Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

absolūtē

  • 21 monarcha

    monarch; absolute ruler

    Latin-English dictionary > monarcha

  • 22 monarchia

    monarchy; absolute rule

    Latin-English dictionary > monarchia

  • 23 tyrannus

    tyrant, absolute ruler.

    Latin-English dictionary of medieval > tyrannus

  • 24 -ne

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > -ne

  • 25 alicubi

    ălĭcŭbi (earlier written ălĭquobi, like neutrobi, acc. to Cassiod. Orth. 2314 P.; cf. Schneid. Gr. 1, 29), adv. [aliquis-ubi], somewhere, anywhere, at any place, or in any thing (Inter alicubi et usquam hoc interest, quod alicubi absolute profertur, ut alicubi fuimus, i. e. in aliquo loco;

    usquam autem ad omnia loca refertur,

    Prisc. p. 1058 P.; very rare): si salvus sit Pompeius et constiterit alicubi, hanc Wekuian relinquas, Att. ap. Cic. Att. 9, 10.
    I.
    In gen.: tu si alicubi fueris, dices hic porcos coctos ambulare, if you shall be anywhere, i. e. wherever you may be, Petr. 45.—
    II.
    Esp.
    A.
    Alicubi... alicubi, repeated, in one place... in another, here... there, like alius, alias, alibi, etc.:

    ut alicubi obstes tibi, alicubi irascaris, alicubi instes gravius,

    Sen. Tranq. 2, 2:

    tecta alicubi imposita montibus, alicubi ex plano in altitudinem montium educta,

    id. Ep. 89, 21 (in both passages some read aliubi; v. Fickert).—
    B.
    Strengthened by other definite words:

    utinam hic prope adesset alicubi,

    somewhere here, Ter. Ad. 3, 4, 7:

    hic alicubi in Crustumenio,

    Cic. Fl. 29, 71:

    in quibus (scriptis) et suum alicubi reperiri nomen,

    Suet. Gram. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > alicubi

  • 26 aliquobi

    ălĭcŭbi (earlier written ălĭquobi, like neutrobi, acc. to Cassiod. Orth. 2314 P.; cf. Schneid. Gr. 1, 29), adv. [aliquis-ubi], somewhere, anywhere, at any place, or in any thing (Inter alicubi et usquam hoc interest, quod alicubi absolute profertur, ut alicubi fuimus, i. e. in aliquo loco;

    usquam autem ad omnia loca refertur,

    Prisc. p. 1058 P.; very rare): si salvus sit Pompeius et constiterit alicubi, hanc Wekuian relinquas, Att. ap. Cic. Att. 9, 10.
    I.
    In gen.: tu si alicubi fueris, dices hic porcos coctos ambulare, if you shall be anywhere, i. e. wherever you may be, Petr. 45.—
    II.
    Esp.
    A.
    Alicubi... alicubi, repeated, in one place... in another, here... there, like alius, alias, alibi, etc.:

    ut alicubi obstes tibi, alicubi irascaris, alicubi instes gravius,

    Sen. Tranq. 2, 2:

    tecta alicubi imposita montibus, alicubi ex plano in altitudinem montium educta,

    id. Ep. 89, 21 (in both passages some read aliubi; v. Fickert).—
    B.
    Strengthened by other definite words:

    utinam hic prope adesset alicubi,

    somewhere here, Ter. Ad. 3, 4, 7:

    hic alicubi in Crustumenio,

    Cic. Fl. 29, 71:

    in quibus (scriptis) et suum alicubi reperiri nomen,

    Suet. Gram. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > aliquobi

  • 27 an

    1.
    ăn, conj. [etym. very obscure; v. the various views adduced in Hand, I. p. 296, with which he seems dissatisfied; if it is connected with the Sanscr. anjas, = Germ. ander, = Engl. other, we may comp. the Engl. other and or with the Germ. oder, = or]. It introduces the second part of a disjunctive interrogation, or a phrase implying doubt, and thus unites in itself the signif. of aut and num or -ne, or, or whether (hence the clause with an is entirely parallel with that introduced by num, utrum, -ne, etc., while aut forms only a subdivision in the single disjunctive clause; utrum... aut—an... aut, whether... or, etc.; cf. Ochsn. Eclog. p. 150; v. also aut).
    I.
    In disjunctive interrogations.
    A.
    Direct.
    a.
    Introd. by utrum (in Engl. the introd. particle whether is now obsolete, and the interrogation is denoted simply by the order of the words):

    Utrum hac me feriam an ab laevā latus?

    Plaut. Cist. 3, 10:

    sed utrum tu amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam?

    id. Ps. 3, 2, 88; id. Pers. 3, 1, 13; id. Trin. 1, 2, 138; id. Cas. 2, 4, 11:

    Utrum sit annon voltis?

    id. Am. prol. 56:

    quid facies? Utrum hoc tantum crimen praetermittes an obicies?

    Cic. Div. in Caecil. 30 sq.:

    in plebem vero Romanam utrum superbiam prius commemorem an crudelitatem?

    id. Verr. 1, 122; id. Deiot. 23; id. Fam. 7, 13:

    Utrum enim defenditis an impugnatis plebem?

    Liv. 5, 3. —And with an twice:

    Utrum hoc signum cupiditatis tuae an tropaeum necessitudinis atque hospitii an amoris indicium esse voluisti?

    Cic. Verr. 2, 115; id. Imp. Pomp. 57 sq.; id. Rab. 21.—With an three times:

    Utrum res ab initio ita ducta est, an ad extremum ita perducta, an ita parva est pecunia, an is (homo) Verres, ut haec quae dixi, gratis facta esse videantur?

    Cic. Verr. 2, 61; 3, 83; id. Clu. 183; Liv. 21, 10; and seven times in Cic. Dom. 56-58.—With -ne pleon. (not to be confounded with cases where utrum precedes as pron.; as Cic. Tusc. 4, 4, 9):

    sed utrum tu masne an femina es, qui illum patrem voces?

    Plaut. Rud. 1, 2, 16; id. Bacch. 1, 1, 42; id. Stich. 5, 4, 26:

    Utrum studione id sibi habet an laudi putat Fore, si etc.,

    Ter. Ad. 3, 3, 28:

    Utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?

    Cic. Fin. 4, 24, 67.—And affixed to utrum, but rarely:

    Utrumne jussi persequemur otium... an hunc laborem etc.,

    Hor. Epod. 1, 7; Plin. 17, 1, 1, § 4; Quint. 12, 1, 40.—
    b.
    Introduced by -ne:

    quid fit? seditio tabetne an numeros augificat suos?

    Enn. Trag. Rel. p. 23 Rib.:

    servos esne an liber?

    Plaut. Am. 1, 1, 186:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis an ut cum bonis civibus conveniret?

    Cic. Lig. 18; 23:

    custosne urbis an direptor et vexator esset Antonius?

    id. Phil. 3, 27; id. Mur. 88; id. Sull. 22.—

    So with an twice,

    Cic. Cat. 1, 28; id. Att. 16, 8;

    and five times,

    id. Balb. 9.—
    c.
    Introduced by nonne:

    Nonne ad servos videtis rem publicam venturam fuisse? An mihi ipsi fuit mors aequo animo oppetenda?

    Cic. Sest. 47; id. Sex. Rosc. 43 sq.; id. Dom. 26; 127.—So with an twice, Cic. Phil. 11, 36.—
    d.
    Introduced by num:

    si quis invidiae metus, num est vehementius severitatis invidia quam inertiae pertimescenda?

    Cic. Cat. 1, 29; id. Mur. 76; id. Sest. 80:

    Num quid duas habetis patrias an est illa patria communis?

    id. Leg. 2, 2.—
    e.
    Without introductory particle:

    quid igitur? haec vera an falsa sunt?

    Cic. Ac. 2, 29, 95:

    quid enim exspectas? bellum an tabulas novas?

    id. Cat. 2, 18:

    ipse percussit an aliis occidendum dedit?

    id. Sex. Rosc. 74; id. Verr. 2, 106; id. Imp. Pomp. 53; id. Phil. 2, 27:

    eloquar an sileam?

    Verg. A. 3, 37:

    auditis an me ludit amabilis Insania?

    Hor. C. 3, 4, 5.—So an twice, Cic. Mil. 54;

    three times,

    Plin. Ep. 2, 8;

    and six times,

    Cic. Rab. 14; id. Pis. 40.—
    B.
    Indirect.
    a.
    Introduced by utrum:

    quid tu, malum, curas, Utrum crudum an coctum edim?

    Plaut. Aul. 3, 2, 16; id. Cist. 4, 2, 11; id. Bacch. 3, 4, 1; id. Mil. 2, 3, 74:

    quaero, si quis... utrum is clemens an inhumanissimus esse videatur,

    Cic. Cat. 4, 12:

    agitur, utrum M. Antonio facultas detur an horum ei facere nihil liceat,

    id. Phil. 5, 6; id. Sex. Rosc. 72; id. Imp. Pomp. 42; id. Verr. 1, 105.
    So once only in Vulg.
    aut for an: Loquimini de me utrum bovem cujusquam tulerim aut asinum, 1 Reg. 12, 3.—And with -ne pleon.:

    res in discrimine versatur, utrum possitne se contra luxuriem parsimonia defendere an deformata cupiditati addicatur,

    Cic. Quinct. 92:

    numquamne intelleges statuendum tibi esse, utrum illi, qui istam rem gesserunt, homicidaene sint an vindices libertatis?

    id. Phil. 2, 30.—
    b.
    Introduced by -ne:

    Fortunāne an forte repertus,

    Att. Trag. Rel. p. 159 Rib. agitur autem liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. Phil. 11, 24; id. Verr. 4, 73; id. Mil. 16:

    nunc vero non id agitur, bonisne an malis moribus vivamus etc.,

    Sall. C. 52, 10.—So with an three times, Cic. Or. 61.—
    c.
    Introduced by an:

    haud scio an malim te videri... an amicos tuos plus habuisse,

    Cic. Pis. 39.—
    d.
    Without introd. particle:

    ... vivam an moriar, nulla in me est metus,

    Enn. Trag. Rel. p. 72 Rib.:

    vivat an mortuus sit, quis aut scit aut curat?

