be+made+full

* * *

amphŏra,, ae ( gen. plur. as a measure, usually amphorūm, v infra, II.; cf. Charis. [p. 110] p. 41 P.), f., = amphoreus, a vessel, usually made of clay, with two handles or ears; for liquids, esp. wine, a flagon, pitcher. flask, bottle, jar, etc.; cf. Smith, Dict. Antiq.

Lit.:

amphoras implere,

Cato, R. R. 113, 2:

amphora coepit Institui,

Hor. A. P. 22; so id. C. 3, 8, 11; 3, 16, 34; Petr. 34 al.—

Also for holding wine: amphora vini,

Vulg. 1 Reg. 1, 24; ib. Dan. 14, 2;

oil: amphorae oleariae,

Cato, R. R. 10, 2;

honey: aut pressa puris mella condit amphoris,

Hor. Epod. 2, 15;

water: amphoram aquae portans,

Vulg. Luc. 22, 10.— Poet. for the wine contained therein, Hor. C. 3, 28, 8.—

Transf.

A measure for liquids (also called quadrantal; cf. Fest. p. 258 Müll.), = 2 urnae, or 8 congii, etc. = 6 gals. 7 pts.:

in singulas vini amphoras,

Cic. Font. 5, 9; Plin. 9, 30, 48, § 93. Since such a measure was kept as a standard at the Capitolium, amphora Capitolina signifies an amphora of the full measure, Capitol. Max. 4.—

The measure of a ship (as the ton with us): naves, quarum minor nulla erat duūm milium amphorūm, Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 15, 2; Plin. 6, 22, 24, § 82:

navem, quae plus quam CCC. amphorarum esset,

Liv. 21, 63.

argentum, i, n. [argêeis, argês, Dor. argas, white, like Tarentum, from Taras, Doed. Syn. III. p. 193; prop. white metal; cf. Sanscr. arǵunas = bright; raǵatam = silver; hence], silver, whose mineralogical description is found in Plin. 33, 6, 31, § 95.

A.. Lit.:

argenti metalla,

Plin. 33, 6, 33, § 101:

argenti aerisque metalla,

Vulg. Exod. 35, 24:

argenti vena,

Plin. 33, 6, 31, § 95: argenti fodina, v. argenti-fodina;

argenti scoria,

id. 3, 6, 5, § 105:

spuma argenti,

id. 33, 6, 35, § 106:

argenti duae differentiae (sunt),

id. 33, 10, 44, § 127:

argentum candidum, rufum, nigrum,

id. ib.:

argentum infectum,

unwrought silver, Liv. 26, 47; Dig. 34, 2, 19:

argenti montes,

Plaut. Mil. 4, 2, 73: argentum purum, Foedus ap. Gell. 6, 5:

argento circumcludere cornua,

Caes. B. G. 6, 28:

Concisum argentum in titulos faciesque minutas,

Juv. 14, 291:

quod usquam est Auri atque argenti,

id. 8, 123:

argentum et aurum,

Tac. G. 5; id. A. 2, 60, id. H. 4, 53; Vulg. Gen. 24, 35:

aurum argentumque,

Tac. H. 2. 82:

aurum et argentum,

Vulg. Gen. 13, 2.—

Meton.

Wrought silver, things made of silver; silver-plate, silver-work:

tu argentum eluito,

Plaut. Ps. 1, 2, 29:

nec domus argento fulget auroque renidet,

Lucr. 2, 27; so,

ridet argento domus,

Hor. C. 4, 11, 6:

argenti quod erat solis fulgebat in armis,

Juv. 11, 109:

argentumque expositum in aedibus,

Cic. Verr. 2, 4, 15:

navis plena argenti facti atque signati,

full of wrought and stamped silver, id. ib. 2, 5, 25; so Liv. 34, 25 and 26:

argentum caelatum,

Cic. Verr. 4, 23, 52; id. Tusc. 5, 21, 61:

apponitur cena in argento puro et antiquo,

Plin. Ep. 3, 1, 9:

argentum et marmor vetus aeraque et artīs Suspice,

Hor. Ep. 1, 6, 17; so id. ib. 1, 16, 76; 2, 2, 181; id. S. 1, 4, 28:

argenti vascula puri,

Juv. 9, 141; 10, 19:

vasa omnia ex argento,

Vulg. Num. 7, 85; ib. Act. 17, 29:

leve argentum,

Juv. 14, 62:

argentum paternum,

id. 6, 355:

argentum vetus,

id. 1, 76:

argentum mittere,

id. 12, 43:

Empturus pueros, argentum, murrina, villas,

id. 7, 133 et saep.—

Silver as weighed out for money, or money coined from silver, silver, silver money; and, as the most current coin, for money in gen.:

appendit pecuniam, quadringentos siclos argenti,

Vulg. Gen. 23, 16: Ratio quidem hercle adparet; argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq. (quoted by Cic., Pis. 25 fin.):

expetere,

id. Cist. 4, 2, 73:

adnumerare,

Ter. Ad. 3, 3, 15; so id. Heaut. 4, 4, 15; id. Ad. 3, 3, 56; 4, 4, 20; 5, 9, 20 al.:

argenti sitis famesque,

Hor. Ep. 1, 18, 23; id. S. 1, 1, 86:

quis audet Argento praeferre caput,

Juv. 12, 49:

tenue argentum venaeque secundae,

id. 9, 31:

hic modium argenti,

id. 3, 220:

venter Argenti gravis capax,

id. 11, 41:

Argentum et aurum non est mihi,

Vulg. Act. 3, 6; 20, 35 et saep.—

Argentum vivum, quicksilver, Plin. 33, 6, 32, § 100; Vitr. 7, 8, 1 sqq.; so,

argentum liquidum,

Isid. Orig. 16, 19, 2.

condĭcĭo (in many MSS. and edd. incorrectly condĭtĭo, and hence falsely derived from condo; cf. 2. conditio), ōnis, f. [condico], an agreement, stipulation, condition, compact, proposition, terms, demand.

Prop.

Absol.:

alicui condicionem ferre,

to offer terms, Plaut. Rud. 5, 3, 51; cf. id. ib. 4, 3, 91 sq.; id. Mil. 4, 1, 6; id. Men. 4, 2, 24; Liv. 37, 45, 13 al.:

cognitis suis postulatis atque aequitate condicionum perspectā,

Caes. B. G. 1, 40; Cic. Caecin. 14, 40:

non respuit condicionem,

Caes. B. G. 1, 42; so Cic. Cael. 6, 14:

ne si pax cum Romanis fieret, ipse per condiciones ad supplicium traderetur,

Sall. J. 61 fin.:

condiciones pacis, quas adfertis, si accepero,

Curt. 4, 11, 19:

posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

dum de condicionibus tractat,

Nep. Eum. 5 fin.:

his condicionibus conpositā pace,

Liv. 2, 13, 4:

aliquot populos aut vi subegit aut condicionibus in societatem accepit,

id. 9, 15, 2:

ex quā condicione,

in consequence of, id. 23, 35, 9:

sub condicionibus eis pacem agere,

id. 21, 12, 4:

accipe sub certā condicione preces,

Ov. F. 4, 320:

sub condicione,

conditionally, Liv. 6, 40, 8 Weissenb. ad loc.; usu. without a prep.:

eā enim condicione acceperas,

Cic. Tusc. 1, 39, 93:

eādem condicione,

id. Div. 2, 44, 93; id. Or. 71, 235; id. Verr. 2, 3, 6, § 12; Sall. J. 79, 8:

istā quidem condicione,

id. de Or. 2, 7, 27:

nullā condicione,

id. Verr. 2, 1, 52, § 137:

ullā condicione,

id. Fl. 18, 43:

his legibus, his condicionibus erit quisquam tam stultus, etc.,

id. Verr. 2, 3, 29, § 70.—

With ut or ne: fert illam condicionem, ut ambo exercitus tradant, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

eā accepisse condicione, ut, etc.,

Auct. Her. 4, 24, 34:

hac condicione, ut, etc.,

Cic. Rosc. Com. 13, 38; Phaedr. 4, 5, 8; Suet. Galb. 15; id. Vit. 15:

jubere ei praemium tribui sed eā condicione, ne quid postea scriberet,

Cic. Arch. 10, 25 B. and K.:

permisit eā solā condicione, ne, etc.,

Suet. Tib. 26:

fecit pacem his condicionibus: ne qui, etc.,

Nep. Thras. 3, 1; so Liv. 23, 7, 1; Suet. Tib. 13 al.—

With si (rare; not in Cic.): librum tibi eā condicione daret, si reciperes te correcturum, Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4; Suet. Caes. 68; id. Claud. 24; id. Vit. 6.—

With dum (rare):

jam vero istā condicione, dum mihi liceat negare, etc.,

Cic. de Or. 1, 22, 101.— Also transf. subject., free choice, option:

quorum condicio erat,

who had their choice, Plin. 36, 5, 4, § 20.—From the conditions made in marriage,

Esp., a marriage, match; sometimes, by meton., = the person married (freq. and class.).

