-
21 fio
fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere) - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10. - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver. - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que... - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit. - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre. - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert. - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux. - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1. - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ? - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable. - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie? - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien? - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère? - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens. - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire. - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire. - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement. - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que. - fit ut + subj.: il arrive que. - qui fit ut? comment se fait-il que? - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que. - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas. - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire. - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur. - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas. - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne... - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance. - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être. - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu). - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux. - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ? - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu. - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs. - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si... - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association. - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié. - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies. - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin. - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.* * *fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere) - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10. - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver. - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que... - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit. - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre. - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert. - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux. - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1. - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ? - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable. - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie? - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien? - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère? - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens. - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire. - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire. - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement. - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que. - fit ut + subj.: il arrive que. - qui fit ut? comment se fait-il que? - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que. - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas. - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire. - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur. - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas. - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne... - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance. - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être. - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu). - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux. - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ? - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu. - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs. - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si... - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association. - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié. - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies. - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin. - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.* * *Fio, id est Efficior, Je suis faict, ou je devien. Passiuam enim verbi Facio significationem habet. Irregulariter autem fierem pro firem facit, et fieri pro firi. Praeteritum est factus sum vel fui. Praesens imperatiui capit a futuro optatiui, Fias, fiat: fiamus, fiatis, fiant: quia Fi non dicitur, et Fite rarissime legitur, vt apud Catonem: et Fitote in Amphitruone Plauti. Fiens et Fiendus barbara sunt. Veteres Fitur dixere, et facitur, paruifaciatur, facessetur, vt probat Priscianus: quae exoleuerunt. In reliquis Fio per quartam coniugatur.\- si quidem biduum: Verum ne fiant isti viginti dies. Terent. Qu'ils ne soyent faicts et tournez ou convertiz en vingt jours.\Fit absynthium in Arabia. Plaut. Croist en Arabie.\Fiet tibi acceptum. Plin. iunior. On le te comptera pour receu.\Fis anus. Horat. Tu deviens vieille.\Auarum fieri. Horat. Devenir avaritieux.\Viro fit causa, exigitur matrimonio. Plaut. Le mari ha cause.\Mane aliquid fiet sibi. Plaut. On apprestera quelque viande.\Quum vellet videri commodioris valetudinis factus. Quint. Estre allegé de sa maladie.\Ne quid detrimenti fiat, dabitur a me opera. Plancus ad Ciceronem. Qu'aucun dommage ne soit faict.\Quem tu aiebas esse diuitem factum. Plaut. Estre enrichi.\Nulla adeo ex re istuc fit, nisi ex nimio otio. Terent. Cela ne vient que de, etc.\Ex ea re quid fiat, vide. Terent. Regarde qu'il s'ensuit de cela.\Fient in illum exempla. Terent. Il sera puni griefvement, en sorte que les autres y prendront exemple.\Honorificentius fieri non potuit. Cic. On n'eut sceu faire plus honorablement.\Si ita factum esset, magno vsui causae nostrae fuisset. Cic. Si on eust ainsi faict, etc.\Fit liber. Plaut. Il est mis en liberté.\Fieri modum non video. Terent. Je ne voy point qu'on tienne mesure.\Mora fit per ianitorem. Horat. Quand le portier ne veult laisser entrer quelqu'un.\Fit obuiam casu ei multitudini C. Curio. Cic. Caius Curio d'adventure rencontre ceste troupe, ou route.\Fieri id non potest quin sentiant. Terent. Il ne se peult faire que, etc.\Quam tibi scribis a Bibulo fieri potestatem. Cic. Que Bibulus le te permet.\Sensu amisso fit idem quasi natus non esset omnino. Cic. C'est tout un comme si, etc.\Factus reus a populo. Plin. iunior. Qui a esté accusé, etc.\Vbi satias coepit fieri, commuto locum. Terent. Quand je commence à me fascher et ennuyer.\Vbi videbit tantos sibi sumptus domi quotidianos fieri. Terent. Qu'on luy despendera tant, Qu'on fera si grands despens.\Mihi quidem hercle non fit verisimile. Terent. Il ne me semble point vray semblable.\Ita fit verum illud quod initio dixi, Amicitiam nisi inter bonos esse non posse. Cic. Par ainsi est verifié ce que, etc.\Vt fit. Cic. Comme il advient communeement.\Fit, vt de eadem re saepe alius aliud decreuerit, aut iudicauerit. Author ad Herennium. Il advient aucunesfois.\Hoc nisi fit, puerum vt tu videas, nihil mouentur nuptiae. Terent. Si ne se faict que tu, etc.\Vostra hercle factum iniuria. Plaut. C'est vostre faulte.\Fieri, pen. cor. Cic. Estre estimé et prisé.\Illud fit saepe. Plaut. Cela advient, ou se fait souvent.\Mecum obsecro te. s. Fiat. Plaut. Ainsi soit faict, J'en suis content. -
22 fio
fīo, factus sum, fierī (aus indogerm. *bhu-i
ō zu Wurzel *bhu in fui, vgl. griech. φιτύω, ich erzeuge), I) werden, entstehen = wachsen, erzeugt werden, Arabia, ubi absinthium fit, Plaut.: lepores in Gallia fiunt permagni, Varro. – II) als Passiv v. facio, A) eig.: gemacht, verfertigt werden, carinae fiebant levi materiā, Caes.: ut illo statu Chabrias statuam sibi fieri voluerit, Nep.: statuam sibi maiorem colosso fieri iussit, Solis habitu, Treb. Poll.: hic ubi fit doctā multa corona manu, Ov. – B) übtr.: 1) im allg.: a) gemacht werden = geschehen, bewirkt usw. werden, entstehen, α) v. Lebl.: fit clamor maximus, Cic.: fit fletus gemitusque, Cic.: fit alci furtum, wird an ihm begangen, Plaut.: id ei loco nomen factum, erhielt den Namen, Liv.: senatui suasit, ne pax cum Poenis fieret, Eutr. – factum! es ist geschehen = ja! Plaut. = bene factum! gut gemacht! brav! Plaut.: male factum! das war schlecht! Plaut.: dictum factum, s. 2. dīco no. II, A: factum volo, ich bin damit zufrieden, Plaut. u. Ter.: alci factum (esse) velle, es gut mit jmd. meinen, Ter. u. Gell. – per alqm fit m. folg. quo minus u. Konj., Cic. ep. 1, 4, 2. Liv. 9, 5, 3: ne quid existimes ab illo factum esse m. folg. quo minus u. Konj., Cic. ad Att. 11, 12, 2; vgl. Cic. II. Verr. 1, 25. – β) v. Pers., werden, de scurra multo facilius divitem quam patrem familias fieri posse, Cic. Quinct. 55: nunc eo decĭdit (ist er so tief gesunken), ut exsul de senatore, rhetor de oratore fieret, Plin. ep. 4, 11, 1. – b) werden = geschehen, α) sich ereignen, eintreten, interea fiet aliquid, Ter.: nihil fit, Plaut.: levia proelia fiebant, es kam zu usw., Liv.: potest quaedam fieri mutatio, Cels.: id interdum fit, Cels.: Pompeio melius est factum, Cic.: bes. mit Abl., quid illo fiet? was wird aus dem werden? Cic.: quid fiet artibus? Cic.: quid fieri signis velit, was mit den B. werden solle, Liv.: dah. si quid eo factum esset, wenn ihm ein Unglück begegnen sollte, Cic.: mit folg. de u. Abl., quid de Tulliola mea fiet? Cic. – ut fit od. ita ut fit od. ut fieri solet, wie es zu geschehen pflegt, Cic.: so ut fit plerumque, Cic.: u. ut fere fit, Curt.: quod fere fit, Curt. – quod od. quoad eius fieri possit od. quoad fieri poterit (potuerit), soweit es sich tun läßt, Cic. (s. Brix Plaut. mil. 1153). – fit saepe, ut non respondeant ad tempus, Cic.: tertio die saepe fit, ne febris accedat, Cels. – fieri potest, ut recte quis sentiat, möglicherweise kann jemand usw., Cic.: potest fieri, ut fallar, ich kann möglicherweise mich irren, Cic.: fieri non potest (unmöglich), ut eum in provincia tua non cognoveris, Cic.: fieri non od. nullo modo potest, quin etc., Cic.: quo fit, ut etc., Lucr., Hor. u. Quint.: quo fiebat od. factum est, ut etc., Nep.: ita fit, ut etc., Cic.: sic fiet, ut etc., Cels.: opinione factum est, ut etc., Acc. fr.: factum imprudentiā Biturigum, ut etc., Caes. – β)folgen, erfolgen, hervorgehen, ita fit, ut sapientia sanitas sit animi, Cic.: ex quo fit, uti etc., Lact. – γ) wie unser werden = sein, mihi non fit verisimile, es wird (= es ist) mir nicht wahrsch., Tert.: nec potest fieri me quicquam superbius, Cic. – 2) insbes.: a) etw. werden = zu etw. gemacht-, ernannt werden, praetor fit, Nep.: consules facti sunt, Cic.: cum multi pares dignitate fiant (dazu ernannt werden), Cic. – b) geschätzt werden, mihi demonstravit, me a te plurimi fieri, Cic. – c) geopfert werden, unā hostiā fieri, Liv.: ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Sulpicia sat.: quibus diis ut fieret, Liv.: cum pro populo fieret, Cic. – d) als t. t. der Arith., beim Rechnen herauskommen, pisces ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta, Augustin. serm. 252, 8. – / Archaist. Passiv fitur, fiebantur, Cato fr. bei Prisc. 8, 12: fiebantur, Augustin. serm. 166, 11 Mai: fiar, Augustin. spec. 27 Mai: fiare, Auct. bei Serv. expl. in Donat. (IV) 553, 6: fieretur, Itala (Cant.) Ioh. 13, 2: fitum est, Liv. Andr. fr. bei Non. 475, 17: Imperat. fiere, Augustin. epist. 82, 29; de civ. dei 16, 37. p. 184, 13 D.2: Imperat. fi, Plaut. Curc. 87; Pers. 38. Hor. sat. 2, 5, 38 (vgl. Charis. 250, 29): fito, Cato orat. 70 fr. 2 (bei Non. 475, 14, wo der cod. fite: fite, Plaut. Curc. 89 u. 150. Dict. Cret. 2, 26: Infin. fiere, *Enn. ann. 15 u. 354. Laev. bei Gell. 19, 7, 10, arch. fierei, Plaut. Poen. 725. Corp. inscr. Lat. 1, 205, 1 u. 3: Partiz. fiēns, Itala (Gall.) Ioh. 7, 50 u. Itala (Laud.) act. apost. 24, 3. Ps. Soran. qu. medic. 108; vgl. Diom. 381, 7 (fiens, fientes): Partiz. Fut. fiendus (vgl. Charis. 251, 3); dah. in prece fienda, Commodian. instr. 2, 34, 15: Abl. Gerundii fiendo, Augustin. de genesi ad litt. 5, 7. -
23 fio
fīo, factus sum, fierī (aus indogerm. *bhu-iō zu Wurzel *bhu in fui, vgl. griech. φιτύω, ich erzeuge), I) werden, entstehen = wachsen, erzeugt werden, Arabia, ubi absinthium fit, Plaut.: lepores in Gallia fiunt permagni, Varro. – II) als Passiv v. facio, A) eig.: gemacht, verfertigt werden, carinae fiebant levi materiā, Caes.: ut illo statu Chabrias statuam sibi fieri voluerit, Nep.: statuam sibi maiorem colosso fieri iussit, Solis habitu, Treb. Poll.: hic ubi fit doctā multa corona manu, Ov. – B) übtr.: 1) im allg.: a) gemacht werden = geschehen, bewirkt usw. werden, entstehen, α) v. Lebl.: fit clamor maximus, Cic.: fit fletus gemitusque, Cic.: fit alci furtum, wird an ihm begangen, Plaut.: id ei loco nomen factum, erhielt den Namen, Liv.: senatui suasit, ne pax cum Poenis fieret, Eutr. – factum! es ist geschehen = ja! Plaut. = bene factum! gut gemacht! brav! Plaut.: male factum! das war schlecht! Plaut.: dictum factum, s. 2. dico no. II, A: factum volo, ich bin damit zufrieden, Plaut. u. Ter.: alci factum (esse) velle, es gut mit jmd. meinen, Ter. u. Gell. – per alqm fit m. folg. quo minus u. Konj., Cic. ep. 1, 4, 2. Liv. 9, 5, 3: ne quid existimes ab illo factum esse m. folg. quo minus u. Konj., Cic. ad Att. 11, 12, 2; vgl. Cic. II. Verr. 1, 25. – β) v. Pers., werden, de scurra multo facilius divitem quam patrem familias fieri posse, Cic. Quinct. 55: nunc eo
————decĭdit (ist er so tief gesunken), ut exsul de senatore, rhetor de oratore fieret, Plin. ep. 4, 11, 1. – b) werden = geschehen, α) sich ereignen, eintreten, interea fiet aliquid, Ter.: nihil fit, Plaut.: levia proelia fiebant, es kam zu usw., Liv.: potest quaedam fieri mutatio, Cels.: id interdum fit, Cels.: Pompeio melius est factum, Cic.: bes. mit Abl., quid illo fiet? was wird aus dem werden? Cic.: quid fiet artibus? Cic.: quid fieri signis velit, was mit den B. werden solle, Liv.: dah. si quid eo factum esset, wenn ihm ein Unglück begegnen sollte, Cic.: mit folg. de u. Abl., quid de Tulliola mea fiet? Cic. – ut fit od. ita ut fit od. ut fieri solet, wie es zu geschehen pflegt, Cic.: so ut fit plerumque, Cic.: u. ut fere fit, Curt.: quod fere fit, Curt. – quod od. quoad eius fieri possit od. quoad fieri poterit (potuerit), soweit es sich tun läßt, Cic. (s. Brix Plaut. mil. 1153). – fit saepe, ut non respondeant ad tempus, Cic.: tertio die saepe fit, ne febris accedat, Cels. – fieri potest, ut recte quis sentiat, möglicherweise kann jemand usw., Cic.: potest fieri, ut fallar, ich kann möglicherweise mich irren, Cic.: fieri non potest (unmöglich), ut eum in provincia tua non cognoveris, Cic.: fieri non od. nullo modo potest, quin etc., Cic.: quo fit, ut etc., Lucr., Hor. u. Quint.: quo fiebat od. factum est, ut etc., Nep.: ita fit, ut etc., Cic.: sic fiet, ut etc., Cels.: opinione factum est, ut etc., Acc. fr.: factum imprudentiā Biturigum, ut etc., Caes. – β)————folgen, erfolgen, hervorgehen, ita fit, ut sapientia sanitas sit animi, Cic.: ex quo fit, uti etc., Lact. – γ) wie unser werden = sein, mihi non fit verisimile, es wird (= es ist) mir nicht wahrsch., Tert.: nec potest fieri me quicquam superbius, Cic. – 2) insbes.: a) etw. werden = zu etw. gemacht-, ernannt werden, praetor fit, Nep.: consules facti sunt, Cic.: cum multi pares dignitate fiant (dazu ernannt werden), Cic. – b) geschätzt werden, mihi demonstravit, me a te plurimi fieri, Cic. – c) geopfert werden, unā hostiā fieri, Liv.: ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Sulpicia sat.: quibus diis ut fieret, Liv.: cum pro populo fieret, Cic. – d) als t. t. der Arith., beim Rechnen herauskommen, pisces ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta, Augustin. serm. 252, 8. – ⇒ Archaist. Passiv fitur, fiebantur, Cato fr. bei Prisc. 8, 12: fiebantur, Augustin. serm. 166, 11 Mai: fiar, Augustin. spec. 27 Mai: fiare, Auct. bei Serv. expl. in Donat. (IV) 553, 6: fieretur, Itala (Cant.) Ioh. 13, 2: fitum est, Liv. Andr. fr. bei Non. 475, 17: Imperat. fiere, Augustin. epist. 82, 29; de civ. dei 16, 37. p. 184, 13 D.2: Imperat. fi, Plaut. Curc. 87; Pers. 38. Hor. sat. 2, 5, 38 (vgl. Charis. 250, 29): fito, Cato orat. 70 fr. 2 (bei Non. 475, 14, wo der cod. fite: fite, Plaut. Curc. 89 u. 150. Dict. Cret. 2, 26: Infin. fiere, *Enn. ann. 15 u. 354. Laev. bei Gell. 19, 7, 10, arch. fierei, Plaut. Poen. 725. Corp. inscr. Lat. 1, 205, 1 u. 3:————Partiz. fiēns, Itala (Gall.) Ioh. 7, 50 u. Itala (Laud.) act. apost. 24, 3. Ps. Soran. qu. medic. 108; vgl. Diom. 381, 7 (fiens, fientes): Partiz. Fut. fiendus (vgl. Charis. 251, 3); dah. in prece fienda, Commodian. instr. 2, 34, 15: Abl. Gerundii fiendo, Augustin. de genesi ad litt. 5, 7. -
24 fio
fīo, factus sum, fierī [pass. к facio ]1) возникать, рождаться (nihil f. potest formosior C; fit, quod haud fuerat O)fiat Ter etc. — пусть будет (так), ладно2) делаться, изготовляться ( naves fiunt lĕvi materiā Cs)3) случаться, происходить, совершаться, бывать (fit clamor C, proelium L, commutatio rerum Nep)hoc fit, quod... Cato — это происходит оттого, что...ut (fere) fit (ut f. solet) C, QC etc. — как обыкновенно происходит (бывает)saepe fit (ut) C, CC etc. — часто бывает (что)f. non potest (quin или ut non) C — необходимо, чтобыobviam alicui f. C — идти кому-л. навстречуnon fit sine periclo facĭnus magnum Ter — великих дел, не сопряжённых с опасностями, не бываетquod tibi fieri non vis, altĕri ne feceris Sententia Judaeorum ap. Lampr — не делай другому того, чего ты не хотел бы, чтобы делали тебе4) становиться, делаться (si fortuna volet, fies de rhetore consul J)quid mihi (или de me) fiet? C — что станется со мной?si quid eo factum esset C — если бы с ним приключилось что-л.alicui melius est factum C — кому-л. стало лучшеquicquid est, comiter fiet a me Pl — всякий будет радушно принят мною5) быть назначаемым, избираться (aliquis fit consul, augur C etc.)6) быть уважаемым, цениться (ab aliquo magni, pluris, plurimi, tanti C etc.)7) мат. составлять, равняться (ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta Aug)8) быть приносимым в жертву (impers. fit diis L)fit aliquā re L — что-л. приносится в жертву. — см. тж. facio -
25 facio
făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:I.faxo,
Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:faxis,
Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:faximus,
Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:faxint,
Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:fi,
Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:fite,
Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:fiebantur,
id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,
Dig. 50, 16, 218.Act.A.In gen.(α).With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):(β).sphaera ab Archimede facta,
Cic. Rep. 1, 14:fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,
id. ib. 2, 17:aedem,
id. ib. 2, 20:pontem in Arari faciundum curat,
Caes. B. G. 1, 13, 1:castra,
id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:faber vasculum fecit,
Quint. 7, 10, 9:classem,
Caes. B. G. 4, 21, 4:cenas et facere et obire,
Cic. Att. 9, 13, 6:ignem lignis viridibus,
id. Verr. 2, 1, 17, § 45:poema,
to compose, id. Pis. 29, 70:carmina,
Juv. 7, 28:versus,
id. 7, 38:sermonem,
Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.litteram,
id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;also i. q. ludificari,
Plaut. Capt. 3, 4, 47:sementes,
i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:messem,
Col. 2, 10, 28:pecuniam,
to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:manum (with parare copias),
to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,cohortes,
Caes. B. C. 3, 87, 4:exercitum,
Vell. 2, 109, 2; and:auxilia mercede,
Tac. A. 6, 33:iter,
Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.also the phrases: aditum sibi ad aures,
Quint. 4, 1, 46:admirationem alicujus rei alicui,
to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:aes alienum,
Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:alienationem disjunctionemque,
Cic. Lael. 21, 76:animum alicui,
Liv. 25, 11, 10:arbitrium de aliquo,
to decide, Hor. C. 4, 7, 21;opp. arbitrium alicui in aliqua re,
i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:audaciam hosti,
id. 29, 34, 10:audientiam orationi,
Cic. Div. in Caecil. 13, 42:auspicium alicui,
Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:auctoritatem,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:bellum,
Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:multa bona alicui,
Plaut. Poen. 5, 4, 46:castra,
to pitch, Tac. H. 5, 1:caulem,
to form, Col. Arb. 54:clamores,
to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:cognomen alicui,
to give, Liv. 1, 3, 9:commercium sermonis,
id. 5, 15, 5:concitationes,
Caes. B. C. 3, 106 fin.:conjurationes,
to form, id. B. G. 4, 30 fin.:consuetudinem alicui cum altero,
Cic. Fam. 13, 23, 1:consilia alicui,
Liv. 35, 42, 8:contentionem cum aliquo,
Cic. Off. 1, 38, 137:controversiam,
to occasion, id. Or. 34, 121:convicium magnum alicui,
id. Fam. 10, 16, 1:copiam pugnandi militibus,
Liv. 7, 13, 10:corpus,
to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:curam,
Tac. A. 3, 52:damnum,
to suffer, Cic. Brut. 33, 125:detrimentum,
id. Verr. 2, 4, 9, § 20:desiderium alicujus, rei alicui,
Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:dicta,
Ov. F. 2, 375; 3, 515:difficultatem,
Quint. 10, 3, 10 and 16:discordiam,
to cause, Tac. H. 3, 48:discrimen,
Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:disjunctionem (with alienationem),
Cic. Lael. 21, 76:dolorem alicui,
id. Att. 11, 8, 2:dulcedinem,
Sen. Ep. 111:eloquentiam alicui (ira),
Quint. 6, 2, 26:epigramma,
to write, Cic. Arch. 10, 25:errorem,
Sen. Ep. 67:eruptiones ex oppido,
Caes. B. C. 2, 2, 5:exemplum,
Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:exspectationem,
Quint. 9, 2, 23:facinus,
Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:facultatem recte judicandi alicui,
Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:fallaciam,
Ter. And. 1, 8, 7:famam ingenii,
Quint. 11, 2, 46:fastidium,
Liv. 3, 1, 7:favorem alicui,
id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:fidem alicui,
Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:finem,
Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:formidinem,
to excite, Tac. H. 3, 10:fortunam magnam (with parare),
Liv. 24, 22, 9:fraudem,
Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:fugam fecerunt, stronger than fugerunt,
Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),
Liv. 1, 56, 4; so,fugam facere = fugare,
id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:fugam hostium facere,
id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:gestum vultu,
Quint. 11, 3, 71:gradum,
Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:gratiam alicujus rei,
Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:gratulationem alicui,
Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:gratum alicui,
Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:gratissimum alicui,
id. Fam. 7, 21 fin.:histrioniam,
Plaut. Am. prol. 152:homicidium,
to commit, Quint. 5, 9, 9:hospitium cum aliquo,
Cic. Balb. 18, 42:imperata,
Caes. B. G. 2, 3, 3:impetum in hostem,
Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:incursionem,
Liv. 3, 38, 3:indicium,
Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:inducias,
id. Phil. 8, 7, 20:initium,
to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:initia ab aliquo,
id. Rep. 1, 19:injuriam,
id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:insidias alicui,
Cic. Mil. 9, 23:iram,
Quint. 6, 1, 14:jacturam,
Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:judicium,
Cic. Att. 7, 23, 2:judicatum,
to execute, id. Fl. 20, 48:jus alicui,
Liv. 32, 13, 6:jussa,
Ov. F. 1, 379:laetitiam,
Cic. Fin. 1, 7, 25:largitiones,
id. Tusc. 3, 20, 48:locum poetarum mendacio,
Curt. 3, 1, 4:locum alicui rei,
Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:longius,
Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:valde magnum,
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:medicinam alicui,
to administer, id. Fam. 14, 7:memoriam,
Quint. 11, 2, 4:mentionem,
Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:metum,
to excite, Tac. A. 6, 36:turbida lux metum insidiarum faciebat,
suggested, Liv. 10, 33, 5:metum alicui,
id. 9, 41, 11:missum aliquem,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:modum irae,
Liv. 4, 50, 4:moram,
Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:morem alicujus rei sibi,
Liv. 35, 35, 13:motus,
id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:munditias,
id. R. R. 2, 4:mutationem,
Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:multa alicui,
id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:naufragium,
to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:negotium alicui,
to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:nomen alicui,
Liv. 8, 15, 8; cf.nomina,
to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:odium vitae,
Plin. 20, 18, 76, § 199:officium suum,
Ter. Phorm. 4, 5, 12:omnia amici causa,
Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:opinionem alicui,
id. Div. in Caecil. 14, 45:orationem,
id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:otia alicui,
to grant, Verg. E. 1, 6:pacem,
to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:pecuniam ex aliqua re,
id. Verr. 2, 2, 6, § 17:periculum,
Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:planum,
Cic. Rosc. Am. 19, 54:potestatem,
id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:praedam,
Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:praedas ab aliquo,
Nep. Chabr. 2, 2:proelium,
to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:promissum,
Cic. Off. 3, 25, 95:pudorem,
Liv. 3, 31, 3:ratum,
id. 28, 39, 16:rem,
Ter. Ad. 2, 2, 12:reum,
to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:scelus,
to commit, Tac. H. 1, 40:securitatem alicui,
Liv. 36, 41, 1:sermonem,
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:significationem ignibus,
Caes. B. G. 2, 33, 3:silentium,
Liv. 24, 7, 12:somnum,
to induce, Juv. 3, 282:spem,
Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:spiritus,
id. 30, 11, 3:stercus,
Col. 2, 15:stipendia,
Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:stomachum alicui,
Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:suavium alicui,
Plaut. As. 4, 1, 53:suspicionem,
Cic. Fl. 33, 83:taedium alicujus rei,
Liv. 4, 57, 11:terrorem iis,
to inflict, id. 10, 25, 8:timorem,
to excite, id. 6, 28, 8:mihi timorem,
Cic. Fam. 10, 18, 2:totum,
Dig. 28, 5, 35:transitum alicui,
Liv. 26, 25, 3:turbam,
Ter. Eun. 4, 1, 2:urinam,
Col. 6, 19:usum,
Quint. 10, 3, 28:vadimonium,
Cic. Quint. 18, 57:verbum, verba,
to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:verbum,
to invent, id. Fin. 3, 15, 51:versus,
id. Q. Fr. 3, 5:vestigium,
id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:vim alicui or in aliquem,
id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:vires,
to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:vitium,
Cic. Top. 3, 15 al. —With ut, ne, quin, or the simple subj.:(γ).faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,
Plaut. Capt. 4, 2, 20:facere ut remigret domum,
id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,
Cic. Ac. 1, 2, 8:facito, ut sciam,
id. Att. 2, 4, 4:non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,
id. ib. 11, 21, 1:si facis ut patriae sit idoneus,
Juv. 14, 71:ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,
Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:facere non possum, quin ad te mittam,
I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,
id. Clu. 60, 168:fac, ne quid aliud cures,
id. Fam. 16, 11, 1:domi assitis, facite,
Ter. Eun. 3, 2, 53:fac fidele sis fidelis,
Plaut. Capt. 2, 3, 79:fac cupidus mei videndi sis,
Cic. Fam. 5, 21, 5:fac cogites,
id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,
Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,
id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—With inf. = efficere, curare, to cause (rare):(δ).nulla res magis talis oratores videri facit,
Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,
Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:qui nati coram me cernere letum Fecisti,
Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:mel ter infervere facito,
Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—Absol.:B.ego plus, quam feci, facere non possum,
Cic. Fam. 11, 14, 3:faciam, ut potero, Laeli,
id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,
id. Att. 16, 15, 1; so,facere = hoc or id facere,
Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;so after scribam,
id. Att. 16, 16, 15:nominaverunt,
id. Rep. 2, 28, 50;after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,
id. ib. 2, 11, 22;after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,
id. ib.:necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,
Quint. 6, 1, 54:qui dicere ac facere doceat,
id. 2, 3, 11:faciant equites,
Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,
Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).In partic.1.With a double object, to make a thing into something, to render it something:2.senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,
Cic. Phil. 6, 7, 18:te disertum,
id. ib. 2, 39 fin.:iratum adversario judicem,
id. de Or. 1, 51, 220:heredem filiam,
to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:aliquem regem,
Just. 9, 6:aliquem ludos,
Plaut. Aul. 2, 2, 75:aliquem absentem rei capitalis reum,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:animum dubium,
id. de Imp. Pomp. 10, 27:injurias irritas,
id. Verr. 2, 2, 26, § 63:vectigalia sibi deteriora,
Caes. B. G. 1, 36, 4:hi consules facti sunt,
Cic. de Sen. 5, 14:disciplina doctior facta civitas,
id. Rep. 2, 19:di ex hominibus facti,
id. ib. 2, 10; cf.:tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,
Sall. J. 10, 2.—In pass.:quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?
to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:3.in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,
Cic. Fam. 3, 10, 2:te quotidie pluris feci,
id. ib. 3, 4, 2:voluptatem virtus minimi facit,
id. Fin. 2, 13, 42:dolorem nihili facere,
to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:nihili facio scire,
Plaut. Pers. 2, 2, 42:negat se magni facere, utrum, etc.,
Quint. 11, 1, 38:parum id facio,
Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:4.omnem oram Romanae dicionis fecit,
Liv. 21, 60, 3:dicionis alienae facti,
id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,
Tac. A. 15, 52.—To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.(α).Acc. and part.:(β).in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,
id. Brut. 60, 218:Xenophon facit... Socratem disputantem,
id. N. D. 1, 12, 31; cf.:ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,
id. Tusc. 1, 40 fin. al.—Acc. and inf.:(γ).qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,
Ter. Heaut. prol. 31:fecerat et fetam procubuisse lupam,
Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,
Cic. Tusc. 4, 16, 35:quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,
id. N. D. 3, 16, 41:Plato construi a deo mundum facit,
id. ib. 1, 8, 19:Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,
id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:M. Cicero dicere facit C. Laelium,
Gell. 17, 5, 1:caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,
Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—In double construction:5.Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,
Cic. Tusc. 5, 39 fin. —To make believe, to pretend:6.facio me alias res agere,
Cic. Fam. 15, 18:cum verbis se locupletem faceret,
id. Fl. 20:me unum ex iis feci, qui, etc.,
id. Planc. 27, 65.—Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:7.fac, quaeso, qui ego sum, esse te,
Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:fac potuisse,
id. Phil. 2, 3, 5:fac animos non remanere post mortem,
id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:fac velit,
Stat. Ach. 2, 241:fac velle,
Verg. A. 4, 540.—In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:8.cum mercaturas facerent,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:naviculariam,
id. ib. 2, 5, 18, §46: argentariam,
id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:topiariam,
id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:haruspicinam,
id. Fam. 6, 18, 1:praeconium,
id. ib.; so,piraticam,
id. Post. Red. in Sen. 5, 11:medicinam,
Phaedr. 1, 14, 2.—In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:9.res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,
Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:sacra pro civibus,
id. Balb. 24, 55:sacrificium publicum,
id. Brut. 14, 56.— Absol.:a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,
Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:cum faciam vitula pro frugibus,
Verg. E. 3, 77:catulo,
Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:cum pro populo fieret,
Cic. Att. 1, 13, 3:quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,
Liv. 37, 3, 5.—In gram., to make, form in inflecting:10.cur aper apri et pater patris faciat?
Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,
id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:eadem (littera) fecit ex duello bellum,
id. 1, 4, 15.—In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:11.intra limen sese facit,
App. 5, p. 159, 25;without se: homo meus coepit ad stelas facere,
Petr. 62:ad illum ex Libya Hammon facit,
Tert. Pall. 3.—Peculiar phrases.a.Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:b.nescit quid faciat auro,
Plaut. Bacch. 2, 3, 100:quid tu huic homini facias?
Cic. Caecin. 11, 30; cf.:quid enim tibi faciam,
id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:quid facias illi?
Hor. S. 1, 1, 63:miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,
Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:quid Tulliola mea fiet?
Cic. Fam. 14, 4, 3:quid illo fiet? quid me?
id. Att. 6, 1, 14:quid fiet artibus?
id. Ac. 2, 33, 107:quid mihi fiet?
Ov. A. A. 1, 536:quid de illa fiet fidicina igitur?
Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?
Ov. M. 6, 572:quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,
Verg. E. 1, 41 al. —Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:(β).volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,
Plaut. Capt. 5, 1, 32:nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,
Plin. 8, 6, 6, § 17:quid eo est argento factum?
Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:c.si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?
Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,
Plaut. Poen. 5, 1, 23. —Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:d.praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,
Cic. Or. 53, 177:queri, ut fit, incipiunt,
id. Verr. 2, 2, 23, § 56:dum se uxor, ut fit, comparat,
id. Mil. 10, 28:fecit statim, ut fit, fastidium copia,
Liv. 3, 1, 7.—Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—e. 12.In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:II.Quae cum dixisset, Cotta finem,
Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,
Nep. Ages. 2:per biduum nihil aliud quam steterunt parati,
Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.Neutr.A.With adverbs, to do, deal, or act in any manner:B.recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,
Plaut. Capt. 5, 2, 7;v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,
Cic. Att. 12, 24, 1:seu recte seu perperam,
to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:Dalmatis di male faciant,
id. Fam. 5, 11 fin.:facis amice,
in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:per malitiam,
maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:humaniter,
id. Q. Fr. 2, 1, 1:imperite,
id. Leg. 1, 1, 4:tutius,
Quint. 5, 10, 68:voluit facere contra huic aegre,
Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:C.si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,
Cic. Sull. 13, 36; cf.:cum illo consulem facere,
id. Att. 6, 8, 2; and:secum consules facere,
id. Planc. 35, 86:auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,
id. Caecin. 36, 104; cf.:rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,
id. ib. 28, 79:cum veritas cum hoc faciat,
is on his side, id. Quint. 30, 91:commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,
id. Inv. 1, 48, 90:omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,
id. Att. 7, 3, 5:quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,
id. Quint. 1, 1:neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,
Nep. Eum. 8, 2:cum aliquo non male facere,
to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —D.Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:E.chamaeleon facit ad difficultatem urinae,
Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:ad talem formam non facit iste locus,
Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:radix coronopi coeliacis praeclare facit,
Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:facit autem commode ea compositio, quam, etc.,
Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,
do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:mire facit in peroratione confessio,
Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:non faciet capiti dura corona meo,
Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):F.factum cupio (sc. id esse),
Plaut. Truc. 4, 4, 24:factum volo,
id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?
Cic. Tusc. 5, 32, 90:nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,
id. Leg. 2, 1, 2; cf.:Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,
id. Off. 1, 1 fin.; and:cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?
id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),
Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),
what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),
Cic. Tusc. 4, 14; so,ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),
Hor. S. 1, 1, 94. —Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:1.at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,
Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,factus, a, um, P. a.A.As adjective ante-class. and very rare:B.factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,
is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).1.In gen.:2.depingere,
Ter. Phorm. 1, 5, 38:facere factum,
Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:dicta et facta,
Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:opus facto est,
id. Phorm. 4, 5, 4:ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,
Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?
id. ib. 8, 14, 2:praeclarum atque divinum,
id. Phil. 2, 44, 114:egregium,
id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:factum per se improbabile,
Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:illustre,
Nep. Arist. 2, 2; cf.:illustria et gloriosa,
Cic. Fin. 1, 11, 37:forte,
id. Att. 8, 14, 2:dira,
Ov. M. 6, 533:nefanda,
id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:recte ac turpiter factum,
Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,
Nep. Timoth. 1, 2;v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,
Hor. Ep. 1, 2, 40:quo facto aut dicto adest opus,
Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:famam extendere factis,
Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):* 2.bonum factum'st, edicta ut servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:hoc factum est optimum, ut, etc.,
id. Ps. 1, 2, 52:majorum bona facta,
Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:bene facta,
Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:recte, male facta,
id. Off. 2, 18, 62:male facto exigua laus proponitur,
id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon). -
26 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
27 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
28 ex
[ABCU]A - ex (e, souvent devant une consonne), prép.: [st1]1 [-] en sortant de, après, venant de, de, hors de. - ex urbe exire: sortir de la ville. - e vita exire: mourir. - ex vinculis: [de dedans ses chaînes] = enchaîné. - moribus suis Orgetoricem ex vinculis causam dicere coegerunt, Caes. BG. 1: selon leurs coutumes, ils obligèrent Orgétorix à répondre enchaîné à l'accusation. - ex praetura: après sa préture. - album ex ovo, Cels.: blanc d'oeuf. [st1]2 [-] à partir de, depuis; de la part de. - ex eo tempore: à partir de ce moment. - ex equo pugnare, Plin.: combattre à cheval. - ex ante diem tertium kalendas: depuis le troisième jour avant les calendes. - e me ne quid metuas, Plaut.: ne crains rien de ma part. [st1]3 [-] par suite de. - ex quo fit ut: d'où il résulte que. - ex vulneribus mori: mourir de ses blessures. [st1]4 [-] en (matière). - vas ex auro: vase en or. [st1]5 [-] d'après, selon. - ex omnium sententia: de l'avis de tous. - ex consuetudine: selon la coutume. - ex usu esse: [être selon l'utilité] = être utile. - e re sua agere: agir selon son intérêt. - e re consulere: prendre une décision d'après les circonstances. [st1]6 [-] dans l'intérêt de. - e re publica aliquid facere: faire qqch dans l'intérêt de l'Etat. [st1]7 [-] locutions diverses: - ex animo, Ter. Ov.: du fond du coeur. - e regione, Cic.: en face. - ex re, Hor.: à propos. - ex tempore, Cic.: sur-le-champ; à la hâte. - ex improviso, Cic.: à l'improviste. - ex insidiis, Cic.: par trahison. [ABCU]B - ex-, e-, ec-(devant f), ef-, préfixes: [st1]1 [-] mouvement vers le dehors, enlèvement, éloignement: - e-gredi → ex + gradior: sortir. - e-jicere: chasser de. - ef-fugere: s'enfuir. - ex-cusare → ex + causa: excuser, éloigner de la cause. - ex-onerare: décharger. [st1]2 [-] mouvement vers le haut: - ex-tollere: élever. - ex-crescere: croître. [st1]3 [-] privation, valeur négative: - e-gelidus: tiède, qui n'est plus gelé. - e-rudire → ex + rudis: dégrossir. - ex-heredere: priver d'héritage, déshériter. [st1]4 [-] achèvement: - ex-aedificare: achever de bâtir. - ex-sequi: suivre jusqu'au bout. - ex-plere: remplir complètement, combler. - ef-ficere: achever. [st1]5 [-] valeur intensive: - ex-clamare: élever fortement la voix, crier. - ex-petere: désirer ardemment. - e-durus: très dur, insensible. - ex-optatus: vivement désiré. - ex-spoliare: dépouiller entièrement.* * *[ABCU]A - ex (e, souvent devant une consonne), prép.: [st1]1 [-] en sortant de, après, venant de, de, hors de. - ex urbe exire: sortir de la ville. - e vita exire: mourir. - ex vinculis: [de dedans ses chaînes] = enchaîné. - moribus suis Orgetoricem ex vinculis causam dicere coegerunt, Caes. BG. 1: selon leurs coutumes, ils obligèrent Orgétorix à répondre enchaîné à l'accusation. - ex praetura: après sa préture. - album ex ovo, Cels.: blanc d'oeuf. [st1]2 [-] à partir de, depuis; de la part de. - ex eo tempore: à partir de ce moment. - ex equo pugnare, Plin.: combattre à cheval. - ex ante diem tertium kalendas: depuis le troisième jour avant les calendes. - e me ne quid metuas, Plaut.: ne crains rien de ma part. [st1]3 [-] par suite de. - ex quo fit ut: d'où il résulte que. - ex vulneribus mori: mourir de ses blessures. [st1]4 [-] en (matière). - vas ex auro: vase en or. [st1]5 [-] d'après, selon. - ex omnium sententia: de l'avis de tous. - ex consuetudine: selon la coutume. - ex usu esse: [être selon l'utilité] = être utile. - e re sua agere: agir selon son intérêt. - e re consulere: prendre une décision d'après les circonstances. [st1]6 [-] dans l'intérêt de. - e re publica aliquid facere: faire qqch dans l'intérêt de l'Etat. [st1]7 [-] locutions diverses: - ex animo, Ter. Ov.: du fond du coeur. - e regione, Cic.: en face. - ex re, Hor.: à propos. - ex tempore, Cic.: sur-le-champ; à la hâte. - ex improviso, Cic.: à l'improviste. - ex insidiis, Cic.: par trahison. [ABCU]B - ex-, e-, ec-(devant f), ef-, préfixes: [st1]1 [-] mouvement vers le dehors, enlèvement, éloignement: - e-gredi → ex + gradior: sortir. - e-jicere: chasser de. - ef-fugere: s'enfuir. - ex-cusare → ex + causa: excuser, éloigner de la cause. - ex-onerare: décharger. [st1]2 [-] mouvement vers le haut: - ex-tollere: élever. - ex-crescere: croître. [st1]3 [-] privation, valeur négative: - e-gelidus: tiède, qui n'est plus gelé. - e-rudire → ex + rudis: dégrossir. - ex-heredere: priver d'héritage, déshériter. [st1]4 [-] achèvement: - ex-aedificare: achever de bâtir. - ex-sequi: suivre jusqu'au bout. - ex-plere: remplir complètement, combler. - ef-ficere: achever. [st1]5 [-] valeur intensive: - ex-clamare: élever fortement la voix, crier. - ex-petere: désirer ardemment. - e-durus: très dur, insensible. - ex-optatus: vivement désiré. - ex-spoliare: dépouiller entièrement.* * *Ex diuitiis iuuentutem luxuria atque auaritia vna cunsuperbia inuasere. Sallust. A cause des richesses, ou Par les richesses.\Resinam ex melle AEgyptiam vorato. Plaut. Avec du miel.\Ei ex aliis Gallis maximam fidem habebat. Caesar. Entre tous, etc. ou Plus que à tous les autres.\Ex abundanti. Quintil. D'abondant.\Ex_aduersum ei loco tonstrina erat quaedam. Terent. De l'autre costé, Vis à vis.\Ex aequo. Liu. Selon equité, Equitablement.\Partiri discrimen ac periculum ex aequo. Tacit. Egualement.\Ex aequo et bono non fit. Terent. A la vraye equité et raison.\Ex aequo fertilis. Plin. Aussi fertile que l'autre.\Ex aequo viuere cum aliquo, Id est, aequa conditione. Plin. Per à compaignon.\Ex alto repetere aliquid. Sallust. Cercher un propos de bien loing, de bien hault.\Ex animo miser. Plaut. Fasché et travaillé en son esprit.\Ex animo amicus. Cic. De cueur.\Ex animo solicitus. Plaut. Chagrin en soymesme.\Ex animo dicere. Terent. De cueur, Sans faintise, naifvement.\Ex animo velle factum. Terent. De bon cueur.\Ex animo amare. Cic. Du bon du cueur, Sans fiction, Cordialement.\Ex animo facere. Terent. De bon cueur, De courage.\Ex animi sententia. Cic. A ma conscience, Selon que je le pense.\Ex ante. Liu. Annona ex ante conuecta copia nihil mutauit. Qui avoit esté apporté devant.\Ex ante diem Nonarum Iuniarum. hoc est, ex Nonis Iuniis. Cic. Depuis le cinquiesme jour de Juing.\Ex aperto. Liu. A descouvert.\Ex argumento. Plin. Pour raison de ce, en signifiance de ce.\Ex arte dicere. Cic. Par art, Selon l'art.\Audiui te ex hoc. Plaut. Je t'ay desja ouy dire cela.\Audiui ex eo. Plaut. Je luy ay ouy dire.\Ex Aulide Philocrates. Plaut. Qui est de ce pays là.\Ex authoritate Pontificum. Plin. iunior. Par l'ordonnance des prelats.\Ex bono et aequo. Iulianus. Selon l'equité, et sans garder la rigueur.\Ex ea causa. Plin. Pour ceste cause.\Ex commodo mandere. Colum. Manger à loisir.\Ex_compacto. Suet. De faict a pensé, Ainsi qu'ils avoyent accordé, Par complot, Selon qu'ils estoyent convenuz.\Capere dolorem ex aliquo. Terent. D'aucun.\Ex_malo principio, magna familiaritas conflata est. Terent. D'un mauvais commencement.\Condemnatus ex inuidia. Plin. iunior. Par envie.\Ex aliis cognoscere aliquem. Cic. Par le recit et rapport des autres.\Ex literis alicuius aliquid cognoscere. Cice. Par les lettres d'aucun.\Comparare sua commoda ex incommodis alterius. Terent. Faire son prouffit en dommageant autruy.\Coniicitur in morbum ex aegritudine. Plaut. D'ennuy il est devenu malade.\Ex consilio iurisperitorum. Cic. Par le conseil.\Ex consuetudine. Cic. Selon la coustume.\Ex copia piscaria consulere licebit quod emam. Plaut. Selon l'abondance de poisson que je voiray qu'il y aura.\Ex continenti, pro Statim. Iustinus. Incontinent.\Ex contrario, pro Econtrario. Caesar. Au contraire.\Corruptus ex adolescente optimo. Plaut. Qui est devenu de bon mauvais.\Corruptus ex amore. Plaut. Gasté par amour.\Demens ex peregrina. Terent. D'amour qu'il ha en, etc.\Ex denuntiato. Seneca. Apres denontiation faicte et advertissement.\Ex destinato. Sueton. De propos deliberé.\Ex dignitate visum est. Liu. Il a semblé estre plus honneste.\Ex diuerso, et Dissimile. Plin. iunior. Contraire.\Ex die hoc. Plaut. Dés aujourdhuy.\Datus aduocatus ex iudicibus. Plin. iunior. Du nombre des juges.\Quae ex periculo eius tantum discrimen adierunt. Plin. iunior. Par son danger.\Excedere ex pueris. Cic. Sortir hors d'enfance.\Ex dignitate tribuere alicui. Cic. Ayant regard à son estat et dignité.\Ex ea re est in culpa. Terent. Pour raison de cela, Touchant cela, C'est sa faulte de cela.\Ex eo die. Plin. iunior. Depuis ce temps là.\Ex eo fit vt, etc. Cic. De cela advient que, etc.\Multa sunt ex eodem genere. Cic. Il y en a beaucoup de mesme sorte et facon.\Ex equo pugnare. Plin. A cheval.\Euasit ex aqua. Plaut. De l'eaue.\Ex eueutu rerum. Tacit. Selon que les choses adviendroyent.\Exire ex vrbe. Cic. Sortir de la ville.\Eximere ex reis. Cic. Declairer une accusation et delation faicte d'aucun crime à l'encontre d'aucun non recevable, Donner congé à la partie accusee contre l'accusateur et delateur à faulte de comparoir.\Diem ex die expectabam, vt statuerem quid esset faciendum. Cic. De jour en jour.\Exponere ex memoria. Cic. Par coeur.\Factus ex Oratore arator. Cic. D'un orateur laboureur.\Facere ex more. Plin. iunior. Selon la coustume.\Facere ex necessitate, vel abolere, pro Necessario: cui opponitur Sponte. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.\Ex facili, pro Facile. Plin. Facilement.\Illud non fit ex vera vita. Terent. Cela ne se faict pas pour raison que tu faces ton debvoir.\Haeres ex besse relictus. Plin. iunior. Laissé heritier pour les deux tiers.\Ex hac re. Terent. De ceci.\Ex hoc solicita. Terent. Pour ce.\Ex illo: Sub. tempore. Virgil. Depuis ce temps là.\Impressa exannulo imago. Plaut. Avec un anneau, De son anneau et cachet.\Ex_improuiso. Cic. Contre esperance, Soubdain, Contre l'attente, Sans y avoir pensé, A despourveu, A pied levé, En sursault, A l'impourveu.\Incendium ex amore. Plaut. D'amour.\Ex_industria. Liu. Tout à espreu, Tout de gré.\Insanire ex iniuria. Terent. Enrager du tort qu'on nous fait.\Ex insidiis aucupari quam rem agat quis. Plaut. Guetter, S'embuscher, Se mettre en embusche pour guetter que fait aucun.\Ex insidiis verba dare. Plaut. Tascher, ou Guetter à tromper aucun.\Ex insidiis interire. Cic. Estre tué par embusches.\Ex insolentia. Liu. Pour ne l'avoir pas accoustumé.\Ex insperato. Liu. Sans y avoir pensé, A despourveu, A pied levé.\Ex_integro aliquid agere. Plin. iunior. Derechef, Tout de nouveau.\Ex interuallo. Liu. Cic. Par, ou Apres longue espace de temps.\Iudicare aliquem ex aliorum ingeniis. Terent. Selon la nature des autres.\Ex iure manu consertum vocare, Id est, ad conserendum. Varro. Sommer en jugement un defendeur en matiere petitoire d'aller sur le lieu contentieux pour y debatre chascun son droict de parolle, et ce faict, en prendre une motte de terre, et la porter en jugement: et sur icelle instituer son action et former sa demande, tout ainsi comme si le Preteur eust esté sur le lieu contentieux.\Non ex iure manu consertum, sed magis ferro rem repetunt. Cic. Ils veulent ravoir les choses par voye de faict, et non par justice.\Laborare ex pedibus. Cic. Avoir la goutte aux pieds.\Lar ex hac familia. Plaut. De ceste famille.\Ex lege repetere ab aliquo pecuniam. Cic. Faire poursuyte de quelque somme suyvant certaine loy.\Ex legibus omnes Respublicae optime administrantur. Cic. Par les loix.\Lorica ex aere. Virgil. D'arain.\Reuenire ex longinquo. Tacit. Revenir de loingtain pays.\Ex longo: Sub tempore. Virgil. De long temps.\Mors consequuta est ex aegritudine. Terent. Elle est morte d'ennuy.\Ex more. Liu. Selon la coustume.\Miser ex amore. Plaut. D'amour.\Noscere potes ex me. Terent. Par moy.\Ex natura aliquid gerere. Sueton. Suyvant sa nature.\Ex natura auidus. Plin. De nature.\Ex numero disertorum homo. Cic. Du nombre.\Ex obliquo. Plin. De costé.\Ex occasione ementium. Plin. Selon que les acheteurs viennent, où en ont affaire.\Ex occulto latrocinari. Plin. En cachette.\Euanuit ex oculis. Virgil. De devant les yeulx.\Vnus ex omnibus ciuibus probus. Plaut. De tous les citoyens, Entre tous.\Ex omnibus seculis. Cic. Depuis que le monde est monde.\Nec ex_opinato aduersum hostem inuadat. Liu. Contre toute esperance, A despourveu.\Ex opinione hominum atque fama aliquid scribere. Cic. Suyvant le commun bruit.\Ex ordine. Virgil. Tout de suite, D'ordre, Par ordre.\Ortum ex me, ex te. Plaut. C'est de par moy, J'en suis cause.\Ex parte maiore. Plin. Pour la plus grande partie.\Ex parte. Liu. En partie.\Ex pari gratia atruli tibi eam. Plaut. Pour la pareille, Pour te rendre le plaisir.\Ex praecepto. Plin. Suyvant le commandement qui leur avoit esté faict. \ Ex poenitentia. Sueton. Par repentance.\Ex praeparato. Liu. De guet a pensé.\Ex praescripto. Columel. Selon qu'autruy nous a commandé et monstré, et limité.\Ex_praeterito. Liu. Du passé.\Procul ex occulto. Terent. De loing estant caché.\Ex propinquo praeliari. Liu. De pres.\Ex professo. Quintil. Apertement, Sans desguiser ou dissimuler.\Ex prouocatione dimicare. Plin. Combatre à l'encontre de celuy qui nous a desfié et appelé.\Nemo accersitor ex proximo. Plin. iunior. D'ici pres, De chez noz prochains voisins.\Ex quo fit vt animosior, etc. Cic. Dont advient.\Ex quo: Sub. tempore. Liu. Duodequadragesimo ferme anno ex quo regnare coeperat. Depuis le temps qu'il avoit commencé à regner.\Ex quo nominata amicitia. Cic. Dont.\Ex quo manifestum est, principum disciplinam capere etiam vulgus. Plin. iunior. Dont il appert que, etc.\Quaerere ex aliquo, pro Interrogare. Cic. Demander à aucun.\Ex re tua fuerit. Plaut. Ce sera ton prouffit.\Ex Republica facere. Cic. Au prouffit et utilité de la Republique.\Ex re et ex tempore constituere aliquid. Cic. Selon que l'affaire et le temps se porteront.\Sanus non est ex amore. Plaut. D'amour qu'il ha en elle.\Scire ex aliquo. Terent. De par aucun.\Ex scripto. Liu. Par escript, Par livre.\Ex mea sententia. Plaut. Selon mon vouloir et desir, Comme je vouloye, A mon gré.\Ex sententia non sum hero. Plaut. Je ne suis point au gré de mon maistre, Je ne luy play point.\Ex sententia seruire hero. Plaut. A son gré.\Ex sententia seruus. Plaut. Aggreable.\Ex se nimium exhibet negotii. Plaut. De soymesme.\Ex se hunc reliquit filium. Plaut. Yssu de son corps.\Ex sese aliud magis habet. Terent. Il ha quelque chose qui luy touche de plus pres.\Ex sua quisque parte. Cic. Chascun pour sa part.\Ex somno timere. Cels. Apres avoir dormi.\Ex superuacuo. Liu. Superfluement, Inutilement.\Ex ipsa re mihi incidit suspicio. Terent. Il me veint en souspecon, voyant la chose comme elle alloit.\Ex_tempore parare. Sallust. Sur le champ, Tout à coup, Sans y penser, Tout à l'heure mesme, Selon le temps, Selon que l'affaire le requiert.\Audiuimus alium non ab initio fecisse, sed ex tempore aliquo confecisse. Cic. On nous raconte d'un autre qui au commencement ne souloit point faire de papier journal, qui neantmoins dés quelque temps apres en feit.\Ex illo tempore. Virgil. Depuis ce temps là.\In quibus officium ex tempore quaeritur. Cic. Selon le temps.\Ex_templo. Liu. Soubdainement, Incontinent, Tantost.\Ex toto. Plin. Du tout, Totalement.\Ex_transuerso quidam adortus transfigit. Liu. De costé, De travers, A la traverse. \ Ex tuto. Liu. Seurement, En seureté.\Ex vano. Liu. En vain.\Ex verbis tuis. Plaut. Selon que tu dis, A te ouir parler.\Celebrare facta alicuius ex veritate. Tacit. Au vray, Selon la verité.\Ex vero nomine vocor Robertus. Plautus. Mon vray nom est Robert.\Venire ex gratia in inuidiam. Plin. iunior. Venir de grace et credit à estre hay.\Ex summis opibus, viribusque vsque experire, nitere. Plaut. Tasche de tout ton povoir, et de toute ta force.\Illud accidit valde ex voluntate. Cic. Selon mon vouloir.\Ingredi aliquid ex voluntate alterius. Quintil. Du vouloir.\Vocare panem ex iure hesterno. Terent. Mouillé et trempé au brouet du jour de devant.\Ex voto. Plaut. Suyvant le veu, Par le veu.\Ex vino vacillantes. Quintil. D'avoir trop beu.\Ex vtero. Plaut. Dés qu'il estoit encore au ventre de sa mere.\Ex vsu tuo est. Plaut. C'est pour ton prouffit. -
29 secus