    Cic. Phil. 13, 33; 3, 18; id. Sex. Rosc. 88; id. Red. in Sen. 14.—
    C.
    Sometimes the opinion of the speaker or the probability inclines to the second interrogative clause (cf. infra, II. E.). and this is made emphatic, as a corrective of the former, or rather, or on the contrary:

    ea quae dixi ad corpusne refers? an est aliquid, quod te suā sponte delectet?

    Cic. Fin. 2, 33, 107:

    Cur sic agere voluistis? An ignoratis quod etc.,

    Vulg. Gen. 44, 15.—Hence, in the comic poets, an potius:

    cum animo depugnat suo, Utrum itane esse mavelit ut... An ita potius ut etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 31: id. Stich. 1, 2, 18; id. Trin. 2, 2, 25:

    an id flagitium est, An potius hoc patri aequomst fieri, ut a me ludatur dolis?

    Ter. Eun. 2, 3, 94.—
    D.
    The first part of the interrogation is freq. not expressed, but is to be supplied from the context; in this case, an begins the interrog., or, or rather, or indeed, or perhaps (but it does not begin an absolute, i. e. not disjunctive, interrog.): De. Credam ego istuc, si esse te hilarem videro. Ar. An tu esse me tristem putas? (where nonne me hilarem esse vides? is implied), Plaut. As. 5, 1, 10: Ch. Sed Thaïs multon ante venit? Py. An abiit jam a milite? Ter. Eun. 4, 5, 7:

    An ego Ulixem obliscar umquam?

    Att. Trag. Rel. p. 199 Rib.:

    An parum vobis est quod peccatis?

    Vulg. Josh. 22, 17:

    est igitur aliquid, quod perturbata mens melius possit facere quam constans? an quisquam potest sine perturbatione mentis irasci?

    Cic. Tusc. 4, 24, 54; cf. id. Clu. 22; id. Off. 3, 29: Debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae Quantae conveniat Munatius; an male sarta Gratia nequiquam coit...? or is perhaps, etc., Hor. Ep. 1, 3, 31 K. and H. —So esp. in Cic., in order to make the truth of an assertion more certain, by an argumentum a minore ad majus:

    cur (philosophus) pecuniam magno opere desideret vel potius curet omnino? an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 89 sq.:

    An vero P. Scipio T. Gracchum privatus interfecit, Catilinam vero nos consules perferemus?

    id. Cat. 1, 1; so id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 14, 5, 12 Muret.; id. Fin. 1, 2, 5, ubi v. Madv.—It sometimes introduces a question suggested by the words of another: He. Mane. Non dum audisti, Demea, Quod est gravissimum? De. An quid est etiam anplius? Is there then etc., Ter. Ad. 3, 4, 21:

    sed ad haec, nisi molestum est, habeo quae velim. An me, inquam, nisi te audire vellem censes haec dicturum fuisse?

    Cic. Fin. 1, 8, 28; 2, 22, 74; id. Tusc. 5, 26, 73; 5, 12, 35; id. Brut. 184; id. Fat. 2, 4; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 8, 28.—It sometimes anticipates an answer to something going before: At vero si ad vitem sensus accesserit, ut appetitum quendam habeat et per se ipsa moveatur, quid facturam putas? An ea, quae per vinitorem antea consequebatur, per se ipsa curabit? shall we not say that, must we not think that etc., Cic. Fin. 5, 14, 38, ubi v. Madv.—
    E.
    An non. and in one word, annon (in direct questions more freq. than necne):

    isne est quem quaero an non?

    Ter. Phorm. 5, 6, 12:

    Hocine agis an non?

    id. And. 1, 2, 15:

    Tibi ego dico an non?

    id. ib. 4, 4, 23:

    utrum sit an non voltis?

    Plaut. Am. prol. 56:

    utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes annon?

    Cic. Rosc. Com. 3 al. —Also in indirect questions = necne, q. v.:

    abi, vise redieritne jam an non dum domum,

    Ter. Phorm. 3, 4, 5:

    videbo utrum clamorem opere conpleverint, an non est ita,

    Vulg. Gen. 18, 21; 24, 21.—
    F.
    An ne, usually written anne, pleon. for an.
    a.
    In direct questions:

    anne tu dicis quā ex causā vindicaveris?

    Cic. Mur. 26. —
    b.
    In indirect questions:

    nec. aequom anne iniquom imperet, cogitabit,

    Plaut. Am. 1, 1, 19; id. Ps. 1, 1, 122:

    percontarier, Utrum aurum reddat anne eat secum simul,

    id. Bacch. 4, 1, 4:

    Nam quid ego de consulato loquar, parto vis, anue gesto?

    Cic. Pis. 1, 3:

    cum interrogetur, tria pauca sint anne multa,

    id. Ac. 2, 29:

    Gabinio dicam anne Pompeio, an utrique,

    id. Imp. Pomp. 19, 57; so id. Or. 61, 206:

    Quid enim interest, divitias, opes, valetudinem bona dicas anne praeposita, cum etc.,

    id. Fin. 4, 9, 23 Madv.; August. ap. Suet. Aug. 69 al. (for the omission of the second disjunctive clause or the particle necne representing it, v. utrum;

    instances of this usage in eccl. Lat. are,

    Vulg. Lev. 13, 36; 14, 36; ib. Num. 11, 23 al.).—
    II.
    In disjunctive clauses that express doubt, or.
    A.
    Utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, scientem an imprudentem, incertus sum. Ter. Phorm. 4, 3, 54:

    ut nescias, utrum res oratione an verba sententiis illustrentur,

    Cic. de Or. 2, 13, 56:

    honestumne factu sit an turpe, dubitant,

    id. Off. 1, 3, 9:

    nescio, gratulerne tibi an timeam,

    id. Fam. 2, 5; Caes. B. G. 7, 5:

    pecuniae an famae minus parceret, haud facile discerneres,

    Sall. C. 25, 3; so id. ib. 52, 10; Suet. Aug. 19; id. Tib. 10; id. Claud. 15:

    cognoscet de doctrinā, utrum ex Deo sit an ego a me ipso loquar,

    Vulg. Joan. 7, 17; ib. Eccl. 2, 19 al.—
    B.
    An sometimes denotes uncertainty by itself, without a verb of doubting (dubito, dubium or incertum est, etc., vet in such cases the editors are divided between an and aut; cf. Mos. and Orell. ad Cic. Rep. 1, 12): verene hoc memoriae proditum est [p. 115] regem istum Numam Pythagorae ipsius discipulum, an certe Pythagoreum fuisse? Cic. Rep. 2, 15, where B. and K. read aut certe: Cn. Octavius est an Cn. Cornelius quidam tuus familiaris, summo genere natus, terrae filius;

    is etc.,

    id. Fam. 7, 9 B. and K.:

    Themistocles quidem, cum ei Simonides an quis alius artem memoriae polliceretur, Oblivionis, inquit, mallem,

    Simonides or some other person, id. Fin. 2, 32, 104; id. Fam. 7, 9, 3; id. Att. 1, 3, 2; 2, 7, 3; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 32, 104.—
    C.
    It often stands for sive (so esp. in and after the Aug. per.):

    quod sit an non, nihil commovet analogiam,

    whether this be so or not, Varr. L. L. 9, § 105 Müll.; Att. ap. Prisc. p. 677 P.; Ov. R. Am. 797:

    saucius an sanus, numquid tua signa reliqui,

    id. F. 4, 7:

    Illa mihi referet, si nostri mutua curast, An minor, an toto pectore deciderim,

    Tib. 3, 1, 20; Tac. A. 11, 26:

    sive nullam opem praevidebat inermis atque exul, seu taedio ambiguae spei an amore conjugis et liberorum,

    id. ib. 14, 59.—
    D.
    The first disjunctive clause is freq. to be supplied from the gen. idea or an may stand for utrum—necne (cf. supra, I. D.):

    qui scis, an, quae jubeam, sine vi faciat? (vine coactus is to be supplied),

    how knowest thou whether or not he will do it without compulsion? Ter. Eun. 4, 7, 20:

    An dolo malo factum sit, ambigitur,

    Cic. Tull. 23:

    quaesivi an misisset (periplasmata),

    id. Verr. 4, 27:

    Vide an facile fieri tu potueris, cum etc.,

    id. Fragm. B. 13, 2, 1:

    praebete aurem et videte an mentiar,

    Vulg. Job, 6, 28: de L. Bruto fortasse dubitaverim an propter infinitum odium tyranni effrenatius in Aruntem invaserit, I might doubt whether or not, etc., Cic. Tusc. 4, 22, 50; id. Verr. 3, 76:

    Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae Tempora di superi?