In an honorable sense, in full:

condicio uxoria,

Cic. Lael. 10, 34; usu. alone: tu condicionem hanc accipe;

ausculta mihi, Atque eam desponde mihi,

Plaut. Aul. 2, 2, 60; so id. ib. 3, 5, 2; id. Stich. 1, 2, 61:

ut eam in se dignam condicionem conlocem,

id. Trin. 1, 2, 122:

hanc condicionem si quoi tulero extrario,

Ter. Phorm. 4, 1, 13:

aliam quaerere,

Cic. Phil. 2, 38, 99:

condicionem filiae quaerendam esse,

Liv. 3, 45, 11; Nep. Att. 12, 1:

alicui deferre,

Suet. Caes. 27; id. Aug. 63; Plin. Ep. 1, 10, 8; 1, 14, 9; Mart. 3, 33; 5, 17; Just. 11, 7, 8.—Hence, in the jurists, the formula of separation:

condicione tuā non utor,

I will not have you, Dig. 24, 2, 2. —

In a bad sense, an amour, the relation of lover or mistress:

accepit condicionem, dein quaestum occipit,

Ter. And. 1, 1, 52; cf.:

quae tibi Condicio nova, luculenta, fertur per me,

id. Mil. 4, 1, 5; and hence, meton., a lover, paramour:

habeo hortos... hinc licet condiciones cottidie legas,

Cic. Cael. 15, 36; Suet. Aug. 69; Capitol. Anton. Phil. 19; Lampr. Elag. 5, 8.—

In gen., the external position, situation, condition, rank, place, circumstances (very freq. and class.).

Of persons:

est haec condicio liberorum populorum. etc.,

Cic. Planc. 4, 11:

condicio infirma et fortuna servorum,

id. Off. 1, 13, 41; cf.:

tolerabilis servitutis,

id. Cat. 4, 8, 16:

condicione eo meliore est senex quam adulescens,

id. Sen. 19, 68:

humana,

id. Tusc. 1, 8, 15:

ista condicio est testium, ut quibus creditum non sit negantibus, eisdem credatur dicentibus,

id. Rab. Post. 12, 35:

alia oratoris,

Quint. 10, 3, 8; 3, 8, 37:

alicujus condicio vitaque,

id. 3, 8, 50: abjectae extremaeque sortis. Suet. Calig. 35: fuit intactis quoque cura condicione super communi, solicitude concerning their common condition or circumstances, Hor. Ep. 2, 1, 152; Cic. Cat. 3, 1, 2; Sen. Ot. Sap. 31, 1; Quint. Decl. 308; Lact. 3, 28, 5.—

Of things, a situation, condition, nature, mode, manner:

quae consuerint gigni gignentur eādem Condicione,

Lucr. 2, 301:

agri,

Cic. Agr. 2, 21, 57:

frumenti,

Plin. 24, 17, 101, § 158: aliquam vitae sequi, mode or manner of living, Cic. Rab. Post. 7, 16:

earum (frugum) cultus et condiciones tradere,

id. Div. 1, 51, 116 B. and K.; cf.:

haec vivendi,

Hor. S. 2, 8, 65:

diversa causarum inter ipsas,

Quint. 10, 2, 23:

duplex ejus disceptationis,

id. 7, 5, 2:

litium,

id. 5, 1, 3; cf. id. 10, 1, 36:

vel temporum vel locorum,

id. 12, 10, 2 et saep.

flōrĕus, a, um, adj. [flos], of flowers, made of flowers ( poet.).

Lit.:

corona,

a wreath of flowers, Plaut. Men. 4, 2, 68.— Plur., Plaut. Aul. 2, 8, 15:

serta,

Tib. 1, 1, 12 (22 M.); 1, 2, 14.—

Full of flowers, flowery:

rura,

flowery meads, Verg. A. 1, 430:

juga Hymetti,

Val. Fl. 5, 344.—

Transf., shining, beautiful: crines, Pac. and Att. ap. Serv. Verg. A. 12, 605: lanugo, Att. ib. (al. flora).

fūmōsus, a, um, adj. [id.], full of smoke, smoking, smoky, smoked (class.).

Lit.:

ligna,

Cato, R. R. 130:

flamma,

id. ib. 38, 4:

fax,

Petr. 97:

December (because many fires are then made),

Mart. 5, 30, 5:

paries,

well smoked, smoky, Petr. 135:

imagines (with age),

Cic. Pis. 1, 1; cf.:

magistri equitum,

Juv. 8, 8:

perna,

smoke-dried, Hor. S. 2, 2, 117: Falerni, kept in the smokechamber (fumarium) to ripen, Tib. 2, 1, 27; so,

cadus,

Ov. F. 5, 518.—

Transf., smelling of smoke, smoky:

defrutum,

Plin. 18, 31, 74, § 319.

grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].

