimus sis: sic tamquam.— With si, in a hypothetical comparison, as if, just as if: qui tamquam si offusa rei p. sempiterna nox esset, ita ruebant in tenebris: ita me audias, tamquam si mihi quiritanti intervenisses, L.—As if, just as if (cf. tamquam si, supra): tamquam clausa sit Asia, sic nihil perfertur ad nos: M. Atilium captum in Africā commemorat, tamquam M. Atilius ad Africam offenderit, etc., L.: tamquam regum arcanis interesset, omnia scit, L. -
12 itidem
ĭtĭdem, adv. [ita; suffix -dem for diem; cf. pridem, etc.], in like manner, so, just, in the same way.I.As correl. (cf. item).1.With ut:2.itidem, uti catapultae solent,
Plaut. Curc. 5, 3, 12:ut filium bonum patri esse oportet, itidem ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9; 2, 2, 79; id. Capt. 2, 2, 11; id. Truc. 4, 2, 36; id. Aul. 2, 2, 37:atque eas itidem fallam, ut ab illis fallimur,
Ter. Eun. 2, 3, 94:floriferis ut apes in saltibus omnia libant, omnia nos itidem depascimur aurea dicta,
Lucr. 3, 12.—With quasi:II.quasi piscis, itidem est amator lenae,
Plaut. As. 1, 3, 26:itidem olent, quasi quom una multa jura confudit cocus,
id. Most. 1, 3, 119; id. Capt. 5, 4, 5; id. Rud. 3, 2, 46.—Absol.:(cf.: pariter, una, etiam): illa autem virgo atque altera itidem ancillula, Plaud. Rud. prol. 74: feci ego istaec itidem in adulescentia,
id. Bacch. 3, 3, 6:nimis similist mihi, Itidem habet petasum ac vestitum,
id. Am. 1, 1, 286:jube me vinciri ilico, dum istic itidem vinciatur,
id. Capt. 3, 4, 76:temperantia in suas itidem res, et in communes distributa est,
Cic. Part. 22:exsectum a filio Caelum, vinctum itidem a filio Saturnum,
Cic. N. D. 3, 24, 62. -
13 quantus
quantus, a, um, adj. [quam], how great.A.Bellum, Nep. Dat. 5, 1:B.calamitates,
Cic. Tusc. 1, 35, 86:homo in dicendo,
id. de Or. 2, 12, 51:gravitas,
Vell. 2, 129, 2.—Corresp. with tantus:videre mihi videor tantam dimicationem, quanta numquam fuit,
Cic. Att. 7, 1, 2.—With sup.:tanta est inter eos, quanta maxima esse potest, morum studiorumque distantia,
the greatest possible difference, Cic. Lael. 20, 74.—Without tantus:quantus non unquam antea, exercitus venit,
Liv. 9, 37, 2:quanta maxime poterat vi perculit,
id. 9, 10, 10; cf. id. 7, 9, 8; 42, 15, 1; 24, 35, 5; Verg. A. 12, 701; 3, 641:quanta mea sapientia est,
Plaut. Stich. 1, 2, 62.—Quantus quantus, for quantuscumque, how great or much soever (ante-class.):denegabit quantum quantum ad eum erit delatum,
Plaut. Poen. 3, 4, 28:tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,
Ter. Ad. 3, 3, 40:quanta quanta haec mea paupertas est, tamen,
id. Phorm. 5, 7, 10. — In quantum, as far as, according as, in how far, in so far as, to whatever extent:in quantum satis erat,
Tac. Or. 2:declamatio, in quantum maxime potest, imitetur eas actiones,
Quint. 2, 10, 4; Sen. Ben. 2, 23, 1:pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,
Ov. M. 11, 71:in quantum potuerit,
as far as possible, Plin. Ep. 10, 75. — With a preceding in tantum, as greatly... as:vir in tantum laudandus, in quantum intellegi virtus potest,
Vell. 1, 9.—Of number, value, etc., how much, how many:A.quanta milia,
Prop. 1, 5, 10; Val. Fl. 3, 261. —And with or without tantus, as much as, as many as, Caes. B. G. 6, 19; Liv. 23, 21.—As a designation of multitude, quantum = emphatic omnis: ut te quidem omnes di deaeque, quantum est, perduint,
as many as there are of them, Ter. Heaut. 4, 6, 6:quantum in terra degit, hominum perjurissime!
Plaut. Ps. 1, 3, 117.— quantum, subst., with gen., as much of... as:quantum est frumenti hornotini, exaraverunt,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 45.— Quanti, as gen. pretii, how high, how dear, or as dear as, as high as: quanti emi potest minime, how cheap? Ep. Ad quadraginta minas, Plaut. Ep. 2, 2, 110:quanti emit?