    Hor. C. 4, 7, 17; Plin. Ep. 6, 21, 3; Quint. 2, 17, 38:

    Sine videamus an veniat Elias,

    Vulg. Matt. 27, 49:

    tria sine dubio rursus spectanda sunt, an sit, quid sit, quale sit,

    Quint. 5, 10, 53:

    dubium an quaesitā morte,

    Tac. A. 1, 5; 6, 50; 4, 74:

    Multitudo an vindicatura Bessum fuerit, incertum est,

    Curt. 7, 5:

    diu Lacedaemonii, an eum summae rei praeponerent, deliberaverunt,

    Just. 6, 2, 4 et saep.—
    E.
    Since in such distrib. sentences expressive of doubt, the opinion of the speaker or the probability usually inclines to the second, i. e. to the clause beginning with an, the expressions haud scio an, nescio an, dubito an (the latter through all pers. and tenses), incline to an affirmative signification, I almost know, I am inclined to think, I almost think, I might say, I might assert that, etc., for perhaps, probably (hence the opinion is incorrect that an, in this situation, stands for an non; for by an non a negation of the objective clause is expressed, e. g. nescio an non beatus sit, I am almost of the opinion that he is not happy, v. infra, and cf. Beier ad Cic. Off. 1, Exc. XI. p. 335 sq.; Cic. uses haud scio an eleven times in his Orations;

    nescio an, four times): atque haud scio an, quae dixit sint vera omnia,

    Ter. And. 3, 2, 45:

    crudele gladiatorum spectaculum et inhumanum non nullis videri solet: et haud scio an ita sit, ut nunc fit,

    Cic. Tusc. 2, 17, 41; id. Fl. 26:

    testem non mediocrem, sed haud scio an gravissimum,

    perhaps, id. Off. 3, 29:

    constantiam dico? nescio an melius patientiam possim dicere,

    id. Lig. 9; id. Fam. 9, 19:

    ingens eo die res, ac nescio an maxima illo bello gesta sit,

    Liv. 23, 16; Quint. 12, 11, 7 al.:

    si per se virtus sine fortunā ponderanda sit, dubito an Thrasybulum primum omuium ponam,

    I am not certain whether I should not prefer Thrasybulus to all others, Nep. Thras. 1 Dähne:

    dicitur acinace stricto Darius dubitāsse an fugae dedecus honestā morte vitaret,

    i. e. was almost resolved upon, Curt. 4, 5, 30:

    ego dubito an id improprium potius appellem,

    Quint. 1, 5, 46; Gell. 1, 3 al.—Hence, a neg. objective clause must contain in this connection the words non, nemo, nullus, nihil, numquam, nusquam, etc.:

    dubitet an turpe non sit,

    he is inclined to believe that it is not bad, Cic. Off. 3, 12, 50:

    haud scio an ne opus quidem sit, nihil umquam deesse amicis,

    id. Am. 14, 51:

    eloquentiā quidem nescio an habuisset parem neminem,

    id. Brut. 33: quod cum omnibus est faciendum tum haud scio an nemini potius quam tibi, to no one perhaps more, id. Off. 3, 2, 6:

    meā sententiā haud scio an nulla beatior esse possit,

    id. Sen. 16; id. Leg. 1, 21:

    non saepe atque haud scio an numquam,

    id. Or. 2, 7 al. —
    F.
    Sometimes the distributive clause beginning with an designates directly the opposite, the more improbable, the negative; in which case nescio an, haud scio an, etc., like the Engl. I know not whether, signify I think that not, I believe that not, etc.; hence, in the object. clause, aliquis, quisquam, ullus, etc., must stand instead of nemo, nullus, etc. (so for the most part only after Cic.): an profecturus sim, nescio, I know not (i. e. I doubt, I am not confident) whether I shall effect any thing, Sen. Ep. 25:

    opus nescio an superabile, magnum certe tractemus,

    id. Q. N. 3, praef. 4; Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 6: haud scio an vivere nobis liceret, I know not whether we, etc., Cic. Har. Resp. 11, 22: doleo enim maximam feminam eripi oculis civitatis, nescio an aliquid simile visuris, for I know not whether they will ever see any thing of this kind, Plin. Ep. 7, 19; Val. Max. 5, 2, 9:

    nescio an ullum tempus jucundius exegerim,

    I do not know whether I have ever passed time more pleasantly, id. 3, 1:

    namque huic uni contigit, quod nescio an ulli,

    Nep. Timol. 1, 1; Sen. Contr. 3 praef.; Quint. 9, 4, 1:

    nostri quoque soloecum, soloecismum nescio an umquam dixerint,

    Gell. 5, 20 al. Cf. upon this word Hand, Turs. I. pp. 296-361, and Beier, Exc. ad Cic. Am. pp. 202-238.
    2.
    an-, v. ambi.
    3.
    - ăn. This word appears in forsan, forsitan, and fortasse an (Att. Trag. Rel. p. 151 Rib.) or fortassan, seeming to enhance the idea of uncertainty and doubt belonging to fors, etc., and is regarded by some as the Greek conditional particle an, and indeed one of these compounds, forsitan, sometimes in the Vulgate, translates an; as, Joan. 4, 10; 5, 46; 8, 19; and in 3, Joan. 9, it still represents the various reading, an.

    Lewis & Short latin dictionary > an

  • 28 aut

    aut, conj. [aut, Osc. auti, Umbr. ote, ute, may be a modification of autem, as at of et, the suffix -t being a relic of the demonstrative -tem, which appears in item, and is the same as -dem in quidem, and -dam in quondam, and of which the demonstrative adverbs, tam and tum, are absolute forms; the first part of these words may be compared with the Gr. au (cf. aute and autar), and with the Sanscr. vā = or, with which again may be compared ve and vel; v. Corss. Ausspr. II. p. 595, and also pp. 130, 223, 411], or; and repeated: aut... aut, either... or; so in Sanscr. vā... vā.
    I.
    In gen. it puts in the place of a previous assertion another, objectively and absolutely antithetical to it, while vel indicates that the contrast rests upon subjective opinion or choice; i. e. aut is objective, vel subjective, or aut excludes one term, vel makes the two indifferent.
    a.
    Used singly, or:

    omnia bene sunt ei dicenda, qui hoc se posse profitetur aut eloquentiae nomen relinquendum est,

    Cic. de Or. 2, 2, 5:

    quibusnam manibus aut quibus viribus,

    Caes. B. G. 2, 30:

    Vinceris aut vincis,

    Prop. 2, 8, 10:

    cita mors venit aut victoria laeta,

    Hor. S. 1, 1, 8:

    ruminat herbas aut aliquam in magno sequitur grege,

    Verg. E. 6, 55 et persaep. (cf. on the contrary, Tac. G. 8: quae neque confirmare argumentis, neque refellere in animo est: ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem).—
    b.
    Repeated, aut... aut, either... or:

    Ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni, aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

    Cic. Sen. 16, 57:

    Nam ejus per unam, ut audio, aut vivam aut moriar sententiam,

    Ter. Phorm. 3, 1, 19; id. Heaut. 3,1,11 sq.:

    aut, quicquid igitur eodem modo concluditur, probabitis, aut ars ista nulla est,

    Cic. Ac. 2, 30, 96:

    partem planitiae aut Jovis templum aut oppidum tenet,

    Liv. 44, 6, 15:

    terra in universum aut silvis horrida aut paludibus foeda,

    Tac. G. 5:

    hoc bellum quis umquam arbitraretur aut ab omnibus imperatoribus uno anno aut omnibus annis ab uno imperatore confici posse?

    Cic. Imp. Pomp. 11,31.—
    c.
    More than twice repeated:

    aut equos Alere aut canes ad venandum, aut ad philosophos, Ter And. 1, 1, 29: Uxor, si cesses, aut te amare cogitat Aut tete amare aut potare atque animo obsequi,

    id. Ad. 1, 1, 7 sq.; so four times in Lucr. 4, 935 sq.; five times in Cic. Off. 1, 9, 28; id. N. D. 3, 12, 30; and Prop. 4, 21, 26 sqq.; and six times in Plin. 17, 10, 9, § 58.—
    d.
    Sometimes double disjunctive phrases with aut... aut are placed together:

    Adsentior Crasso, ne aut de C. Laelii soceri mei aut de hujus generi aut arte aut gloriā detraham,

    Cic. de Or. 1, 9, 35:

    res ipsa et rei publicae tempus aut me ipsum, quod nolim, aut alium quempiam aut invitabit aut dehortabitur,

    id. Pis. 39, 94.—
    e.
    Repeated after negatives:

    ne aut ille alserit Aut ceciderit atque aliquid praefregerit,

    Ter. Ad. 1, 1, 11:

    ne tanti facinoris immanitas aut exstitisse aut non vindicata esse videatur,

    Cic. Cat. 1, 6, 14; id. Sull. 43; id. Sest. 37; 39:

    neque enim sunt aut obscura aut non multa post commissa,

    id. Cat. 1, 6, 15; id. Off. 1, 20, 66; 1, 11, 36; 1, 20, 68; id. de Or. 2, 45, 189:

    nec milites ad scelus missos aut numero validos aut animo promptos,

    Tac. A. 14, 58; id. H. 1, 18; id. Or. 12:

    nec erit mirabilis illic Aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo,

    Juv. 3, 98 sq.:

    neque aut quis esset ante detexit aut gubernatorem cedere adversae tempestati passus est,

    Suet. Caes. 58; id. Ner. 34:

    Nec aut Persae aut Macedones dubitavere,

    Curt. 4, 15, 28: Non sum aut tam inhumanus aut tam alienus a Sardis. Cic. Scaur. 39; id. Cat. 1, 13:

    Nihil est tam aut fragile aut flexibile quam etc.,

    id. Mil. 36 al. —
    f.
    In interrogations:

    quo modo aut geometres cernere ea potest, quae aut nulla sunt aut internosci a falsis non possunt aut is, qui fidibus utitur, explere numeros et conficere versus?