[st1]1 [-] sĕcŭs, adv.: - [abcl][b]a - loin. - [abcl]b - autrement, différemment. - [abcl]c - autrement qu'il ne faut, mal.[/b] - non multo secus, Cic.: [pas bien loin], à peu de chose près, peu s'en faut, environ. - hora fere undecima aut non multo secus, Cic. Mil. 29: à la onzième heure environ, ou peut s'en faut. - haud secus, Virg. En. 2, 382: pareillement, ainsi, de la même manière. --- cf. Virg. En. 12. 9; Tac. An. 6, 10, etc. - avec gén. neque multo secus in iis virium, Tac. An. 4, 5: et il n'y avait pas en elles une grande différence de force, elles n'étaient guère inférieures en force. - fit obviam Clodio hora fere undecima aut non multo secus, Cic. Mil. 10, 29: il rencontre Clodius à la onzième heure ou environ. - nisi quid tua secus sententia est, Plaut.: à moins que tu ne sois d'un avis différent. - quod secus est? Plaut.: quelle différence y a-t-il? - nemo dicet secus, Cic. Br. 293: personne ne dira autrement, le contraire. - recte secusne? Cic. Ac. 2, 135: est-ce à raison ou à tort? --- cf. Cic. Fin. 3, 44. - recte an secus, Pis. 68; bene aut secus, Liv. 7, 6: bien ou mal. - honestis an secus amicis uteretur, Tac. An. 13, 6: [il montrerait] s'il avait de bons ou de mauvais amis = s'il plaçait bien ou mal son amitié. - longe secus, Cic.: bien autrement. - quod si ita esset, ut quisque minimum esse in se arbitraretur, ita ad amicitiam esset aptissimus; quod longe secus est, Cic. Lael.: s'il en était ainsi, moins on aurait de confiance en ses propres forces et plus on serait capable d'amitié; or, c'est tout le contraire. - paulo secus, Cic.: un peu différemment. - recte an secus, nihil ad nos, Cic.: bien ou mal, cela ne nous regarde pas. - bene aut secus, Liv.: à tort ou à raison, bien ou mal. - utilis aut secus, Quint.: utile ou nuisible. - secus procedere, Sall. (secus cadere, Tac.): échouer. - secus quam ou secus atque, Cic.: autrement que. - ne quid fiat secus quam volumus, Cic. Att. 6, 2, 2: pour que rien n'arrive contre notre désir. - non secus ou haud secus: non autrement, comme. - non secus ac ou non secus atque ou non secus quam: non autrement que. - non dixi secus ac sentiebam, Cic.: je n'ai pas parlé autrement que je ne pensais. - eosque, qui secus quam decuit vixerunt, peccatorum suorum tum maxume paenitet, Cic. Div. 1: et quand ils ont vécu autrement qu'ils n'auraient dû, c'est alors qu'ils se repentent profondément de leurs fautes. - avec abl. abs. - haud secus quam silvis montibusque accensis, Liv. 22: comme si l'on avait mis le feu aux forêts et aux montagnes. - avec subj. de la sub. de cond. - non secus ac si ou haud secus quam si: non autrement que si, comme si. - tecum agam, non secus ac si meus esset frater, Cic. Mur.: j'agirai avec toi comme j'agirais à l'égard de mon frère. - haud secus, quam si in Capitolio immolaturus esset, sacrificium amplius solito apparari jussit, Liv. 45: il fit préparer un sacrifice plus pompeux que de coutume, tout comme s'il allait l'offrir au Capitole. - haud secus quam si in insidias incidissent, Liv. 2: comme s'ils étaient tombés dans une embuscade. - ordines tamen servantes, haud secus quam si imperio ducis cederet integra acies, Liv.: mais en gardant leur rang, comme si une armée intacte reculait sur ordre de son chef. - secus loqui de aliquo, Tac.: parler de qqn autrement qu'il ne convient, tenir des propos déplacés sur qqn. - ne quid de collega secus scriberet, Liv. 8: pour ne rien écrire de défavorable sur son collègue. [st1]2 [-] sĕcŭs, n. indécl.: c. sexus: sexe. - employé en gén. à l'acc. de relation is quem virile secus habebat, Asell. d. Gell. 2, 13, 5: l'enfant qu'il avait du sexe masculin. - cf. Gell. 3, 10, 7; Sisenna d. Non. 222, 27; Sall. d. Non. 222, 25. - liberorum capitum virile secus ad decem milia capta, Liv. 26: on fit environ dix mille prisonniers, tous de condition libre et de sexe masculin. - cf. Liv. 31, 44, 4; Tac. H. 5, 13. - au nomin., Tac. An. 4, 62. [st1]3 [-] sĕcŭs, prép. + acc. = secundum. - secus mare: le long de la mer. [st1]4 [-] sĕcŭs en composition - altrinsecus, adv.: - [abcl]a - de l'autre côté. - [abcl]b - des deux côtés, de part et d'autre. - utrimquesecus (utrinquesecus), adv.: de part et d'autre. - circumsecus, adv.: Apul. tout autour. - extrinsecus, adv.: - [abcl]a - au dehors, en dehors, à l'extérieur. - [abcl]b - hors de propos. - [abcl]c - en outre, en plus. - intrinsecus, adv.: intérieurement, au-dedans; de l'intérieur.* * *[st1]1 [-] sĕcŭs, adv.: - [abcl][b]a - loin. - [abcl]b - autrement, différemment. - [abcl]c - autrement qu'il ne faut, mal.[/b] - non multo secus, Cic.: [pas bien loin], à peu de chose près, peu s'en faut, environ. - hora fere undecima aut non multo secus, Cic. Mil. 29: à la onzième heure environ, ou peut s'en faut. - haud secus, Virg. En. 2, 382: pareillement, ainsi, de la même manière. --- cf. Virg. En. 12. 9; Tac. An. 6, 10, etc. - avec gén. neque multo secus in iis virium, Tac. An. 4, 5: et il n'y avait pas en elles une grande différence de force, elles n'étaient guère inférieures en force. - fit obviam Clodio hora fere undecima aut non multo secus, Cic. Mil. 10, 29: il rencontre Clodius à la onzième heure ou environ. - nisi quid tua secus sententia est, Plaut.: à moins que tu ne sois d'un avis différent. - quod secus est? Plaut.: quelle différence y a-t-il? - nemo dicet secus, Cic. Br. 293: personne ne dira autrement, le contraire. - recte secusne? Cic. Ac. 2, 135: est-ce à raison ou à tort? --- cf. Cic. Fin. 3, 44. - recte an secus, Pis. 68; bene aut secus, Liv. 7, 6: bien ou mal. - honestis an secus amicis uteretur, Tac. An. 13, 6: [il montrerait] s'il avait de bons ou de mauvais amis = s'il plaçait bien ou mal son amitié. - longe secus, Cic.: bien autrement. - quod si ita esset, ut quisque minimum esse in se arbitraretur, ita ad amicitiam esset aptissimus; quod longe secus est, Cic. Lael.: s'il en était ainsi, moins on aurait de confiance en ses propres forces et plus on serait capable d'amitié; or, c'est tout le contraire. - paulo secus, Cic.: un peu différemment. - recte an secus, nihil ad nos, Cic.: bien ou mal, cela ne nous regarde pas. - bene aut secus, Liv.: à tort ou à raison, bien ou mal. - utilis aut secus, Quint.: utile ou nuisible. - secus procedere, Sall. (secus cadere, Tac.): échouer. - secus quam ou secus atque, Cic.: autrement que. - ne quid fiat secus quam volumus, Cic. Att. 6, 2, 2: pour que rien n'arrive contre notre désir. - non secus ou haud secus: non autrement, comme. - non secus ac ou non secus atque ou non secus quam: non autrement que. - non dixi secus ac sentiebam, Cic.: je n'ai pas parlé autrement que je ne pensais. - eosque, qui secus quam decuit vixerunt, peccatorum suorum tum maxume paenitet, Cic. Div. 1: et quand ils ont vécu autrement qu'ils n'auraient dû, c'est alors qu'ils se repentent profondément de leurs fautes. - avec abl. abs. - haud secus quam silvis montibusque accensis, Liv. 22: comme si l'on avait mis le feu aux forêts et aux montagnes. - avec subj. de la sub. de cond. - non secus ac si ou haud secus quam si: non autrement que si, comme si. - tecum agam, non secus ac si meus esset frater, Cic. Mur.: j'agirai avec toi comme j'agirais à l'égard de mon frère. - haud secus, quam si in Capitolio immolaturus esset, sacrificium amplius solito apparari jussit, Liv. 45: il fit préparer un sacrifice plus pompeux que de coutume, tout comme s'il allait l'offrir au Capitole. - haud secus quam si in insidias incidissent, Liv. 2: comme s'ils étaient tombés dans une embuscade. - ordines tamen servantes, haud secus quam si imperio ducis cederet integra acies, Liv.: mais en gardant leur rang, comme si une armée intacte reculait sur ordre de son chef. - secus loqui de aliquo, Tac.: parler de qqn autrement qu'il ne convient, tenir des propos déplacés sur qqn. - ne quid de collega secus scriberet, Liv. 8: pour ne rien écrire de défavorable sur son collègue. [st1]2 [-] sĕcŭs, n. indécl.: c. sexus: sexe. - employé en gén. à l'acc. de relation is quem virile secus habebat, Asell. d. Gell. 2, 13, 5: l'enfant qu'il avait du sexe masculin. - cf. Gell. 3, 10, 7; Sisenna d. Non. 222, 27; Sall. d. Non. 222, 25. - liberorum capitum virile secus ad decem milia capta, Liv. 26: on fit environ dix mille prisonniers, tous de condition libre et de sexe masculin. - cf. Liv. 31, 44, 4; Tac. H. 5, 13. - au nomin., Tac. An. 4, 62. [st1]3 [-] sĕcŭs, prép. + acc. = secundum. - secus mare: le long de la mer. [st1]4 [-] sĕcŭs en composition - altrinsecus, adv.: - [abcl]a - de l'autre côté. - [abcl]b - des deux côtés, de part et d'autre. - utrimquesecus (utrinquesecus), adv.: de part et d'autre. - circumsecus, adv.: Apul. tout autour. - extrinsecus, adv.: - [abcl]a - au dehors, en dehors, à l'extérieur. - [abcl]b - hors de propos. - [abcl]c - en outre, en plus. - intrinsecus, adv.: intérieurement, au-dedans; de l'intérieur.* * *Secus, Praepositio, accusatiuo iungitur: vt Secus decursus aquarum. Aupres.\Secus, Aduerbium. Cic. Autrement.\Coepi secus agere, atque initio dixeram. Cic. Autrement que je n'avoye, etc.\Secus interpretari. Sueton. Juger mal des choses. B. -
30 mos
mōs, mōris, m. - sine more: - [abcl]a - sans mesure, sans frein, sans bornes, violemment. - [abcl]b - sans loi, sans règle. - [abcl]c - contrairement à la règle. - atra tempestas sine more furit, Virg. En. 5: une noire tempête se déchaîne avec une violence inouïe. [st1]1 [-] volonté (de qqn), désir, caprice. - suo more vivere, Ter.: vivre à sa fantaisie, vivre à sa guise. - alieno more vivere, Ter.: vivre selon le caprice d'autrui, dépendre des autres. - morem gerere alicui: faire la volonté de qqn, obéir à qqn, être complaisant pour qqn. - geram tibi morem, Cic. Tusc. 1: je me plierai à ce que tu désires. - cum Dion non desisteret obsecrare Dionysium ut Platonem Athenis arcesseret, ille, qui in aliqua re vellet patrem imitari, morem ei gessit, Nep.: comme Dion ne cessait de supplier Denys de faire venir Platon d’Athènes, ce tyran, qui voulait sur quelque point faire comme son père, fit ce qu'il désirait. - regis voluntati morem gerendum putavit, Nep.: il crut devoir obéir à la volonté du roi. - gestus est ei mos, tresque legati Athenas missi sunt, Nep.: on fit ce qu'il voulait et on envoya trois députés à Athènes. - adulescenti morem gestum oportuit, Ter. Ad.: il fallait se plier aux caprices de ce jeune homme. - molestus certe ei fuero atque animo morem gessero, Ter. And.: je lui aurai du moins fait de la peine et j'aurai déchargé ma colère. [st1]2 [-] coutume, usage, tradition; droit coutumier. - mos: loi non écrite, usage, tradition, coutume [] lex: loi écrite. - morem facit usus, Ov.: l'usage fait loi. - mos hominum (moris hominum) est ut: les hommes ont pour habitude de. - mos est ut...: l'usage est que... - mos est + inf.: c’est une coutume de. - majorum more: suivant la coutume des ancêtres, suivant la tradition. - nostro more: suivant nos usages. - sine more facinus, Stat.: crime sans exemple, crime inouï. - praeter morem, Ter.: contre la coutume. - in morem venire: passer en usage. - quod moris est (ut moris est), Tac.: comme c'est l'usage. - reis moris est summittere capillum, Plin. Ep. 7: la coutume des accusés est de laisser pousser leurs cheveux. - moris est ab imperatore consules invitari ad cenam, Val.-Max.: il est d'usage que les consuls soient invités à dîner par le général. - negavit moris esse Graecorum ut in convivio virorum accumberent mulieres, Cic. Verr. 2, 1: il affirma qu'il n'est pas dans l'habitude des Grecs que les femmes paraissent dans un festin à côté des hommes. - fecerat sibi morem Alexamenus circumeundi, Liv. 35: Alexamène avait pris l'habitude de parcourir... [st1]3 [-] surtout au plur. conduite, procédé, manière d'agir, genre de vie, habitude, caractère, moeurs, naturel. - qui istic mos est? Ter. Heaut.: quelle est cette manière d'agir? - corrumpunt mores bonos colloquia mala, Vulg. 1 Cor. 15: les mauvaises compagnies corrompent les bonnes moeurs. - est mos hominum, ut nolint eundem pluribus rebus excellere, Cic. Br. 84: les hommes ont l'habitude de ne pas vouloir que la même personne excellent en plusieurs domaines à la fois. - periere mores, Sen.: c'en est fait de la vertu! - mores feri immanisque natura, Cic. Rosc. Am. 13: des moeurs féroces et un naturel barbare. - mores perditi, Cic.: moeurs perverses. - conveniunt mores; valeant qui inter nos discidium volunt, Ter. And.: nos caractères s'accordent; au diable ceux qui veulent nous brouiller! - nota tibi est hominis probitas, Caesar, noti mores, Cic. Dej.: tu connais, César, la probité de cet homme, tu connais son caractère. [st1]4 [-] règle de conduite, loi, norme. - constituere regni mores, Liv.: fixer les règles du gouvernement. - pacis imponere morem, Virg.: imposer les conditions de la paix. - moresque viris et moenia ponet, Virg. En. 1: et il établira pour ses hommes des lois et des remparts. [st1]5 [-] manière d'être, manière, état, nature. - mores siderum, Plin.: cours des astres. - mos caeli, Virg.: l'état du ciel. - more ou in morem ou ad morem + gén.: à la manière de, comme. - in morem stagni, Virg.: comme un lac. - pecudum in morem, Flor.: comme des troupeaux.* * *mōs, mōris, m. - sine more: - [abcl]a - sans mesure, sans frein, sans bornes, violemment. - [abcl]b - sans loi, sans règle. - [abcl]c - contrairement à la règle. - atra tempestas sine more furit, Virg. En. 5: une noire tempête se déchaîne avec une violence inouïe. [st1]1 [-] volonté (de qqn), désir, caprice. - suo more vivere, Ter.: vivre à sa fantaisie, vivre à sa guise. - alieno more vivere, Ter.: vivre selon le caprice d'autrui, dépendre des autres. - morem gerere alicui: faire la volonté de qqn, obéir à qqn, être complaisant pour qqn. - geram tibi morem, Cic. Tusc. 1: je me plierai à ce que tu désires. - cum Dion non desisteret obsecrare Dionysium ut Platonem Athenis arcesseret, ille, qui in aliqua re vellet patrem imitari, morem ei gessit, Nep.: comme Dion ne cessait de supplier Denys de faire venir Platon d’Athènes, ce tyran, qui voulait sur quelque point faire comme son père, fit ce qu'il désirait. - regis voluntati morem gerendum putavit, Nep.: il crut devoir obéir à la volonté du roi. - gestus est ei mos, tresque legati Athenas missi sunt, Nep.: on fit ce qu'il voulait et on envoya trois députés à Athènes. - adulescenti morem gestum oportuit, Ter. Ad.: il fallait se plier aux caprices de ce jeune homme. - molestus certe ei fuero atque animo morem gessero, Ter. And.: je lui aurai du moins fait de la peine et j'aurai déchargé ma colère. [st1]2 [-] coutume, usage, tradition; droit coutumier. - mos: loi non écrite, usage, tradition, coutume [] lex: loi écrite. - morem facit usus, Ov.: l'usage fait loi. - mos hominum (moris hominum) est ut: les hommes ont pour habitude de. - mos est ut...: l'usage est que... - mos est + inf.: c’est une coutume de. - majorum more: suivant la coutume des ancêtres, suivant la tradition. - nostro more: suivant nos usages. - sine more facinus, Stat.: crime sans exemple, crime inouï. - praeter morem, Ter.: contre la coutume. - in morem venire: passer en usage. - quod moris est (ut moris est), Tac.: comme c'est l'usage. - reis moris est summittere capillum, Plin. Ep. 7: la coutume des accusés est de laisser pousser leurs cheveux. - moris est ab imperatore consules invitari ad cenam, Val.-Max.: il est d'usage que les consuls soient invités à dîner par le général. - negavit moris esse Graecorum ut in convivio virorum accumberent mulieres, Cic. Verr. 2, 1: il affirma qu'il n'est pas dans l'habitude des Grecs que les femmes paraissent dans un festin à côté des hommes. - fecerat sibi morem Alexamenus circumeundi, Liv. 35: Alexamène avait pris l'habitude de parcourir... [st1]3 [-] surtout au plur. conduite, procédé, manière d'agir, genre de vie, habitude, caractère, moeurs, naturel. - qui istic mos est? Ter. Heaut.: quelle est cette manière d'agir? - corrumpunt mores bonos colloquia mala, Vulg. 1 Cor. 15: les mauvaises compagnies corrompent les bonnes moeurs. - est mos hominum, ut nolint eundem pluribus rebus excellere, Cic. Br. 84: les hommes ont l'habitude de ne pas vouloir que la même personne excellent en plusieurs domaines à la fois. - periere mores, Sen.: c'en est fait de la vertu! - mores feri immanisque natura, Cic. Rosc. Am. 13: des moeurs féroces et un naturel barbare. - mores perditi, Cic.: moeurs perverses. - conveniunt mores; valeant qui inter nos discidium volunt, Ter. And.: nos caractères s'accordent; au diable ceux qui veulent nous brouiller! - nota tibi est hominis probitas, Caesar, noti mores, Cic. Dej.: tu connais, César, la probité de cet homme, tu connais son caractère. [st1]4 [-] règle de conduite, loi, norme. - constituere regni mores, Liv.: fixer les règles du gouvernement. - pacis imponere morem, Virg.: imposer les conditions de la paix. - moresque viris et moenia ponet, Virg. En. 1: et il établira pour ses hommes des lois et des remparts. [st1]5 [-] manière d'être, manière, état, nature. - mores siderum, Plin.: cours des astres. - mos caeli, Virg.: l'état du ciel. - more ou in morem ou ad morem + gén.: à la manière de, comme. - in morem stagni, Virg.: comme un lac. - pecudum in morem, Flor.: comme des troupeaux.* * *Mos, moris, masc. gen. Honorable coustume, ou Bonne et louable maniere de vivre.\Mores laudantur qui sunt ex placido et concitato mitissimi. Colum. Les conditions, Les meurs bonnes ou mauvaises.\Mos obliuisci hominibus, neque nouisse quoius nihili sit facienda gratia. Plaut. C'est la coustume des hommes, ou leur maniere de faire, C'est la facon et la guise.\- mos nunquam illi fuit patri meo, Vt exprobraret quod bonus faceret boni. Plau. Jamais mon pere n'eut ceste maniere de faire, etc.\Vt mos est. Cic. Ainsi qu'il est de coustume.\Moris est. Cic. Negauit moris esse Graecorum vt in conuiuio, etc. Ce n'estoit point la coustume des Grecs.\More habent licentiam. Plaut. Par la coustume.\Petere honorem pro flagitio, more fit. Plaut. C'est la coustume.\More rotat fundae. Ouid. Comme une sonde.\More magis hoc quidem scribo, quam quo te admonendum putem. Cic. Par coustume, ou suyvant ma coustume et maniere de faire.\More hominum euenit, vt quod sim nactus mali, Prius rescisceres tu, quam ego quod tibi euenit boni. Terent. Comme il advient communeement à tout le monde.\Quibus more maiorum concessum est, vel omnes adire prouincias, etc. Cic. Par la coustume, ou Selon la coustume des anciens, Ainsi qu'il est accoustumé d'ancienneté.\More noualium proscindatur terra. Colum. A la facon de, etc.\More meo. Cic. Selon ma coustume et maniere de faire, A ma guise, A ma mode.\Nouo more aliquid facere. Cic. Faire une chose qu'on n'a point accoustumé de faire.\Multi more isto atque exemplo viuunt, quos quum censeas Tibi amicos, reperiuntur falsi falsimoniis. Plaut. En ceste maniere, ou Beaucoup ont ceste maniere de vivre, ceste mode et guise ou facon.\Ad morem. Quintil. Materias sibiipsi fingunt, et ad morem actionum prosequuntur. A la maniere de, etc.\De more. Virgil. Selon la coustume.\Ex more. Horat. Selon la coustume.\Priscoque deos ex more precatus. Ouid. A la maniere ancienne, A la mode du temps jadis.\In morem fluminis. Virgil. A la facon et maniere d'un fleuve.\Est hoc in more positum, institutoque maiorum, vt ii qui, etc. Cic. C'est une chose accoustumee de toute ancienneté.\Eas potissimum religiones tenerent, quae essent in more maiorum. Cic. Que les anciens avoyent accoustumé.\Moribus, Pro more et consuetudine. Cic. Et de fundo Cecinna moribus deduceretur. Selon la maniere accoustumee, Selon la coustume.\AEqui mores modicis erroribus. Iuue. Doulx et gracieux aux petites faultes.\Bonis moribus conuenit. Iustinianus. Il est d'honneste. Bud.\Bonus mos. Plaut. Bonne facon de faire.\Intorti mores. Pers. Depravez et corrompuz.\Curui mores. Pers. Vices.\Pallentes mores. Pers. Qui rendent l'homme palle, Vices pour lesquels l'homme pallist, craignant d'en estre reprins et puni.\Praeclarum a maioribus morem accepimus rogandi iudicis. Cic. Nous avons prins et receu de noz ancestres une louable coustume.\Adumbrare morem alicuius. Curtius. Faire comme luy, Imiter sa maniere de faire.\Maternosque bibit mores, exemplaque discit. Claudian. Elle apprend les conditions de sa mere dés la mamelle, dés son enfance.\Condere mores alicuius gentis. Curtius. Instituer, Reigler ses meurs.\Morem gerere alicui. Terent. Obeir et faire la volunté d'aucun.\Morem gerere animo. Plaut. Faire à son plaisir.\Pacis morem imponere populis. Virgil. Les loix et conditions de paix.\Perducere aliquid in morem. Ci. Amener, ou Tirer à coustume.\Prosternere mores ciuiles. Plin. Ruiner.\Pallentes radere mores. Pers. Reprendre les vices qui font pallir ceulx qui en sont entachez, de paour d'estre diffamez ou puniz.\Morem antiquum referre. Sueton. Ramener et reduire, ou remettre sus une ancienne coustume. -
31 faciō
faciō fēcī (old fut perf. faxo; subj. faxim), factus, ere; imper. fac (old, face); pass. fīō, fierī; pass imper. fī [2 FAC-], to make, construct, fashion, frame, build, erect, produce, compose: Lectulos faciundos dedit, T.: navīs: candelabrum factum e gemmis: de marmore signum, O.: pontem in Arare, Cs.: (fanum) a civitatibus factum, founded, L.: duumviri ad aedem faciendam, L.: statuam faciendam locare: (valvae) ad cludendum factae: comoedias, T.: sermonem: epigramma: verbum, speak: carmina, Iu.: scutis ex cortice factis, Cs.: auri pondera facti, wrought, V.—Of actions, to do, perform, make, carry on, execute: Opus, T.: officium, T.: Si tibi quid feci quod placeat, T.: proelium, join, Cs.: iter, Cs.: clamores: clamor fit: eruptiones ex oppido, Cs.: gradum: imperata, Cs.: promissum, fulfil: iudicium: deditionem, S.: fac periclum in litteris, put (him) to the test, T.: me advorsum omnia, oppose me in everything, T.: omnia amici causā: multa crudeliter, N.: initium, begin: praeter aetatem Facere, work too hard for your years, T.: perfacile factu esse, conata perficere, Cs.— To make, produce, cause, occasion, bring about, bring to pass: turbam, T.: ignem ex lignis: iniuriam, Cs.: causas morae, S.: ducis admirationem, excite, L.: luxuriae modum, impose, S.: fugam ex ripā fecit (i. e. fugavit), L.: somnum, induce, Iu.: metum insidiarum, excite, L.: silentio facto, L.: ne qua eius adventūs significatio fiat, become known, Cs.: faciam ut intellegatis: facito, ut sciam: putasne te posse facere, ut, etc.?: fieri potest, ut recte quis sentiat, it may happen: ita fit, ut adsint, it happens: faciendum mihi est, ut exponam, is incumbent: me Facit ut te moneam, compels, T.: facere non possum, quin mittam, etc., I cannot forbear: di faxint ne sit alter (cui, etc.): fac ne quid aliud cures, take care: domi adsitis, facite, T.: ita fac cupidus sis, ut, etc., be sure: iam faxo scies, T.: nulla res magis talīs oratores videri facit, quales, etc. (i. e. ut viderentur): hoc me Flere facit, O.— To make, acquire, obtain, gather, accumulate, gain, take, receive, incur, suffer: rem, T.: praedam, Cs.: pecuniam: stipendia, earn, S.: corhortīs, form, Cs.: corpus, grow fat, Ph.: viam sibi, force, L.: alqm suum, win as a friend, T.: terram suam, i. e. conquer, Cs.: vitae iacturam, Cs.: naufragium: damnum.— To make, render, grant, give, impart, confer: arbitria, H.: potestatem dicendi: sibi iure iurando fidem, give assurance, Cs.: Romanis animum, inspire, L.: copiam pugnandi militibus, L.: audientiam orationi: cui si libido Fecerit auspicium, i. e. if the whim seize him, H.: cognomen colli, L.: mihi medicinam, administer: nobis otia, V.: alcui dolorem: desiderium decemviros creandi, L.— To celebrate, conduct, give, perform, represent: cenas: res divinas: sacra pro civibus: cui (Iunoni), make offerings: vitulā pro frugibus, make sacrifice, V.: cum pro populo fieret: ut fieret, edere, L. — To practise, follow: naviculariam: mercaturas.— To make, depict, represent, assert, say, pretend: in libro se exeuntem e senatu: pugnam ex auro, V.: me unum ex iis feci, qui, etc., pretended to be: ex industriā factus ad imitationem stultitiae, L.: inpendere apud inferos saxum Tantalo: Fecerat et fetam Procubuisse lupam, V.: facio me alias res agere, make as if.—To suppose, assume, grant, admit (only imper. with obj clause): fac audisse (Glauciam): fac ita esse: fac (me) velle, V.— To make, constitute, choose, appoint, render: senatum firmiorem vestrā auctoritate: heredem filiam: exercitum sibi fidum, S.: iter factum conruptius imbri, H.: hi consules facti sunt: ex coriis utres fierent, S.: Candida de nigris, O.: si ille factus esset, had been chosen (consul): alqm certiorem facere, inform ; see certus: ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc., does not leave himself so much character.—Pass., to become, be turned into, be made: fit Aurum ingens coluber, V.: sua cuique deus fit dira cupido? V.— To put in possession of, subject to, refer to: omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt: omnem oram Romanae dicionis fecit, L.: dicionis alienae facti, L.— To value, esteem, regard, appraise, prize: parum id facio, S.: te maxumi, T.: quos plurimi faciunt: voluptatem minimi: dolorem nihili: istuc Aequi bonique facio, am content with, T.— To do (resuming the meaning of another verb): cessas ire ac facere, i. e. do as I say, T.: oppidani bellum parare: idem nostri facere, S.: ‘evolve eius librum’—‘Feci mehercule:’ bestiae simile quiddam faciunt (i. e. patiuntur): aut facere aut non promisse, Ct.: Sicuti fieri consuevit, to happen, S.— To do, act, deal, conduct oneself: Facere contra huic aegre, T.: tuis dignum factis feceris, will act like yourself, T.: bene: adroganter, Cs.: per malitiam, with malice: aliter, S.: facere quam dicere malle, act, S.: mature facto opus est, prompt action, S. — To act, take part, take sides: idem plebes facit, S.: idem sentire et secum facere Sullam: cum veritas cum hoc faciat, is on his side: nihilo magis ab adversariis quam a nobis: eae res contra nos faciunt: adversus quos fecerint, N.— To arrange, adjust, set: Vela, spread, V.: pedem, brace, V.— To be fit, be useful, make, serve, answer, do: Ad talem formam non facit iste locus, O.: ad scelus omne, O.: Stemmata quid faciunt? avail, Iu.* * *Ifacere, additional forms Vdo, make; create; acquire; cause, bring about, fashion; compose; accomplishIIfacere, feci, factus Vdo, make; create; acquire; cause, bring about, fashion; compose; accomplish -
32 arma
arma, ōrum, n. ( gen. plur. armūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155; Att. ap. Non. p. 495, 23, considered by Cic. in the connection armūm judicium as less correct than armorum) [cf. ARÔ, arariskô = to fit; arthron = joint; harmos = armus = joint, shoulder; artaô = artio, arto = to fit, to fit in closely; artios = fit, exact; artus = close, narrow; ars (artis) = the craft of fitting things; artifex, artificium; Goth. arms = O. H. Germ. aram = Engl. arm; Sanscr. ar = to hit upon, attain; aram = fit, fast; īrmas = arm. Curt.].I.Lit.A.1.. What is fitted to the body for its protection, defensive armor, as the shield, coat of mail, helmet, etc.:2.tot milia armorum, detracta corporibus hostium,
Liv. 45, 39:induere arma,
id. 30, 31:arma his imperata, galea, clipeum, ocreae, lorica, omnia ex aere,
id. 1, 43:pictis et auro caelatis refulgens armis,
id. 7, 10. —Specifically, a shield:B.at Lausum socii exanimem super arma ferebant,
on a shield, Verg. A. 10, 841:caelestia arma, quae ancilia appellantur,
Liv. 1, 20 (v. ancile); id. 8, 30; 1, 37; cf. Verg. A. 1, 119 Heyne; Tac. G. 11 Rup.; Plin. Ep. 5, 6, 43:Aeneas se collegit in arma,
gathered himself under his shield, Verg. A. 12, 491.—Hence, in a more extended sense,Implements of war, arms, both of defence and offence (but of the latter only those which are used in close contest, such as the sword, axe, club; in distinction from tela, which are used in contest at a distance; hence, arma and tela are often contrasted; v. the foll., and cf. Bremi and Dähne ad Nep. Dat. 11, 3): arma rigent, horrescunt tela, Enn. ap. Macr. S. 6, 4; id. ap. Non. p. 469, 26:II.arma alia ad tegendum, alia ad nocendum,
Cic. Caec. 21:armis condicione positis aut defetigatione abjectis aut victoriā detractis,
id. Fam. 6, 2:illum dicis cum armis aureis, Quoius etc.,
Plaut. Mil. 1, 1, 16:ibi Simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60:arma antiqua manus, ungues dentesque fuerunt Et lapides, et item, silvarum fragmina, ramei,
Lucr. 5, 1283; so,Mutum et turpe pecus (i. e. primeval man), glandem et cubilia propter Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro Pugnabant armis, quae post fabricaverat usus,
Hor. S. 1, 3, 100 sqq.:capere,
Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Phil. 4, 3, 7; id. Rab. Perd. 6 and 7:sumere,
id. Planc. 36, 88 Wund.; id. Tusc. 2, 24, 58; Vulg. Gen. 27, 3; ib. 3 Reg. 22, 30:accipere, ib. Judith, 14, 2: adprehendere,
ib. Psa. 34, 2:resumere,
Suet. Calig. 48:aptare,
Liv. 5, 49:induere,
id. 30, 31; Ov. M. 14, 798; id. F. 1, 521; Verg. A. 11, 83; Luc. 1, 126:accingi armis,
Verg. A. 6, 184, and Vulg. Jud. 18, 11:armis instructus,
ib. Deut. 1, 41; ib. 1 Par. 12, 13:concitare ad arma,
Caes. B. G. 7, 42:descendere ad arma,
id. ib. 7, 33:vocare ad arma,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:vocare in arma,
Verg. A. 9, 22:ferre contra aliquem,
Vell. 2, 56:decernere armis,
Cic. Att. 7, 3:armis cum hoste certare,
id. Off. 3, 22, 87; so,saevis armis,
Verg. A. 12, 890:dimicare armis cum aliquo,
Nep. Milt. 1, 2:esse in armis,
Caes. B. G. 1, 49; Suet. Caes. 69:ponere, abicere,
Cic. Fam. 6, 2:relinquere,
Liv. 2, 10:tradere,
Nep. Ham. 1, 5; Suet. Vit. 10:amittere,
Verg. A. 1, 474:proicere,
Vulg. 1 Macc. 5, 43;7, 44: deripere militibus,
Hor. C. 3, 5, 19:dirimere,
Luc. 1, 104 et saep.—Hence, arma virosque, per arma, per viros, etc., Liv. 8, 25; 8, 30 al.; v. Burm. ad Verg. A. 1, 1, and cf. Liv. 9, 24:tela et arma: armorum atque telorum portationes,
Sall. C. 42, 2; Liv. 1, 25; Col. 12, 3; Tac. G. 29 and 33:armis et castris, prov. (like remis velisque, viris equisque),
with vigor, with might and main, Cic. Off. 2, 24, 84.—Trop., means of protection, defence, weapons:a.tenere semper arma (sc. eloquentiae), quibus vel tectus ipse esse possis, vel, etc.,
Cic. de Or. 1, 8, 32:prudentiae,
id. ib. 1, 38, 172:senectutis,
id. Lael. 4. 9:tectus Vulcaniis armis, id est fortitudine,
id. Tusc. 2, 14, 33:eloquentiae,
Quint. 5, 12, 21:facundiae,
id. 2, 16, 10:justitiae,
Vulg. Rom. 6, 13; ib. 2 Cor. 6, 7:arma lucis,
ib. Rom. 13, 12:horriferum contra Borean ovis arma ministret, i. e. lanas,
Ov. M. 15, 471:haec mihi Stertinius arma (i. e. praecepta) dedit,