Ter. Eun. 5, 6 (5), 14:quanti locaverint, tantam pecuniam redemptori solvendam,
Cic. Phil. 9, 7, 16:vide, quanti apud me sis,
how highly I prize you, how dear you are to me, id. Fam. 7, 19 init.:noli spectare, quanti sit homo,
id. Q. Fr. 1, 2, 4:(tu) qui scias quanti Tulliam faciam,
id. Fam. 2, 16, 5:quanti est ista hominum gloria,
of how trifling worth, id. Rep. 6, 23, 25; cf. id. Tusc. 5, 37, 109:quanti est sapere!
what a fine thing it is! Ter. Eun. 4, 7, 21:quanti ejus intersit,
Dig. 43, 18, 3.—Quanti quanti, at whatever price:sed quanti quanti, bene emitur quod necesse est,
Cic. Att. 12, 23, 3.—Quanto opere, sometimes as one word, quantopere (q. v.), with what care, how greatly, how much (answering to tanto opere or tantopere, so greatly, so much):quanto se opere custodiant bestiae,
Cic. N. D. 2, 49, 126:quantoque opere ejus municipii causā laborarem,
id. Fam. 13, 7, 1.—Hence,quantum, adv., as much as, so much as:B.scribe, quantum potes,
Cic. Att. 9, 7, 7.—Quantum possum or potest, as soon as possible:domum me rursum, quantum potero, tantum recipiam,
Plaut. Aul. 1, 2, 40: rescribas ad me, quantum potest, Cic. Att. 4, 13, 1:erus, quantum audio, uxore excidit,
so far as I hear, Ter. And. 2, 5, 12:quantum suspicor,
as far as I can conjecture, id. Eun. 1, 2, 62.—Quantum in or ad me, so far as concerns me:non igitur adhuc, quantum quidem in te est, intellego deos esse,
i. e. for all you have shown to the contrary, Cic. N. D. 3, 7, 15; cf. id. Ac. 1, 2, 8:quantum ad Pirithoum, Phaedra pudica fuit,
as far as concerned, with respect to, Ov. A. A. 1, 744:quantum ad jus attinet,
Sen. Contr. 5, 34, 16; 3, 16, 1.—With compp. for quanto, the more, the greater, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 488, A, 2).—Followed by eo:quantum juniores patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius contra tribuni tenebant,
Liv. 3, 15, 2; 44, 7, 6; Col. 12, 23 init. —Followed by tanto:quantum augebatur militum numerus, tanto majore, etc.,
Liv. 5, 10, 5; 6, 38, 5; 27, 47, 11; cf. id. 32, 5, 1. — Also without a correl.:quantum... et minus,
Liv. 44, 36, 5.—quantō, adv., by how much, by as much as, according as, the:quanto diutius Abest, magis cupio tanto,
the longer he is away, Ter. Heaut. 3, 1, 15:quanto gravior oppugnatio, tanto crebriores,
Caes. B. G. 5, 44:quanto magis philosophi delectabunt, si, etc.,
how greatly, Cic. Ac. 1, 3, 10:quanto praeclarior vita, tanto,
Sall. J. 85, 22 Kritz. — With verbs which contain the idea of comparison:Hannibalem tanto praestitisse ceteros imperatores prudentiā, quanto populus Romanus antecedebat fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1.—With posit.:tanto acceptius in vulgum, quanto modicus privatis aedificationibus,
inasmuch as, Tac. A. 6, 45:quanto frequenter impellitur, tanto firmiter roboratur,
Lact. 5, 7, 9.—With ante, secus, aliud:quo minus exponam, quam multa ad me detulerit, quanto ante providerit,
Cic. Sest. 3, 8: videtote, quanto secus ego fecerim, how differently, Cato ap. Charis. p. 192 P.:ut manifesto appareat, quanto sit aliud proximum esse, aliud secundum,
Quint. 10, 1, 53. -
14 sive
sīve (old orthog. SEIVE, Tab. Bantin. l. 6; and hence, by apocope, like neu, from neve, NEIVE). seu (the latter form very rare in Cic.; more freq. in Cæs.; as freq. as sive in the poets), conj. [si-ve], a disjunctive conditional particle, or if = vel si.I.Put once, preserving the conditional signif. of the si (cf., on the other hand, infra, II. B. 2.).A.After a preceding si (mostly ante-class.): si vivimus sive morimur, Enn. ap. Prisc. p. 880 P. (Ann. v. 384 Vahl.):B.si media nox est, sive est prima vespera,
Plaut. Curc. 1, 1, 4:si ista uxor sive amica est,
Ter. And. 1, 3, 11: si nocte sive luce, si servus sive liber faxit, Rogat. ap. Liv. 22, 10:si arborum trunci, sive naves essent a barbaris missae,
Caes. B. G. 4, 17 fin.:si ego volo seu nolo,
Plaut. Cist. 3, 14:si movero me, seu secari sensero,
id. Merc. 2, 2, 40:si speras... seu tibi confidis, etc.,
id. Rud. 3, 2, 19; Val. Fl. 1, 837:si te, etc.... sive haec, etc.... seu, etc.,
Ter. And. 1, 5, 58.—Without a preceding si (rare):II.dehinc postulo, sive aequom'st, te oro, ut, etc.,
Ter. And. 1, 2, 19 (for which:peto a te, vel si pateris, oro,
Cic. Fam. 9, 13, 3):bis denas Italo texamus robore naves, Seu plures complere valent, etc.,
Verg. A. 11, 327:me seu corpus spoliatum lumine mavis, Redde meis,
id. ib. 12, 935; cf.:haec pars dialectica, sive illam dicere malumus disputatricem,
Quint. 12, 2, 13:turdus, Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,