    Cic. Ac. 2, 7, 22; so id. de Or. 1, 9, 37; id. Rosc. Am. 40, 118; id. N. D. 1, 43, 121.—
    g.
    In comparative clauses:

    talis autem simulatio vanitati est conjunctior quam aut liberalitati aut honestati,

    Cic. Off. 1, 15, 44.—
    II.
    Esp.
    A.
    Placed singly, to connect to something more important that which is less so, or at least.
    a.
    Absol.:

    Incute vim ventis submersasque obrue puppes, Aut age diversos et dissice corpora ponto,

    Verg. A. 1, 69 sq. Rib. (furens Juno et irata, quod gravissimum credebat, optavit, deinde quod secundum intulit, Diom. p. 411 P.):

    quaero, num injuste aut improbe fecerit,

    or at least unfairly, Cic. Off. 3, 13, 54:

    a se postulari aut exspectari aliquid suspicantur,

    id. ib. 2, 20, 69:

    quā re vi aut clam agendum est,

    or at least by stealth, id. Att. 10, 12:

    profecto cuncti aut magna pars Siccensium fidem mutavissent,

    Sall. J. 56, 6:

    Audendum est aliquid universis aut omnia singulis patienda,

    Liv. 6, 18, 7:

    pars a centurionibus aut praetoriarum cohortium militibus caesi,

    Tac. A. 1, 30:

    potentiā suā numquam aut raro ad impotentiam usus,

    Vell. 2, 29.—
    b.
    With certe, etc., v. infra, F. 2.—
    B.
    To connect something which must take place, if that which is previously stated does not, or, otherwise, or else, in the contrary case, = alioqui:

    Redduc uxorem, aut quam obrem non opus sit cedo,

    Ter. Hec. 4, 4, 76:

    id (principium) nec nasci potest nec mori, aut concidat omne caelum etc.,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54 (Seyffert ad h. l., but preferring ut non; B. and K. and Kühner, vel):

    nunc manet insontem gravis exitus: aut ego veri Vana feror,

    Verg. A. 10, 630:

    effodiuntur bulbi ante ver: aut deteriores fiunt,

    Plin. 19, 5, 30, § 96:

    Mutatione recreabitur sicut in cibis... Aut dicant iste mihi, quae sit alia ratio discendi,

    Quint. 1, 12, 6; 2, 17, 9.—
    C.
    To restrict or correct an expression which is too general or inaccurate, or, or rather, or more accurately.
    a.
    Absol.:

    de hominum genere, aut omnino de animalium loquor,

    Cic. Fin. 5, 11, 33; 5, 20, 57; id. Ac. 2, 8, 23:

    Aut scilicet tua libertas disserendi amissa est, aut tu is es, qui in disputando non tuum judicium sequare,

    id. Leg. 1, 13, 36: cenaene causā, aut tuae mercedis gratiā Nos nostras aedīs postulas comburere? or rather, etc., Plaut. Aul. 2, 6, 11.—In this signification aut sometimes begins a new clause: Potestne igitur quisquam dicere, inter eum, qui doleat, et inter eum, qui in voluptate sit, nihil interesse? Aut, ita qui sentiet, non apertissime insaniat? or is not rather, etc., Cic. Ac. 2, 7, 20:

    Quid est enim temeritate turpius? Aut quid tam temerarium tamque indignum sapientis gravitate atque constantiā, quam, etc.,

    id. N. D. 1, 1, 1; id. Fin. 4, 26, 72; Plin. Ep. 1, 10, 3.—
    b.
    With potius (v. infra, F. 4.).—
    D.
    Neque... aut sometimes, but chiefly in the poets, takes the place of neque... neque: Neque ego hanc abscondere furto Speravi, ne finge, fugam;

    nec conjugis umquam Praetendi taedas aut haec in foedera veni,

    Verg. A. 4, 339:

    Si neque avaritiam neque sordes aut mala lustra Obiciet vere quisquam mihi,

    Hor. S. 1, 6, 68 Bentl., but ac, K. and H.:

    Nunc neque te longi remeantem pompa triumphi Excipit aut sacras poscunt Capitolia lauros,

    Luc. 1, 287:

    Nam neque plebeiam aut dextro sine numine cretam Servo animam,

    Stat. S. 1, 4, 66:

    Neque enim Tyriis Cynosura carinis Certior aut Grais Helice servanda magistris,

    Val. Fl. 1, 17; so also Tacitus: nec litore tenus adcrescere aut resorberi, Agr. 10; G. 7 ter; H. 1, 32; so after non:

    Non eo dico, quo mihi veniat in dubium tua fides, aut quo etc.,

    Cic. Quinct. 5:

    non jure aut legibus cognoscunt,

    Tac. Or. 19; id. Agr. 41; id. G. 24; after haud:

    Haud alias populus plus occultae vocis aut suspicacis silentii permisit,

    id. A. 3, 11; after nihil:

    nihil caedis aut praedae,

    id. A. 15, 6; 13, 4; id. H. 1, 30.—
    E.
    The poets connect by aut... vel, vel... aut, instead of aut... aut, or vel... vel: Quotiens te votui Argu [p. 211] rippum Conpellare aut contrectare conloquive aut contui? Plaut. As. 3, 1, 19:

    aut appone dapes, Vare, vel aufer opes,

    Mart. 4, 78, 6 (this epigram is rejected by Schneid.):

    Non ars aut astus belli vel dextera deerat,

    Sil. 16, 32.—
    F.
    In connection with other particles.
    1.
    Aut etiam, to complete or strengthen an assertion, or also, or even:

    quid ergo aut hunc prohibet, aut etiam Xenocratem, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 18, 51:

    conjectura in multas aut diversas, aut etiam in contrarias partes,

    id. Div. 2, 26, 55; id. Off. 1, 9, 28:

    si aut ambigue aut inconstanter aut incredibiliter dicta sunt, aut etiam aliter ab alio dicta,

    id. Part. Or. 14, 51:

    etsi omnia aut scripta esse a tuis arbitror, aut etiam nuntiis ac rumore perlata,

    id. Att. 4, 1.—So with one aut:

    quod de illo acceperant, aut etiam suspicabantur,

    Cic. Fam. 1, 19, 36; Cels. 4, 18:

    si modo sim (orator), aut etiam quicumque sim,

    Cic. Or. 3, 12; id. de Or. 1, 17, 76.—
    2.
    Aut certe, aut modo, aut quidem, or aut sane, to restrict a declaration, or at least (cf. II. A.).
    a.
    Aut certe:

    ac video hanc primam ingressionem meam aut reprehensionis aliquid, aut certe admirationis habituram,

    Cic. Or. 3, 11; id. Top. 17, 64:

    quo enim uno vincebamur a victā Graeciā, id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,

    id. Brut. 73, 254; so Dolabella ap. Cic. Fam. 9, 9, 1; Liv. 2, 1, 4; 40, 46, 2; Cels. 1, 2; 5, 26; Prop. 4, 21, 29.—
    b.
    Aut modo:

    Si umquam posthac aut amasso Casinam, aut obcepso modo,

    Plaut. Cas. 5, 4, 22.—
    c.
    Aut quidem:

    Proinde desinant quidam quaerere ultra aut opinari... aut quidem vetustissimā nave impositos jubebo avehi,

    Suet. Caes. 66.—
    d.
    Aut sane:

    Afer aut Sardus sane,

    Cic. Scaur. 15.—
    3.
    Aut vero, to connect a more important thought, or indeed, or truly:

    Quem tibi aut hominem, aut vero deum, auxilio futurum putas?

    Cic. Verr. 2, 4, 78:

    Quis enim tibi hoc concesserit, aut initio genus hominum se oppidis moenibusque saepsisse? Aut vero etc.,

    id. de Or. 1, 9, 36.—
    4.
    Aut potius, for correction or greater definiteness, or rather (cf. II. C.):

    Erravit, aut potius insanivit Apronius?

    Cic. Verr. 2, 3, 119:

    proditores aut potius apertos hostes,

    id. Sest. 35:

    nemo est injustus, aut incauti potius habendi sunt improbi,

    id. Leg. 1, 14, 40:

    Quae est ergo ista ratio, aut quae potius ista amentia?

    id. Verr. 3, 173.—
    5.
    Aut ne... quidem:

    ego jam aut rem aut ne spem quidem exspecto,

    Cic. Att. 3, 22 fin.
    Aut regularly precedes the words of its clause, but sometimes in the poets it takes the second place:

    Saturni aut sacram me tenuisse diem,

    Tib.
    1, 3, 18 Lachm.:

    justos aut reperire pedes,

    id. 2, 5, 112:

    Persequar aut studium linguae etc.,

    Prop. 4, 21, 27:

    Fer pater, inquit, opem! Tellus aut hisce, vel istam, etc.,

    Ov. M. 1, 545 (Merk., ait):

    Balteus aut fluxos gemmis adstrinxit amictus,

    Luc. 2, 362, where some read haud. See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 525-558.

    Lewis & Short latin dictionary > aut

  • 29 dictator

    dictātor, ōris, m. [dicto, qs. a commander].
    I.
    A dictator, the chief magistrate in several Italian states, elected by the Romans in seasons of emergency for six months, and armed with absolute authority;

    formerly called Magister populi, and also Praetor Maximus,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; id. Rep. 1, 40; Liv. 7, 3; Cic. Rep. 2, 32; Liv. 2, 18; Lydus de Magistr. 1, 36-38 et saep.; cf. Mommsen, Hist. Book I. ch. 2; 1, p. 330 N. Y. ed. Anthon's Smith's Antiq. p. 360; Kreuz. Excurs. XII. to Cic. Leg. p. 509.— The chief magistrate of other cities of Italy, Cic. Mil. 10; Liv. 1, 23; Spart. Hadr. 18; Inscr. Orell. 112; 2293; 3786 al.—
    B.
    Transf., of Hannibal, as chief of the Carthaginians, Column. Rostr.; cf. Cato ap. Gell. 10, 24, 7.—
    II.
    Qui dictat, one who dictates, Salv. Ep. 9 med.