Hor. S. 2, 3, 297; cf. id. Ep. 1, 16, 67:arma militiae nostrae non carnalia sunt,
Vulg. 2 Cor. 10, 4.War (once in opp. to pax, v. infra):b.silent leges inter arma,
Cic. Mil. 4, 10; id. Att. 7, 3, 5:arma civilia,
civil war, id. Fam. 2, 16, and Tac. A. 1, 9:civilia arma,
id. Agr. 16; id. G. 37 (otherwise, bella civilia, Cic. Off. 1, 25, 86, and Tac. Agr. 13):ab externis armis otium erat,
Liv. 3, 14; 9, 1; 3, 69 Drak.; 9, 32; 42, 2; Tac. H. 2, 1 al.:a Rubro Mari arma conatus sit inferre Italiae,
Nep. Hann. 2, 1 (for which more freq. bellum inferre alicui, v. infero):ad horrida promptior arma,
Ov. M. 1, 126:qui fera nuntiet arma,
id. ib. 5, 4;14, 479: compositis venerantur armis,
Hor. C. 4, 14, 52. So the beginning of the Æneid: Arma virumque cano; cf. Hor. Ep. 1, 19, 7:melius visum Gallos novam gentem pace potius cognosci quam armis,
Liv. 5, 35 fin.; cf.:cedant arma togae,
Cic. Off. 1, 22, 76.—Also for battle, contest:in arma feror,
Verg. A. 2, 337; so id. ib. 2, 655.—(Abstr. for concr.) The warriors themselves, soldiers, troops:III.nulla usquam apparuerunt arma,
Liv. 41, 12:nostro supplicio liberemus Romana arma, i. e. Romanum exercitum,
id. 9, 9; 21, 26:Hispanias armis non ita redundare,
Tac. H. 2, 32:expertem frustra belli et neutra arma secutum,
neither party, Ov. M. 5, 91: auxiliaria arma, auxiliaries, auxiliary troops = auxiliares (v. auxiliaris, I.), id. ib. 6, 424; cf. id. ib. 14, 528.—Transf., poet. (like hoplon and entea in Gr.), implements, instruments, tools, utensils, in gen. Of implements for grinding and baking:Cerealia arma,
the arms of Ceres, Verg. A. 1, 177 (cf. Hom. Od. 7, 232: entea daitos). —Of implements of agriculture, Ov. M. 11, 35:dicendum est, quae sint duris agrestibus arma, Quīs sine nec potuere seri nec surgere messes,
Verg. G. 1, 160.—Of the equipments, tackle of a ship ( mast, sails, rudder, etc.):colligere arma jubet validisque incumbere remis,
Verg. A. 5, 15; 6, 353.—Hence used by Ovid for wings:haec umeris arma parata suis, A. A. 2, 50 (cf. in the foll. verse: his patria est adeunda carinis).—And so of other instruments,
Mart. 14, 36. -
33 bonae
bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.I.Attributively.A.As adjunct of nouns denoting persons.1.Vir bonus.(α).A man morally good (kalos kagathos):(β).quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,
Cic. Tusc. 5, 10, 28:ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,
id. Ac. 2, 8, 23:sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,
id. Off. 3, 15, 64:qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,
id. Lael. 5, 19:non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,
id. Att. 7, 2, 4:ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,
id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,
id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—An honest man:(γ).justitia, ex qua viri boni nominantur,
Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,
id. ib. 3, 19, 77:quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,
id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—A man of good standing in the community:(δ).id viri boni arbitratu deducetur,
Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,
Dig. 17, 1, [p. 244] 35;37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,
Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,
Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,
Cic. Att. 9, 12, 3.—Ironically of bad men:(ε).sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,
Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,
Cic. Cael. 26, 63:nam socer ejus, vir multum bonus est,
id. Agr. 3, 3, 13;so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!
Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?
Cic. Rosc. Am. 36, 104.—Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):(ζ).bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?
Cic. Leg. 3, 9, 20.—As a conventional courtesy:2.homines optimi non intellegunt, etc.,
Cic. Fin. 1, 7, 25:bone accusator,
id. Rosc. Am. 21, 58:sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,
gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:3.in foro infimo boni homines atque dites ambulant,
Plaut. Curc. 4, 1, 14.—With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:4.bonus consul,
Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):boni tribuni plebis,
Cic. Phil. 1, 10, 25:bonus senator,
id. Prov. Cons. 15, 37:senator bonus,
id. Dom. 4, 8:bonus judex,
id. Verr. 2, 4, 15, § 34:bonus augur (ironically),
id. Phil. 2, 32, 80:bonus vates,
Plaut. Mil. 3, 3, 27:bonus imperator,
Sall. C. 60, 4:bonus dux,
Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:naturam, optimam ducem,
the best guide, Cic. Sen. 2, 5):bonus miles,
Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:bonus orator,
Cic. Fin. 1, 3, 10:optimus orator,
id. Opt. Gen. 1, 3:poeta bonus,
id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:scriptor bonus,
Quint. 10, 1, 104:bonus advocatus,
id. 5, 13, 10:bonus defensor,
id. 5, 13, 3:bonus altercator,
a good debater, id. 6, 4, 10:bonus praeceptor,
id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:bonus gubernator,
Cic. Ac. 2, 31, 100:optimus opifex,
Hor. S. 1, 3, 133:sutor bonus,
id. ib. 1, 3, 125:actor optimus,
Cic. Sest. 57, 122:cantor optimus est modulator,
Hor. S. 1, 3, 130:melior gladiator,
Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:bonus paterfamilias,
a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:bonus servus,
Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:dominus bonus,
Cato, R. R. 14:bonus custos,
Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:filius bonus,
Plaut. Am. 3, 4, 9:patres,
Quint. 11, 3, 178:parens,
id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:uxor melior,
Cic. Inv. 1, 31, 52:amicus,
id. Fam. 2, 15, 3:amicus optimus,
Plaut. Cas. 3, 3, 18:optimus testis,
Cic. Fam. 7, 27, 2:auctor, in two senses,
good authority, id. Att. 5, 12, 3;and = bonus scriptor (post-class.),
Quint. 10, 1, 74.—Esp.:bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,
id. ib. 2, 23, 83:eum esse civem et fidelem et bonum,
Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:optimus et fortissimus civis,
Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—Bonus and optimus as epithets of the gods.(α).In gen.:(β).sed te bonus Mercurius perdat,
Plaut. Cas. 2, 3, 23:fata... bonique divi,
Hor. C. 4, 2, 38:divis orte bonis,
id. ib. 4, 5, 1:O bone deus!
Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:(γ).(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,
Cic. N. D. 2, 25, 64:Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,
id. ib. 3, 36, 87:in templo Jovis Optimi Maximi,
id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:nutu Jovis Optimi Maximi,
id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:(δ).di boni, hunc visitavi antidhac!
Plaut. Ep. 4, 1, 16:di boni, boni quid porto!
Ter. And. 2, 2, 1:di boni, quid hoc morbi est,
id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:alter, O di boni, quam taeter incedebat!
Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—Bona Dea, etc., v. 6.—5.Optimus as a laudatory epithet.(α).Vir optimus:(β).per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,
Cic. Sest. 1, 2:virum optimum et constantissimum M. Cispium,
id. ib. 35, 76:fratrem meum, virum optimum, fortissimum,
id. ib.:consolabor hos praesentes, viros optimos,
id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—Femina bona, optima:(γ).tua conjunx bona femina,
Cic. Phil. 3, 6, 16:hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,
id. ib. —Senex, pater, frater, etc.:(δ).optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,
Cic. Planc. 41, 97:insuevit pater optimus hoc me,
Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:C. Marcelli, fratris optimi,
Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—With proper names ( poet.):(ε).optimus Vergilius,
Hor. S. 1, 6, 54:Maecenas optimus,
id. ib. 1, 5, 27:optime Quinti,
id. Ep. 1, 16, 1.—Esp. as an epithet of the Roman emperors:6.quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?
Plin. Pan. 2, 7:gratias, inquit, ago, optime Princeps!
Sen. Tranq. 14. 4:ex epistula optimi imperatoris Antonini,
Gai. Inst. 1, 102; cf.:bene te patriae pater optime Caesar,
Ov. F. 2, 637:optime Romulae Custos gentis,
Hor. C. 4, 5, 1.—Bonus and Bona, names of deities.(α).Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):(β).Bonae Deae pulvinaribus,
Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.in mal. part.,
Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—(γ).Bona Fortuna:(δ).si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,
Plaut. Aul. 1, 3, 22:Bonae Fortunae (signum),
Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,
Inscr. Orell. 1743 sq. —Bona Spes:(ε).Spes Bona, obsecro, subventa mihi,
Plaut. Rud. 1, 4, 12:BONAE SPEI,
Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:B.Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,
Prop. 3, 24, 19.With nouns denoting things.1.Things concrete, denoting excellence:2.navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,
Sen. Ep. 76, 13:gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,
id. ib. 76, 14:id vinum erit lene et bono colore,
Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:tabulas... collocare in bono lumine,
Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,
id. ib. 73; cf.:bonae aquae, ironically compared to wine,
Prop. 2, 33 (3, 31), 28:praedium bonum caelum habeat,
good temperature, Cato, R. R. 1:bona tempestate,
in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:(praedium) solo bono valeat,
by good soil, Cato, R. R. 1:bonae (aedes) cum curantur male,
Plaut. Most. 1, 2, 24:villam bonam,
Cic. Off. 3, 13, 55:bonus pons,
Cat. 17, 5:scyphi optimi (= optime facti),
Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:perbona toreumata,
id. ib. 2, 4, 18, §38: bona domicilia,
comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:agrum Meliorem nemo habet,
Ter. Heaut. 1, 1, 12:fundum meliorem,
Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:equus melior,
id. Inv. 1, 31, 52:bona cena,
Cat. 13, 3:boni nummi,
good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:super omnia vultus accessere boni,
good looks, Ov. M. 8, 678:mulier bona forma,
of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:equus formae melioris,
Hor. S. 2, 7, 52:tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,
fine, beautiful, Suet. Calig. 33:fruges bonae,
Cat. 34, 19:ova suci melioris,
of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:animus aequus optimum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:bonum omen, 2. e.),
Quint. 6, 3, 69:scio te bona esse voce, ne clama nimis,
good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,bona firmaque vox,
Quint. 11, 3, 13.—Things abstract.a.Of physical well-being:b.ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,
Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:non bonus somnus de prandio est,
Plaut. Most. 3, 2, 8:bona aetas,
prime of life, Cic. Sen. 14, 48:optima aetate,
id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:bona, inquis, aetate, etc.,
Sen. Ep. 76, 1.—Of the mind and soul:c.meliore esse sensu,
Cic. Sest. 21, 47:optima indoles,
id. Fin. 5, 22, 61:bona conscientia,
Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,
with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:mens melior,
Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:duos optimae indolis filios,
Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:bonum consilium,
Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:bona voluntas,
a good purpose, Quint. 12, 11, 31:memoria bona,
Cic. Att. 8, 4, 2:bona ratio cum perdita... confligit,
id. Cat. 2, 11, 25:bonae rationes,
Ter. Ad. 5, 3, 50:pronuntiatio bona,
Auct. Her. 3, 15, 27.—Of moral relations:d.ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,
Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,
Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:fac, sis, bonae frugi sies,
of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:bona studia,
moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:quidquid vita meliore parasti,
Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:Juppiter, te bonas preces precor,
Cato, R. R. 134; 139.—Of external, artistic, and literary value and usefulness:e.bono usui estis nulli,
Plaut. Curc. 4, 2, 15:Optumo optume optumam operam das,
id. Am. 1, 1, 122:bonam dedistis mihi operam,
a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,
Cic. Off. 1, 33, 121:bonum otium,
valuable leisure, Sall. C. 4, 1:bonis versibus,
Cic. Ac. 2, 23, 74:versus meliores,
Plaut. Trin. 3, 2, 81:meliora poemata,
Hor. A. P. 303:in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,
Cic. Or. 8, 26:optimas fabulas,
id. Off. 1, 31, 114:melius munus,
id. Ac. 1, 2, 7.—Favorable, prosperous, lucky, fortunate:f.de Procilio rumores non boni,
unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,
about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,
id. Pis. 29, 71; cf.fortuna optima esse,
to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:occasio tam bona,
Plaut. Most. 2, 2, 9:senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,
Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:bona navigatio,
id. N. D. 3, 34, 83;esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,
Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:ego sum spe bona,
Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:optima spe,
id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;v. C. 1. c. infra: meliora responsa,
more favorable, Liv. 7, 21, 6:melior interpretatio,
Tac. H. 3, 65:cum laude et bonis recordationibus,
id. A. 4, 38:amnis Doctus iter melius,
i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:omen bonum,
a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.Liv. praef. § 13: melius omen,
Ov. F. 1, 221;optimum,
Cic. Fam. 3, 12, 2:bona scaeva,
Plaut. Stich. 5, 2, 24:auspicio optumo,
id. ib. 3, 2, 6; cf.:memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,
Hor. S. 1, 9, 68.—Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:g.optima res publica,
id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:minus bonis temporibus,
id. Dom. 4, 8; so,optimis temporibus,
id. Sest. 3, 6:nostrae res meliore loco videbantur,
id. ad Brut. 1, 3, 1:lex optima,
id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—Good = large, considerable:h.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6:bona librorum copia,
Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:bona copia cornu,
Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:k.si bono genere natus sit,
Auct. Her. 3, 7, 13.—Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.(α).Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:(β).primum abs te hoc bona venia expeto,
Ter. Phorm. 2, 3, 31:bona tua venia dixerim,
Cic. Leg. 3, 15, 34:oravit bona venia Quirites, ne, etc.,
Liv. 7, 41, 3:obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,
id. 6, 40, 10:cum bona venia quaeso audiatis, etc.,
id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,
Hor. S. 2, 4, 5.—Bona pax, without quarrelling:(γ).bona pax sit potius,
let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,
without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:(δ).igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,
Sall. J. 5, 5.—Bona societas, alliance:C.Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,
Tac. A. 1, 58.In particular phrases.1.Bonae res.a.= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:b.concedatur bonis rebus homines morte privari,
Cic. Tusc. 1, 36, 87:optimis rebus usus est,
he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:c.bonis rebus tuis, meas irrides malas,
Plaut. Trin. 2, 4, 45:in bonis rebus,
Hor. C. 2, 3, 2. —Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:d.homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,
who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —Costly things, articles of luxury:e.capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,
Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:nimium rei bonae,
id. Stich. 2, 3, 55:ignorantia bonarum rerum,
Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:re bona copiosum esse,
Gell. 16, 19, 7.—Moral, morally good:f.illi cum res non bonas tractent,
Cic. Ac. 2, 33, 72:ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,
id. ib. 1, 4, 15:quid habemus in rebus bonis et malis explorati?
id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,
id. Sen. 18, 65.—In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:2.res bonas verbis electis dictas quis non legat?
Cic. Fin. 1, 3, 8:studiis generorum, praesertim in re bona,
Plaut. Am. 8, 26.—Bonae artes.(α).A good, laudable way of dealing:(β).qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,
Sall. C. 2, 9:huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,
id. ib. 11, 2:quod is bonarum artium cupiens erat,
Tac. A. 6, 46.—Liberal arts and sciences:3.litteris aut ulli bonae arti,
Quint. 12, 1, 7:conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,
Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:optimae artes: optimarum artium scientia,
Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—Bona fides, or fides bona.a.Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:b.dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?
Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:si tibi optima fide omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—Jurid. t. t.(α).Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:(β).ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,
ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:4.actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,
Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:quidquid dare facere oportet ex fide bona,
Cic. Off. 3, 16, 66:iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,
id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—Bona verba.(α).Kind words:(β).Bona verba quaeso,
Ter. And. 1, 2, 33.—Words of good omen (v. omen):(γ).dicamus bona verba,
Tib. 2, 2, 1:dicite suffuso ter bona verba mero,
Ov. F. 2, 638.—Elegant or well-chosen expressions:(δ).quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,
Cic. Or. 1, 12, 51:verborum bonorum cursu,
id. Brut. 66, 233:omnia verba sunt alicubi optima,
Quint. 10, 1, 9.—Moral sayings:5.non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,
Sen. Vit. Beat. 20, 1. —Bona dicta.(α).Polite, courteous language:(β).hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,
Plaut. Am. prol. 25.—Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:6.dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,
Plaut. Capt. 3, 1, 22:ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,
id. Stich. 2, 3, 75.—Bona facta.(α).= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:(β).nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),
Tac. A. 3, 40.—Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):(γ).bonum factum est, ut edicta servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16:haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,
id. ib. 45.— Hence,Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:7.peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,
Suet. Caes. 80:et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,
id. Vit. 14:hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,
Aur. Vict. 49; cf.:o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,
Tert. Pud. 1.—Bona gratia.(α).A friendly understanding:(β).cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,per gratiam bonam abire,
to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—8.Bona pars.(α).The well-disposed part of a body of persons:(β).ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,
Liv. 21, 4, 1:pars melior senatus ad meliora responsa trahere,
id. 7, 21, 6.—The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):(γ).civem bonarum partium,
Cic. Sest. 32, 77:(fuit) meliorum partium aliquando,
id. Cael. 6, 13:qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,
Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):(δ).bonam partem ad te adtulit,
Ter. Eun. 1, 2, 43:bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,
Cic. Or. 2, 3, 14:bonam magnamque partem exercitus,
Val. Max. 5, 2, ext. 4:bona pars noctium,
Quint. 12, 11, 19:bona pars hominum,
Hor. S. 1, 1, 61:meae vocis... bona pars,
id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:melior pars diei,
Verg. A. 9, 156.—Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:(ε).nostri melior pars animus est,
Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:quae pars optima est in homine,
best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,
Sen. Brev. Vit. 18, 1:Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,
Vulg. Luc. 10, 42.—Adverb.:(ζ).bonam partem = ex magna parte,
Lucr. 6, 1249.—Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:9.Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,
id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:quaeso ut hoc in bonam partem accipias,
id. Rosc. Am. 16, 45.—Dies bonus or bona.(α).A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):(β).tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,
Plaut. Poen. 2, 49:nunc dicenda bona sunt bona verba die,
Ov. F. 1, 72.—A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—10.Bonus mos.(α).Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:(β).nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,
Cic. Off. 1, 17, 56:nam hic nimium morbus mores invasit bonos,
Plaut. Trin. 1, 1, 6:domi militiaeque boni mores colebantur,
Sall. C. 9, 1:propter ejus suavissimos et optimos mores,
Cic. Phil. 3, 5, 13:cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,
Liv. 34, 6, 9:mores meliores,
Plaut. Aul. 3, 5, 18.—Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:11.ex optimo more et sanctissima disciplina,
Cic. Phil. 2, 28, 69:neglegentia boni moris,
Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:conventio, mandatum contra bonos mores,
in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —Adverbial phrases.a.Bono animo esse, or bonum animum habere.(α).To be of good cheer or courage:(β).bono animo es! Liberabit ille te homo,
Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:animo bono es,
Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,
Varr. R. R. 1, 26:bono animo sint et tui et mei familiares,
Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:bono animo esse jubere eam consul,
Liv. 39, 13, 7:habe modo bonum animum,
Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:habe animum bonum,
id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:bonum animum habe,
Liv. 45, 8, 5:clamor ortus ut bonum animum haberet,
id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:(γ).audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,
Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,
id. Imp. Pomp. 19, 56:quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,
Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—Bonus animus, good temper, patience:b.bonus animus in mala re dimidium mali est,
Plaut. Ps. 1, 5, 37:vos etiam hoc animo meliore feratis,
Ov. M. 9, 433.—Bono modo.(α).= placide, with composure, moderation:(β).si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,
Cato, R. R. 5:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,
Cic. Ac. 2, 44, 137.—In a decent manner:c.neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,
Plaut. Merc. 5, 4, 62. —Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:II.te ipse jure optumo incuses licet,
Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:ut jure optimo me deserere posses,
Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:ne jure optimo irrideamur,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;similarly, optimo judicio,
Val. Max. 2, 9, 2.As subst.A.bŏnus, boni, m.; of persons.1.In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.(α).Plur.:(β).bonis quod bene fit haud perit,
Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,
Cic. Off. 2, 20, 71:verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,
id. Lael. 14, 50:diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,
Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:oderunt peccare boni virtutis amore,
Hor. Ep. 1, 16, 52:tam bonis quam malis conduntur urbes,
Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,
Plaut. Trin. 1, 2, 41.—Sing.:2.malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 8:nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,
Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:qui meliorem audax vocet in jus,
Hor. S. 2, 5, 29.—Bonus, a man of honor.(α).A brave man:(β).pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?
Cic. Off. 1, 17, 57:libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,
Sall. C. 33, 5:fortes creantur fortibus et bonis,
Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):fama impari boni atque ignavi erant,
Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —A gentleman:3. (α).quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?
Cic. Phil. 2, 4, 7.—In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;(β).so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,
Cic. Sest. 16, 38:audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,
id. ib. 47, 100:ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,
id. Pis. 2, 4:etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,
id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:maledictis increpat omnes bonos,
Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,optimi,
Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:bonorum, id est lautorum et locupletum,
id. Att. 8, 1, 3.—Without reference to political views;4.opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,
Plaut. Trin. 2, 2, 22:semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,
Sall. C. 37, 3:elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,
Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:ut quaestui habeant male loqui melioribus,
Plaut. Poen. 3, 3, 13:da locum melioribus,
Ter. Phorm. 3, 2, 37.—Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—5.Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.(α).Referring to morality:(β).esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,
every good man, Cic. Sen. 13, 43:qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,
id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?