Hor. S. 2, 5, 11; cf. id. C. 1, 6, 19.—Repeated, with a disjunctive sense predominant.A.Connecting words or phrases in the same construction. or conditional clauses which have the same predicate: sive (seu)... sive (seu) (in good prose, esp. in Cic., usually sive... sive; in Cæs. often seu... seu; after the Aug. period often sive... seu, or seu... [p. 1714] sive); prop. if this or if that be the case, placing the counter propositions on an equality, be it that... or that; if... or if; whether... or, i. e. in either case (the predominant use and signif. in prose and poetry).1.In gen.:2.qui improbus est, sive subbibit, sive adeo caret temeto, tamen ab ingenio est improbus,
Plaut. Truc. 4, 3, 59; so,sive... sive etiam,
Cic. Tusc. 4, 3, 6; Caes. B. C. 1, 27:sive quid mecum ipse cogito, sive quid aut scribo aut lego,
Cic. Leg. 2, 1, 1:sive eum ex paludibus elicere sive obsidione premere posset,
Caes. B. G. 7, 32:sive regi sive optimatibus serviant,
Cic. Rep. 1, 35, 55:ex quo exardescit sive amor sive amicitia,
id. Lael. 27, 100:sive tu medicum adhibueris, sive non adhibueris,
id. Fat. 12 fin.; cf. id. Fam. 12, 2, 3:sive sub incertas Zephyris mutantibus umbras, Sive antro potius succedimus,
Verg. E. 5, 5:seu recte, seu pervorse facta sunt, Egomet fecisse confiteor,
Plaut. Trin. 1, 2, 146; Caes. B. C. 3, 61:facilem esse rem, seu maneant, seu proficiscantur,
id. B. G. 5, 31; 5, 51; 7, 36; 7, 89; id. B. C. 3, 79; Sall. C. 49, 4; id. J. 103, 2; Verg. G. 3, 49; 4, 25; 4, 33; id. A. 2, 62; 6, 881 al.:quantitas plerumque eidem subjacet, seu modi est seu numeri,
Quint. 7, 4, 41:sive dolo, seu jam Trojae sic fata ferebant,
Verg. A. 2, 34:sive deae seu sint dirae volucres,
id. ib. 3, 262; 4, 240; 7, 199; Liv. 10, 14; Quint. 1, 5, 18; 1, 5, 35; 1, 5, 41; 2, 1, 11;12, 10, 26: seu magni superas jam saxa Timavi, Sive oram Illyrici legis aequoris,
Verg. E. 8, 6; so,seu... sive,
id. A. 1, 218; 10, 109; 11, 528; Ov. M. 4, 321; 4, 639; 15, 324 al. (In Cæs. B. C. 2, 27, the MSS. vary between seu... sive and sive... sive.)—Repeated several times:3.sive ancillam sive servum sive uxorem sive adulterum, Seu patrem sive avum videbo,
Plaut. Am. 4, 5, 15 sq.; cf. id. ib. prol. 69 sq.; and id. Merc. 2, 2, 35:quibus (Cimmeriis) aspectum solis sive deus aliquis sive natura ademerat, sive loci situs,
Cic. Ac. 2, 19, 61: seu furor est: habeo, quae carmine sanet et herbis; Sive aliquis nocuit: magico lustrabere ritu;Ira deum sive est: sacris placabimus iram,
Ov. M. 10, 397 et saep. —With a corresp. si: sive tu vatem, sive tu omen audieris; sive immolaris, sive avem aspexeris;B.si Chaldaeum, si haruspicem videris, si fulserit, etc.,
Cic. Div. 2, 72, 149.—Connecting complete conditional sentences, each with its own conclusion, but always implying that the alternative conclusions are alike steps in the general argument, if, on the one hand... if, on the other, if... but if:2.nam sive timuit, quid ignavius? sive meliorem suam causam fore putavit, quid injustius?
Cic. Att. 8, 9, 3: sive enim ad sapientiam perveniri potest, non paranda nobis solum ea, sed fruenda etiam est;sive hoc difficile est, tamen nec modus est ullus investigandi, etc.,
id. Fin. 1, 1, 3:eis sive creditur, creditur hoc ipsum quod nos arguimus, sive fides non habetur, de adversarii testium fide derogatur,
id. Caec. 1, 3; id. Tusc. 1, 18, 42:ut sive abstinuisset Epiro, integra sibi omnia essent: sive venisset, sic quoque spes veniae foret,
Liv. 36, 6, 6 sq.; 36, 16, 10; 38, 3, 10;37, 15, 2: eos seu dedi placeat, dedere se paratos esse, seu supplicio adfici, daturos poenas,
id. 7, 20, 7; 27, 14, 1; 30, 40, 7.—Instead of sive as a correl., sin or si vero is sometimes found:3.sive sensus exstinguitur... quis me beatior? sin vera sunt quae dicuntur, migrationem esse, etc.,
Cic. Tusc. 1, 41, 97 sq.:sive enim Zenonem sequare, magnum est efficere... si vero Academiam veterem persequamur, etc.,
id. Ac. 1, 2, 7: sive enim abscedant, cui dubium esse quin, etc.;sin autem manendum ibi nihilo minus sit,
Liv. 37, 15, 2.—In this use *C.si... sive is found once: si omnes atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive aliae declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum, etc.,
Cic. Fin. 1, 6, 20 B. and K.; cf.: si... sive in one sentence, I. A. supra; and v. Madv. ad Cic. Fin. p. 45.—On account of the predominant disjunctive sense,1.In the poets and in post-Aug. prose, instead of one sive, sometimes aut, vel, or one of the interrogative particles ne or an is used:2.(saxum) seu turbidus imber Proluit, aut annis solvit sublapsa vetustas,
Verg. A. 12, 685:sive... sive... vel, etc.,
Flor. 4, 2, 79: misero conjux, fatone erepta Creusa Substitit, erravitne viā, seu lassa resedit, Incertum, Verg. A. 2, 739:sive fatali vecordiā an, etc.,
Tac. A. 11, 26; so,sive... seu... an,
id. ib. 14, 59.—Sometimes also sive stands alone in a purely disjunctive sense, = vel (in Cicero only in the phrases sive quis, sive potius, sive etiam):ut mihi Platonis illud, seu quis dixit alius, perelegans esse videatur,
or whoever else said it, Cic. Rep. 1, 17, 29:quid perturbatius hoc ab urbe discessu, sive potius turpissimā fugā?