    Lewis & Short latin dictionary > dictator

  • 30 dominante

    dŏmĭnor, ātus (ante-class. inf domina rier, Verg. A. 7, 70), 1, v. dep. n. [dominus], to be lord and master, to have dominion, bear rule domineer (freq. and class.; for syn. cf.: regno, impero, jubeo, praesum).
    I.
    Prop., absol.:

    imperare quam plurimis, pollere, regnare, dominari,

    Cic. Rep. 3, 12;

    so,

    absol., id. 1, 33; id. Rab. Post. 14, 39; Sall. C. 2, 2; Liv. 33, 46; Tac. A. 4, 7; id. H. 1, 21; Verg. A. 2, 363 et saep.—With in and abl.:

    in capite fortunisque hominum,

    Cic. Quint. 30, 94; so,

    in aliqua re,

    id. ib. 31, 98; id. Div. in Caecil. 7 fin.; id. Verr. 2, 1, 51 fin.; Liv. 8, 31; Verg. A. 2, 327; Ov. F. 3, 315 al.— With inter or in: inter aliquos, * Caes. B. G. 2, 31 fin.; so Ov. Am. 3, 6, 63:

    dominari in cetera (animalia),

    id. M. 1, 77:

    in adversarios,

    Liv. 3, 53.—With abl.:

    summā dominarier arce,

    Verg. A. 7, 70.—With the abl. only, Verg. A. 6, 766; 1, 285; 3, 97.— With dat.:

    toti dominabere mundo,

    Claud. in Ruf. 1, 143.—With gen.:

    omnium rerum,

    Lact. Ira, 14, 3; Tert. Hab. Mul. 1 al. in late Lat.—
    II.
    Transf., to rule, reign, govern, etc., of inanimate and abstract subjects:

    Cleanthes solem dominari putat,

    Cic. Ac. 2, 41:

    mare,

    Tac. Agr. 10 fin.:

    pestis in magnae dominatur moenibus urbis,

    Ov. M. 7, 553:

    inter nitentia culta Infelix lolium et steriles dominantur avenae,

    Verg. G. 1, 154: ubi libido dominatur, Crassus ap. Cic. Or. 65, 219; so,

    consilium,

    Cic. Rep. 1, 38:

    potestas (sc. censura) longinquitate,

    Liv. 9, 33:

    oratio,

    Quint. 8, 3, 62:

    fortuna,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

    usus dicendi in libera civitate,

    id. de Or. 2, 8, 33; id. Caecin. 25, 71: actio in dicendo, id. ap. Quint. 11, 3, 7:

    effectus maxime in ingressu ac fine (causae),

    Quint. 8 prooem. §

    7 et saep.: senectus si usque ad ultimum spiritum dominatur in suos,

    Cic. de Sen. 9, 38.—Hence, dŏmĭnans, antis, P. a., ruling, bearing sway. — Lit.:

    a gentibus dominantibus premi,

    Lact. 7, 15, 5. — Trop.:

    animus dominantior ad vitam,

    Lucr. 3, 397; id. 6, 238: dominantia nomina = vulgaria, communia, the Gr. kuria, proper, without metaphor, Hor. A. P. 234. —As subst.: dŏmĭnans, antis, m., an absolute ruler:

    cum dominante sermones,

    Tac. A. 14, 56; id. H. 4, 74.— Plur., Vulg. Jer. 50, 21; id. Apoc. 19, 16.— Adv.: dŏmĭnante, in the manner of a ruler, Dracont. Hexaem. 1, 331.
    dŏmĭnor, āri, pass., to be ruled: o domus antiqua, heu, quam dispari Dominare domino! Poëta ap. Cic. Off. 1, 39, 139; Nigid. ap. Prisc. p. 793; Lact. Mort. Pers. 16, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > dominante

  • 31 dominatio

    dŏmĭnātĭo, ōnis, f. [dominor], rule, dominion.
    I.
    Prop., among the republican Romans, mostly with an odious secondary meaning, unrestricted power, absolute dominion, lordship, tyranny, despotism (good prose;

    for syn. cf.: regnum, dicio, imperium, potestas, magistratus),

    Cic. Rep. 1, 32 (opp. libertas, id. ib. 1, 43; Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 3; Sall. J. 31, 16; Liv. 3, 39; 4, 5; 6, 18; Tac. A. 6, 42 al.); Cic. Rep. 2, 9; 19; id. Phil. 3, 14, 34; id. Agr. 1, 6 fin.; id. Att. 8, 3, 6; Sall. C. 5, 6; Nep. Milt. 3, 4; Quint. 9, 2, 97; Tac. A. 1, 3 et saep.—In the plur., Cic. Rep. 2, 26 fin. Mos.; Sall. Hist. Fragm. 1, 9, p. 214 ed. Gerl.; Tac. A. 3, 26; 12, 4; Vulg. Psa. 144, 13 al.—
    II.
    Transf., = dominantes, rulers, lords, despots.—Sing. collect.:

    totam eam dominationem in carcerem detraxit,

    Flor. 1, 24, 3.— Plur., Tac. A. 13, 1.—
    III.
    Trop.:

    regnumque judiciorum,

    Cic. Verr. 1, 12, 35; cf.:

    regia in judiciis,

    id. ib. 2, 5, 68:

    firma et moderata rationis in libididem,

    id. Inv. 2, 54, 164.—
    2.
    In eccl. Lat., angels, spiritual powers, Vulg. Colos. 1, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > dominatio

  • 32 dominatus

    dŏmĭnātus, ūs (dat. dominatu, Caes. ap. Gell. 4, 16, 8), m. [dominor], rule, command; esp. absolute rule, sovereignty, mastery, tyranny (good prose; most frequent in Cicero; for syn. v. dominatio).
    I.
    Prop., Cic. Rep. 1, 27 (opp. libertas; cf.

    opp. servitus,

    id. Deiot. 11, 30); id. Tusc. 5, 20; id. Phil. 11, 14, 36; id. de Or. 2, 55, 225; id. Div. 1, 25, 53; id. Off. 2, 1, 2; Caes. B. C. 1, 4 fin. —In plur., Cic. Rep. 1, 39; Prud. Ham. 517.—
    II.
    Transf.:

    animi,

    Cic. Rep. 1, 38; cf.

    consilii,

    id. ib.:

    cupiditatum,

    id. Par. 5, 3, 40:

    omnium rerum (with principatus and potestas),

    id. N. D. 2, 11; cf. id. Rep. 1, 17:

    omnis terrenorum commodorum est in homine,

    id. N. D. 2, 60 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > dominatus

  • 33 dominium

    dŏmĭnĭum, ii, n. [id.].
    I.
    (Acc. to dominus, II. B. 1.) A feast, banquet (very rare): dominia convivia, Lucil. ap. Non. 281, 25 (with sodalitia); * Cic. Verr. 2, 3, 4 Zumpt N. cr.; S. C. ap. Gell. 2, 24, 2.—
    II.
    Jurid. t. t., property, right of ownership (absolute ownership, opp. possessio, cf. Sandars, Just. Inst. Introd. p. 47); esp. paramount ownership, eminent domain:

    in eo solo dominium Populi Romani est vel Caesaris: nos autem possessionem tantum habere videmur,

    Gai. Inst. 2, 7:

    dominium et jus eorum qui dederint esse,

    Liv. 45, 13, 15 (cf.:

    jus et imperium,

    Sall. J. 14, 1); Gai. Inst. 1, 54; 2, 40; Cod. Just. 2, 3, 20; Val. Max. 4, 4 init.; cf. Rein's Privatr. p. 129 sq.—
    B.
    Lordship, rule (eccl. Lat.), Vulg. Tobiae, 8, 24; 1 Mac. 11, 8.—
    C.
    Concr., lord, master. — Trop.:

    incertissima dominia,

    Sen. Vit. Beat. 5.

    Lewis & Short latin dictionary > dominium

  • 34 dominor

    dŏmĭnor, ātus (ante-class. inf domina rier, Verg. A. 7, 70), 1, v. dep. n. [dominus], to be lord and master, to have dominion, bear rule domineer (freq. and class.; for syn. cf.: regno, impero, jubeo, praesum).
    I.
    Prop., absol.:

    imperare quam plurimis, pollere, regnare, dominari,

    Cic. Rep. 3, 12;

    so,

    absol., id. 1, 33; id. Rab. Post. 14, 39; Sall. C. 2, 2; Liv. 33, 46; Tac. A. 4, 7; id. H. 1, 21; Verg. A. 2, 363 et saep.—With in and abl.:

    in capite fortunisque hominum,

    Cic. Quint. 30, 94; so,

    in aliqua re,

    id. ib. 31, 98; id. Div. in Caecil. 7 fin.; id. Verr. 2, 1, 51 fin.; Liv. 8, 31; Verg. A. 2, 327; Ov. F. 3, 315 al.— With inter or in: inter aliquos, * Caes. B. G. 2, 31 fin.; so Ov. Am. 3, 6, 63:

    dominari in cetera (animalia),

    id. M. 1, 77:

    in adversarios,

    Liv. 3, 53.—With abl.:

    summā dominarier arce,

    Verg. A. 7, 70.—With the abl. only, Verg. A. 6, 766; 1, 285; 3, 97.— With dat.:

    toti dominabere mundo,

    Claud. in Ruf. 1, 143.—With gen.:

    omnium rerum,

    Lact. Ira, 14, 3; Tert. Hab. Mul. 1 al. in late Lat.—
    II.
    Transf., to rule, reign, govern, etc., of inanimate and abstract subjects:

    Cleanthes solem dominari putat,

    Cic. Ac. 2, 41:

    mare,

    Tac. Agr. 10 fin.:

    pestis in magnae dominatur moenibus urbis,

    Ov. M. 7, 553:

    inter nitentia culta Infelix lolium et steriles dominantur avenae,

    Verg. G. 1, 154: ubi libido dominatur, Crassus ap. Cic. Or. 65, 219; so,

    consilium,

    Cic. Rep. 1, 38:

    potestas (sc. censura) longinquitate,

    Liv. 9, 33:

    oratio,

    Quint. 8, 3, 62:

    fortuna,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

    usus dicendi in libera civitate,

    id. de Or. 2, 8, 33; id. Caecin. 25, 71: actio in dicendo, id. ap. Quint. 11, 3, 7:

    effectus maxime in ingressu ac fine (causae),

    Quint. 8 prooem. §

    7 et saep.: senectus si usque ad ultimum spiritum dominatur in suos,

    Cic. de Sen. 9, 38.—Hence, dŏmĭnans, antis, P. a., ruling, bearing sway. — Lit.:

    a gentibus dominantibus premi,

    Lact. 7, 15, 5. — Trop.:

    animus dominantior ad vitam,

    Lucr. 3, 397; id. 6, 238: dominantia nomina = vulgaria, communia, the Gr. kuria, proper, without metaphor, Hor. A. P. 234. —As subst.: dŏmĭnans, antis, m., an absolute ruler:

    cum dominante sermones,

    Tac. A. 14, 56; id. H. 4, 74.— Plur., Vulg. Jer. 50, 21; id. Apoc. 19, 16.— Adv.: dŏmĭnante, in the manner of a ruler, Dracont. Hexaem. 1, 331.
    dŏmĭnor, āri, pass., to be ruled: o domus antiqua, heu, quam dispari Dominare domino! Poëta ap. Cic. Off. 1, 39, 139; Nigid. ap. Prisc. p. 793; Lact. Mort. Pers. 16, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > dominor

  • 35 eo

    1.
    ĕo, īvi or ii (īt, Verg. A. 9, 418 al.; cf.