Sen. Prov. 4, 8.—Of the educated classes:(γ). (δ).adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,
Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,
Sall. C. 34, 2:optimo cuique infesta libertas,
Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—In gen., excellent:(ε).optimus quisque facere quam dicere... malebat,
Sall. C. 8, 5.—Distributively:(ζ).ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):(η).hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,
Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—Attributively, with a noun:2. 1.optimam quamque causam,
Cic. Sest. 43, 93:optima quaeque dies,
Verg. G. 3, 66.Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;2.nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,
Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,
id. Par. 1, 1, 9:ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,
id. Ac. 1, 2, 7:non-est igitur voluptas bonum,
id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,
id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:3.quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,
Plaut. Capt. 4, 1, 9:multa bona vobis volt facere,
will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,
id. Capt. 1, 2, 33:multa tibi di dent bona,
id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:omnia Bona dicere,
to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,
Cic. Tusc. 1, 36, 88:cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,
id. ib. 5, 41, 120:nihil enim boni nosti,
nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:mala pro bonis legere dementia est,
Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:quia bonum sit valere,
a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,
id. Lael. 6, 20:meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,
id. Or. 1, 10, 43:optimum: difficillimum est formam exponere optimi,
id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,
to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:ad melius transcurrere,
to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—Bonum or bona, prosperity:4.fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,
Plaut. As. 2, 2, 58:nulli est homini perpetuum bonum,
id. Curc. 1, 3, 33:unā tecum bona, mala tolerabimus,
Ter. Phorm. 3, 3, 23:quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),
Cic. Inv. 1, 55, 107.—Good qualities, gifts:5.omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,
Plaut. Am. 2, 2, 30:magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,
Cic. Off. 1, 41, 148:nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,
id. Cael. 5, 11:hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,
id. ib. 17, 39:non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,
id. Balb. 28, 63:gaude isto tuo tam excellenti bono,
id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—Advantage, benefit:6.si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,
Cic. Off. 1, 24, 83:saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,
id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:maximum bonum in celeritate ponebat,
Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:hoc ita si fit, publico fiat bono,
Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:7. a.si bonum aequomque oras,
Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,
Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:istuc, Chreme, Aequi bonique facio,
I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—In gen.:b.paterna oportet reddi filio bona,
Plaut. Poen. 5, 2, 120:bona sua med habiturum omnia,
id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,
Cic. Sest. 24, 54:cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,
id. ib. 30, 65:bona, fortunas, possessiones omnium,
id. Caecin. 13, 38:at mulctantur bonis exsules,
id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.(α).Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—(β).Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:(γ).postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,
Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,
Liv. 2, 24, 6:bona proscribere,
to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—c.In bonis esse;III.with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),
Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,
ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.Predicative use.A.With nouns or pronouns as subjects.1.Bonum esse, to be morally good, honest:2.nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,
Plaut. Cist. 2, 3, 82:bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,
id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,
Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:Cato esse quam videri bonus malebat,
Sall. C. 54, 5:ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,
Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:3.jam istuc non bonumst,
Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:oleum viridius et melius fiet,
id. ib. 3:vinum ut alvum bonam faciat,
to correct the bowels, id. ib. 156:quid est homini salute melius?
Plaut. As. 3, 3, 127:non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,
id. Trin. 2, 3, 1:quid est quod huc possit quod melius sit accedere?
Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,
id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,
Liv. 2, 51, 3:parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,
Lucr. 4, 181; 4, 191:si meliora dies, ut vina, poemata reddit,
Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:quod bonum, faustum, felixque sit,
Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,
Plaut. Cas. 2, 6, 50;and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,
Plaut. Trin. 1, 2, 3.—To be kind:4.bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,
Plaut. Most. 4, 1, 22:hic si vellet bonus ac benignus Esse,
Hor. S. 1, 2, 52.—With reference to the gods:B.ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,
Plaut. As. 3, 3, 129:Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),
Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—Impers.1.Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).(α). (β).With subject inf.:2.nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,
Plaut. Trin. 2, 4, 61:bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,
id. Curc. 1, 3,20.—Melius est.(α).With subject inf.:(β).melius sanam est mentem sumere,
Plaut. Men. 5, 2, 51:nihil sentire est melius quam tam prava sentire,
Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,melius fuit, fuisset, or fuerat,
it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:proinde quiesse erit melius,
Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—With subject inf.-clause:(γ).meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,
Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—With ut-clause:(δ).quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,
Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—With subjectclause in the subjunctive:3.nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,
Plaut. Rud. 2, 2, 22.—Optimum est.(α).With subject inf.:(β).optimum visum est, captivos quam primum deportare,
Liv. 23, 34, 8:si quis dicit optimum esse navigare,
Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—With inf.-clause:(γ).constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,
Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—With ut and subj:(δ).hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,
Cic. Fin. 2, 3, 6.—With quod:(ε).illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,
id. Phil. 2, 36, 91.—With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):IV.sed hoc mihi optumum factu arbitror,
Plaut. Stich. 1, 2, 16:optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,
Caes. B. G. 4, 30:optumum factu credens exercitum augere,
Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:V.di melius duint,
Ter. Phorm. 5, 9, 16:di meliora velint!
Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:di meliora! inquit,
Cic. Sen. 14, 47:id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,
Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;similarly, di melius, i. e. fecerunt,
Val. Max. 6, 1, ext. 3.With object expressed,1.By dat.(α).= good, useful, beneficial for:(β).ambula, id lieni optumum est,
Plaut. Curc. 2, 1, 25:quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,
Sall. C. 20, 3:bona bello Cornus, jaculis, etc.,
Verg. G. 2, 447.—= benignus or propitius, kind to:(γ).vicinis bonus esto,
Cato, R. R. 4:bene merenti mala es, male merenti bona es,
Plaut. As. 1, 2, 3:vos o mihi Manes, Este boni,
Verg. A. 12, 647.—= idoneus, fit for, adapted to:(δ).qui locus vino optimus dicetur esse,
Cato, R. R. 6:tum erit ei rei optumum tempus,
id. ib. 26:terra cui putre solum, Optima frumentis,
Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:(ε).accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,
Cic. Rosc. Am. 5, 13:bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,
Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,
Cic. Phil. 2, 14, 35:cui bono fuisset,
id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.ellipt. form cui bono?
Prisc. p. 1208 P.—With dat. gerund:2.ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,
Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:(mons) quia pecori bonus alendo erat,
Liv. 29, 31; 9, 10.—By ad and acc.:refert et ad quam rem bona aut non bona sit,
Varr. R. R. 1, 91:occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,
Auct. Her. 2, 4, 7:non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,
Tac. A. 2, 14. -
34 bonus
bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.I.Attributively.A.As adjunct of nouns denoting persons.1.Vir bonus.(α).A man morally good (kalos kagathos):(β).quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,
Cic. Tusc. 5, 10, 28:ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,
id. Ac. 2, 8, 23:sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,
id. Off. 3, 15, 64:qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,
id. Lael. 5, 19:non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,
id. Att. 7, 2, 4:ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,
id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,
id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—An honest man:(γ).justitia, ex qua viri boni nominantur,
Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,
id. ib. 3, 19, 77:quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,
id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—A man of good standing in the community:(δ).id viri boni arbitratu deducetur,
Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,
Dig. 17, 1, [p. 244] 35;37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,
Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,
Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,
Cic. Att. 9, 12, 3.—Ironically of bad men:(ε).sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,
Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,
Cic. Cael. 26, 63:nam socer ejus, vir multum bonus est,
id. Agr. 3, 3, 13;so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!
Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?
Cic. Rosc. Am. 36, 104.—Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):(ζ).bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?
Cic. Leg. 3, 9, 20.—As a conventional courtesy:2.homines optimi non intellegunt, etc.,
Cic. Fin. 1, 7, 25:bone accusator,
id. Rosc. Am. 21, 58:sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,
gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:3.in foro infimo boni homines atque dites ambulant,
Plaut. Curc. 4, 1, 14.—With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:4.bonus consul,
Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):boni tribuni plebis,
Cic. Phil. 1, 10, 25:bonus senator,
id. Prov. Cons. 15, 37:senator bonus,
id. Dom. 4, 8:bonus judex,
id. Verr. 2, 4, 15, § 34:bonus augur (ironically),
id. Phil. 2, 32, 80:bonus vates,
Plaut. Mil. 3, 3, 27:bonus imperator,
Sall. C. 60, 4:bonus dux,
Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:naturam, optimam ducem,
the best guide, Cic. Sen. 2, 5):bonus miles,
Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:bonus orator,
Cic. Fin. 1, 3, 10:optimus orator,
id. Opt. Gen. 1, 3:poeta bonus,
id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:scriptor bonus,
Quint. 10, 1, 104:bonus advocatus,
id. 5, 13, 10:bonus defensor,
id. 5, 13, 3:bonus altercator,
a good debater, id. 6, 4, 10:bonus praeceptor,
id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:bonus gubernator,
Cic. Ac. 2, 31, 100:optimus opifex,
Hor. S. 1, 3, 133:sutor bonus,
id. ib. 1, 3, 125:actor optimus,
Cic. Sest. 57, 122:cantor optimus est modulator,
Hor. S. 1, 3, 130:melior gladiator,
Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:bonus paterfamilias,
a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:bonus servus,
Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:dominus bonus,
Cato, R. R. 14:bonus custos,
Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:filius bonus,
Plaut. Am. 3, 4, 9:patres,
Quint. 11, 3, 178:parens,
id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:uxor melior,
Cic. Inv. 1, 31, 52:amicus,
id. Fam. 2, 15, 3:amicus optimus,
Plaut. Cas. 3, 3, 18:optimus testis,
Cic. Fam. 7, 27, 2:auctor, in two senses,
good authority, id. Att. 5, 12, 3;and = bonus scriptor (post-class.),
Quint. 10, 1, 74.—Esp.:bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,
id. ib. 2, 23, 83:eum esse civem et fidelem et bonum,
Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:optimus et fortissimus civis,
Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—Bonus and optimus as epithets of the gods.(α).In gen.:(β).sed te bonus Mercurius perdat,
Plaut. Cas. 2, 3, 23:fata... bonique divi,
Hor. C. 4, 2, 38:divis orte bonis,
id. ib. 4, 5, 1:O bone deus!
Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:(γ).(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,
Cic. N. D. 2, 25, 64:Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,
id. ib. 3, 36, 87:in templo Jovis Optimi Maximi,
id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:nutu Jovis Optimi Maximi,
id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:(δ).di boni, hunc visitavi antidhac!
Plaut. Ep. 4, 1, 16:di boni, boni quid porto!
Ter. And. 2, 2, 1:di boni, quid hoc morbi est,
id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:alter, O di boni, quam taeter incedebat!
Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—Bona Dea, etc., v. 6.—5.Optimus as a laudatory epithet.(α).Vir optimus:(β).per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,
Cic. Sest. 1, 2:virum optimum et constantissimum M. Cispium,
id. ib. 35, 76:fratrem meum, virum optimum, fortissimum,
id. ib.:consolabor hos praesentes, viros optimos,
id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—Femina bona, optima:(γ).tua conjunx bona femina,
Cic. Phil. 3, 6, 16:hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,
id. ib. —Senex, pater, frater, etc.:(δ).optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,
Cic. Planc. 41, 97:insuevit pater optimus hoc me,
Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:C. Marcelli, fratris optimi,
Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—With proper names ( poet.):(ε).optimus Vergilius,
Hor. S. 1, 6, 54:Maecenas optimus,
id. ib. 1, 5, 27:optime Quinti,
id. Ep. 1, 16, 1.—Esp. as an epithet of the Roman emperors:6.quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?
Plin. Pan. 2, 7:gratias, inquit, ago, optime Princeps!
Sen. Tranq. 14. 4:ex epistula optimi imperatoris Antonini,
Gai. Inst. 1, 102; cf.:bene te patriae pater optime Caesar,
Ov. F. 2, 637:optime Romulae Custos gentis,
Hor. C. 4, 5, 1.—Bonus and Bona, names of deities.(α).Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):(β).Bonae Deae pulvinaribus,
Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.in mal. part.,
Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—(γ).Bona Fortuna:(δ).si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,
Plaut. Aul. 1, 3, 22:Bonae Fortunae (signum),
Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,
Inscr. Orell. 1743 sq. —Bona Spes:(ε).Spes Bona, obsecro, subventa mihi,
Plaut. Rud. 1, 4, 12:BONAE SPEI,
Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:B.Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,
Prop. 3, 24, 19.With nouns denoting things.1.Things concrete, denoting excellence:2.navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,
Sen. Ep. 76, 13:gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,
id. ib. 76, 14:id vinum erit lene et bono colore,
Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:tabulas... collocare in bono lumine,
Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,
id. ib. 73; cf.:bonae aquae, ironically compared to wine,
Prop. 2, 33 (3, 31), 28:praedium bonum caelum habeat,
good temperature, Cato, R. R. 1:bona tempestate,
in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:(praedium) solo bono valeat,
by good soil, Cato, R. R. 1:bonae (aedes) cum curantur male,
Plaut. Most. 1, 2, 24:villam bonam,
Cic. Off. 3, 13, 55:bonus pons,
Cat. 17, 5:scyphi optimi (= optime facti),
Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:perbona toreumata,
id. ib. 2, 4, 18, §38: bona domicilia,
comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:agrum Meliorem nemo habet,
Ter. Heaut. 1, 1, 12:fundum meliorem,
Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:equus melior,
id. Inv. 1, 31, 52:bona cena,
Cat. 13, 3:boni nummi,
good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:super omnia vultus accessere boni,
good looks, Ov. M. 8, 678:mulier bona forma,
of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:equus formae melioris,
Hor. S. 2, 7, 52:tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,
fine, beautiful, Suet. Calig. 33:fruges bonae,
Cat. 34, 19:ova suci melioris,
of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:animus aequus optimum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:bonum omen, 2. e.),
Quint. 6, 3, 69:scio te bona esse voce, ne clama nimis,
good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,bona firmaque vox,
Quint. 11, 3, 13.—Things abstract.a.Of physical well-being:b.ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,
Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:non bonus somnus de prandio est,
Plaut. Most. 3, 2, 8:bona aetas,
prime of life, Cic. Sen. 14, 48:optima aetate,
id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:bona, inquis, aetate, etc.,
Sen. Ep. 76, 1.—Of the mind and soul:c.meliore esse sensu,
Cic. Sest. 21, 47:optima indoles,
id. Fin. 5, 22, 61:bona conscientia,
Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,
with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:mens melior,
Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:duos optimae indolis filios,
Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:bonum consilium,
Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:bona voluntas,
a good purpose, Quint. 12, 11, 31:memoria bona,
Cic. Att. 8, 4, 2:bona ratio cum perdita... confligit,
id. Cat. 2, 11, 25:bonae rationes,
Ter. Ad. 5, 3, 50:pronuntiatio bona,
Auct. Her. 3, 15, 27.—Of moral relations:d.ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,
Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,
Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:fac, sis, bonae frugi sies,
of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:bona studia,
moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:quidquid vita meliore parasti,
Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:Juppiter, te bonas preces precor,
Cato, R. R. 134; 139.—Of external, artistic, and literary value and usefulness:e.bono usui estis nulli,
Plaut. Curc. 4, 2, 15:Optumo optume optumam operam das,
id. Am. 1, 1, 122:bonam dedistis mihi operam,
a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,
Cic. Off. 1, 33, 121:bonum otium,
valuable leisure, Sall. C. 4, 1:bonis versibus,
Cic. Ac. 2, 23, 74:versus meliores,
Plaut. Trin. 3, 2, 81:meliora poemata,
Hor. A. P. 303:in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,
Cic. Or. 8, 26:optimas fabulas,
id. Off. 1, 31, 114:melius munus,
id. Ac. 1, 2, 7.—Favorable, prosperous, lucky, fortunate:f.de Procilio rumores non boni,
unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,
about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,
id. Pis. 29, 71; cf.fortuna optima esse,
to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:occasio tam bona,
Plaut. Most. 2, 2, 9:senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,
Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:bona navigatio,
id. N. D. 3, 34, 83;esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,
Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:ego sum spe bona,
Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:optima spe,
id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;v. C. 1. c. infra: meliora responsa,
more favorable, Liv. 7, 21, 6:melior interpretatio,
Tac. H. 3, 65:cum laude et bonis recordationibus,
id. A. 4, 38:amnis Doctus iter melius,
i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:omen bonum,
a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.Liv. praef. § 13: melius omen,
Ov. F. 1, 221;optimum,
Cic. Fam. 3, 12, 2:bona scaeva,
Plaut. Stich. 5, 2, 24:auspicio optumo,
id. ib. 3, 2, 6; cf.:memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,
Hor. S. 1, 9, 68.—Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:g.optima res publica,
id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:minus bonis temporibus,
id. Dom. 4, 8; so,optimis temporibus,
id. Sest. 3, 6:nostrae res meliore loco videbantur,
id. ad Brut. 1, 3, 1:lex optima,
id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—Good = large, considerable:h.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6:bona librorum copia,
Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:bona copia cornu,
Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:k.si bono genere natus sit,
Auct. Her. 3, 7, 13.—Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.(α).Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:(β).primum abs te hoc bona venia expeto,
Ter. Phorm. 2, 3, 31:bona tua venia dixerim,
Cic. Leg. 3, 15, 34:oravit bona venia Quirites, ne, etc.,
Liv. 7, 41, 3:obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,
id. 6, 40, 10:cum bona venia quaeso audiatis, etc.,
id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,
Hor. S. 2, 4, 5.—Bona pax, without quarrelling:(γ).bona pax sit potius,
let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,
without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:(δ).igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,
Sall. J. 5, 5.—Bona societas, alliance:C.Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,
Tac. A. 1, 58.In particular phrases.1.Bonae res.a.= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:b.concedatur bonis rebus homines morte privari,
Cic. Tusc. 1, 36, 87:optimis rebus usus est,
he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:c.bonis rebus tuis, meas irrides malas,
Plaut. Trin. 2, 4, 45:in bonis rebus,
Hor. C. 2, 3, 2. —Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:d.homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,
who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —Costly things, articles of luxury:e.capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,
Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:nimium rei bonae,
id. Stich. 2, 3, 55:ignorantia bonarum rerum,
Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:re bona copiosum esse,
Gell. 16, 19, 7.—Moral, morally good:f.illi cum res non bonas tractent,
Cic. Ac. 2, 33, 72:ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,
id. ib. 1, 4, 15:quid habemus in rebus bonis et malis explorati?
id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,
id. Sen. 18, 65.—In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:2.res bonas verbis electis dictas quis non legat?
Cic. Fin. 1, 3, 8:studiis generorum, praesertim in re bona,
Plaut. Am. 8, 26.—Bonae artes.(α).A good, laudable way of dealing:(β).qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,
Sall. C. 2, 9:huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,
id. ib. 11, 2:quod is bonarum artium cupiens erat,
Tac. A. 6, 46.—Liberal arts and sciences:3.litteris aut ulli bonae arti,
Quint. 12, 1, 7:conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,
Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:optimae artes: optimarum artium scientia,
Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—Bona fides, or fides bona.a.Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:b.dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?
Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:si tibi optima fide omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—Jurid. t. t.(α).Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:(β).ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,
ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:4.actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,
Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:quidquid dare facere oportet ex fide bona,
Cic. Off. 3, 16, 66:iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,
id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—Bona verba.(α).Kind words:(β).Bona verba quaeso,
Ter. And. 1, 2, 33.—Words of good omen (v. omen):(γ).dicamus bona verba,
Tib. 2, 2, 1:dicite suffuso ter bona verba mero,
Ov. F. 2, 638.—Elegant or well-chosen expressions:(δ).quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,
Cic. Or. 1, 12, 51:verborum bonorum cursu,
id. Brut. 66, 233:omnia verba sunt alicubi optima,
Quint. 10, 1, 9.—Moral sayings:5.non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,
Sen. Vit. Beat. 20, 1. —Bona dicta.(α).Polite, courteous language:(β).hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,
Plaut. Am. prol. 25.—Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:6.dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,
Plaut. Capt. 3, 1, 22:ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,
id. Stich. 2, 3, 75.—Bona facta.(α).= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:(β).nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),
Tac. A. 3, 40.—Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):(γ).bonum factum est, ut edicta servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16:haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,
id. ib. 45.— Hence,Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:7.peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,
Suet. Caes. 80:et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,
id. Vit. 14:hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,
Aur. Vict. 49; cf.:o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,
Tert. Pud. 1.—Bona gratia.(α).A friendly understanding:(β).cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,per gratiam bonam abire,
to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—8.Bona pars.(α).The well-disposed part of a body of persons:(β).ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,
Liv. 21, 4, 1:pars melior senatus ad meliora responsa trahere,
id. 7, 21, 6.—The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):(γ).civem bonarum partium,
Cic. Sest. 32, 77:(fuit) meliorum partium aliquando,
id. Cael. 6, 13:qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,
Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):(δ).bonam partem ad te adtulit,
Ter. Eun. 1, 2, 43:bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,
Cic. Or. 2, 3, 14:bonam magnamque partem exercitus,
Val. Max. 5, 2, ext. 4:bona pars noctium,
Quint. 12, 11, 19:bona pars hominum,
Hor. S. 1, 1, 61:meae vocis... bona pars,
id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:melior pars diei,
Verg. A. 9, 156.—Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:(ε).nostri melior pars animus est,
Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:quae pars optima est in homine,
best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,
Sen. Brev. Vit. 18, 1:Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,
Vulg. Luc. 10, 42.—Adverb.:(ζ).bonam partem = ex magna parte,
Lucr. 6, 1249.—Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:9.Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,
id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:quaeso ut hoc in bonam partem accipias,
id. Rosc. Am. 16, 45.—Dies bonus or bona.(α).A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):(β).tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,
Plaut. Poen. 2, 49:nunc dicenda bona sunt bona verba die,
Ov. F. 1, 72.—A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—10.Bonus mos.(α).Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:(β).nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,
Cic. Off. 1, 17, 56:nam hic nimium morbus mores invasit bonos,
Plaut. Trin. 1, 1, 6:domi militiaeque boni mores colebantur,
Sall. C. 9, 1:propter ejus suavissimos et optimos mores,
Cic. Phil. 3, 5, 13:cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,
Liv. 34, 6, 9:mores meliores,
Plaut. Aul. 3, 5, 18.—Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:11.ex optimo more et sanctissima disciplina,
Cic. Phil. 2, 28, 69:neglegentia boni moris,
Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:conventio, mandatum contra bonos mores,
in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —Adverbial phrases.a.Bono animo esse, or bonum animum habere.(α).To be of good cheer or courage:(β).bono animo es! Liberabit ille te homo,
Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:animo bono es,
Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,
Varr. R. R. 1, 26:bono animo sint et tui et mei familiares,
Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:bono animo esse jubere eam consul,
Liv. 39, 13, 7:habe modo bonum animum,
Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:habe animum bonum,
id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:bonum animum habe,
Liv. 45, 8, 5:clamor ortus ut bonum animum haberet,
id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:(γ).audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,
Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,
id. Imp. Pomp. 19, 56:quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,
Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—Bonus animus, good temper, patience:b.bonus animus in mala re dimidium mali est,
Plaut. Ps. 1, 5, 37:vos etiam hoc animo meliore feratis,
Ov. M. 9, 433.—Bono modo.(α).= placide, with composure, moderation:(β).si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,
Cato, R. R. 5:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,
Cic. Ac. 2, 44, 137.—In a decent manner:c.neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,
Plaut. Merc. 5, 4, 62. —Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:II.te ipse jure optumo incuses licet,
Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:ut jure optimo me deserere posses,
Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:ne jure optimo irrideamur,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;similarly, optimo judicio,
Val. Max. 2, 9, 2.As subst.A.bŏnus, boni, m.; of persons.1.In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.(α).Plur.:(β).bonis quod bene fit haud perit,
Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,
Cic. Off. 2, 20, 71:verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,
id. Lael. 14, 50:diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,
Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:oderunt peccare boni virtutis amore,
Hor. Ep. 1, 16, 52:tam bonis quam malis conduntur urbes,
Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,
Plaut. Trin. 1, 2, 41.—Sing.:2.malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 8:nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,
Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:qui meliorem audax vocet in jus,
Hor. S. 2, 5, 29.—Bonus, a man of honor.(α).A brave man:(β).pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?
Cic. Off. 1, 17, 57:libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,
Sall. C. 33, 5:fortes creantur fortibus et bonis,
Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):fama impari boni atque ignavi erant,
Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —A gentleman:3. (α).quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?
Cic. Phil. 2, 4, 7.—In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;(β).so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,
Cic. Sest. 16, 38:audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,
id. ib. 47, 100:ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,
id. Pis. 2, 4:etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,
id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:maledictis increpat omnes bonos,
Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,optimi,
Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:bonorum, id est lautorum et locupletum,
id. Att. 8, 1, 3.—Without reference to political views;4.opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,
Plaut. Trin. 2, 2, 22:semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,
Sall. C. 37, 3:elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,
Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:ut quaestui habeant male loqui melioribus,
Plaut. Poen. 3, 3, 13:da locum melioribus,
Ter. Phorm. 3, 2, 37.—Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—5.Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.(α).Referring to morality:(β).esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,
every good man, Cic. Sen. 13, 43:qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,
id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?
Sen. Prov. 4, 8.—Of the educated classes:(γ). (δ).adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,
Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,
Sall. C. 34, 2:optimo cuique infesta libertas,
Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—In gen., excellent:(ε).optimus quisque facere quam dicere... malebat,
Sall. C. 8, 5.—Distributively:(ζ).ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):(η).hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,
Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—Attributively, with a noun:2. 1.optimam quamque causam,
Cic. Sest. 43, 93:optima quaeque dies,
Verg. G. 3, 66.Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;2.nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,
Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,
id. Par. 1, 1, 9:ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,
id. Ac. 1, 2, 7:non-est igitur voluptas bonum,
id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,
id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:3.quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,
Plaut. Capt. 4, 1, 9:multa bona vobis volt facere,
will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,
id. Capt. 1, 2, 33:multa tibi di dent bona,
id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:omnia Bona dicere,
to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,
Cic. Tusc. 1, 36, 88:cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,
id. ib. 5, 41, 120:nihil enim boni nosti,
nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:mala pro bonis legere dementia est,
Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:quia bonum sit valere,
a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,
id. Lael. 6, 20:meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,
id. Or. 1, 10, 43:optimum: difficillimum est formam exponere optimi,
id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,
to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:ad melius transcurrere,
to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—Bonum or bona, prosperity:4.fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,
Plaut. As. 2, 2, 58:nulli est homini perpetuum bonum,
id. Curc. 1, 3, 33:unā tecum bona, mala tolerabimus,
Ter. Phorm. 3, 3, 23:quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),
Cic. Inv. 1, 55, 107.—Good qualities, gifts:5.omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,
Plaut. Am. 2, 2, 30:magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,
Cic. Off. 1, 41, 148:nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,
id. Cael. 5, 11:hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,
id. ib. 17, 39:non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,
id. Balb. 28, 63:gaude isto tuo tam excellenti bono,
id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—Advantage, benefit:6.si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,
Cic. Off. 1, 24, 83:saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,
id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:maximum bonum in celeritate ponebat,
Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:hoc ita si fit, publico fiat bono,
Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:7. a.si bonum aequomque oras,
Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,
Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:istuc, Chreme, Aequi bonique facio,
I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—In gen.:b.paterna oportet reddi filio bona,
Plaut. Poen. 5, 2, 120:bona sua med habiturum omnia,
id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,
Cic. Sest. 24, 54:cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,
id. ib. 30, 65:bona, fortunas, possessiones omnium,
id. Caecin. 13, 38:at mulctantur bonis exsules,
id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.(α).Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—(β).Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:(γ).postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,
Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,
Liv. 2, 24, 6:bona proscribere,
to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—c.In bonis esse;III.with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),
Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,
ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.Predicative use.A.With nouns or pronouns as subjects.1.Bonum esse, to be morally good, honest:2.nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,
Plaut. Cist. 2, 3, 82:bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,
id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,
Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:Cato esse quam videri bonus malebat,
Sall. C. 54, 5:ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,
Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:3.jam istuc non bonumst,
Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:oleum viridius et melius fiet,
id. ib. 3:vinum ut alvum bonam faciat,
to correct the bowels, id. ib. 156:quid est homini salute melius?
Plaut. As. 3, 3, 127:non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,
id. Trin. 2, 3, 1:quid est quod huc possit quod melius sit accedere?
Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,
id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,
Liv. 2, 51, 3:parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,
Lucr. 4, 181; 4, 191:si meliora dies, ut vina, poemata reddit,
Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:quod bonum, faustum, felixque sit,
Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,
Plaut. Cas. 2, 6, 50;and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,
Plaut. Trin. 1, 2, 3.—To be kind:4.bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,
Plaut. Most. 4, 1, 22:hic si vellet bonus ac benignus Esse,
Hor. S. 1, 2, 52.—With reference to the gods:B.ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,
Plaut. As. 3, 3, 129:Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),
Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—Impers.1.Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).(α). (β).With subject inf.:2.nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,
Plaut. Trin. 2, 4, 61:bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,
id. Curc. 1, 3,20.—Melius est.(α).With subject inf.:(β).melius sanam est mentem sumere,
Plaut. Men. 5, 2, 51:nihil sentire est melius quam tam prava sentire,
Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,melius fuit, fuisset, or fuerat,
it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:proinde quiesse erit melius,
Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—With subject inf.-clause:(γ).meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,
Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—With ut-clause:(δ).quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,
Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—With subjectclause in the subjunctive:3.nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,
Plaut. Rud. 2, 2, 22.—Optimum est.(α).With subject inf.:(β).optimum visum est, captivos quam primum deportare,
Liv. 23, 34, 8:si quis dicit optimum esse navigare,
Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—With inf.-clause:(γ).constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,
Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—With ut and subj:(δ).hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,
Cic. Fin. 2, 3, 6.—With quod:(ε).illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,
id. Phil. 2, 36, 91.—With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):IV.sed hoc mihi optumum factu arbitror,
Plaut. Stich. 1, 2, 16:optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,
Caes. B. G. 4, 30:optumum factu credens exercitum augere,
Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:V.di melius duint,
Ter. Phorm. 5, 9, 16:di meliora velint!
Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:di meliora! inquit,
Cic. Sen. 14, 47:id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,
Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;similarly, di melius, i. e. fecerunt,
Val. Max. 6, 1, ext. 3.With object expressed,1.By dat.(α).= good, useful, beneficial for:(β).ambula, id lieni optumum est,
Plaut. Curc. 2, 1, 25:quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,
Sall. C. 20, 3:bona bello Cornus, jaculis, etc.,
Verg. G. 2, 447.—= benignus or propitius, kind to:(γ).vicinis bonus esto,
Cato, R. R. 4:bene merenti mala es, male merenti bona es,
Plaut. As. 1, 2, 3:vos o mihi Manes, Este boni,
Verg. A. 12, 647.—= idoneus, fit for, adapted to:(δ).qui locus vino optimus dicetur esse,
Cato, R. R. 6:tum erit ei rei optumum tempus,
id. ib. 26:terra cui putre solum, Optima frumentis,
Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:(ε).accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,
Cic. Rosc. Am. 5, 13:bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,
Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,
Cic. Phil. 2, 14, 35:cui bono fuisset,
id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.ellipt. form cui bono?
Prisc. p. 1208 P.—With dat. gerund:2.ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,
Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:(mons) quia pecori bonus alendo erat,
Liv. 29, 31; 9, 10.—By ad and acc.:refert et ad quam rem bona aut non bona sit,
Varr. R. R. 1, 91:occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,
Auct. Her. 2, 4, 7:non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,
Tac. A. 2, 14. -
35 meliores
bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.I.Attributively.A.As adjunct of nouns denoting persons.1.Vir bonus.(α).A man morally good (kalos kagathos):(β).quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,
Cic. Tusc. 5, 10, 28:ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,
id. Ac. 2, 8, 23:sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,
id. Off. 3, 15, 64:qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,
id. Lael. 5, 19:non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,
id. Att. 7, 2, 4:ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,
id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,
id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—An honest man:(γ).justitia, ex qua viri boni nominantur,
Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,
id. ib. 3, 19, 77:quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,
id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—A man of good standing in the community:(δ).id viri boni arbitratu deducetur,
Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,
Dig. 17, 1, [p. 244] 35;37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,
Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,
Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,
Cic. Att. 9, 12, 3.—Ironically of bad men:(ε).sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,
Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,
Cic. Cael. 26, 63:nam socer ejus, vir multum bonus est,
id. Agr. 3, 3, 13;so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!
Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?
Cic. Rosc. Am. 36, 104.—Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):(ζ).bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?
Cic. Leg. 3, 9, 20.—As a conventional courtesy:2.homines optimi non intellegunt, etc.,
Cic. Fin. 1, 7, 25:bone accusator,
id. Rosc. Am. 21, 58:sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,
gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:3.in foro infimo boni homines atque dites ambulant,
Plaut. Curc. 4, 1, 14.—With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:4.bonus consul,
Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):boni tribuni plebis,
Cic. Phil. 1, 10, 25:bonus senator,
id. Prov. Cons. 15, 37:senator bonus,
id. Dom. 4, 8:bonus judex,
id. Verr. 2, 4, 15, § 34:bonus augur (ironically),
id. Phil. 2, 32, 80:bonus vates,
Plaut. Mil. 3, 3, 27:bonus imperator,
Sall. C. 60, 4:bonus dux,
Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:naturam, optimam ducem,
the best guide, Cic. Sen. 2, 5):bonus miles,
Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:bonus orator,
Cic. Fin. 1, 3, 10:optimus orator,
id. Opt. Gen. 1, 3:poeta bonus,
id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:scriptor bonus,
Quint. 10, 1, 104:bonus advocatus,
id. 5, 13, 10:bonus defensor,
id. 5, 13, 3:bonus altercator,
a good debater, id. 6, 4, 10:bonus praeceptor,
id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:bonus gubernator,
Cic. Ac. 2, 31, 100:optimus opifex,
Hor. S. 1, 3, 133:sutor bonus,
id. ib. 1, 3, 125:actor optimus,
Cic. Sest. 57, 122:cantor optimus est modulator,
Hor. S. 1, 3, 130:melior gladiator,
Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:bonus paterfamilias,
a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:bonus servus,
Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:dominus bonus,
Cato, R. R. 14:bonus custos,
Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:filius bonus,
Plaut. Am. 3, 4, 9:patres,
Quint. 11, 3, 178:parens,
id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:uxor melior,
Cic. Inv. 1, 31, 52:amicus,
id. Fam. 2, 15, 3:amicus optimus,
Plaut. Cas. 3, 3, 18:optimus testis,
Cic. Fam. 7, 27, 2:auctor, in two senses,
good authority, id. Att. 5, 12, 3;and = bonus scriptor (post-class.),
Quint. 10, 1, 74.—Esp.:bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,
id. ib. 2, 23, 83:eum esse civem et fidelem et bonum,
Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:optimus et fortissimus civis,
Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—Bonus and optimus as epithets of the gods.(α).In gen.:(β).sed te bonus Mercurius perdat,
Plaut. Cas. 2, 3, 23:fata... bonique divi,
Hor. C. 4, 2, 38:divis orte bonis,
id. ib. 4, 5, 1:O bone deus!
Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:(γ).(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,
Cic. N. D. 2, 25, 64:Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,
id. ib. 3, 36, 87:in templo Jovis Optimi Maximi,
id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:nutu Jovis Optimi Maximi,
id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:(δ).di boni, hunc visitavi antidhac!
Plaut. Ep. 4, 1, 16:di boni, boni quid porto!
Ter. And. 2, 2, 1:di boni, quid hoc morbi est,
id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:alter, O di boni, quam taeter incedebat!
Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—Bona Dea, etc., v. 6.—5.Optimus as a laudatory epithet.(α).Vir optimus:(β).per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,
Cic. Sest. 1, 2:virum optimum et constantissimum M. Cispium,
id. ib. 35, 76:fratrem meum, virum optimum, fortissimum,
id. ib.:consolabor hos praesentes, viros optimos,
id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—Femina bona, optima:(γ).tua conjunx bona femina,
Cic. Phil. 3, 6, 16:hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,
id. ib. —Senex, pater, frater, etc.:(δ).optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,
Cic. Planc. 41, 97:insuevit pater optimus hoc me,
Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:C. Marcelli, fratris optimi,
Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—With proper names ( poet.):(ε).optimus Vergilius,
Hor. S. 1, 6, 54:Maecenas optimus,
id. ib. 1, 5, 27:optime Quinti,
id. Ep. 1, 16, 1.—Esp. as an epithet of the Roman emperors:6.quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?
Plin. Pan. 2, 7:gratias, inquit, ago, optime Princeps!
Sen. Tranq. 14. 4:ex epistula optimi imperatoris Antonini,
Gai. Inst. 1, 102; cf.:bene te patriae pater optime Caesar,
Ov. F. 2, 637:optime Romulae Custos gentis,
Hor. C. 4, 5, 1.—Bonus and Bona, names of deities.(α).Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):(β).Bonae Deae pulvinaribus,
Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.in mal. part.,
Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—(γ).Bona Fortuna:(δ).si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,
Plaut. Aul. 1, 3, 22:Bonae Fortunae (signum),
Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,
Inscr. Orell. 1743 sq. —Bona Spes:(ε).Spes Bona, obsecro, subventa mihi,
Plaut. Rud. 1, 4, 12:BONAE SPEI,
Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:B.Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,
Prop. 3, 24, 19.With nouns denoting things.1.Things concrete, denoting excellence:2.navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,
Sen. Ep. 76, 13:gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,
id. ib. 76, 14:id vinum erit lene et bono colore,
Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:tabulas... collocare in bono lumine,
Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,
id. ib. 73; cf.:bonae aquae, ironically compared to wine,
Prop. 2, 33 (3, 31), 28:praedium bonum caelum habeat,
good temperature, Cato, R. R. 1:bona tempestate,
in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:(praedium) solo bono valeat,
by good soil, Cato, R. R. 1:bonae (aedes) cum curantur male,
Plaut. Most. 1, 2, 24:villam bonam,
Cic. Off. 3, 13, 55:bonus pons,
Cat. 17, 5:scyphi optimi (= optime facti),
Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:perbona toreumata,
id. ib. 2, 4, 18, §38: bona domicilia,
comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:agrum Meliorem nemo habet,
Ter. Heaut. 1, 1, 12:fundum meliorem,
Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:equus melior,
id. Inv. 1, 31, 52:bona cena,
Cat. 13, 3:boni nummi,
good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:super omnia vultus accessere boni,
good looks, Ov. M. 8, 678:mulier bona forma,
of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:equus formae melioris,
Hor. S. 2, 7, 52:tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,
fine, beautiful, Suet. Calig. 33:fruges bonae,
Cat. 34, 19:ova suci melioris,
of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:animus aequus optimum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:bonum omen, 2. e.),
Quint. 6, 3, 69:scio te bona esse voce, ne clama nimis,
good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,bona firmaque vox,
Quint. 11, 3, 13.—Things abstract.a.Of physical well-being:b.ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,
Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:non bonus somnus de prandio est,
Plaut. Most. 3, 2, 8:bona aetas,
prime of life, Cic. Sen. 14, 48:optima aetate,
id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:bona, inquis, aetate, etc.,
Sen. Ep. 76, 1.—Of the mind and soul:c.meliore esse sensu,
Cic. Sest. 21, 47:optima indoles,
id. Fin. 5, 22, 61:bona conscientia,
Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,
with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:mens melior,
Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:duos optimae indolis filios,
Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:bonum consilium,
Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:bona voluntas,
a good purpose, Quint. 12, 11, 31:memoria bona,
Cic. Att. 8, 4, 2:bona ratio cum perdita... confligit,
id. Cat. 2, 11, 25:bonae rationes,
Ter. Ad. 5, 3, 50:pronuntiatio bona,
Auct. Her. 3, 15, 27.—Of moral relations:d.ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,
Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,
Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:fac, sis, bonae frugi sies,
of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:bona studia,
moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:quidquid vita meliore parasti,
Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:Juppiter, te bonas preces precor,
Cato, R. R. 134; 139.—Of external, artistic, and literary value and usefulness:e.bono usui estis nulli,
Plaut. Curc. 4, 2, 15:Optumo optume optumam operam das,
id. Am. 1, 1, 122:bonam dedistis mihi operam,
a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,
Cic. Off. 1, 33, 121:bonum otium,
valuable leisure, Sall. C. 4, 1:bonis versibus,
Cic. Ac. 2, 23, 74:versus meliores,
Plaut. Trin. 3, 2, 81:meliora poemata,
Hor. A. P. 303:in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,
Cic. Or. 8, 26:optimas fabulas,
id. Off. 1, 31, 114:melius munus,
id. Ac. 1, 2, 7.—Favorable, prosperous, lucky, fortunate:f.de Procilio rumores non boni,
unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,
about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,
id. Pis. 29, 71; cf.fortuna optima esse,
to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:occasio tam bona,
Plaut. Most. 2, 2, 9:senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,
Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:bona navigatio,
id. N. D. 3, 34, 83;esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,
Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:ego sum spe bona,
Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:optima spe,
id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;v. C. 1. c. infra: meliora responsa,
more favorable, Liv. 7, 21, 6:melior interpretatio,
Tac. H. 3, 65:cum laude et bonis recordationibus,
id. A. 4, 38:amnis Doctus iter melius,
i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:omen bonum,
a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.Liv. praef. § 13: melius omen,
Ov. F. 1, 221;optimum,
Cic. Fam. 3, 12, 2:bona scaeva,
Plaut. Stich. 5, 2, 24:auspicio optumo,
id. ib. 3, 2, 6; cf.:memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,
Hor. S. 1, 9, 68.—Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:g.optima res publica,
id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:minus bonis temporibus,
id. Dom. 4, 8; so,optimis temporibus,
id. Sest. 3, 6:nostrae res meliore loco videbantur,
id. ad Brut. 1, 3, 1:lex optima,
id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—Good = large, considerable:h.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6:bona librorum copia,
Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:bona copia cornu,
Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:k.si bono genere natus sit,
Auct. Her. 3, 7, 13.—Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.(α).Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:(β).primum abs te hoc bona venia expeto,
Ter. Phorm. 2, 3, 31:bona tua venia dixerim,
Cic. Leg. 3, 15, 34:oravit bona venia Quirites, ne, etc.,
Liv. 7, 41, 3:obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,
id. 6, 40, 10:cum bona venia quaeso audiatis, etc.,
id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,
Hor. S. 2, 4, 5.—Bona pax, without quarrelling:(γ).bona pax sit potius,
let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,
without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:(δ).igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,
Sall. J. 5, 5.—Bona societas, alliance:C.Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,
Tac. A. 1, 58.In particular phrases.1.Bonae res.a.= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:b.concedatur bonis rebus homines morte privari,
Cic. Tusc. 1, 36, 87:optimis rebus usus est,
he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:c.bonis rebus tuis, meas irrides malas,
Plaut. Trin. 2, 4, 45:in bonis rebus,
Hor. C. 2, 3, 2. —Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:d.homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,
who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —Costly things, articles of luxury:e.capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,
Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:nimium rei bonae,
id. Stich. 2, 3, 55:ignorantia bonarum rerum,
Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:re bona copiosum esse,
Gell. 16, 19, 7.—Moral, morally good:f.illi cum res non bonas tractent,
Cic. Ac. 2, 33, 72:ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,
id. ib. 1, 4, 15:quid habemus in rebus bonis et malis explorati?
id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,
id. Sen. 18, 65.—In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:2.res bonas verbis electis dictas quis non legat?
Cic. Fin. 1, 3, 8:studiis generorum, praesertim in re bona,
Plaut. Am. 8, 26.—Bonae artes.(α).A good, laudable way of dealing:(β).qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,
Sall. C. 2, 9:huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,
id. ib. 11, 2:quod is bonarum artium cupiens erat,
Tac. A. 6, 46.—Liberal arts and sciences:3.litteris aut ulli bonae arti,
Quint. 12, 1, 7:conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,
Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:optimae artes: optimarum artium scientia,
Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—Bona fides, or fides bona.a.Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:b.dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?
Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:si tibi optima fide omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—Jurid. t. t.(α).Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:(β).ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,
ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:4.actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,
Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:quidquid dare facere oportet ex fide bona,
Cic. Off. 3, 16, 66:iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,
id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—Bona verba.(α).Kind words:(β).Bona verba quaeso,
Ter. And. 1, 2, 33.—Words of good omen (v. omen):(γ).dicamus bona verba,
Tib. 2, 2, 1:dicite suffuso ter bona verba mero,
Ov. F. 2, 638.—Elegant or well-chosen expressions:(δ).quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,
Cic. Or. 1, 12, 51:verborum bonorum cursu,
id. Brut. 66, 233:omnia verba sunt alicubi optima,
Quint. 10, 1, 9.—Moral sayings:5.non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,
Sen. Vit. Beat. 20, 1. —Bona dicta.(α).Polite, courteous language:(β).hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,
Plaut. Am. prol. 25.—Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:6.dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,
Plaut. Capt. 3, 1, 22:ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,
id. Stich. 2, 3, 75.—Bona facta.(α).= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:(β).nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),
Tac. A. 3, 40.—Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):(γ).bonum factum est, ut edicta servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16:haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,
id. ib. 45.— Hence,Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:7.peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,
Suet. Caes. 80:et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,
id. Vit. 14:hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,
Aur. Vict. 49; cf.:o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,
Tert. Pud. 1.—Bona gratia.(α).A friendly understanding:(β).cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,per gratiam bonam abire,
to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—8.Bona pars.(α).The well-disposed part of a body of persons:(β).ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,
Liv. 21, 4, 1:pars melior senatus ad meliora responsa trahere,
id. 7, 21, 6.—The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):(γ).civem bonarum partium,
Cic. Sest. 32, 77:(fuit) meliorum partium aliquando,
id. Cael. 6, 13:qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,
Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):(δ).bonam partem ad te adtulit,
Ter. Eun. 1, 2, 43:bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,
Cic. Or. 2, 3, 14:bonam magnamque partem exercitus,
Val. Max. 5, 2, ext. 4:bona pars noctium,
Quint. 12, 11, 19:bona pars hominum,
Hor. S. 1, 1, 61:meae vocis... bona pars,
id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:melior pars diei,
Verg. A. 9, 156.—Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:(ε).nostri melior pars animus est,
Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:quae pars optima est in homine,
best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,
Sen. Brev. Vit. 18, 1:Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,
Vulg. Luc. 10, 42.—Adverb.:(ζ).bonam partem = ex magna parte,
Lucr. 6, 1249.—Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:9.Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,
id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:quaeso ut hoc in bonam partem accipias,
id. Rosc. Am. 16, 45.—Dies bonus or bona.(α).A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):(β).tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,
Plaut. Poen. 2, 49:nunc dicenda bona sunt bona verba die,
Ov. F. 1, 72.—A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—10.Bonus mos.(α).Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:(β).nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,
Cic. Off. 1, 17, 56:nam hic nimium morbus mores invasit bonos,
Plaut. Trin. 1, 1, 6:domi militiaeque boni mores colebantur,
Sall. C. 9, 1:propter ejus suavissimos et optimos mores,
Cic. Phil. 3, 5, 13:cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,
Liv. 34, 6, 9:mores meliores,
Plaut. Aul. 3, 5, 18.—Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:11.ex optimo more et sanctissima disciplina,
Cic. Phil. 2, 28, 69:neglegentia boni moris,
Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:conventio, mandatum contra bonos mores,
in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —Adverbial phrases.a.Bono animo esse, or bonum animum habere.(α).To be of good cheer or courage:(β).bono animo es! Liberabit ille te homo,
Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:animo bono es,
Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,
Varr. R. R. 1, 26:bono animo sint et tui et mei familiares,
Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:bono animo esse jubere eam consul,
Liv. 39, 13, 7:habe modo bonum animum,
Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:habe animum bonum,
id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:bonum animum habe,
Liv. 45, 8, 5:clamor ortus ut bonum animum haberet,
id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:(γ).audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,
Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,
id. Imp. Pomp. 19, 56:quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,
Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—Bonus animus, good temper, patience:b.bonus animus in mala re dimidium mali est,
Plaut. Ps. 1, 5, 37:vos etiam hoc animo meliore feratis,
Ov. M. 9, 433.—Bono modo.(α).= placide, with composure, moderation:(β).si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,
Cato, R. R. 5:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,
Cic. Ac. 2, 44, 137.—In a decent manner:c.neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,
Plaut. Merc. 5, 4, 62. —Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:II.te ipse jure optumo incuses licet,
Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:ut jure optimo me deserere posses,
Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:ne jure optimo irrideamur,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;similarly, optimo judicio,
Val. Max. 2, 9, 2.As subst.A.bŏnus, boni, m.; of persons.1.In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.(α).Plur.:(β).bonis quod bene fit haud perit,
Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,
Cic. Off. 2, 20, 71:verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,
id. Lael. 14, 50:diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,
Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:oderunt peccare boni virtutis amore,
Hor. Ep. 1, 16, 52:tam bonis quam malis conduntur urbes,
Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,
Plaut. Trin. 1, 2, 41.—Sing.:2.malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 8:nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,
Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:qui meliorem audax vocet in jus,
Hor. S. 2, 5, 29.—Bonus, a man of honor.(α).A brave man:(β).pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?
Cic. Off. 1, 17, 57:libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,
Sall. C. 33, 5:fortes creantur fortibus et bonis,
Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):fama impari boni atque ignavi erant,
Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —A gentleman:3. (α).quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?
Cic. Phil. 2, 4, 7.—In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;(β).so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,
Cic. Sest. 16, 38:audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,
id. ib. 47, 100:ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,
id. Pis. 2, 4:etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,
id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:maledictis increpat omnes bonos,
Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,optimi,
Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:bonorum, id est lautorum et locupletum,
id. Att. 8, 1, 3.—Without reference to political views;4.opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,
Plaut. Trin. 2, 2, 22:semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,
Sall. C. 37, 3:elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,
Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:ut quaestui habeant male loqui melioribus,
Plaut. Poen. 3, 3, 13:da locum melioribus,
Ter. Phorm. 3, 2, 37.—Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—5.Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.(α).Referring to morality:(β).esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,
every good man, Cic. Sen. 13, 43:qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,
id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?
Sen. Prov. 4, 8.—Of the educated classes:(γ). (δ).adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,
Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,
Sall. C. 34, 2:optimo cuique infesta libertas,
Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—In gen., excellent:(ε).optimus quisque facere quam dicere... malebat,
Sall. C. 8, 5.—Distributively:(ζ).ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):(η).hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,
Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—Attributively, with a noun:2. 1.optimam quamque causam,
Cic. Sest. 43, 93:optima quaeque dies,
Verg. G. 3, 66.Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;2.nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,
Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,
id. Par. 1, 1, 9:ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,
id. Ac. 1, 2, 7:non-est igitur voluptas bonum,
id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,
id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:3.quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,
Plaut. Capt. 4, 1, 9:multa bona vobis volt facere,
will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,
id. Capt. 1, 2, 33:multa tibi di dent bona,
id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:omnia Bona dicere,
to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,
Cic. Tusc. 1, 36, 88:cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,
id. ib. 5, 41, 120:nihil enim boni nosti,
nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:mala pro bonis legere dementia est,
Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:quia bonum sit valere,
a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,
id. Lael. 6, 20:meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,
id. Or. 1, 10, 43:optimum: difficillimum est formam exponere optimi,
id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,
to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:ad melius transcurrere,
to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—Bonum or bona, prosperity:4.fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,
Plaut. As. 2, 2, 58:nulli est homini perpetuum bonum,
id. Curc. 1, 3, 33:unā tecum bona, mala tolerabimus,
Ter. Phorm. 3, 3, 23:quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),
Cic. Inv. 1, 55, 107.—Good qualities, gifts:5.omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,
Plaut. Am. 2, 2, 30:magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,
Cic. Off. 1, 41, 148:nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,
id. Cael. 5, 11:hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,
id. ib. 17, 39:non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,
id. Balb. 28, 63:gaude isto tuo tam excellenti bono,
id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—Advantage, benefit:6.si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,
Cic. Off. 1, 24, 83:saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,
id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:maximum bonum in celeritate ponebat,
Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:hoc ita si fit, publico fiat bono,
Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:7. a.si bonum aequomque oras,
Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,
Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:istuc, Chreme, Aequi bonique facio,
I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—In gen.:b.paterna oportet reddi filio bona,
Plaut. Poen. 5, 2, 120:bona sua med habiturum omnia,
id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,
Cic. Sest. 24, 54:cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,
id. ib. 30, 65:bona, fortunas, possessiones omnium,
id. Caecin. 13, 38:at mulctantur bonis exsules,
id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.(α).Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—(β).Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:(γ).postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,
Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,
Liv. 2, 24, 6:bona proscribere,
to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—c.In bonis esse;III.with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),
Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,
ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.Predicative use.A.With nouns or pronouns as subjects.1.Bonum esse, to be morally good, honest:2.nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,
Plaut. Cist. 2, 3, 82:bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,
id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,
Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:Cato esse quam videri bonus malebat,
Sall. C. 54, 5:ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,
Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:3.jam istuc non bonumst,
Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:oleum viridius et melius fiet,
id. ib. 3:vinum ut alvum bonam faciat,
to correct the bowels, id. ib. 156:quid est homini salute melius?
Plaut. As. 3, 3, 127:non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,
id. Trin. 2, 3, 1:quid est quod huc possit quod melius sit accedere?
Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,
id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,
Liv. 2, 51, 3:parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,
Lucr. 4, 181; 4, 191:si meliora dies, ut vina, poemata reddit,
Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:quod bonum, faustum, felixque sit,
Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,
Plaut. Cas. 2, 6, 50;and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,
Plaut. Trin. 1, 2, 3.—To be kind:4.bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,
Plaut. Most. 4, 1, 22:hic si vellet bonus ac benignus Esse,
Hor. S. 1, 2, 52.—With reference to the gods:B.ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,
Plaut. As. 3, 3, 129:Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),
Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—Impers.1.Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).(α). (β).With subject inf.:2.nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,
Plaut. Trin. 2, 4, 61:bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,
id. Curc. 1, 3,20.—Melius est.(α).With subject inf.:(β).melius sanam est mentem sumere,
Plaut. Men. 5, 2, 51:nihil sentire est melius quam tam prava sentire,
Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,melius fuit, fuisset, or fuerat,
it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:proinde quiesse erit melius,
Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—With subject inf.-clause:(γ).meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,
Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—With ut-clause:(δ).quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,
Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—With subjectclause in the subjunctive:3.nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,
Plaut. Rud. 2, 2, 22.—Optimum est.(α).With subject inf.:(β).optimum visum est, captivos quam primum deportare,
Liv. 23, 34, 8:si quis dicit optimum esse navigare,
Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—With inf.-clause:(γ).constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,
Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—With ut and subj:(δ).hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,
Cic. Fin. 2, 3, 6.—With quod:(ε).illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,
id. Phil. 2, 36, 91.—With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):IV.sed hoc mihi optumum factu arbitror,
Plaut. Stich. 1, 2, 16:optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,
Caes. B. G. 4, 30:optumum factu credens exercitum augere,
Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:V.di melius duint,
Ter. Phorm. 5, 9, 16:di meliora velint!
Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:di meliora! inquit,
Cic. Sen. 14, 47:id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,
Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;similarly, di melius, i. e. fecerunt,
Val. Max. 6, 1, ext. 3.With object expressed,1.By dat.(α).= good, useful, beneficial for:(β).ambula, id lieni optumum est,
Plaut. Curc. 2, 1, 25:quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,
Sall. C. 20, 3:bona bello Cornus, jaculis, etc.,
Verg. G. 2, 447.—= benignus or propitius, kind to:(γ).vicinis bonus esto,
Cato, R. R. 4:bene merenti mala es, male merenti bona es,
Plaut. As. 1, 2, 3:vos o mihi Manes, Este boni,
Verg. A. 12, 647.—= idoneus, fit for, adapted to:(δ).qui locus vino optimus dicetur esse,
Cato, R. R. 6:tum erit ei rei optumum tempus,
id. ib. 26:terra cui putre solum, Optima frumentis,
Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:(ε).accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,
Cic. Rosc. Am. 5, 13:bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,
Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,
Cic. Phil. 2, 14, 35:cui bono fuisset,
id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.ellipt. form cui bono?
Prisc. p. 1208 P.—With dat. gerund:2.ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,
Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:(mons) quia pecori bonus alendo erat,
Liv. 29, 31; 9, 10.—By ad and acc.:refert et ad quam rem bona aut non bona sit,
Varr. R. R. 1, 91:occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,
Auct. Her. 2, 4, 7:non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,
Tac. A. 2, 14. -
36 optimum
bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.I.Attributively.A.As adjunct of nouns denoting persons.1.Vir bonus.(α).A man morally good (kalos kagathos):(β).quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,
Cic. Tusc. 5, 10, 28:ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,
id. Ac. 2, 8, 23:sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,
id. Off. 3, 15, 64:qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,
id. Lael. 5, 19:non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,
id. Att. 7, 2, 4:ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,
id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,
id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—An honest man:(γ).justitia, ex qua viri boni nominantur,
Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,
id. ib. 3, 19, 77:quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,
id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—A man of good standing in the community:(δ).id viri boni arbitratu deducetur,
Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,
Dig. 17, 1, [p. 244] 35;37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,
Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,
Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,
Cic. Att. 9, 12, 3.—Ironically of bad men:(ε).sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,
Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,
Cic. Cael. 26, 63:nam socer ejus, vir multum bonus est,
id. Agr. 3, 3, 13;so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!
Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?
Cic. Rosc. Am. 36, 104.—Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):(ζ).bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?