id. Att. 8, 3, 3:te primum rogo, ut (animum) erigas ac resistas, sive etiam ultro occurras negotiis,
id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:Aristarchus et aetate nostrā Palaemon vocabulum, sive appellationem, nomini subjecerunt,
Quint. 1, 4, 20:delectandi sive conciliandi officium,
id. 12, 10, 59:miracula visa sive ex metu credita,
Tac. A. 2, 24:proelium sive naufragium,
Just. 2, 9, 20:Romana bella sive Asiana,
id. 38, 3, 10. -
15 tamen
tămen, adv. [perh. from tam and en, Corss. Ausspr. 1, 842; but cf. Rib. Lat. Part. p. 27 sqq.], notwithstanding, nevertheless, for all that, however, yet, still, etc.I.In gen.A.With a corresp. concessive or conditional particle ( quamquam, quamvis, etsi, etiamsi, tametsi, licet, si, ut, cum, etc.; tamen stands at the beginning of the clause or after a prominent word; cf.: certe, nihilo minus).1.With quamquam:2.verumtamen, quamquam abest a culpā, suspitione tamen non caret,
Cic. Rosc. Am. 20, 55:quamquam me vester honos vigilare jubet, tamen, etc.,
id. Agr. 2, 28, 77; id. Imp. Pomp. 1, 1; 12, 34; id. Cat. 2, 9, 19; 3, 12, 29.—With quamvis:3.quamvis sit magna (exspectatio), tamen eam vinces,
Cic. Rep. 1, 23, 37.—With etsi:4.etsi abest maturitas aetatis, jam tamen, etc.,
Cic. Fam. 6, 18, 4; cf.:sed tamen etsi omnium causā, quos commendo, velle debeo, tamen, etc.,
id. ib. 13, 71.—With tametsi:5.tametsi miserum est, tamen, etc.,
Cic. Rosc. Am. 20, 55:tametsi ille venerit, tamen,
id. Imp. Pomp. 5, 13; 17, 51; Sall. C. 3, 2; Caes. B. G. 1, 30; 7, 43, and v. tametsi, II.—With etiam si:6.etiamsi natura abripuit, virtus tamen, etc.,
Cic. Rep. 1, 16, 25; id. Caecin. 21, 59; id. Div. 2, 64, 131:etiam si ab hoste defendant, tamen,
id. Imp. Pomp. 5, 13.—With licet:7.licet tibi significarim, ut ad me venires: tamen intellego, etc.,
Cic. Att. 3, 12, 3.—With ut:8.equidem, ut verum esset... tamen arbitrarer, etc.,
Cic. Rep. 1, 6, 11.—With si:9.si taceo, interii tamen,
Plaut. Mil. 2, 3, 36:si Massilienses per delectos cives... reguntur, inest tamen in eā conditione, etc.,
Cic. Rep. 1, 27, 43:si ipsa minus honestas, contumelia tamen, etc.,
id. Part. Or. 26, 92:si omnes deos hominesque celare possimus, nihil tamen, etc.,
id. Off. 3, 8 fin.; id. Imp. Pomp. 17, 50; id. Cat. 3, 3, 7:si nullus erit pulvis, tamen excute nullum,
Ov. A. A. 1, 151; Curt. 5, 8, 15; 7, 5, 42.—With cum:B.cum ea consecutus nondum eram... tamen, etc.,
Cic. Fam. 3, 7, 5; id. Rep. 1, 10, 16:cui (senatus auctoritati) cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
id. Fam. 1, 2, 4.—Without correl. particle:II.retraham ad me illud argentum tamen,
Ter. Heaut. 4, 2, 11: Divitiacus dixit, scire se illa esse vera;sese tamen amore fraterno commoveri,
Caes. B. G. 1, 20: expellitur ex oppido Gergoviā;non destitit tamen,
id. ib. 7, 4:equites conflixerunt, tamen ut nostri superiores fuerint,
id. ib. 5, 15:propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur, Sequanis vero, etc.,
at least, id. ib. 1, 32; so,neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portus Africae,
Liv. 28, 43, 17:quo, defendente nullo, tamen armatis adscendere esset difficile,
Hirt. B. G. 8, 33; Sall. C. 20, 12; Curt. 4, 4, 21; 4, 6, 28:semper Ajax fortis, fortissimus tamen in furore,
Cic. Tusc. 4, 23, 52:qui plusque fore dicant in pluribus consilii quam in uno, et eandem tamen aequitatem,
id. Rep. 1, 35, 55:id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium tamen, quia unius esset, deponere eum in animo habuisse quidam auctores sunt,
Liv. 1, 48, 9:et Philippus minime, quin rebellandum esset, dubius, quia tamen inmaturae ad id vires erant, ad moram, etc.,
id. 39, 35, 2 Weissenb. (dub.): haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt;illud tamen non minus admirabile, quod servilis animus cepit,
Val. Max. 3, 3, 7.—Emphat., beginning a sentence:tamen contemptus abs te, haec habui in memoriā,
Ter. Eun. 1, 2, 90:tamen aliquid nullius est... tanta copia quae enarrare tuas res gestas possit. Tamen adfirmo, etc.,
Cic. Marcell. 2, 4; Liv. 21, 55, 10.—Esp.A.With sed, in transitions, in resuming the thought after a parenthesis, or in limiting or correcting something already said, or some inference from it, but yet, but nevertheless, but still:B.hi non sunt permolesti: sed tamen insident et urgent,