    Lachm. ad Lucr. vol. 2, p. 206 sq.: isse, issem, etc., for ivisse, etc.,

    Ter. Hec. 2, 1, 25; Cic. Rosc. Am. 23, 64; id. Phil. 14, 1, 1; Ov. M. 7, 350 et saep.: isti, Turp. ap. Non. 4, 242:

    istis,

    Luc. 7, 834, etc., v. Neue Formenl. 2, 515), īre ( inf. pass. irier, Plaut. Rud. 4, 7, 16), ĭtum, v. n. [root i-, Sanscr. ēmi, go; Gr. eimi; causat. hiêmi = jacio, Curt. Gr. Etym. p. 403], to go (of every kind of motion of animate or inanimate things), to walk, ride, sail, fly, move, pass, etc. (very freq. in all periods and sorts of writing).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    eo ad forum,

    Plaut. As. 1, 1, 95:

    i domum,

    id. ib. 5, 2, 71 sq.:

    nos priores ibimus,

    id. Poen. 3, 2, 34:

    i in crucem,

    go and be hanged! id. As. 5, 2, 91; cf.:

    i in malam crucem,

    id. Cas. 3, 5, 17; id. Ps. 3, 2, 57; 4, 7, 86:

    i in malam rem hinc,

    Ter. Ph. 5, 7, 37:

    iens in Pompeianum,

    Cic. Att. 4, 9 fin.:

    subsidio suis ierunt,

    Caes. B. G. 7, 62, 8:

    quom it dormitum,

    Plaut. Aul. 2, 4, 23; id Most. 3, 2, 4; 16; Hor. S. 1, 6, 119 et saep, cf.:

    dormitum, lusum,

    id. ib. 1, 5, 48:

    cubitum,

    Plaut. Cas. 4, 4, 27; 5, 4, 8; id. Ps. 3, 2, 57; Cic. Rosc. Am. 23; id. Div. 2, 59, 122 et saep.— Poet. with the acc. of the terminus:

    ibis Cecropios portus,

    Ov. H. 10, 125 Loers.:

    Sardoos recessus,

    Sil. 12, 368; cf.:

    hinc Afros,

    Verg. E. 1, 65.—With a cognate acc.:

    ire vias,

    Prop. 1, 1, 17:

    exsequias,

    Ter. Ph. 5, 8, 37:

    pompam funeris,

    Ov. F. 6, 663 et saep.:

    non explorantur eundae vitandaeque viae,

    Claud. in Eutrop. 2, 419:

    animae ad lumen iturae,

    Verg. A. 6, 680:

    ego ire in Piraeum volo,

    Plaut. Most. 1, 1, 63; cf.:

    visere ad aliquam,

    Ter. Hec. 1, 2, 114; id. Phorm. 1, 2, 52:

    videre,

    Prop. 1, 1, 12:

    ire pedibus,

    on foot, Liv. 28, 17:

    equis,

    id. 1, 15:

    curru,

    id. 28, 9; Ov. H. 1, 46; cf.:

    in equis,

    id. A. A. 1, 214:

    in raeda,

    Mart. 3, 47:

    super equos,

    Just. 41, 3;

    and with equis to be supplied,

    Verg. A. 5, 554:

    puppibus,

    Ov. H. 19, 180; cf.:

    cum classe Pisas,

    Liv. 41, 17 et saep.:

    concedere quo poterunt undae, cum pisces ire nequibunt?

    Lucr. 1, 380.—
    b.
    Of things:

    alvus non it,

    Cato R. R. 157, 7; so,

    sanguis naribus,

    Lucr. 6, 1203:

    Euphrates jam mollior undis,

    Verg. A. 8, 726:

    sudor per artus,

    id. ib. 2, 174:

    fucus in artus,

    Lucr. 2, 683:

    telum (with volare),

    id. 1, 971:

    trabes,

    i. e. to give way, sink, id. 6, 564 et saep.:

    in semen ire (asparagum),

    to go to seed, Cato, R. R. 161, 3; so Plin. 18, 17, 45, § 159; cf.:

    in corpus (juvenes),

    Quint. 2, 10, 5:

    sanguis it in sucos,

    turns into, Ov. M. 10, 493.—
    B.
    In partic.
    1.
    To go or proceed against with hostile intent, to march against:

    quos fugere credebant, infestis signis ad se ire viderunt,

    Caes. B. G. 6, 8, 6:

    ad hostem,

    Liv. 42, 49:

    contra hostem,

    Caes. B. G. 7, 67, 2; cf. id. B. C. 3, 31 fin.:

    adversus hostem,

    Liv. 42, 49:

    in hostem,

    id. 2, 6; Verg. A. 9, 424 et saep.; cf.:

    in Capitolium,

    to go against, to attack, Liv. 3, 17.—
    2.
    Pregn., to pass away, disappear (very rare):

    saepe hominem paulatim cernimus ire,

    Lucr. 3, 526; cf. ib. 530; 594.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to go, pass, proceed, move, advance:

    ire in opus alienum,

    Plaut. Mil. 3, 3, 6:

    in dubiam imperii servitiique aleam,

    Liv. 1, 23 fin.:

    in alteram causam praeceps ierat,

    id. 2, 27:

    in rixam,

    Quint. 6, 4, 13:

    in lacrimas,

    Verg. A. 4, 413; Stat. Th. 11, 193:

    in poenas,

    Ov. M. 5, 668 et saep.:

    ire per singula,

    Quint. 6, 1, 12; cf. id. 4, 2, 32; 7, 1, 64; 10, 5, 21:

    ad quem (modum) non per gradus itur,

    id. 8, 4, 7 et saep.:

    dicite qua sit eundum,

    Ov. Tr. 3, 1, 19:

    ire infitias, v. infitiae: Latina debent cito pariter ire,

    Quint. 1, 1, 14:

    aliae contradictiones eunt interim longius,

    id. 5, 13, 54: in eosdem semper pedes ire (compositio), [p. 649] id. 9, 4, 142:

    cum per omnes et personas et affectus eat (comoedia),

    id. 1, 8, 7; cf. id. 1, 2, 13; Juv. 1, 142:

    Phrygiae per oppida facti Rumor it,

    Ov. M. 6, 146:

    it clamor caelo,

    Verg. A. 5, 451:

    factoque in secula ituro, Laetantur tribuisse locum,

    to go down to posterity, Sil. 12, 312; cf.

    with a subject-sentence: ibit in saecula, fuisse principem, cui, etc.,

    Plin. Pan. 55.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pub. law t. t.
    a.
    Pedibus ire, or simply ire in aliquam sententiam, in voting, to go over or accede to any opinion (opp. discedere, v. h. v. II. B. 2. b.):

    cum omnes in sententiam ejus pedibus irent,

    Liv. 9, 8, 13:

    pars major eorum qui aderant in eandem sententiam ibat,

    id. 1, 32 fin.; 34, 43; 42, 3 fin.—Pass. impers.:

    in quam sententiam cum pedibus iretur,

    Liv. 5, 9, 2:

    ibatur in eam sententiam,

    Cic. Q. Fr. 2, 1 fin.:

    itum in sententiam,

    Tac. A. 3, 23; 12, 48.—And opp. to the above,
    b.
    Ire in alia omnia, to vote against a bill, v. alius, II.—
    2.
    Mercant. t. t. for vēneo, to go for, be sold at a certain price, Plin. 18, 23, 53, § 194:

    tot Pontus eat, tot Lydia nummis,

    Claud. Eutr. 1, 203.—
    3.
    Pregn., of time, to pass by, pass away:

    it dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 12; Hor. C. 2, 14, 5; 4, 5, 7:

    anni,

    id. Ep. 2, 2, 55; cf.:

    anni more fluentis aquae,

    Ov. A. A. 3, 62.—
    4.
    With the accessory notion of result, to go, proceed, turn out, happen:

    incipit res melius ire quam putaram,

    Cic. Att. 14, 15; cf. Tac. A. 12, 68:

    prorsus ibat res,

    Cic. Att. 14, 20 fin.; Curt. 8, 5:

    postquam omnia fatis Caesaris ire videt,

    Luc. 4, 144.—Hence the wish: sic eat, so may he fare:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    Liv. 1, 26; Luc. 5, 297 Cort.; 2, 304; Claud. in Eutr. 2, 155. —
    5.
    Constr. with a supine, like the Gr. mellein, to go or set about, to prepare, to wish, to be about to do any thing:

    si opulentus it petitum pauperioris gratiam, etc.,

    Plaut. Aul. 2, 2, 69; id. Bacch. 3, 6, 36: quod uti prohibitum irem, quod in me esset, meo labori non parsi, Cato ap. Fest. s. v. PARSI, p. 242 Müll.; so,

    perditum gentem universam,

    Liv. 32, 22:

    ultum injurias, scelera,

    id. 2, 6; Quint. 11, 1, 42:

    servitum Grais matribus,

    Verg. A. 2, 786 et saep.:

    bonorum praemia ereptum eunt,

    Sall. J. 85, 42.—Hence the construction of the inf. pass. iri with the supine, in place of an inf. fut. pass.:

    mihi omne argentum redditum iri,

    Plaut. Curc. 4, 2, 5:

    mihi istaec videtur praeda praedatum irier,

    id. Rud. 4, 7, 16 et saep.— Poet. also with inf.:

    seu pontum carpere remis Ibis,

    Prop. 1, 6, 34:

    attollere facta regum,

    Stat. S. 5, 3, 11:

    fateri,

    id. Th. 3, 61 al. —
    6.
    Imp. i, eas, eat, etc., since the Aug. period more freq. a mocking or indignant expression, go then, go now:

    i nunc et cupidi nomen amantis habe,

    Ov. H. 3, 26; so,

    i nunc,

    id. ib. 4, 127; 9, 105; 17, 57; id. Am. 1, 7, 35; Prop. 2, 29, 22 (3, 27, 22 M.); Verg. A. 7, 425; Juv. 6, 306 al.:

    i, sequere Italiam ventis,

    Verg. A. 4, 381; so,

    i,

    id. ib. 9, 634:

    fremunt omnibus locis: Irent, crearent consules ex plebe,

    Liv. 7, 6 fin.
    2.
    ĕō, adv. [old dat. and abl. form of pron. stem i; cf. is].
    I.
    In locat. and abl. uses,
    A.
    Of place=in eo loco, there, in that place (rare):

    quid (facturus est) cum tu eo quinque legiones haberes?