Cic. Leg. 3, 9, 20.—As a conventional courtesy:2.homines optimi non intellegunt, etc.,
Cic. Fin. 1, 7, 25:bone accusator,
id. Rosc. Am. 21, 58:sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,
gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:3.in foro infimo boni homines atque dites ambulant,
Plaut. Curc. 4, 1, 14.—With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:4.bonus consul,
Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):boni tribuni plebis,
Cic. Phil. 1, 10, 25:bonus senator,
id. Prov. Cons. 15, 37:senator bonus,
id. Dom. 4, 8:bonus judex,
id. Verr. 2, 4, 15, § 34:bonus augur (ironically),
id. Phil. 2, 32, 80:bonus vates,
Plaut. Mil. 3, 3, 27:bonus imperator,
Sall. C. 60, 4:bonus dux,
Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:naturam, optimam ducem,
the best guide, Cic. Sen. 2, 5):bonus miles,
Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:bonus orator,
Cic. Fin. 1, 3, 10:optimus orator,
id. Opt. Gen. 1, 3:poeta bonus,
id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:scriptor bonus,
Quint. 10, 1, 104:bonus advocatus,
id. 5, 13, 10:bonus defensor,
id. 5, 13, 3:bonus altercator,
a good debater, id. 6, 4, 10:bonus praeceptor,
id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:bonus gubernator,
Cic. Ac. 2, 31, 100:optimus opifex,
Hor. S. 1, 3, 133:sutor bonus,
id. ib. 1, 3, 125:actor optimus,
Cic. Sest. 57, 122:cantor optimus est modulator,
Hor. S. 1, 3, 130:melior gladiator,
Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:bonus paterfamilias,
a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:bonus servus,
Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:dominus bonus,
Cato, R. R. 14:bonus custos,
Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:filius bonus,
Plaut. Am. 3, 4, 9:patres,
Quint. 11, 3, 178:parens,
id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:uxor melior,
Cic. Inv. 1, 31, 52:amicus,
id. Fam. 2, 15, 3:amicus optimus,
Plaut. Cas. 3, 3, 18:optimus testis,
Cic. Fam. 7, 27, 2:auctor, in two senses,
good authority, id. Att. 5, 12, 3;and = bonus scriptor (post-class.),
Quint. 10, 1, 74.—Esp.:bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,
id. ib. 2, 23, 83:eum esse civem et fidelem et bonum,
Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:optimus et fortissimus civis,
Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—Bonus and optimus as epithets of the gods.(α).In gen.:(β).sed te bonus Mercurius perdat,
Plaut. Cas. 2, 3, 23:fata... bonique divi,
Hor. C. 4, 2, 38:divis orte bonis,
id. ib. 4, 5, 1:O bone deus!
Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:(γ).(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,
Cic. N. D. 2, 25, 64:Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,
id. ib. 3, 36, 87:in templo Jovis Optimi Maximi,
id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:nutu Jovis Optimi Maximi,
id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:(δ).di boni, hunc visitavi antidhac!
Plaut. Ep. 4, 1, 16:di boni, boni quid porto!
Ter. And. 2, 2, 1:di boni, quid hoc morbi est,
id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:alter, O di boni, quam taeter incedebat!
Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—Bona Dea, etc., v. 6.—5.Optimus as a laudatory epithet.(α).Vir optimus:(β).per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,
Cic. Sest. 1, 2:virum optimum et constantissimum M. Cispium,
id. ib. 35, 76:fratrem meum, virum optimum, fortissimum,
id. ib.:consolabor hos praesentes, viros optimos,
id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—Femina bona, optima:(γ).tua conjunx bona femina,
Cic. Phil. 3, 6, 16:hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,
id. ib. —Senex, pater, frater, etc.:(δ).optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,
Cic. Planc. 41, 97:insuevit pater optimus hoc me,
Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:C. Marcelli, fratris optimi,
Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—With proper names ( poet.):(ε).optimus Vergilius,
Hor. S. 1, 6, 54:Maecenas optimus,
id. ib. 1, 5, 27:optime Quinti,
id. Ep. 1, 16, 1.—Esp. as an epithet of the Roman emperors:6.quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?
Plin. Pan. 2, 7:gratias, inquit, ago, optime Princeps!
Sen. Tranq. 14. 4:ex epistula optimi imperatoris Antonini,
Gai. Inst. 1, 102; cf.:bene te patriae pater optime Caesar,
Ov. F. 2, 637:optime Romulae Custos gentis,
Hor. C. 4, 5, 1.—Bonus and Bona, names of deities.(α).Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):(β).Bonae Deae pulvinaribus,
Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.in mal. part.,
Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—(γ).Bona Fortuna:(δ).si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,
Plaut. Aul. 1, 3, 22:Bonae Fortunae (signum),
Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,
Inscr. Orell. 1743 sq. —Bona Spes:(ε).Spes Bona, obsecro, subventa mihi,
Plaut. Rud. 1, 4, 12:BONAE SPEI,
Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:B.Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,
Prop. 3, 24, 19.With nouns denoting things.1.Things concrete, denoting excellence:2.navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,
Sen. Ep. 76, 13:gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,
id. ib. 76, 14:id vinum erit lene et bono colore,
Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:tabulas... collocare in bono lumine,
Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,
id. ib. 73; cf.:bonae aquae, ironically compared to wine,
Prop. 2, 33 (3, 31), 28:praedium bonum caelum habeat,
good temperature, Cato, R. R. 1:bona tempestate,
in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:(praedium) solo bono valeat,
by good soil, Cato, R. R. 1:bonae (aedes) cum curantur male,
Plaut. Most. 1, 2, 24:villam bonam,
Cic. Off. 3, 13, 55:bonus pons,
Cat. 17, 5:scyphi optimi (= optime facti),
Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:perbona toreumata,
id. ib. 2, 4, 18, §38: bona domicilia,
comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:agrum Meliorem nemo habet,
Ter. Heaut. 1, 1, 12:fundum meliorem,
Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:equus melior,
id. Inv. 1, 31, 52:bona cena,
Cat. 13, 3:boni nummi,
good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:super omnia vultus accessere boni,
good looks, Ov. M. 8, 678:mulier bona forma,
of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:equus formae melioris,
Hor. S. 2, 7, 52:tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,
fine, beautiful, Suet. Calig. 33:fruges bonae,
Cat. 34, 19:ova suci melioris,
of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:animus aequus optimum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:bonum omen, 2. e.),
Quint. 6, 3, 69:scio te bona esse voce, ne clama nimis,
good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,bona firmaque vox,
Quint. 11, 3, 13.—Things abstract.a.Of physical well-being:b.ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,
Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:non bonus somnus de prandio est,
Plaut. Most. 3, 2, 8:bona aetas,
prime of life, Cic. Sen. 14, 48:optima aetate,
id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:bona, inquis, aetate, etc.,
Sen. Ep. 76, 1.—Of the mind and soul:c.meliore esse sensu,
Cic. Sest. 21, 47:optima indoles,
id. Fin. 5, 22, 61:bona conscientia,
Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,
with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:mens melior,
Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:duos optimae indolis filios,
Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:bonum consilium,
Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:bona voluntas,
a good purpose, Quint. 12, 11, 31:memoria bona,
Cic. Att. 8, 4, 2:bona ratio cum perdita... confligit,
id. Cat. 2, 11, 25:bonae rationes,
Ter. Ad. 5, 3, 50:pronuntiatio bona,
Auct. Her. 3, 15, 27.—Of moral relations:d.ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,
Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,
Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:fac, sis, bonae frugi sies,
of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:bona studia,
moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:quidquid vita meliore parasti,
Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:Juppiter, te bonas preces precor,
Cato, R. R. 134; 139.—Of external, artistic, and literary value and usefulness:e.bono usui estis nulli,
Plaut. Curc. 4, 2, 15:Optumo optume optumam operam das,
id. Am. 1, 1, 122:bonam dedistis mihi operam,
a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,
Cic. Off. 1, 33, 121:bonum otium,
valuable leisure, Sall. C. 4, 1:bonis versibus,
Cic. Ac. 2, 23, 74:versus meliores,
Plaut. Trin. 3, 2, 81:meliora poemata,
Hor. A. P. 303:in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,
Cic. Or. 8, 26:optimas fabulas,
id. Off. 1, 31, 114:melius munus,
id. Ac. 1, 2, 7.—Favorable, prosperous, lucky, fortunate:f.de Procilio rumores non boni,
unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,
about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,
id. Pis. 29, 71; cf.fortuna optima esse,
to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:occasio tam bona,
Plaut. Most. 2, 2, 9:senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,
Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:bona navigatio,
id. N. D. 3, 34, 83;esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,
Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:ego sum spe bona,
Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:optima spe,
id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;v. C. 1. c. infra: meliora responsa,
more favorable, Liv. 7, 21, 6:melior interpretatio,
Tac. H. 3, 65:cum laude et bonis recordationibus,
id. A. 4, 38:amnis Doctus iter melius,
i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:omen bonum,
a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.Liv. praef. § 13: melius omen,
Ov. F. 1, 221;optimum,
Cic. Fam. 3, 12, 2:bona scaeva,
Plaut. Stich. 5, 2, 24:auspicio optumo,
id. ib. 3, 2, 6; cf.:memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,
Hor. S. 1, 9, 68.—Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:g.optima res publica,
id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:minus bonis temporibus,
id. Dom. 4, 8; so,optimis temporibus,
id. Sest. 3, 6:nostrae res meliore loco videbantur,
id. ad Brut. 1, 3, 1:lex optima,
id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—Good = large, considerable:h.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6:bona librorum copia,
Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:bona copia cornu,
Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:k.si bono genere natus sit,
Auct. Her. 3, 7, 13.—Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.(α).Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:(β).primum abs te hoc bona venia expeto,
Ter. Phorm. 2, 3, 31:bona tua venia dixerim,
Cic. Leg. 3, 15, 34:oravit bona venia Quirites, ne, etc.,
Liv. 7, 41, 3:obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,
id. 6, 40, 10:cum bona venia quaeso audiatis, etc.,
id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,
Hor. S. 2, 4, 5.—Bona pax, without quarrelling:(γ).bona pax sit potius,
let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,
without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:(δ).igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,
Sall. J. 5, 5.—Bona societas, alliance:C.Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,
Tac. A. 1, 58.In particular phrases.1.Bonae res.a.= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:b.concedatur bonis rebus homines morte privari,
Cic. Tusc. 1, 36, 87:optimis rebus usus est,
he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:c.bonis rebus tuis, meas irrides malas,
Plaut. Trin. 2, 4, 45:in bonis rebus,
Hor. C. 2, 3, 2. —Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:d.homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,
who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —Costly things, articles of luxury:e.capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,
Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:nimium rei bonae,
id. Stich. 2, 3, 55:ignorantia bonarum rerum,
Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:re bona copiosum esse,
Gell. 16, 19, 7.—Moral, morally good:f.illi cum res non bonas tractent,
Cic. Ac. 2, 33, 72:ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,
id. ib. 1, 4, 15:quid habemus in rebus bonis et malis explorati?
id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,
id. Sen. 18, 65.—In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:2.res bonas verbis electis dictas quis non legat?
Cic. Fin. 1, 3, 8:studiis generorum, praesertim in re bona,
Plaut. Am. 8, 26.—Bonae artes.(α).A good, laudable way of dealing:(β).qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,
Sall. C. 2, 9:huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,
id. ib. 11, 2:quod is bonarum artium cupiens erat,
Tac. A. 6, 46.—Liberal arts and sciences:3.litteris aut ulli bonae arti,
Quint. 12, 1, 7:conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,
Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:optimae artes: optimarum artium scientia,
Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—Bona fides, or fides bona.a.Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:b.dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?
Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:si tibi optima fide omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—Jurid. t. t.(α).Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:(β).ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,
ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:4.actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,
Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:quidquid dare facere oportet ex fide bona,
Cic. Off. 3, 16, 66:iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,
id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—Bona verba.(α).Kind words:(β).Bona verba quaeso,
Ter. And. 1, 2, 33.—Words of good omen (v. omen):(γ).dicamus bona verba,
Tib. 2, 2, 1:dicite suffuso ter bona verba mero,
Ov. F. 2, 638.—Elegant or well-chosen expressions:(δ).quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,
Cic. Or. 1, 12, 51:verborum bonorum cursu,
id. Brut. 66, 233:omnia verba sunt alicubi optima,
Quint. 10, 1, 9.—Moral sayings:5.non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,
Sen. Vit. Beat. 20, 1. —Bona dicta.(α).Polite, courteous language:(β).hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,
Plaut. Am. prol. 25.—Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:6.dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,
Plaut. Capt. 3, 1, 22:ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,
id. Stich. 2, 3, 75.—Bona facta.(α).= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:(β).nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),
Tac. A. 3, 40.—Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):(γ).bonum factum est, ut edicta servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16:haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,
id. ib. 45.— Hence,Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:7.peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,
Suet. Caes. 80:et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,
id. Vit. 14:hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,
Aur. Vict. 49; cf.:o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,
Tert. Pud. 1.—Bona gratia.(α).A friendly understanding:(β).cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,per gratiam bonam abire,
to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—8.Bona pars.(α).The well-disposed part of a body of persons:(β).ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,
Liv. 21, 4, 1:pars melior senatus ad meliora responsa trahere,
id. 7, 21, 6.—The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):(γ).civem bonarum partium,
Cic. Sest. 32, 77:(fuit) meliorum partium aliquando,
id. Cael. 6, 13:qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,
Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):(δ).bonam partem ad te adtulit,
Ter. Eun. 1, 2, 43:bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,
Cic. Or. 2, 3, 14:bonam magnamque partem exercitus,
Val. Max. 5, 2, ext. 4:bona pars noctium,
Quint. 12, 11, 19:bona pars hominum,
Hor. S. 1, 1, 61:meae vocis... bona pars,
id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:melior pars diei,
Verg. A. 9, 156.—Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:(ε).nostri melior pars animus est,
Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:quae pars optima est in homine,
best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,
Sen. Brev. Vit. 18, 1:Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,
Vulg. Luc. 10, 42.—Adverb.:(ζ).bonam partem = ex magna parte,
Lucr. 6, 1249.—Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:9.Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,
id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:quaeso ut hoc in bonam partem accipias,
id. Rosc. Am. 16, 45.—Dies bonus or bona.(α).A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):(β).tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,
Plaut. Poen. 2, 49:nunc dicenda bona sunt bona verba die,
Ov. F. 1, 72.—A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—10.Bonus mos.(α).Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:(β).nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,
Cic. Off. 1, 17, 56:nam hic nimium morbus mores invasit bonos,
Plaut. Trin. 1, 1, 6:domi militiaeque boni mores colebantur,
Sall. C. 9, 1:propter ejus suavissimos et optimos mores,
Cic. Phil. 3, 5, 13:cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,
Liv. 34, 6, 9:mores meliores,
Plaut. Aul. 3, 5, 18.—Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:11.ex optimo more et sanctissima disciplina,
Cic. Phil. 2, 28, 69:neglegentia boni moris,
Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:conventio, mandatum contra bonos mores,
in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —Adverbial phrases.a.Bono animo esse, or bonum animum habere.(α).To be of good cheer or courage:(β).bono animo es! Liberabit ille te homo,
Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:animo bono es,
Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,
Varr. R. R. 1, 26:bono animo sint et tui et mei familiares,
Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:bono animo esse jubere eam consul,
Liv. 39, 13, 7:habe modo bonum animum,
Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:habe animum bonum,
id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:bonum animum habe,
Liv. 45, 8, 5:clamor ortus ut bonum animum haberet,
id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:(γ).audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,
Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,
id. Imp. Pomp. 19, 56:quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,
Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—Bonus animus, good temper, patience:b.bonus animus in mala re dimidium mali est,
Plaut. Ps. 1, 5, 37:vos etiam hoc animo meliore feratis,
Ov. M. 9, 433.—Bono modo.(α).= placide, with composure, moderation:(β).si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,
Cato, R. R. 5:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,
Cic. Ac. 2, 44, 137.—In a decent manner:c.neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,
Plaut. Merc. 5, 4, 62. —Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:II.te ipse jure optumo incuses licet,
Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:ut jure optimo me deserere posses,
Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:ne jure optimo irrideamur,
Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;similarly, optimo judicio,
Val. Max. 2, 9, 2.As subst.A.bŏnus, boni, m.; of persons.1.In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.(α).Plur.:(β).bonis quod bene fit haud perit,
Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,
Cic. Off. 2, 20, 71:verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,
id. Lael. 14, 50:diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,
Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:oderunt peccare boni virtutis amore,
Hor. Ep. 1, 16, 52:tam bonis quam malis conduntur urbes,
Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,
Plaut. Trin. 1, 2, 41.—Sing.:2.malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 8:nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,
Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:qui meliorem audax vocet in jus,
Hor. S. 2, 5, 29.—Bonus, a man of honor.(α).A brave man:(β).pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?
Cic. Off. 1, 17, 57:libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,
Sall. C. 33, 5:fortes creantur fortibus et bonis,
Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):fama impari boni atque ignavi erant,
Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —A gentleman:3. (α).quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?
Cic. Phil. 2, 4, 7.—In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;(β).so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,
Cic. Sest. 16, 38:audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,
id. ib. 47, 100:ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,
id. Pis. 2, 4:etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,
id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:maledictis increpat omnes bonos,
Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,optimi,
Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:bonorum, id est lautorum et locupletum,
id. Att. 8, 1, 3.—Without reference to political views;4.opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,
Plaut. Trin. 2, 2, 22:semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,
Sall. C. 37, 3:elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,
Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:ut quaestui habeant male loqui melioribus,
Plaut. Poen. 3, 3, 13:da locum melioribus,
Ter. Phorm. 3, 2, 37.—Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—5.Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.(α).Referring to morality:(β).esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,
every good man, Cic. Sen. 13, 43:qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,
id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?
Sen. Prov. 4, 8.—Of the educated classes:(γ). (δ).adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,
Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,
Sall. C. 34, 2:optimo cuique infesta libertas,
Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—In gen., excellent:(ε).optimus quisque facere quam dicere... malebat,
Sall. C. 8, 5.—Distributively:(ζ).ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):(η).hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,
Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—Attributively, with a noun:2. 1.optimam quamque causam,
Cic. Sest. 43, 93:optima quaeque dies,
Verg. G. 3, 66.Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;2.nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,
Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,
id. Par. 1, 1, 9:ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,
id. Ac. 1, 2, 7:non-est igitur voluptas bonum,
id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,
id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:3.quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,
Plaut. Capt. 4, 1, 9:multa bona vobis volt facere,
will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,
id. Capt. 1, 2, 33:multa tibi di dent bona,
id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:omnia Bona dicere,
to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,
Cic. Tusc. 1, 36, 88:cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,
id. ib. 5, 41, 120:nihil enim boni nosti,
nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:mala pro bonis legere dementia est,
Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:quia bonum sit valere,
a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,
id. Lael. 6, 20:meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,
id. Or. 1, 10, 43:optimum: difficillimum est formam exponere optimi,
id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,
to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:ad melius transcurrere,
to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—Bonum or bona, prosperity:4.fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,
Plaut. As. 2, 2, 58:nulli est homini perpetuum bonum,
id. Curc. 1, 3, 33:unā tecum bona, mala tolerabimus,
Ter. Phorm. 3, 3, 23:quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),
Cic. Inv. 1, 55, 107.—Good qualities, gifts:5.omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,
Plaut. Am. 2, 2, 30:magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,
Cic. Off. 1, 41, 148:nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,
id. Cael. 5, 11:hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,
id. ib. 17, 39:non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,
id. Balb. 28, 63:gaude isto tuo tam excellenti bono,
id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—Advantage, benefit:6.si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,
Cic. Off. 1, 24, 83:saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,
id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:maximum bonum in celeritate ponebat,
Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:hoc ita si fit, publico fiat bono,
Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:7. a.si bonum aequomque oras,
Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,
Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:istuc, Chreme, Aequi bonique facio,
I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—In gen.:b.paterna oportet reddi filio bona,
Plaut. Poen. 5, 2, 120:bona sua med habiturum omnia,
id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,
Cic. Sest. 24, 54:cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,
id. ib. 30, 65:bona, fortunas, possessiones omnium,
id. Caecin. 13, 38:at mulctantur bonis exsules,
id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.(α).Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—(β).Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:(γ).postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,
Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,
Liv. 2, 24, 6:bona proscribere,
to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—c.In bonis esse;III.with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),
Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,
ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.Predicative use.A.With nouns or pronouns as subjects.1.Bonum esse, to be morally good, honest:2.nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,
Plaut. Cist. 2, 3, 82:bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,
id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,
Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:Cato esse quam videri bonus malebat,
Sall. C. 54, 5:ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,
Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:3.jam istuc non bonumst,
Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:oleum viridius et melius fiet,
id. ib. 3:vinum ut alvum bonam faciat,
to correct the bowels, id. ib. 156:quid est homini salute melius?
Plaut. As. 3, 3, 127:non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,
id. Trin. 2, 3, 1:quid est quod huc possit quod melius sit accedere?
Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,
id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,
Liv. 2, 51, 3:parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,
Lucr. 4, 181; 4, 191:si meliora dies, ut vina, poemata reddit,
Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:quod bonum, faustum, felixque sit,
Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,
Plaut. Cas. 2, 6, 50;and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,
Plaut. Trin. 1, 2, 3.—To be kind:4.bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,
Plaut. Most. 4, 1, 22:hic si vellet bonus ac benignus Esse,
Hor. S. 1, 2, 52.—With reference to the gods:B.ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,
Plaut. As. 3, 3, 129:Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),
Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—Impers.1.Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).(α). (β).With subject inf.:2.nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,
Plaut. Trin. 2, 4, 61:bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,
id. Curc. 1, 3,20.—Melius est.(α).With subject inf.:(β).melius sanam est mentem sumere,
Plaut. Men. 5, 2, 51:nihil sentire est melius quam tam prava sentire,
Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,melius fuit, fuisset, or fuerat,
it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:proinde quiesse erit melius,
Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—With subject inf.-clause:(γ).meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,
Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—With ut-clause:(δ).quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,
Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—With subjectclause in the subjunctive:3.nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,
Plaut. Rud. 2, 2, 22.—Optimum est.(α).With subject inf.:(β).optimum visum est, captivos quam primum deportare,
Liv. 23, 34, 8:si quis dicit optimum esse navigare,
Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—With inf.-clause:(γ).constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,
Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—With ut and subj:(δ).hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,
Cic. Fin. 2, 3, 6.—With quod:(ε).illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,
id. Phil. 2, 36, 91.—With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):IV.sed hoc mihi optumum factu arbitror,
Plaut. Stich. 1, 2, 16:optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,
Caes. B. G. 4, 30:optumum factu credens exercitum augere,
Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:V.di melius duint,
Ter. Phorm. 5, 9, 16:di meliora velint!
Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:di meliora! inquit,
Cic. Sen. 14, 47:id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,
Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;similarly, di melius, i. e. fecerunt,
Val. Max. 6, 1, ext. 3.With object expressed,1.By dat.(α).= good, useful, beneficial for:(β).ambula, id lieni optumum est,
Plaut. Curc. 2, 1, 25:quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,
Sall. C. 20, 3:bona bello Cornus, jaculis, etc.,
Verg. G. 2, 447.—= benignus or propitius, kind to:(γ).vicinis bonus esto,
Cato, R. R. 4:bene merenti mala es, male merenti bona es,
Plaut. As. 1, 2, 3:vos o mihi Manes, Este boni,
Verg. A. 12, 647.—= idoneus, fit for, adapted to:(δ).qui locus vino optimus dicetur esse,
Cato, R. R. 6:tum erit ei rei optumum tempus,
id. ib. 26:terra cui putre solum, Optima frumentis,
Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:(ε).accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,
Cic. Rosc. Am. 5, 13:bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,
Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,
Cic. Phil. 2, 14, 35:cui bono fuisset,
id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.ellipt. form cui bono?
Prisc. p. 1208 P.—With dat. gerund:2.ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,
Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:(mons) quia pecori bonus alendo erat,
Liv. 29, 31; 9, 10.—By ad and acc.:refert et ad quam rem bona aut non bona sit,
Varr. R. R. 1, 91:occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,
Auct. Her. 2, 4, 7:non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,
Tac. A. 2, 14. -
37 fere
ferē, Adv. (zu Wurzel *dher-, tragen, halten [vgl. firmus], eig. fest [mit Umlaut = fast]), I) im allg., beinahe, fast, ungefähr, schier, so ziemlich, etwa, vielleicht, totius f. Galliae legati, Caes.: totis f. verbis interpretatus sum, Cic.: omnes f. civitates Graeciae, Nep.: u. so oft omnes f., selten f. omnes, b. Caes., Cic. u.a.: semper f., Cic.: tantum f., Cic.: satis f. diximus, Cic.: haec f. habui dicere, Cic. – u. so a) bes. bei Zahlen- u. Zeitangaben, ungefähr, so ziemlich, so etwa, an die, quintā f. horā, Cic.: eādem f. horā, quā veni, Cic.: anno f. ante, Cic.: sexto f. anno post, Nep.: abhinc menses decem f., Nep.: iam f., Enn. u. Ter. – b) mit Negation, eben nicht, gerade nicht, so leicht nicht (nichts, niemand, keiner usw.), aetates vestrae, ut illorum, nihil aut non f. multum differunt, Cic.: nihil f., Cic.: nemo f., Cic.: nullus f., Caes. – II) prägn. = semper fere, zur Beschränkung eines Urteils, indem man dasselbe nicht als allgemein gültig, nur als durch die Mehrzahl der Fälle u. Gründe begünstigt hinstellen will, deutsch beinahe immer, beinahe überall, gemeiniglich, im allgemeinen, durchschnittlich, im Durchschnitt, gewöhnlich, in der Regel (Ggstz. raro, interdum), fit enim fere, ut etc., Cic.: ut fere fit, Curt.: ut evenit fere, Liv.: quod fere fit, Curt.: quod fere fit, ut etc., Caes.: hoc iam sic f. fieri solere accepimus, Cic.: ut sunt f. domicilia Gallorum, Caes.: sed hi erunt fere, qui etc., Nep.: statuae ornatu f. militari, Cic.: paria esse f. peccata, Hor. – m. der Negation, gewöhnlich nicht, nicht leicht, selten, nec fere seniores rei intererant, Liv.: ex victoria bellica non f. quemquam est invidia civium consecuta, Cic.: patrum haud fere quisquam (nur selten einer) in foro, in urbe rari erant, Liv.