Cic. Att. 1, 18, 2:sed tamen velim scire, etc.,
id. Rep. 1, 30, 46:difficile factu est, sed conabor tamen,
id. ib. 1, 43, 66:ipse ad me non venisset... sed tamen,
id. Fam. 4, 3, 1:quicquid arte fieri potuerit—non enim jam satis est consilio pugnare... —sed tamen quicquid elaborari aut effici potuerit,
id. ib. 9, 16, 2:non perfectum illud quidem, sed tolerabile tamen,
id. Rep. 1, 26, 42; id. Imp. Pomp. 4, 10; 17, 52; id. Cat. 2, 9, 20; 4, 5, 9:gravi morbo est inplicitus. Sed animo tamen aegrum magis quam corpore, etc.,
Liv. 40, 56, 9; Curt. 4, 4, 12; Sen. Q. N. 6, 16, 3; cf. also verumtamen. —Si tamen, if at least, if only, = si modo:2.aliqua et mihi gratia ponto est: Si tamen in medio quondam concreta profundo Spuma fui,
Ov. M. 4, 537; so id. Tr. 3, 14, 24:si tamen illi (amici) non gravantur,
Plin. Ep. 3, 1, 4; 6, 21, 6 et saep.—Ellipt. (very rare): utilissimo quidem exemplo;C.si tamen acta excellentissimorum virorum humiliter aestimare... permittitur ( = ita tamen utilissimo, si, etc.),
Val. Max. 2, 7, 14.—In an interrogation:D.si quinque hominum milibus ad vim, facinus caedemque delectis locus quaeritur, tamenne patiemini vestro nomine contra vos firmari opes?
in spite of this, notwithstanding this, Cic. Agr. 2, 28, 77;so. si... tamenne?
id. Fl. 10, 21; id. Font. 7, 16 (3, 6); id. Dom. 19, 50.—Without ne:cur nolint, etiam si tacerent, satis dicunt. Verum non tacent. Tamen his invitissimis te offers?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21: —Quare tamen per plures dies motus [p. 1839] fuit? yet why, etc., Sen. Q. N. 6, 31, 1;so even at the beginning of a letter: tamen a malitiā non discedis?
and yet, Cic. Fam. 9, 19, 1.—Ac tamen, and yet, and that although: admirabile est quantum inter omnis unus excellat;E.ac tamen, cum esset Demosthenes, multi oratores fuerunt, etc.,
Cic. Or. 2, 6; 8, 26; id. Sest. 54, 115:quantus iste est hominum error! Ac tamen facile patior, etc.,
id. Rep. 2, 15, 29; cf.:atque is tamen aliquis Ligarius non fuit,
yet not even, id. Lig. 7, 22.—Neque... nec tamen, nor, on the other hand, and yet not:F.Cyri vitam legunt, praeclaram illam quidem, sed neque tam nostris rebus aptam nec tamen Scauri laudibus anteponendam,
Cic. Brut. 29, 112.—Ne tamen, that by no means:G.veni igitur, quaeso, ne tamen semen urbanitatis unā cum re publicā intereat,
Cic. Fam. 7, 31, 2.—With rel. pron.: qui tamen, etc., who however, although he ( she, it, they, etc.):H.L. Lucullus, qui tamen eis incommodis mederi fortasse potuisset,... partem militum Glabrioni tradidit,
Cic. Imp. Pomp. 9, 26:ut possint eam vitam, quae tamen esset reddenda naturae, pro patriā potissimum reddere,
id. Rep. 1, 3, 5:perturbat me etiam illud interdum, quod tamen, cum te penitus recognovi, timere desino,
id. Deiot. 2, 4; id. Cat. 4, 11, 23: fuit mirificus in Crasso pudor, qui tamen non modo obesset ejus orationi, sed etiam prodesset, and yet its effect was, etc., id. de Or. 1, 26, 122:si vetustum verbum sit, quod tamen consuetudo ferre possit,
id. ib. 3, 43, 170.—Qui tamen sometimes introduces a paranthetical concession:alter, qui tamen se continuerat, senserat tantum aliud atque homines exspectabant,
Cic. Sest. 53, 114 (v. Fischer, Gram. p. 573, 5).—Strengthened by nihilominus:► For tam = tamen, v.etsi verum judicabant, tamen nihilominus, etc.,
Cic. Clu. 28, 76: tamen nihilominus Aien aristeuein, etc., id. Fam. 13, 15, 2.tam, IV. -
16 tametsi
tămetsi, conj. [contr. from tamen etsi, which is freq. written in full, tamenetsi, as Plaut. Mil. 4, 5, 10 sq.; Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168, or Ann. v. 512 Vahl.; Pac. ap. Non. 378, 6, or ap. Trag. Rel. p. 68 Rib.; Cic. Fam. 13, 71; Caes. B. G. 5, 34; Cat. 68, 135], notwithstanding that, although, though (class. and freq.).I.In gen.(α).With indic. (so most freq.): Ca. Da mihi igitur operam. Co. Tametsi non novi, dabo, Plaut. Curc. 2, 2, 9:(β).age, loquere, quid vis, tametsi tibi succenseo,
id. Ps. 1, 5, 56:tametsi fur mihi es, molestus non ero,
id. Aul. 4, 10, 38:numquam edepol fugiet, tametsi capital fecerit,
id. Men. 1, 1, 16:obtundis, tametsi intellego?