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 2, 1:

    quo loco... ibi... eoque,

    Cels. 8, 9, 1:

    eo loci,

    Tac. A. 15, 74; Plin. 11, 37, 50, § 136; so trop.: eo loci, in that condition:

    res erat eo jam loci, ut, etc.,

    Cic. Sest. 13, 68; Tac. A. 14, 61; Dig. 5, 1, 52, § 3.—
    B.
    Of cause=eā re.
    1.
    Referring to a cause or reason before given, therefore, on that account, for that reason:

    is nunc dicitur venturus peregre: eo nunc commenta est dolum,

    Plaut. Truc. 1, 1, 66; Ter. Hec. 2, 1, 41:

    dederam litteras ad te: eo nunc ero brevior,

    Cic. Fam. 6, 20, 1; Sall. C. 21, 3; Liv. 8, 8, 8; Tac. H. 2, 65; Nep. Pelop. 1, 3; id. Milt. 2, 3 et saep.—So with conjunctions, eoque, et eo, eo quoque, in adding any thing as a consequence of what precedes, and for that reason:

    absolute pares, et eo quoque innumerabiles,

    Cic. Ac. 2, 17, 55:

    impeditius eoque hostibus incautum,

    Tac. A. 1, 50:

    per gentes integras et eo feroces,

    Vell. 2, 115, 2; Quint. 4, 1, 42 al. —
    2.
    Referring to a foll. clause, giving
    (α).
    a cause or reason, with quia, quoniam, quod, etc.; so with quia:

    eo fit, quia mihi plurimum credo,

    Plaut. Am. 2, 2, 124; id. Capt. 1, 1, 2:

    nunc eo videtur foedus, quia, etc.,

    Ter. Eun. 4, 4, 17; 3, 1, 25:

    quia scripseras, eo te censebam, etc.,

    Cic. Att. 10, 17, 4; Sall. C. 20, 3; Tac. Agr. 22.—With quoniam:

    haec eo notavi, quoniam, etc.,

    Gell. 7, 13.—With quod:

    quod... non potueritis, eo vobis potestas erepta sit,

    Cic. Verr. 1, 8, 22; Nep. Eum. 11, 5; Liv. 9, 2, 4; Caes. B. G. 1, 23; so,

    neque eo... quod,

    Ter. Heaut. 3, 2, 43; Varr. R. R. 1, 5.—
    (β).
    A purpose, motive or reason, with quo, ut, ne; and after negatives, with quo, quin, and subj. —So with quo:

    eo scripsi, quo plus auctoritatis haberem,

    Cic. Att. 8, 9, 1; Sall. C. 22, 2; so,

    non eo... quo,

    Ter. Eun. 1, 2, 16:

    neque eo... quo,

    Cic. Att. 3, 15, 4; id. Rosc. Am. 18, 51.—With ut:

    haec eo scripsi, ut intellegeres,

    Cic. Fam. 13, 69, 2; id. de Or. 3, 49, 187; Lact. 4, 5, 9.—With ne: Plaut. Aul. 2, 2, 63; Ter. Ph. 5, 1, 17:

    quod ego non eo vereor, ne mihi noceat,

    Cic. Att. 9, 2; id. Rab. Perd. 3, 9.—With quin:

    non eo haec dico, quin quae tu vis ego velim,

    Plaut. Trin. 2, 2, 60; id. As. 5, 1, 16. —
    C.
    Of measure or degree—with words of comparison, so much, by so much —followed by quo (= tanto... quanto):

    quae eo fructuosiores fiunt, quo calidior terra aratur,

    Varr. R. R. 1, 32, 1:

    eo gravior est dolor, quo culpa major,

    Cic. Att. 11, 11, 2; id. Fam. 2, 19, 1; so with quantum:

    quantum juniores patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius contra tribuni tendebant, etc.,

    Liv. 3, 15, 2; id. 44, 7, 6:

    quanto longius abscederent, eo, etc.,

    id. 30, 30, 23. —Esp. freq. the formulae, eo magis, eo minus, so much the worse ( the less), followed by quo, quod, quoniam, si, ut, ne:

    eo magis, quo tanta penuria est in omni honoris gradu,

    Cic. Fam. 3, 11, 7:

    eo minus veritus navibus, quod in littore molli, etc.,

    Caes. B. G. 5, 9; Cic. Off. 3, 22, 88; id. Att. 15, 9 fin.:

    eo magis, quoniam, etc., Cels. praef. p. 14, 12 Müll.: nihil admirabilius fieri potest, eoque magis, si ea sunt in adulescente,

    Cic. Off. 2, 14, 48; id. Tusc. 1, 39, 94:

    eo diligentius ut ne parvula quidem titubatione impediremur,

    Auct. Her. 2, 8, 12; Cic. Rab. Perd. 3, 9:

    ego illa extuli et eo quidem magis, ne quid ille superiorum meminisse me putaret,

    id. Att. 9, 13, 3.—

    In this combination eo often expresses also the idea of cause (cf. B. 1. supra): hoc probis pretiumst. Eo mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    Plaut. Trin. 2, 1, 37: solliciti tamen et anxii sunt;

    eoque magis, quod se ipsi continent et coercent,

    Cic. Tusc. 4, 33, 70;

    and some passages may be classed under either head: dederam triduo ante litteras ad te. Eo nunc ero brevior,

    Cic. Fam. 6, 21, 1; id. Inv 1, 4, 5; id. Off. 2, 13, 45; id. Fam. 9, 16, 9; Plaut. Aul. 2, 2, 8.
    II.
    In dat. uses.
    A.
    With the idea of motion, to that place, thither (=in eum locum):

    eo se recipere coeperunt,

    Caes. B. G. 1, 25, 5:

    uti eo cum introeas, circumspicias, uti inde exire possit,

    Cato, R. R. 1, 2:

    eo tela conicere, Auct. B. Afr. 72: eo respicere,

    Sall. J. 35, 10; so,

    followed by quo, ubi, unde: non potuit melius pervenirier eo, quo nos volumus,

    Ter. Phorm. 4, 3, 35:

    venio nunc eo, quo me fides ducit,

    Cic. Rosc. Am. 30, 83:

    ibit eo quo vis, etc.,

    Hor. Ep. 2, 2, 40:

    (venit) eo, ubi non modo res erat, etc.,

    Cic. Quint. 11; Varr. R. R. 3, 16, 21; Vell. 2, 108, 2:

    eo, unde discedere non oportuit, revertamur,

    Cic. Att. 2, 16, 3; Liv. 6, 35, 2; Sall. C. 60, 2;

    so (late Lat.) with loci: perducendum eo loci, ubi actum sit,

    Dig. 10, 4, 11, § 1; ib. 47, 2, 3, § 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    With the idea of addition, thereto, in addition to that, besides:

    accessit eo, ut milites ejus, etc.,

    Cic. Fam. 10, 21, 4:

    accedit eo, quod, etc.,

    id. Att. 1, 13, 1.—
    2.
    With the idea of tendency, to that end, with that purpose, to this result:

    hoc autem eo spectabat, ut eam a Philippo corruptam diceret,

    Cic. Div. 2, 57, 118:

    haec eo pertinet oratio, ut ipsa virtus se sustentare posse videretur,

    id. Fam. 6, 1, 12:

    hoc eo valebat, ut, etc.,

    Nep. Them. 4, 4.—
    3.
    With the idea of degree or extent, to that degree or extent, so far, to such a point:

    eo scientiae progredi,

    Quint. 2, 1, 6:

    postquam res publica eo magnificentiae venerit, gliscere singulos,

    Tac. A. 2, 33; id. H. 1, 16; id. Agr. 28:

    eo magnitudinis procedere,

    Sall. J. 1, 5; 5, 2; 14, 3:

    ubi jam eo consuetudinis adducta res est, ut, etc.,

    Liv. 25, 8, 11; 28, 27, 12; 32, 18, 8 al.; Just. 3, 5:

    eo insolentiae processit,

    Plin. Pan. 16:

    eo rerum ventum erat, ut, etc.,

    Curt. 5, 12, 3; 7, 1, 35.— With gen., Val. Max. 3, 7, 1 al.; Flor. 1, 24, 2; 2, 18, 12; Suet. Caes. 77; Plin. Pan. 16, 5; Sen. Q. N. 4 praef. §

    9: eo rem jam adducam, ut nihil divinationis opus sit,

    Cic. Rosc. Am. 34, 96:

    res eo est deducta, ut, etc.,

    id. Att. 2, 18, 2; Hor. C. 2, 1, 226; Cic. Verr. 2, 4, 18.—
    C.
    Of time, up to the time, until, so long, usually with usque, and followed by dum, donec:

    usque eo premere capita, dum illae captum amitterent,

    Cic. N. D. 2, 49, 124; Liv. 23, 19, 14; Tac. A. 4, 18:

    eo usque flagitatus est, donec ad exitium dederetur,

    id. ib. 1, 32; Quint. 11, 3, 53:

    eo usque vivere, donec, etc.,

    Liv. 40, 8; cf. Col. 4, 24, 20; 4, 30, 4.—Rarely by quamdiu:

    eo usque, quamdiu ad fines barbaricos veniretur,

    Lampr. Alex. Sev. 45.