(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

Plaut. Trin. 1, 1, 12:

perspicio nihili meam vos facere gratiam,

id. Curc. 1, 2, 68:

ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

Cic. Planc. 13, 32; cf.:

Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

id. Rosc. Am. 6, 15:

deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

id. N. D. 1, 44, 124:

neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

aliquem restituere in gratiam,

id. Prov. Cons. 9, 23:

aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

id. Att. 1, 3, 3:

in gratiam reducere,

id. Rab. Post. 8, 19; cf.

also: cum aliquo in gratiam redire,

to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

alicujus gratiam sequi,

Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

id. B. G. 4, 7, 4:

ab aliquo inire gratiam,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

a bonis omnibus summam inire gratiam,

id. Att. 7, 9, 3:

magnam inire gratiam,

id. Fin. 4, 12, 31:

quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

Liv. 33, 46, 7:

apud regem gratiam initam volebant,

id. 36, 5, 3:

at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

Cic. Att. 5, 3, 3:

cum aliquo in laude et in gratia esse,

id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

Dig. 24, 1, 32, § 10;

without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

gratiā plurimum posse,

id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

id. ib. 7, 63, 1:

gratiā valere,

id. B. C. 2, 44, 1:

inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

Juv. 13, 4:

quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

id. ib. 11, 24:

non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

id. Agr. 2, 3, 7.—

Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

esp. freq. in Quint.): gratia formae,

Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

corporis,

id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

quid ille gratiae in vultu ostenderit,

Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

unica nec desit jocundis gratia verbis,

charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

Quint. 10, 1, 96:

sermonis Attici,

id. ib. 65;

12, 10, 35: dicendi,

id. 9, 3, 74:

brevitatis novitatisque,

id. ib. 58:

omnis bene scriptorum,

id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,

As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.

Favor which one shows to another, mark of favor, kindness, courtesy, service, obligation.

In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

ergo ab eo petito gratiam istam,

Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

id. Stich. 1, 2, 23:

petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

quod beneficii gratiaeque causa concessit,

id. ib. 2, 3, 48 fin.:

hanc gratiam ut sibi des,

Ter. Hec. 3, 3, 30:

juris jurandi volo gratiam facias,

excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

alicui delicti gratiam facere,

to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

id. Cat. 52, 8; cf.

also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

id. 28, 39, 12 Drak.:

in gratiam alicujus,

id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

Juv. 8, 64.—

In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

id. ib. 2, 53, 161:

immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

Cic. Fam. 13, 42, 1:

eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

id. Phil. 1, 1, 3:

Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

id. Fam. 1, 10:

justissimas gratias agere,

id. Leg. 2, 3, 6:

quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

id. Fam. 10, 19, 1:

nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

id. Fam. 13, 4, 1:

praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

id. Cat. 1, 11, 28:

ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

gratias habere,

Liv. 24, 37, 7:

alicui summas gratias habere,

Plaut. Trin. 3, 2, 33:

alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

Vitr. 6 praef. 4:

merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

id. Planc. 33, 80:

pro beneficio gratiam repetere,

Liv. 1, 47, 7:

gratias ob hoc agere, quod, etc.,

Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

pro tuo summo beneficio gratias agere,

Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

Tib. 2, 1, 36; cf.:

hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

Sen. Ep. 81 med.;

rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:

grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).

With gen.:

sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

honoris gratia nomino,

Cic. Quint. 7, 28:

nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

Ter. And. 5, 1, 17:

simulabat sese negotii gratia properare,

Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

non praedae gratia: quia inspoliatus est,

Quint. 7, 1, 33; cf.:

hereditatis gratia,

id. 5, 12, 5:

quem censores senatu probri gratia moverant,

Sall. C. 23, 1:

profectus gratia dicere,

Quint. 2, 10, 9:

brevitatis gratia,

id. 4, 2, 43:

decoris gratia,

id. 8, 6, 65:

difficultatis gratia,

id. 9, 2, 77:

aut invidiae gratia... aut miserationis,

id. 9, 2, 8:

praesentis gratia litis,

id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

tentandi gratia,

Sall. J. 47, 2:

hiemandi gratia,

id. ib. 61, 3:

colloquendi gratia,

id. ib. 61, 4:

placandi gratia,

id. ib. 71, 5:

simulandi gratia,

id. ib. 37, 4:

sui exposcendi gratia,

Nep. Hann. 7, 6:

amplificandi gratia... vel miserandi,

Quint. 9, 3, 28:

elevandae invidiae gratia,

id. 5, 13, 40:

recuperandae dignitatis gratia,

id. 11, 1, 79:

vitandae similitudinis gratia,

id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

verbi gratia, for verbi causa, infra),

Cic. Off. 3, 12, 50; so,

exempli gratia,

Plin. 2, 41, 41, § 110;

for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

Quint. 6, 5, 6:

eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

Plin. 18, 25, 57, § 213:

propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

gratiā decoris,

Quint. 8 praef. §

18: compositionis,

id. 9, 4, 58:

lenitatis,

id. 9, 4, 144:

significationis,

id. 8, 6, 2.—

With pron. (mostly ante-class.):

meā gratiā,

Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

abire istac gratia,

id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

eā gratiā,

Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

Sall. J. 54, 4:

id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

id. ib. 80, 4.—

grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

id. As. 1, 3, 38 sq.:

quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

Cic. Verr. 1, 46, 118:

hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

id. Rosc. Com. 10, 27:

gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

Mart. 14, 175, 2:

id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

gratis rei publicae servire,

id. Clu. 26, 71:

tantum gratis pagina nostra placet,

Mart. 5, 16, 10:

virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

48: habitent gratis in alieno?

id. Off. 2, 23, 83; so,

habitare in aedibus alienis,

Dig. 39, 5, 9:

habitationem cui dare,

free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].