Ter. And. 2, 2, 11; id. Phorm. 2, 3, 81:non mehercule haec quae loquor crederem, tametsi vulgo audieram, nisi, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; id. Fam. 3, 7, 3.—With subj. (very rare):II.memini, tametsi nullus moneas,
Ter. Eun. 2, 1, 10.—With tamen (esp. freq. in class. prose, partic. in Sall.), Cic. Fam. 3, 4, 1:III.tametsi causa postulat, tamen quia postulat, non flagitat, praeteribo,
id. Quint. 3, 13:quae tametsi Caesar intellegebat, tamen, etc.,
Caes. B. G. 7, 43; cf. Cic. Rosc. Am. 20, 55; 27, 73; id. Verr. 2, 2, 8, § 23; id. Fam. 1, 5, a, 1; Caes. B. G. 1, 30; 7, 50; id. B. C. 3, 67; Hirt. B. G. 8, 20; Sall. C. 3, 4; 48, 5; Quint. prooem. § 11; 9, 3, 2 al. —Without a correl. clause, and yet:tametsi jam dudum ego erro, qui, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 35:tametsi quae est ista laudatio?
id. ib. 2, 4, 9, §19: utinam tibi istam mentem di immortales duint! Tametsi video, etc.,
id. Cat. 1, 9, 22:tametsi non mediocris haesitatio est,
Quint. 12, 1, 40; cf.: tamen etsi hoc verum'st? Si. Tamen, Ter. And. 5, 2, 23. -
17 tantillum
tantillus, a, um, adj. dim. [tantulus], so little, so small; in neutr. subst., so little a thing, such a little thing (mostly anteclass.; not in Cic.).A.With correl.-clause:B.febrem tantillam esse, ut, etc.,
Cels. 2, 8:tantillum loci, ubi catellus cubet, id mihi sat est loci,
Plaut. Stich. 4, 2, 40:si hercle tantillum peccassis, etc.,
id. Rud. 4, 4, 106.—Absol.: quem ego modo puerum tantillum in manibus gestavi meis, * Ter. Ad. 4, 2, 24:II.monstrum mulieris! tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61:donum,
id. Truc. 2, 7, 59.—Subst.: tan-tillum, i, n., so little, such a trifle:hoccine mihi ob labores tantos tantillum dari?
Plaut. Truc. 2, 6, 56:haud tantillo minus,
id. Most. 2, 1, 47. -
18 tantillus
tantillus, a, um, adj. dim. [tantulus], so little, so small; in neutr. subst., so little a thing, such a little thing (mostly anteclass.; not in Cic.).A.With correl.-clause:B.febrem tantillam esse, ut, etc.,
Cels. 2, 8:tantillum loci, ubi catellus cubet, id mihi sat est loci,
Plaut. Stich. 4, 2, 40:si hercle tantillum peccassis, etc.,
id. Rud. 4, 4, 106.—Absol.: quem ego modo puerum tantillum in manibus gestavi meis, * Ter. Ad. 4, 2, 24:II.monstrum mulieris! tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61:donum,
id. Truc. 2, 7, 59.—Subst.: tan-tillum, i, n., so little, such a trifle:hoccine mihi ob labores tantos tantillum dari?