-
38 certus
certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses). - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui. - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs. - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père. - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à. - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de... - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers. - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour. - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable. - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de... - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de... - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder. - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir. - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller. - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie. - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner. - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution. - sceleris certa, Tac.: décidée au crime. - certum habeo: je tiens pour certain. - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis. - certo signo: au signal donné. - certum tempus: un moment précis, une heure précise. - certo die: le jour fixé. - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule. - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées. - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête. - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous. - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi. - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance. - certo animo, Cic.: avec assurance. - certa hasta, Virg.: trait assuré. - certi fructus, Quint.: fruits assurés. - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique. - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif. - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là? - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux. - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé. - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net. - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de. - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants. - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage. - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri. - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs. - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père. - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch. - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir. - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch. - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet. - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que... - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis. - certior factus + prop. inf.: informé que. - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait. - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de. - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam). - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes. - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes. - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence. - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.* * *certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses). - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui. - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs. - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père. - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à. - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de... - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers. - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour. - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable. - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de... - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de... - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder. - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir. - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller. - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie. - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner. - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution. - sceleris certa, Tac.: décidée au crime. - certum habeo: je tiens pour certain. - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis. - certo signo: au signal donné. - certum tempus: un moment précis, une heure précise. - certo die: le jour fixé. - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule. - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées. - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête. - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous. - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi. - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance. - certo animo, Cic.: avec assurance. - certa hasta, Virg.: trait assuré. - certi fructus, Quint.: fruits assurés. - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique. - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif. - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là? - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux. - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé. - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net. - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de. - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants. - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage. - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri. - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs. - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père. - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch. - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir. - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch. - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet. - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que... - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis. - certior factus + prop. inf.: informé que. - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait. - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de. - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam). - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes. - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes. - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence. - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.* * *Certus, Adiectiuum. Certain et asseuré.\Certus sum ex hoc metu. Plaut. Je ne crain plus cela.\Amor certus. Oui. Vray et loyal amour, et qui n'est point feinct.\Certo certius est. Vlpian. Il est trescertain.\Animo certo et confirmato posse consistere in causa. Cic. Ferme, Constant et asseuré.\Arboribus certis grauis vmbra tributa est. Lucret. A aucuns certains arbres, et non pas à tous.\Author certissimus. Virgil. Veritable, et Approuvé.\Certis de causis aliter existimare. Cic. Pour certaines causes.\Consul certissimus. Cic. Qui est asseuré d'estre Consul.\Crimen certum. Cic. Notoire et manifeste.\Dextera certa. Martial. La main qui ne fault point à frapper le but, Main seure.\In diem certam conueniunt. Liu. A certain jour et nommé.\Ante certam diem decedere. Cic. Dedens certain temps.\Diebus certis aliquid facere. Virgil. A certains jours establis et ordonnez.\Dolor certus. Horat. Ferme, et qui persevere.\Domus certa. Virgil. Propre, ou particuliere et certaine habitation et demeure.\Facti certa fides est. Oui. Il est certain que cela a esté ainsi faict.\Fides certa segetis. Horat. Loyaulté de la terre envers son maistre, quand elle ne fault à luy rapporter fruict.\Non certae fidei res. Plin. iunior. Dont on n'est point bien certain et asseuré.\Fluitantia reddere certa. Horat. Faire certain et asseuré ce qui est incertain.\Haeres certus. Seneca. Legitime, Vray.\Homines certi. Cic. Certaines personnes, qu'on scait et cognoist, et qu'on pourroit bien nommer qui vouldroit, Hommes seurs, Hommes exprés.\Ictus certus. Virg. Qui n'est point jecté en vain, Seur.\Inimicus certus. Plaut. Ennemi special et formel, Ennemi juré.\Lege certa aliquid facere. Oui. Par, ou soubs certaine condition.\Loca certa. Virgil. Propres, Distincts, Determinez.\Certus et definitus locus. Cic. Lieu determiné et deputé.\Loco certo caedere silicem. Cic. Couper un caillou en certain endroict.\Loco certo dicere. Cic. En son ordre, En temps et lieu.\Manus certa. Quintil. Asseuree, et qui ne fault point à frapper ce qu'elle veult, Main seure.\Matricida certissimus. Cic. Notoire, Manifeste.\Mente certa aliquid agere. Ouid. Obstineement, Opiniastrement.\Motus caeli certi. Cic. Certains, et reiglez.\Nebulo certior nullus illo. Ci. Il n'est point de plus vray vaultneant que cestuy là.\Certo nomine maleficii vocabitur in iudicium. Cic. Pour certain crime ou cas.\Nominibus certis cautos expendere nummos. Horat. Pour certaines causes.\Horum certa est oratio. Plaut. Ce que dient ceulx cy, est vray.\Patre certo nasci. Cic. Estre de loyal mariage.\Pectora certa. Virgil. Fermes, Constans, Asseurez, Hardis.\Penates certi. Virg. Habitation et demeure certaine et peculierement deputee à aucun.\Progenies certa. Seneca. Enfant legitime.\Proles certissima. Virgil. Vray enfant.\Requies certa laborum. Virgil. Repos asseuré.\Sagitta certa. Horat. Qui ne fault point à frapper le but.\Spes certa magis. Ouid. Ferme esperance.\Testis certissimus. Sil. Veritable.\Certior transitus. Plin. Où il y a moins de danger.\Certis verbis se deuouere pro Republica. Ci. En disant certains mots.\Certa res est. Terent. La chose est toute certaine, Il n'en fault point doubter.\Certa res est, Plaut. C'est un poinct vuidé, et conclu, ou arresté.\Amici certi. Plau. Vrais et loyaulx amis, desquels on est asseuré.\Amores certi. Propert. Loyales amours.\Homines certi. Cic. Feaulx messagiers, Messagiers exprés.\Homines certos habere. Cic. Avoir gens feables.\Maris certa. Tacit. Tranquillité de mer.\Certum est. Terent. Il est cler et manifeste, Il n'y a point de doubte.\Certum est. Cic. J'ay deliberé et arresté et conclu en moy.\Mihi autem abiurare certius est, quam dependere. Cic. J'ay deliberé plus tost le renier que de le payer.\Certum est facere. Plaut. J'ay proposé et arresté d'ainsi faire.\Non certum est mihi quid agam. Terent. Je n'ay point encore arresté, ou determiné.\Mihi certum est. Cic. Je suis deliberé, J'ay determiné.\Si istuc ita certum est tibi. Terent. Si tu as arresté.\Certum est istuc? Terent. Est il tout arresté?\Audire certum. Horat. Ouir certainement, au vray, pour certain.\Clare et certum loqui. Horat. Dire la verité hault et cler.\Certum alicui facere. Plaut. Asseurer au vray, Acertener.\Certius alicui facere. Plaut. Advertir aucun.\Certum facere aliquem. Plaut. Luy declarer, Luy dire, L'advertir.\Certum habere aliquid. Cic. Scavoir au vray, ou certainement.\Habere certum de aliquo quid agat. Cic. Scavoir au vray ce qu'il fait.\Inuenire certum. Caelius ad Ciceronem. Scavoir, ou trouver la verité.\Nescire certum. Cic. N'en rien scavoir de certain ou au vray.\Certum scire, Terent. Cic. Scavoir au vray.\Pro certo creditur. Sallust. On tient pour cartain, ou pour tout vray.\Pro certo dicere. Cic. Dire et asseurer pour vray.\Pro certo habere. Cic. Tenir pour certain, ou pour vray.\Pro certo iam habetur, regem Alexandrinum mortuum. Caelius Ciceroni. On tient pour que, etc.\Pro certone tu istaec dicis? Terent. Dis tu cela pour tout vray?\Certiorem facere aliquem. Cic. Luy faire scavoir et entendre.\Certus cum genitiuo. Virgil. Iam certus eundi. Certain et deliberé de partir.\Vtinam tui consilii certior factus essem. Cic. O si j'eusse sceu, et entendu ta volunté, Si j'eusse esté adverti de, etc.\Exitii certus. Tacit. Qui se tient tout asseuré de mourir, Certain de la mort, Qui s'attend asseureement de mourir.\Futuri certus. Senec. Asseurer de l'advenir.\Matrimonii certa. Tacit. Asseuree de son mariage.\Relinquendae vitae certus. Tacit. Deliberé de mourir.\Spei certus. Tacit. Ayant bonne esperance.\Necis certus. Sil. Asseuré de mourir.\Sceleris certa mulier. Tacit. Qui est du tout deliberé de commettre quelque vilain cas.\Certus, cum ablatiuo, vt Iaculis certus. Valer. Flac. Bon jecteur de dard, Seur jecteur, ou dardeur, Qui ne fault point à frapper ce à quoy il vise.\Certus, cum infinitiuo. vt Certus succurrere. Valer. Flac. Prest à secourir.\Certus mori. Stat. Deliberé de mourir.\At Romana ratis stabilem praebere carinam Certior. Lucan. Plus ferme et plus apte, Plus propre. -
39 facio
făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.\Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.\Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.\A se aliquid facere. Cic. De soymesme.\Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.\Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.\Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.\Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.\Facere abortum. Plin. Avorter.\Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.\Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.\Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.\Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.\Adulterium. Gellus. Commettre adultere.\AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.\AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.\AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.\AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.\Alienationem. Cic. S'estranger.\Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.\Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.\Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.\Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.\Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.\Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.\Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.\Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.\Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.\Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.\Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.\Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.\Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.\Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.\Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.\Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.\Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.\Bustum. Cic. Faire des funerailles.\Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.\Caedem. Cic. Faire meurtre.\Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.\Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.\Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.\Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.\Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.\Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.\Se celerem. Plaut. Se haster.\Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.\Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.\Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?\Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.\Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.\Classem. Caes. Faire une multitude de navires.\Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.\Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.\Cognomen colli. Liu. Surnommer.\Commentarios. Caes. Faire registres.\Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.\Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.\Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.\Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.\Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.\Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.\Conceptum. Columel. Concevoir.\Concilia. Liu. Faire assemblees.\Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.\Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.\Confidentem. Plaut. Enhardir.\Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.\Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.\Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.\Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.\Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.\Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.\Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.\Consilium. Liu. Donner conseil et advis.\Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.\Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.\Consulem. Cic. Creer.\Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.\Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.\Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.\Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.\Conuitium. Cic. Injurier.\Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.\Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.\Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.\Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.\Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.\Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.\Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.\Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.\Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.\Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.\De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.\De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.\Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.\Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.\Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.\Delectum studiorum. Quintil. Eslire.\Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.\Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.\Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.\Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.\Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.\Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.\Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.\Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.\Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.\Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.\Discrimen. Plin. Faire difference.\Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.\Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.\Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.\Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.\Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.\Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.\Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.\Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.\Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.\Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.\Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.\Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.\Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.\Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.\Expectationem. Cic. Mettre en attente.\Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.\Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.\Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.\Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.\Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.\Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.\Factu facile. Terent. Aisé à faire.\- fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.\Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.\Famam. Quintil. Bailler bruit.\Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.\Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.\Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.\Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.\Foedus. Plaut. Faire alliance.\Formidinem facere. Tacit. Faire paour.\Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.\Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.\Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.\Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.\Fugam. Plaut. S'enfuir.\Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.\Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.\Furta. Cic. Desrobber.\Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.\Gradum. Cic. Marcher.\Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.\Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.\Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.\Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.\Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.\Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.\Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.\Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.\Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.\Gratum. Cic. Faire chose aggreable.\Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.\Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.\Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.\Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.\Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.\Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.\Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.\Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.\Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.\Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.\Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.\Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.\Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.\Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.\Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.\Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.\Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.\Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.\Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.\In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.\Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.\Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.\Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.\Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.\Inducias. Liu. Faire treves.\Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.\Initium facere. Cic. Commencer.\Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.\Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.\Insomnia. Plin. Faire resver.\Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.\Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.\Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.\Introitum. Colum. Entrer.\Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.\Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.\Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.\Iter. Cic. Aller, Cheminer.\Iter pedibus. Cic. Aller à pied.\Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.\Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.\Iudicium. Cic. Juger.\Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.\Iuramentum. Senec. Jurer.\Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.\Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.\Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.\Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.\Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.\Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.\Legibus facere. Terent. Selon les loix.\Lites. Terent. Faire noise.\Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.\Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.\Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.\Lucrum. Plaut. Gaigner.\Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.\Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.\Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.\Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.\Maculas. Plin. Maculer, Tacher.\Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.\Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.\Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.\Manu factum. Lucret. Faict à la main.\Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.\Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.\Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.\Mentionem. Plaut. Faire mention.\Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.\Messem. Columel. Moissonner.\Minoris facere. Cic. Moins estimer.\Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.\Me missum face. Terent. Laisse moy aller.\Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.\Modum. Cic. Tenir mesure.\Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.\Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.\Modos. Terent. Cic. Chanter.\Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.\Moram. Plin. iunior. Targer.\Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.\Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.\Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.\Mortem. Columel. Faire mourir.\Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.\Multam. Gell. Encourir une peine indicte.\Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.\Munditias. Cato. Nettoyer.\Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.\Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.\Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.\Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.\Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.\Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.\Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.\Nobilem. Plin. Donner bruit.\Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.\Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.\Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.\Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.\Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.\Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.\Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.\Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.\Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.\Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.\Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.\Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.\Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.\Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.\Optionem. Cic. Bailler le choix.\Opus. Terent. Travailler, Labourer.\Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.\Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.\Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.\Palam aliquid facere. Cic. Publier.\Par. Plaut. Faire raison.\Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.\Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.\Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.\Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.\Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.\- vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.\Partes. Cic. Partir.\Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.\Partum. Plin. Produire.\Parui facere. Plaut. Peu estimer.\Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.\Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.\Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.\Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.\Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.\Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.\- fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.\Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.\Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.\Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.\Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.\Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.\Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.\Plagam. Cic. Blesser, Navrer.\Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.\In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.\Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.\Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.\Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.\Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.\Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.\Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.\Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.\Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.\Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.\Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.\Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.\Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.\Precationes. Liu. Prier.\Pretium. Plin. Priser.\Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.\Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.\Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.\Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.\Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.\Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.\Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.\Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.\Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.\Pugnum. Cic. Fermer la main.\Quaestum. Terent. Gaigner.\Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.\Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.\Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.\Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?\Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?\Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.\Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?\Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.\Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.\Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.\Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.\Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.\Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.\Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.\Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.\Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.\Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.\Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.\Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.\Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.\Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.\Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.\Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.\Reuersionem. Plaut. Retourner.\Reum. Cic. Accuser.\Risum. Quintil. Faire rire.\Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.\Salutationem. Hirt. Saluer.\Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.\Sanum Plaut. Guarir.\Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.\Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.\Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.\Scire facere. Plaut. Faire scavoir.\Scriptum facere. Liu. Estre greffier.\Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.\Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.\Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.\Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.\Sementem. Liu. Semer.\Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.\Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.\Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.\Significationem. Caes. Faire signe.\Silentium. Plaut. Se taire.\Fac silentium. Plaut. Tais toy.\Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.\Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.\Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.\Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.\Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.\Somnum. Plin. Faire dormir.\Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.\Spem. Liu. Donner esperance.\Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.\Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.\Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.\Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.\Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.\Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.\Stomachum alicui. Cic. Faire despit.\Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.\Suauium alicui. Plaut. Baiser.\Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.\Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.\Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.\Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.\Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.\Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.\Terrorem. Liu. Espovanter.\Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.\Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.\Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.\Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.\Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.\Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.\Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.\Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.\Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.\Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.\Tussim. Sene. Engendrer la toux.\Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.\Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.\Vecturam. Quintil. Estre voicturier.\Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.\Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.\Ventum. Plaut. Esventer.\Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.\Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.\Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.\Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.\Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.\Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.\Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.\Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.\Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.\Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.\Victoriam. Plin. Vaincre.\Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.\Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.\Vindemiam. Varro. Vendenger.\Vires. Quintil. S'enforcir.\Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.\Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.\Voces. Gell. Parler.\Vota. Cic. Faire prieres et supplications.\Vrinam facere. Colum. Pisser.\Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.\Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.\Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.\Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.\Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.\Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.\Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.\Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.\Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.\Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force. -
40 fides
[st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.: - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance. - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch. - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc. - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131. - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi. - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance. - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance. - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire. - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader). - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7. - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6. - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que. - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles. - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36. - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit. - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2. - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit. - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit. - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit. - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance. - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience. - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions. - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie. - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain. - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi. - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement. - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12. - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement. - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi. - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi. - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité. - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58. - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation. - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit). - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique. - manifesta fides: preuve évidente. - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que. - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation. - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés. - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée. - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi. - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole. - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose. - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice. - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch. - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état. - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn. - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée. - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que... - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements. - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse. - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde. - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve]. - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire. - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance. - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn. - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn. - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn. - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection. - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules. - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges. - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin. - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins! - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité). - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes. - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre. - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre. - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre. - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre. - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.* * *[st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.: - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance. - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch. - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc. - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131. - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi. - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance. - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance. - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire. - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader). - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7. - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6. - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que. - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles. - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36. - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit. - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2. - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit. - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit. - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit. - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance. - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience. - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions. - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie. - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain. - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi. - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement. - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12. - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement. - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi. - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi. - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité. - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58. - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation. - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit). - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique. - manifesta fides: preuve évidente. - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que. - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation. - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés. - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée. - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi. - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole. - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose. - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice. - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch. - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état. - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn. - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée. - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que... - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements. - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse. - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde. - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve]. - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire. - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance. - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn. - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn. - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn. - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection. - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules. - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges. - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin. - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins! - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité). - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes. - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre. - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre. - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre. - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre. - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.* * *I.Fides, huius fidei, pen. corr. f. g. Cic. Foy, quand on fait ce qu'on dit, et qu'on tient sa promesse.\Constans fidei. Tacit. Ferme et constant en ses promesses.\Obstinatio fidei, in bonam partem, pro obfirmatione. Tacit. Fermeté et constance.\Fidei plenus. Cic. Haud magna cum re, sed fidei plenus. Il n'ha pas grans biens, mais il est loyal, Povre et loyal.\Sinister fidei. Silius. Desloyal, Qui ne tient ne foy ne promesse.\Quos non aequasset fides solutionis, hos benignitate remissionis aequari. Plin. iunior. Qui n'avoyent point payé au jour qu'ils avoyent promis.\Fides. Terent. Loyaulté, Quand on tient secret ce qu'on a ouy, Feaulté.\Fidei bonae possessor. Budaeus. Possesseur de bonne foy, Qui possede une chose de bonne foy, ou à tiltre de bonne foy, la pensant seure.\Fide bona dicere. Plaut. A la bonne foy, Sans mentir, A sa conscience, En bonne foy.\Fide bona emere. Plaut. Acheter sans fraude ne mal engin, Acheter une chose de bonne foy, pensant que celuy qui la vend, ha puissance de la vendre et aliener.\Bonae fidei se esse respondit. Sueton. Qu'il estoit homme de promesse, et tenant sa foy.\Propius fidem est. Liu. Il est plus vraysemblable.\Difficillima est grauissimi cuiusque sceleris fides. Quint. Tous cas griefs et enormes sont difficiles à croire.\Fluxa. Tacit. De petite duree.\- fac hoc quod te rogamus Mea fide, si isti formidas credere. Plaut. A mon adveu, A mon asseurance.\Mea quidem id promitto fide. Plaut. Par ma foy, Sur ma foy.\Nuda fides. Valer. Flac. Qui n'est point fardee en palliee.\Obstinata fides. Tacit. Ferme et constante.\Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro. Horat. Qui ne scait taire un secret.\Fides publica. Sallust. Asseurance que le peuple ou celuy qui ha l'administration de la Republique donne à quelqu'un pour faire ou dire quelque chose, l'asseurant qu'il n'aura nul mal, Saufconduict.\Fide publica dicere iussus est. Sallust. On luy donna asseurance qu'il n'auroit nul mal, On luy commanda de dire soubs l'asseurance publique, On l'affia, etc.\Fide accepta a legatis, vim abfuturam, donec causam dixissent. Liu. Apres avoir eu asseurance qu'on ne leur feroit nul oultrage.\In fidem suam aliquem accipere. Cic. Recevoir aucun qui se vient rendre à nous, en nostre protection et sauvegarde.\Adhibenda fides somniantium visis non est. Cic. Il ne fault point adjouster de foy aux, etc.\Fidem afferre alicui rei. Plin. Faire foy de quelque chose, L'asseurer, Faire qu'on le croye.\Afflicta fides. Tacit. Credit cheut et ruiné, Quand quelqu'un a perdu son credit, Credit abbatu.\Alternant spesque timorque fidem. Ouid. Font varier, Font tantost croire, tantost descroire.\Fidem suam astringere. Terent. S'obliger sur sa foy, Promettre quelque chose sur l'asseurance de sa foy, Affier quelque chose.\Fidem auferre testi. Quintil. Le reprocher, et faire que aucune foy ne luy soit adjoustee.\Capere in fidem deuictas bello nationes. Cic. Prendre en sa sauvegarde.\Maiora monstra veris vix capiunt fidem. Senec. A grand peine sont ils creuz, ou les croit on.\Conferre se in fidem ac clientelam alicuius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle, ou protection.\Vbi plurium velut emeritis annorum stipendiis fides surculo constitit. Columel. S'il n'a failli ne menti, S'il s'est tousjours bien porté.\Cum fide. Columel. Fidelement, Loyaulment, Feablement.\Fidem debet tutor. Quintil. Il doibt loyaulté à son pupille.\Fides deficere eos nuper coepit. Cic. Ils ont perdu leur credit.\Fidem alicuius deferere. Cic. Se retirer de l'alliance faicte avec aucun, Luy faulser sa foy.\Detrahere fidem alicui. Quintil. Le mettre en mauvaise reputation, en sorte qu'on ne le vueille croire.\A veri dissidet illa fide. Ouid. Ce bruit est faulx.\Fidem dare. Terent. Promettre, Asseurer, Jurer, Affier.\Dare fidem publicam. Cic. Donner saufconduict et asseurance.\Ducere fidem ex aliquo. Lucret. Quand quelque chose nous attrait et induit à la croire par quelque raisons.\Eligere fidem alicuius. Callistratus. Choisir un homme qu'on repute feal et loyal, pour luy bailler quelque chose en garde.\Ex fide scribere. Plin. iunior. Fidelement et à la verité.\Excessitque fidem meritorum summa tuorum. Ouid. La grandeur des plaisirs que tu m'as faicts est incroyable, On ne scauroit croire combien de plaisirs tu m'as faict.\Fidem exoluere. Plin. iunior. S'acquicter de sa promesse.\Exuere fidem. Tacit. Faulser sa foy.\Facere fidem causis ex sua bonitate. Quintil. Faire qu'on croye.\Aspectus facit fidem iudicii sui. Cic. Fait foy.\Fallere fidem hosti datam. Cic. Faulser sa foy.\Firmare fidem. Tacit. Confermer.\Frangere. Cic. Rompre sa foy.\Si fidem habeat, se iri praepositum tibi apud me. Terent. S'il scavoit certainement que, etc.\Fidem habere alicui. Terent. Cic. Se fier à aucun, Le croire.\Qui ei fidem non habui argenti. Plaut. A qui je ne me suis point fié de cest argent.\Res habuit fidem. Ouid. Fut creue, On la creut.\Fidem non habere dicuntur res. Cic. Choses qu'on ne croit point.\Quia non est in negando habiturus fidem. Quint. On ne le croira pas.\Fidem impetrare. Plin. Estre creu.\Fidem peractae mortis implere. Plin. iunior. Quand quelqu'un navré contrefait si bien le mort, qu'on pense veritablement qu'il soit mort.\Fidem alicuius implorare. Terent. Luy demander aide et secours.\Tarda solet magnis rebus inesse fides. Ouid. On ne croit pas legierement choses grandes.\Contra fidem interpositam interfectus est. Cic. Contre la foy et asseurance qu'on luy avoit donnee.\Fide publica interposita. Sallust. Avec saufconduict et asseurance publique.\Fide sua esse iubere. Vlpia. Respondre de quelque argent, ou d'autre chose.\Quantam pecuniam Titio credidero, fide tua esse iubes? Paulus. De tout l'argent que je presteray à Titius, m'en veuls tu respondre? Prens tu sur ta foy que j'en seray bien payé? En respons tu?\Fidem labefactare. Suet. Perdre son credit.\Huius iam labefactata est fides. Sueton. Cestui a perdu son credit.\Multa fidem promissa leuant. Horat. A grans prometteurs on n'adjouste pas grande foy.\Fidem liberare. Cic. Tenir sa promesse, Satisfaire à sa promesse.\In fide populi Romani manere. Cic. En la protection et sauvegarde.\Fidem mereri. Quint. Meriter d'estre creu.\Acceptam parce mouere fidem. Ouid. Garde toy de vouloir esbranler et arracher, ou oster et abolir une chose qu'on croit de long temps, Une persuasion de tous receue long temps à.\Fidem mutare. Sallust. Estre variable et legier, Se desdire.\Fidem mutare cum altero. Terentius. Ne luy tenir point de promesse.\Fidem suam obstringere. Plin. Obliger sa foy.\Fidem perdere. Quint. Perdre son credit, Faire qu'on ne nous croye pas une autre fois.\Fidem praestare, Tenir sa promesse. Quintil. An tutor fidem praestare debeat tantum, non etiam consilium et euentum. A scavoir mon si le tuteur est quicte, pourveu qu'il ne face aucune fraude en l'administration de son mineur, encore qu'il y ait en luy de la negligence: ou s'il est tenu en cas de negligence, encore qu'il n'y ait point en luy de mauvaise foy.\In fidem suam aliquem recipere, et commendatum habere. Cic. Le recevoir en sa sauvegarde et protection.\Redde nunc pactam fidem. Senec. Tien ta promesse.\Verba fides sequitur. Ouid. Il fut faict comme il fut dict.\Fidem alicuius sequi. Vlpia. Croire à sa parolle.\Fidem seruare. Plaut. Tenir sa promesse.\Pudicam fidem solicitare donis. Ouid. Soliciter par presens une femme de rompre la loyaulté de son mariage.\Curaui vnum hoc quidem, vt mihi esset fides. Terent. D'estre homme de promesse, et faire ce que j'auroye promis.\Fidei censebam maximam multo fidem esse. Plaut. J'estimoye la foy estre beaucoup plus loyale, et plus de tenue.\Mirum quantum illi viro nuntianti haec, fides fuerit. Liu. Combien on le creut.\Fide nulla es. Plaut. Tu n'as nulle foy, Tu ne tiens rien de ce que tu promets.\In fide et clientela alicuius esse. Cic. Estre en sa protection et sauvegarde.\In nullius fide esse. Cic. N'estre soubs l'obeissance et protection de personne.\Dyrrachium quod erat in fide mea. Cicero. Qui estoit en ma protection.\At mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum pater. Terent. Il tient tant de moy, Il se fie bien en moy, que je ne vouldroye faire telle chose.\Itane paruam mihi fidem esse apud te? Terent. Ay je si peu de credit envers toy? Te fie tu si peu en moy?\Fide alicuius sumere: Sub. Argentum. Cic. Emprunter argent par le moyen d'aucun qui en respond.\Superesse fide. Tacit. Surmonter en fidelité.\Sustentare fide amicos. Cic. Par pleigemens, en respondant pour eulx.\Tribuere fidem testimonio alicuius. Cic. Adjouster foy, Croire son tesmoignage.\Tribuere fidem rebus. Cic. Donner authorité.\Fidem suam tueri. Cic. Entretenir son credit.\Prona venit cupidis in sua vota fides. Ouid. On croit facilement ce qu'on vouldroit qu'il adveint.\In fidem alicuius venire. Liu. Se rendre à la merci d'aucun, soubs l'asseurance par luy promise, Se soubmettre à son obeissance.II.Fides, fidis, foe. gen. Cic. Une sorte d'instrument de musique ayant chordes, ou Les chordes de l'instrument.\Conspicuus fide. Ouid. Qui est congneu de touts et fort renommé, à cause qu'il est bon joueur de tels instruments.\Adhibere fides epulis. Quintil. Jouer de tels instruments à un banquet.\Discebant fidibus antiqui. Cic. Apprenoyent à jouer du luc, ou de la harpe, ou de semblables instruments.\Docere aliquem fidibus. Cic. Luy apprendre et monstrer à jouer, etc.\Iungere vocem fidibus. Quintil. Chanter une partie et jouer les autres sur l'espinette ou manicordion, ou autre instrument de musique, ayant chordes.\Mouere fides. Ouid. Remuer, Jouer.
См. также в других словарях:
Fit-fit — is an Eritrean and Ethiopian food typically served for breakfast (though it can be served with other meals). It is generally made with tesmi and sometimes also with berbere , in which case it is called fir fir . In some cases various oils or… … Wikipedia
fit — n Fit, attack, access, accession, paroxysm, spasm, convulsion are comparable when they denote a sudden seizure or spell resulting from an abnormal condition of body or mind. The last three are too specific in their technical medical senses to be… … New Dictionary of Synonyms
fit — fit1 [fit] vt. fitted or fit, fitting [ME fitten < ? or akin ? to ON fitja, to knit, tie ends of thread, akin to OHG fizza, skein of thread, ult. < IE * pedyo , fetter, lit., of the foot < base * ped , FOOT] 1. to be suitable or adapted… … English World dictionary
Fit (Unternehmen) — fit GmbH Unternehmensform GmbH Gründung 1993 … Deutsch Wikipedia
Fit GmbH — Unternehmensform GmbH Gründung 1993 … Deutsch Wikipedia
fit (Unternehmen) — fit GmbH Rechtsform GmbH Gründung 1993 Sitz … Deutsch Wikipedia
fit — Ⅰ. fit [1] ► ADJECTIVE (fitter, fittest) 1) of a suitable quality, standard, or type to meet the required purpose. 2) in good health, especially through regular physical exercise. 3) (fit to do) informal on the point of doing. 4) … English terms dictionary
Fit — and FIT have several meanings.Fit can refer to: * Physical fitness, how well a person is suited for physical tasks. * Fitness (biology), how capable a being is at successfully passing on its genes. * tantrum * seizure, or any other sudden… … Wikipedia
Fit am Ball Africa — ist ein „Dribbel Spendenrekord“ und Deutschlands größtes wissenschaftliches Projekt zur Förderung des Schulsports. Ziel war es bis zur Fußball Weltmeisterschaft 2010 in Südafrika am 11. Juni 2010 eine Spendensumme von 1 Million Euro zu erdribbeln … Deutsch Wikipedia
Fit for Life — is a diet and lifestyle, stemming from the principles in Natural Hygiene, promoted by the American writers Harvey Diamond and Marilyn Diamond. As the title of the 1985 book suggests, Fit for Life claims that one can lose excess body weight and… … Wikipedia
fit — s.n. (fam.; în expr.) A trage la fit = a lipsi de la datorie, în special de la orele de şcoală; a chiuli. – cf. rus. k v i t , germ. q u i t t. Trimis de LauraGellner, 12.05.2004. Sursa: DEX 98 fit s. n. Trimis de siveco, 10.08 … Dicționar Român