(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

Plaut. Trin. 1, 1, 12:

perspicio nihili meam vos facere gratiam,

id. Curc. 1, 2, 68:

ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

Cic. Planc. 13, 32; cf.:

Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

id. Rosc. Am. 6, 15:

deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

id. N. D. 1, 44, 124:

neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

aliquem restituere in gratiam,

id. Prov. Cons. 9, 23:

aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

id. Att. 1, 3, 3:

in gratiam reducere,

id. Rab. Post. 8, 19; cf.

also: cum aliquo in gratiam redire,

to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

alicujus gratiam sequi,

Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

id. B. G. 4, 7, 4:

ab aliquo inire gratiam,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

a bonis omnibus summam inire gratiam,

id. Att. 7, 9, 3:

magnam inire gratiam,

id. Fin. 4, 12, 31:

quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

Liv. 33, 46, 7:

apud regem gratiam initam volebant,

id. 36, 5, 3:

at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

Cic. Att. 5, 3, 3:

cum aliquo in laude et in gratia esse,

id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

Dig. 24, 1, 32, § 10;

without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

gratiā plurimum posse,

id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

id. ib. 7, 63, 1:

gratiā valere,

id. B. C. 2, 44, 1:

inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

Juv. 13, 4:

quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

id. ib. 11, 24:

non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

id. Agr. 2, 3, 7.—

Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

esp. freq. in Quint.): gratia formae,

Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

corporis,

id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

quid ille gratiae in vultu ostenderit,

Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

unica nec desit jocundis gratia verbis,

charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

Quint. 10, 1, 96:

sermonis Attici,

id. ib. 65;

12, 10, 35: dicendi,

id. 9, 3, 74:

brevitatis novitatisque,

id. ib. 58:

omnis bene scriptorum,

id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,

As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.

Favor which one shows to another, mark of favor, kindness, courtesy, service, obligation.

In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

ergo ab eo petito gratiam istam,

Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

id. Stich. 1, 2, 23:

petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

quod beneficii gratiaeque causa concessit,

id. ib. 2, 3, 48 fin.:

hanc gratiam ut sibi des,

Ter. Hec. 3, 3, 30:

juris jurandi volo gratiam facias,

excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

alicui delicti gratiam facere,

to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

id. Cat. 52, 8; cf.

also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

id. 28, 39, 12 Drak.:

in gratiam alicujus,

id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

Juv. 8, 64.—

In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

id. ib. 2, 53, 161:

immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

Cic. Fam. 13, 42, 1:

eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

id. Phil. 1, 1, 3:

Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

id. Fam. 1, 10:

justissimas gratias agere,

id. Leg. 2, 3, 6:

quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

id. Fam. 10, 19, 1:

nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

id. Fam. 13, 4, 1:

praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

id. Cat. 1, 11, 28:

ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

gratias habere,

Liv. 24, 37, 7:

alicui summas gratias habere,

Plaut. Trin. 3, 2, 33:

alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

Vitr. 6 praef. 4:

merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

id. Planc. 33, 80:

pro beneficio gratiam repetere,

Liv. 1, 47, 7:

gratias ob hoc agere, quod, etc.,

Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

pro tuo summo beneficio gratias agere,

Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

Tib. 2, 1, 36; cf.:

hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

Sen. Ep. 81 med.;

rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:

grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).

With gen.:

sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

honoris gratia nomino,

Cic. Quint. 7, 28:

nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

Ter. And. 5, 1, 17:

simulabat sese negotii gratia properare,

Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

non praedae gratia: quia inspoliatus est,

Quint. 7, 1, 33; cf.:

hereditatis gratia,

id. 5, 12, 5:

quem censores senatu probri gratia moverant,

Sall. C. 23, 1:

profectus gratia dicere,

Quint. 2, 10, 9:

brevitatis gratia,

id. 4, 2, 43:

decoris gratia,

id. 8, 6, 65:

difficultatis gratia,

id. 9, 2, 77:

aut invidiae gratia... aut miserationis,

id. 9, 2, 8:

praesentis gratia litis,

id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

tentandi gratia,

Sall. J. 47, 2:

hiemandi gratia,

id. ib. 61, 3:

colloquendi gratia,

id. ib. 61, 4:

placandi gratia,

id. ib. 71, 5:

simulandi gratia,

id. ib. 37, 4:

sui exposcendi gratia,

Nep. Hann. 7, 6:

amplificandi gratia... vel miserandi,

Quint. 9, 3, 28:

elevandae invidiae gratia,

id. 5, 13, 40:

recuperandae dignitatis gratia,

id. 11, 1, 79:

vitandae similitudinis gratia,

id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

verbi gratia, for verbi causa, infra),

Cic. Off. 3, 12, 50; so,

exempli gratia,

Plin. 2, 41, 41, § 110;

for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

Quint. 6, 5, 6:

eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

Plin. 18, 25, 57, § 213:

propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

gratiā decoris,

Quint. 8 praef. §

18: compositionis,

id. 9, 4, 58:

lenitatis,

id. 9, 4, 144:

significationis,

id. 8, 6, 2.—

With pron. (mostly ante-class.):

meā gratiā,

Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

abire istac gratia,

id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

eā gratiā,

Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

Sall. J. 54, 4:

id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

id. ib. 80, 4.—

grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

id. As. 1, 3, 38 sq.:

quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

Cic. Verr. 1, 46, 118:

hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

id. Rosc. Com. 10, 27:

gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

Mart. 14, 175, 2:

id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

gratis rei publicae servire,

id. Clu. 26, 71:

tantum gratis pagina nostra placet,

Mart. 5, 16, 10:

virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

48: habitent gratis in alieno?

id. Off. 2, 23, 83; so,

habitare in aedibus alienis,

Dig. 39, 5, 9:

habitationem cui dare,

free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

mātūrus, a, um ( sup. usually maturissimus;

less freq. maturrimus,

Tac. A. 12, 65; cf. the adv.), adj. [root, Sanscr. ma-, measure, time, whence mane, matutinus; cf.: manus, modus; hence, timely, ready in time], ripe, mature (class.).

Lit., of fruits:

poma matura et cocta (opp. cruda),

Cic. Sen. 19, 71:

uva,

Verg. E. 10, 36:

fruges,

id. ib. 3, 80:

maturissimae ficus,

Col. 12, 17, 2.—With dat.:

seges matura messi,

ripe for harvesting, Liv. 2, 5.— Neutr. as subst.:

quod maturi erat (opp. viride),

Liv. 34, 26, 8. —

Transf.

Ripe, mature, of the proper age, proper, fit, seasonable, timely, etc.—With dat.:

filia matura viro,

ripe for marriage, marriageable, Verg. A. 7, 53:

maturus bello,

Juv. 8, 169:

vitulus templis maturus et arae,

old enough for sacrifice, id. 12, 7:

virgo,

Hor. C. 3, 6, 22:

ovis,

fit for bearing, Col. 7, 3, 1:

Roxane matura ex Alexandro,

Just. 13, 2, 5; cf.

venter,

ripe for delivery, ready to bring forth, Ov. M. 11, 311:

infans,

id. ib. 7, 127:

aetas,

mature, fit for action, Verg. A. 12, 438:

progenies matura militiae,

Liv. 42, 52: L. Caesar viris, of the proper age for assuming the toga virilis, Vell. 2, 99.— Piur. subst.: mātūri, adults (opp. pueri), Lact. 5, 13, 3:

omnia matura sunt, victoria, praeda, laus,

ready to be seized, Sall. J. 85, 48.—With ad:

ad arma,

Sil. 16, 657.—Of mental qualities:

ipse enim Thucydides, si posterius fuisset, multo maturior ac mitior fuisset,

Cic. Brut. 83, 288:

annis gravis atque animi maturus Aletes,

mature in judgment, Verg. A. 9, 246:

aevi,

ripe in years, id. ib. 5, 73:

centuriones,

who had served out their time, Suet. Calig. 44:

imperia,

old, antiquated, Just. 11, 5, 7:

scribendi tempus maturius,

more seasonable, more favorable, Cic. Att. 15, 4, 3: mihi vero ad nonas bene maturum videtur fore, just [p. 1121] at the right time, id. Fam. 9, 5, 1:

se maturam oppetere mortem,

in good old age, id. Div. 1, 18, 36:

senex,

Hor. A. P. 115.—

Powerful, vigorous:

glaebasque jacentis Pulverolenter coquat maturis solibus aestas,

Verg. G. 1, 66:

lux,

id. A. 10, 257:

ignes (anni),

Grat. Cyn. 59:

maturae mala nequitiae,

full-grown depravity, Juv. 14, 216.—

That takes place early, early, speedy, quick:

mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam et maturam,

Plaut. Ps. 1, 3, 5: matura faba, the early bean (opp. to the late bean), Col. 2, 10:

satio (opp. to late sowing),

id. ib.: fenum, the first hay (opp. to the after-math), id. 7, 3:

hiemes,

early, Caes. B. G. 4, 20:

decessio,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 1:

honores,

Ov. P. 2, 1, 59:

judicium,

quick, Cic. Caecin. 3, 7:

robur aetatis quam maturrimum precari,

Tac. A. 12, 65:

aetas maturissima,

early life, Auct. Her. 4, 17, 25:

si mora pro culpa est, ego sum maturior illo,

was there earlier, Ov. M. 13, 300.—Hence, adv.: mātūrē ( sup. maturissime and maturrime; v. the foll.).