Plaut. Truc. 2, 6, 56:haud tantillo minus,
id. Most. 2, 1, 47. -
19 tot
I.Lit.A. 1.With quot:2.hoc brevissime dicam, neminem umquam tam impudentem fuisse, qui ab dis immortalibus tot et tantas res tacitus auderet optare, quot et quantas di immortales ad Cn. Pompeium detulerunt,
Cic. Imp. Pomp. 16, 48:quot homines, tot causae,
id. de Or. 2, 32, 140:qui tot annos, quot habet, designatus consul fuerit,
id. Att. 4, 8, b, 2:quot haberet corpora pulvis, Tot mihi natales contingere vana rogavi,
Ov. M. 14, 138:tot mala sum passus, quot in aethere sidera lucent,
id. Tr. 1, 5, 47.—With quotiens:3.si tot consulibus meruisset, quotiens ipse consul fuisset,
Cic. Balb. 20, 47:si tot labores et pericula suscepissem, quotiens ductu meo hostes fusi,
Sall. H. 2, 96, 1 Dietsch. —With quantum:4.quantum putabis ei rei satis esse, tot vites ablaqueato,
Cato, R. R. 114, 1. —With ut:B.quae cum viderem tot vestigiis impressa, ut in his errari non posset,
Cic. Fam. 5, 20, 5.—Absol.1.In connection with adjj. or advv. of kindred meaning, so many, so great a number:2.reliquae tot et tantae et tam graves civitates,
Cic. Verr. 2, 2, 5, § 14; so,tot tantaeque difficultates,
id. Quint. 2, 10; and:in his tot et tantis malis,
id. Tusc. 5, 10, 29; cf. id. Par. 2, 16:tot viri ac tales,
id. Cael. 28, 67:tot ac tam validae manus,
Liv. 24, 26, 13:tot, tam valida oppida,
id. 5, 54, 5:ad haec tot tam inopinata incerti stupentesque,
id. 25, 37, 13;repeated: ille cultus tot nobilium virorum, tot illustrium feminarum,
Curt. 3, 13, 10.—Alone, the correl.-clause being implied from the context, so many, such a great number, so very many:II.en excetra tu, quae tibi amicos tot habes,
Plaut. Ps. 1, 2, 87:nunc domi nostrae tot pessumi vivunt,
id. Most. 4, 1, 18:tot me impediunt curae,
Ter. And. 1, 5, 25:cum tot signis eadem natura declaret, quid velit,
Cic. Lael. 24, 88; id. Rep. 3, 10, 17:ex centum quattuor centuriis, tot enim reliquae sunt (centuriae), etc.,
id. ib. 2, 22, 39:tot civitatum conjuratio,
Caes. B. G. 3, 10:unde tot hostes subito exorti,
Liv. 25, 37, 12:tot caede procorum Admonitus non est,
Ov. M. 10, 624:cum tot curis regem videret urgeri,
Curt. 3, 7, 13.—Rarely without a subst.:an timebant, ne tot unum... superare non possent?
Cic. Cael. 28, 66:ex tot in Atridā pars quota laudis erat?
Ov. Am. 2, 12, 10.— With omnes:tot omnibus saeculis,
Min. Fel. 5.—Transf.A.To designate an optional, indefinite number, so many, such and such a number:B.volo dari ei, qui id egerit, a ceteris heredibus aureos tot,
Dig. 34, 5, 8. —As a relative numeral, also, for so few:vix credent tantum rerum cepisse tot annos,
Albin. 1, 339. -
20 ubi
ŭbī̆, adv. [for quo-bi; cf. Gr. pou, po-thi; Ion. ko-thi].I.Lit.A. 1.With corresp. ibi:2.in eam partem ituros atque ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset,
Caes. B. G. 1, 13:velim, ibi malis esse, ubi aliquo numero sis, quam istic, ubi solus sapere videare,
Cic. Fam. 1, 10; cf.:nemo sit, quin ubivis, quam ibi, ubi est, esse malit,
id. ib. 6, 1, 1:ergo, ubi tyrannus est, ibi... dicendum est plane nullam esse rem publicam,
id. Rep. 3, 31, 43:ibi unde huc translata essent, atque ubi primum exstitissent,
id. ib. 2, 16, 30.—Referring to other expressions of place:3.omnes, qui tum eos agros, ubi hodie est haec urbs, incolebant,
Cic. Rep. 2, 2, 4:non modo ut Spartae, rapere ubi pueri et clepere discunt,
id. ib. 4, 5, 11:in ipso aditu atque ore portus, ubi, etc.,
id. Verr. 2, 5, 12, § 30.—With the interrogative particle nam suffixed:4.in quā non video, ubinam mens constans possit insistere,
Cic. N. D. 1, 10, 24.—With terrarum, loci (v. terra and locus):5.non edepol nunc, ubi terrarum sim, scio, si quis roget,
Plaut. Am. 1, 1, 180:quid ageres, ubi terrarum esses,
Cic. Att. 5, 10, 4:ubi loci fortunae tuae sint, facile intellegis,
Plaut. Capt. 5, 2, 5:ut inanis mens quaerat, ubi sit loci,
Plin. 7, 24, 24, § 90.—Repeated ubi ubi, also written as one word ubiubi, wherever, wheresoever = ubicumque (very rare):B.ubi ubi est, fac, quamprimum haec audiat,
Ter. Eun. 5, 8, 12:sperantes facile, ubiubi essent se... conversuros aciem,
Liv. 42, 57, 12.—With gentium:ubi ubi est gentium,
Plaut. As. 2, 2, 21.—In a direct interrogation, where? So. Ubi patera nunc est? Me. In cistulā, etc., Plaut. Am. 1, 1, 264:2.ubi ego perii? ubi immutatus sum? ubi ego formam perdidi?
id. ib. 300:ubi inveniam Pamphilum? Ubi quaeram?
Ter. And. 2, 2, 1; 2, 2, 6:ubi sunt, qui Antonium Graece negant scire?
Cic. de Or. 2, 14, 59:heu! ubi nunc fastus altaque verba jacent?
Ov. H. 4, 150 Ruhnk.—Esp., with gentium:II.ubi illum quaeram gentium?
Plaut. Ep. 5, 2, 13; and with the interrog. particle nam suffixed:ubinam est is homo gentium?
id. Merc. 2, 3, 97:o di immortales! ubinam gentium sumus?... in quā urbe vivimus?