Seasonably, opportunely, at the proper time (class.):

custodes mature sentiunt,

Cic. Verr. 2, 4, 44, § 96:

satis mature occurrit,

Caes. B. C. 3, 7:

ubi consulueris, mature facto opus est,

Sall. C. 1 fin. —

Betimes, early, speedily, quickly, soon:

mature fieri senem,

Cic. Sen. 10, 32:

proficisci,

id. Fam. 3, 3, 1:

Romam venire,

id. Q. Fr. 3, 1, 4.— Comp.:

maturius proficiscitur,

Caes. B. G. 4, 6:

maturius pervenire,

Cic. Verr. 2, 3, 24, § 60:

tempus quam res maturius me deserat,

Sall. J. 42, 5:

maturius ad Epulas ire,

Juv. 11, 88:

voluerunt veteres maturius hereditates adiri,

Gai. Inst. 2, 55.— Sup.: maximos tumultus maturissime disjeci, Cato ap. Charis. p. 184 P.:

res maturissime vindicanda est,

as quickly, as early as possible, Cic. Caecin. 2, 7:

quippe qui omnium maturrime ad publicas causas accesserim,

id. de Or. 3, 20, 74:

perge qua coeptas, ut quam maturrime merita invenias,

Sall. H. 1, 48, 16 Dietsch.:

quibus rebus quam maturrime occurrendum putabat,

Caes. B. G. 1, 33 fin. —

Prematurely, untimely:

pater mature decessit,

Nep. Att. 2, 1.—With a play upon the three meanings of the word (A., B., and C.):

qui homo mature quaesivit pecuniam, Nisi eam mature parsit, mature esurit,

he who has made money at the right time, if he is not soon sparing of it, will too soon suffer hunger, Plaut. Curc. 3, 10.

mātūrus, a, um ( sup. usually maturissimus;

less freq. maturrimus,

Tac. A. 12, 65; cf. the adv.), adj. [root, Sanscr. ma-, measure, time, whence mane, matutinus; cf.: manus, modus; hence, timely, ready in time], ripe, mature (class.).

Lit., of fruits:

poma matura et cocta (opp. cruda),

Cic. Sen. 19, 71:

uva,

Verg. E. 10, 36:

fruges,

id. ib. 3, 80:

maturissimae ficus,

Col. 12, 17, 2.—With dat.:

seges matura messi,

ripe for harvesting, Liv. 2, 5.— Neutr. as subst.:

quod maturi erat (opp. viride),

Liv. 34, 26, 8. —

Transf.

Ripe, mature, of the proper age, proper, fit, seasonable, timely, etc.—With dat.:

filia matura viro,

ripe for marriage, marriageable, Verg. A. 7, 53:

maturus bello,

Juv. 8, 169:

vitulus templis maturus et arae,

old enough for sacrifice, id. 12, 7:

virgo,

Hor. C. 3, 6, 22:

ovis,

fit for bearing, Col. 7, 3, 1:

Roxane matura ex Alexandro,

Just. 13, 2, 5; cf.

venter,

ripe for delivery, ready to bring forth, Ov. M. 11, 311:

infans,

id. ib. 7, 127:

aetas,

mature, fit for action, Verg. A. 12, 438:

progenies matura militiae,

Liv. 42, 52: L. Caesar viris, of the proper age for assuming the toga virilis, Vell. 2, 99.— Piur. subst.: mātūri, adults (opp. pueri), Lact. 5, 13, 3:

omnia matura sunt, victoria, praeda, laus,

ready to be seized, Sall. J. 85, 48.—With ad:

ad arma,

Sil. 16, 657.—Of mental qualities:

ipse enim Thucydides, si posterius fuisset, multo maturior ac mitior fuisset,

Cic. Brut. 83, 288:

annis gravis atque animi maturus Aletes,

mature in judgment, Verg. A. 9, 246:

aevi,

ripe in years, id. ib. 5, 73:

centuriones,

who had served out their time, Suet. Calig. 44:

imperia,

old, antiquated, Just. 11, 5, 7:

scribendi tempus maturius,

more seasonable, more favorable, Cic. Att. 15, 4, 3: mihi vero ad nonas bene maturum videtur fore, just [p. 1121] at the right time, id. Fam. 9, 5, 1:

se maturam oppetere mortem,

in good old age, id. Div. 1, 18, 36:

senex,

Hor. A. P. 115.—

Powerful, vigorous:

glaebasque jacentis Pulverolenter coquat maturis solibus aestas,

Verg. G. 1, 66:

lux,

id. A. 10, 257:

ignes (anni),

Grat. Cyn. 59:

maturae mala nequitiae,

full-grown depravity, Juv. 14, 216.—

That takes place early, early, speedy, quick:

mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam et maturam,

Plaut. Ps. 1, 3, 5: matura faba, the early bean (opp. to the late bean), Col. 2, 10:

satio (opp. to late sowing),

id. ib.: fenum, the first hay (opp. to the after-math), id. 7, 3:

hiemes,

early, Caes. B. G. 4, 20:

decessio,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 1:

honores,

Ov. P. 2, 1, 59:

judicium,

quick, Cic. Caecin. 3, 7:

robur aetatis quam maturrimum precari,

Tac. A. 12, 65:

aetas maturissima,

early life, Auct. Her. 4, 17, 25:

si mora pro culpa est, ego sum maturior illo,

was there earlier, Ov. M. 13, 300.—Hence, adv.: mātūrē ( sup. maturissime and maturrime; v. the foll.).

Seasonably, opportunely, at the proper time (class.):

custodes mature sentiunt,

Cic. Verr. 2, 4, 44, § 96:

satis mature occurrit,

Caes. B. C. 3, 7:

ubi consulueris, mature facto opus est,

Sall. C. 1 fin. —

Betimes, early, speedily, quickly, soon:

mature fieri senem,

Cic. Sen. 10, 32:

proficisci,

id. Fam. 3, 3, 1:

Romam venire,

id. Q. Fr. 3, 1, 4.— Comp.:

maturius proficiscitur,

Caes. B. G. 4, 6:

maturius pervenire,

Cic. Verr. 2, 3, 24, § 60:

tempus quam res maturius me deserat,

Sall. J. 42, 5:

maturius ad Epulas ire,

Juv. 11, 88:

voluerunt veteres maturius hereditates adiri,

Gai. Inst. 2, 55.— Sup.: maximos tumultus maturissime disjeci, Cato ap. Charis. p. 184 P.:

res maturissime vindicanda est,

as quickly, as early as possible, Cic. Caecin. 2, 7:

quippe qui omnium maturrime ad publicas causas accesserim,

id. de Or. 3, 20, 74:

perge qua coeptas, ut quam maturrime merita invenias,

Sall. H. 1, 48, 16 Dietsch.:

quibus rebus quam maturrime occurrendum putabat,

Caes. B. G. 1, 33 fin. —

Prematurely, untimely:

pater mature decessit,

Nep. Att. 2, 1.—With a play upon the three meanings of the word (A., B., and C.):

qui homo mature quaesivit pecuniam, Nisi eam mature parsit, mature esurit,

he who has made money at the right time, if he is not soon sparing of it, will too soon suffer hunger, Plaut. Curc. 3, 10.

olla, ae (old form aula:

aulas antiqui dicebant, quas nos dicimus ollas, quia nullam litteram geminabant. Itaque aulicocia exta, quae in ollis coquebantur, dicebant, id est elixa,

Fest. p. 23 Müll.—Examples with aula, for olla, are found in Cato, R. R. 52, 1; 81; 85 sq.; Plaut. Aul. 2, 8, 20; 22; 3, 6, 44; 47; 4, 2, 4; 7; id. Capt. 1, 1, 21; 4, 2, 66 et saep.; Inscr. Orell. 2473; 3001; 4537 sqq.; cf. also Non. 543, 8), f. [root uk-, Sanscr. ukha, pot; aula for aukula], a pot or jar:

quadrilibrem aulam onustam auro habeo,

Plaut. Aul. 5, 1, 2; Varr. ap. Non. 543, 12:

ollam denariorum implere,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

fictilis,

Col. 8, 8, 7:

monendus qui vasa emturus est, ne bibulas aut male coctas emat,

id. 12, 43, 11: ET OLLAS PRECATI SVNT, Inscr. Fratr. Arv. tab. 41 a; cf.

Marini Atti, p. 593: grandes fumabant pultibus ollae,

Juv. 14, 171.—For preserving the ashes of the dead, Inscr. Grut. 865, 10; cf. Inscr. Orell. 4544; Jahn, Specim. Epigr. p. 29 sq.—Prov.: olla male fervet, the pot boils poorly, i. e. the affair looks bad, Petr. 38, 13: ipsa holera olla legit, the pot culls its own herbs, i. e. serves itself, Cat. 94, 2:

vultus redigentur in ollam,

made as black as a pot, Vulg. Joel, 2, 6.—

Trop.:

olla cujus rubigo in eā est,

i. e. the city full of the vile, Vulg. Ezech. 24, 6.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.