Cic. Cat. 1, 4, 9 (v. gens).—Transf.A.Most freq. of time, when, whenever, as soon as, as:2.ubi summus imperator non adest ad exercitum,
Plaut. Am. 1, 3, 6:ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia. Nunc. etc.,
id. ib. 1, 1, 284:ubi friget, huc evasit,
Ter. Eun. 3, 3, 11:ubi lucet, magistratus myrrhā unguentisque unguentur,
Varr. L. L. 6, § 87 Müll.:ut sol, victis ubi nubibus exit,
Ov. M. 5, 571:qualis, ubi hibernam Lyciam Xanthique fluenta Deserit (Apollo),
Verg. A. 4, 143:ubi semel quis pejeraverit, ei credi postea non oportet,
Cic. Rab. Post. 13, 36:hoc ubi Amphitruo erus conspicatu'st meus, Ilico, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:ubi de ejus adventu Helvetii certiores facti sunt, legatos ad eum mittunt,
Caes. B. G. 1, 7:ubi ea dies venit, etc.,
id. ib. 1, 8:quem ubi vidi, equidem vim lacrimarum profudi,
Cic. Rep. 6, 14, 14:ubi galli cantum audivit,
id. Pis. 27, 67:at hostes, ubi primum nostros equites conspexerunt... impetu facto, etc.,
Caes. B. G. 4, 12; Quint. 7, 1, 6.—With subj., Hor. C. 3, 6, 41.—With inf. hist., Tac. A. 12, 51.—With correl. adv. of time (mostly anteand post-class.; not in Cic. or Caæs.).(α).With tum:(β).otium ubi erit, tum, etc.,
Plaut. Rud. 2, 4, 13:ubi convivae abierint, tum venias,
id. Stich. 4, 2, 14; id. Pers. 4, 7, 18; Quadrig. ap. Gell. 2, 2, 13:cetera maleficia tum persequare, ubi facta sunt,
Sall. C. 52, 4; Cato, R. R. 33, 2; 33, 45 fin.: ubi conticuerit recte tumultus, tum in curiam patres revocandos esse, Liv. 22, 55, 8; 25, 38, 4; 43, 5, 6;44, 34, 5: ut, cum admissa et perpetrata fuerint, tum denique, ubi, quae facta sunt infecta fieri non possunt, puniantur,
Gell. 6 (7), 3, 42.—Esp., with tum demum:ubi jam caro increscit, tum demum et balineis raris utendum erit,
Cels. 7, 4 fin.; 3, 6; 7, 27; Gell. 16, 8, 16.—With tunc:B.ubi vis acrior imminet hostium, tunc, etc.,
Veg. Mil. 1, 24:tunc est consummata infelicitas. ubi, etc.,
Sen. Ep. 39, 6; 89, 15; 89, 19.—Esp., with tunc demum, Cels. 3, 10.—In colloq. lang., referring to things or persons, instead of the relative pronoun, in which, by which, with which, wherewith, etc.; or of persons, with whom, by whom, etc.:ne illi sit cera, ubi facere possit litteras,
Plaut. As. 4, 1, 22:hujusmodi res semper comminiscere, Ubi me excarnifices,
Ter. Heaut. 4, 6, 9:cum multa colligeres et ex legibus et ex senatusconsultis, ubi, si verba, non rem sequeremur, confici nihil posset,
Cic. de Or. 1, 57, 243:si rem servassem, fuit, ubi negotiosus essem,
Plaut. Truc. 1, 2, 38; cf.:est, ubi id isto modo valeat,
Cic. Tusc. 5, 8, 23; v. sum, I. B. 5. b. b:neque nobis adhuc praeter te quisquam fuit, ubi nostrum jus contra illos obtineremus,
with whom, Cic. Quint. 9, 34:Alcmene, questus ubi ponat aniles, Iolen habet,
Ov. M. 9, 276.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
correl. — correl. (correlative) n. connected, mutually related … English contemporary dictionary
correl. — correlative. * * * … Universalium
correl. — abbr. correlative … Dictionary of abbreviations
correl. — gram. correlative … From formal English to slang
correl. — correlative … Useful english dictionary
NRX-007 Correl — This article is about a fictional weapon from the After War timeline of the anime Gundam metaseries.The Correl was one of the new mobile suits developed by the New Earth Federation in the anime series Gundam X. This suit was built with enormous… … Wikipedia
correlativeness — correlˈativeness or correlativˈity noun • • • Main Entry: ↑correlate … Useful english dictionary
tant — [ tɑ̃ ] adv. et nominal • Xe tan, adv. avec un adj.; lat. tantum I ♦ Adv. de quantité (marquant l intensité) A ♦ Sert avec que, à marquer qu une action ou une qualité portée à un très haut degré entraîne une conséquence. 1 ♦ (1080) TANT QUE. ⇒ … Encyclopédie Universelle
si — 1. si [ si ] conj. et n. m. inv. • 842; lat. si REM. Si devient s devant il, ils. I ♦ SI, hypothétique. Introduit soit une condition (à laquelle correspond une conséquence dans la principale), soit une simple supposition ou éventualité. ⇒ 1. cas… … Encyclopédie Universelle
SI — 1. si [ si ] conj. et n. m. inv. • 842; lat. si REM. Si devient s devant il, ils. I ♦ SI, hypothétique. Introduit soit une condition (à laquelle correspond une conséquence dans la principale), soit une simple supposition ou éventualité. ⇒ 1. cas… … Encyclopédie Universelle
tanto (1) — {{hw}}{{tanto (1)}{{/hw}}A agg. indef. 1 al sing. Così molto, così grande (con valore più esteso di ‘molto’ e ‘grande’): abbiamo davanti tanto tempo; devi fare ancora tanta strada? | In correl. con ‘che’ e ‘da’ introduce una prop. consec.: ha… … Enciclopedia di italiano