    Lewis & Short latin dictionary > eo

  • 36 Felix

    1.
    fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.
    I.
    Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

    arbor,

    Liv. 5, 24, 2:

    arbusta,

    Lucr. 5, 1378:

    rami,

    Verg. G. 2, 81; so,

    rami feliciores,

    Hor. Epod. 2, 14:

    silvae,

    i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

    Massica Baccho,

    fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

    Campania,

    Plin. 3, 5, 9, § 60:

    felicior regio,

    Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

    felix oleae tractus,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

    venti,

    Val. Fl. 6, 711.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—
    2.
    Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—
    II.
    Transf.
    A.
    Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

    syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

    Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

    also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3:

    quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

    Liv. 22, 30, 4:

    auspicia,

    Verg. A. 11, 32; cf.

    omen,

    Ov. P. 2, 1, 35:

    o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

    Verg. A. 1, 330; cf.:

    sis bonus o felixque tuis!

    id. E. 5, 65:

    terque novas circum felix eat hostia fruges,

    id. G. 1, 345:

    Zephyri,

    id. A. 3, 120:

    sententia,

    Ov. M. 13, 319:

    industria (corresp. to fertilis cura),

    Plin. H. N. 14 praef. § 3.—
    B.
    Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

    exitus ut classi felix faustusque daretur,

    Lucr. 1, 100:

    Polycratem Samium felicem appellabant,

    Cic. Fin. 5, 30, 92:

    Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

    id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15, 33:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

    Sall. J. 95, 4:

    in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

    quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

    id. Lael. 16, 60:

    vade, o felix nati pietate,

    Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

    Praxiteles quoque marmore fericior,

    i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

    felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    omnes composui. Felices! nunc ego resto,

    id. S. 1, 9, 28:

    Latium felix,

    id. C. S. 66:

    tempora,

    Juv. 2, 38:

    saecula,

    Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

    nulla sorte nascendi aetas felicior,

    id. 12, 11, 22:

    felicissima facilitas,

    id. 10, 1, 111:

    felicissimus sermo,

    id. 9, 4, 27:

    ita sim felix, a form of asseveration,

    Prop. 1, 7, 3:

    malum, i. q. salubre,

    salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—
    (β).
    With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    Vergilius beatus felixque gratiae,

    Plin. H. N. 14 praef. §

    7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

    Hor. S. 1, 9, 12:

    felices studiique locique,

    Ov. M. 5, 267:

    felix uteri,

    Sil. 4, 359:

    leti,

    id. 4, 398:

    famae,

    id. 4, 731:

    felices operum dies,

    Verg. G. 1, 277.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

    happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —
    (δ).
    With gerund. dat. (rare):

    tam felix vobis corrumpendis fuit,

    successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.
    * 1.
    (Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54.—
    2.
    (Acc. to II.)
    a.
    Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

    Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

    feliciter, succlamant,

    Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—
    b.
    Luckily, happily, successfully (most freq.):

    omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    res publica et bene et feliciter gesta sit,

    id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

    navigare,

    id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

    qui te feliciter attulit Eurus,

    Ov. M. 7, 659:

    feliciter audet,

    Hor. Ep. 2, 1, 166:

    ob ea feliciter acta,

    Sall. J. 55, 2.—Prov.:

    feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

    Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

    bella cum finitimis felicissime multa gessit,

    Cic. Rep. 2, 9:

    re gesta,

    Hirt. B. G. 8, 37, 1:

    gerere rem publicam,

    Caes. B. C. 1, 7, 6:

    cessit imitatio,

    Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.
    2.
    Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—
    b.
    Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—
    c.
    Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—
    d.
    Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.
    3.
    fĕlix, ĭcis, v. filix init.

    Lewis & Short latin dictionary > Felix

  • 37 felix

    1.
    fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.
    I.
    Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

    arbor,

    Liv. 5, 24, 2:

    arbusta,

    Lucr. 5, 1378:

    rami,

    Verg. G. 2, 81; so,

    rami feliciores,

    Hor. Epod. 2, 14:

    silvae,

    i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

    Massica Baccho,

    fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

    Campania,

    Plin. 3, 5, 9, § 60:

    felicior regio,

    Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

    felix oleae tractus,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

    venti,

    Val. Fl. 6, 711.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—
    2.
    Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—
    II.
    Transf.
    A.
    Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

    syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

    Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

    also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3:

    quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

    Liv. 22, 30, 4:

    auspicia,

    Verg. A. 11, 32; cf.

    omen,

    Ov. P. 2, 1, 35:

    o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

    Verg. A. 1, 330; cf.:

    sis bonus o felixque tuis!

    id. E. 5, 65:

    terque novas circum felix eat hostia fruges,

    id. G. 1, 345:

    Zephyri,

    id. A. 3, 120:

    sententia,

    Ov. M. 13, 319:

    industria (corresp. to fertilis cura),

    Plin. H. N. 14 praef. § 3.—
    B.
    Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

    exitus ut classi felix faustusque daretur,

    Lucr. 1, 100:

    Polycratem Samium felicem appellabant,

    Cic. Fin. 5, 30, 92:

    Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

    id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15, 33:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

    Sall. J. 95, 4:

    in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

    quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

    id. Lael. 16, 60:

    vade, o felix nati pietate,

    Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

    Praxiteles quoque marmore fericior,

    i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

    felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    omnes composui. Felices! nunc ego resto,

    id. S. 1, 9, 28:

    Latium felix,

    id. C. S. 66:

    tempora,

    Juv. 2, 38:

    saecula,

    Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

    nulla sorte nascendi aetas felicior,

    id. 12, 11, 22:

    felicissima facilitas,

    id. 10, 1, 111:

    felicissimus sermo,

    id. 9, 4, 27:

    ita sim felix, a form of asseveration,

    Prop. 1, 7, 3:

    malum, i. q. salubre,

    salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—
    (β).
    With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    Vergilius beatus felixque gratiae,

    Plin. H. N. 14 praef. §

    7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

    Hor. S. 1, 9, 12:

    felices studiique locique,

    Ov. M. 5, 267:

    felix uteri,

    Sil. 4, 359:

    leti,

    id. 4, 398:

    famae,

    id. 4, 731:

    felices operum dies,

    Verg. G. 1, 277.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

    happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —
    (δ).
    With gerund. dat. (rare):

    tam felix vobis corrumpendis fuit,

    successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.
    * 1.
    (Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54.—
    2.
    (Acc. to II.)
    a.
    Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

    Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

    feliciter, succlamant,

    Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—
    b.
    Luckily, happily, successfully (most freq.):

    omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    res publica et bene et feliciter gesta sit,

    id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

    navigare,

    id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

    qui te feliciter attulit Eurus,

    Ov. M. 7, 659:

    feliciter audet,

    Hor. Ep. 2, 1, 166:

    ob ea feliciter acta,

    Sall. J. 55, 2.—Prov.:

    feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

    Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

    bella cum finitimis felicissime multa gessit,

    Cic. Rep. 2, 9:

    re gesta,

    Hirt. B. G. 8, 37, 1:

    gerere rem publicam,

    Caes. B. C. 1, 7, 6:

    cessit imitatio,

    Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.
    2.
    Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—
    b.
    Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—
    c.
    Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—
    d.
    Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.
    3.
    fĕlix, ĭcis, v. filix init.

    Lewis & Short latin dictionary > felix

  • 38 folium

    fŏlĭum, ii, n. [Gr. phullon, for phulion; cf. alius, allos; root prob. phla-, phlasmos; Lat. flos, Flora], a leaf (cf. frons).
    I.
    Lit., of plants:

    quid in arboribus? in quibus non truncus, non rami, non folia sunt denique, nisi, etc.,

    Cic. de Or. 3, 46, 179:

    latissima (folia) fico, angusta myrto, capillata pino, aculeata aquifolio, etc.,

    Plin. 16, 24, 38, § 90:

    concava caepae,

    id. 19, 6, 31, § 100:

    foliis ex arboribus strictis,

    Caes. B. C. 3, 58, 3:

    mobilia,

    Hor. C. 1, 23, 5:

    amara,

    id. S. 2, 3, 114:

    arida laureae,

    Cic. Pis. 40, 97.—

    Prov.: folia nunc cadunt, si triduom hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 24.—As a proverb of mobility or changeableness:

    nec me consules movent, qui ipsi pluma aut folio facilius moventur,

    Cic. Att. 8, 15, 2.—The Sibyl wrote her oracles on leaves (acc. to Varro, on palmleaves), Verg. A. 3, 444; 6, 74 Serv.;

    hence, prov.: credite me vobis folium recitare Sibyllae,

    i. e. I am talking gospel, absolute truth, Juv. 8, 126.—
    * II.
    Trop., a thing of no consequence, a trifle:

    folia sunt artis et nugae merae,

    App. M. 1, p. 106, 8.—
    III.
    Transf., a leaf of paper (late Lat. for plagula, charta, or schedula):

    ille manu retractis in calcem foliis sic exorsus est,

    Macr. S. 5, 4, 1. (In Plin. 37, 7, 29, § 103, the better read. is fila; v. Jan. and Sillig, ad h. l.).

    Lewis & Short latin dictionary > folium

  • 39 Fortunatae Insulae

    fortūno, āvi, ātum, 1 (archaic form of the perf. subj. fortunassint, Afran. ap. Non. 109, 18), v. a. [fortuna, II. A. 1.], to make prosperous or fortunate, to make happy, to prosper, bless: prosperare, omnibus bonis augere, Non. l. l. (class.; most freq. in the P. a.); constr. usually (alicui) aliquid: St. Di fortunabunt vostra consilia! Ph. Ita volo, Plaut. Trin. 2, 4, 175:

    tibi patrimonium dei fortunent,

    Cic. Fam. 2, 2:

    eumque honorem tibi deos fortunare volo,

    id. ib. 15, 7; Liv. 34, 4 fin.:

    quod faxitis, deos velim fortunare,

    id. 6, 41, 12: quamcumque deus tibi fortunaverit horam, whatever happy hour Providence has allotted you, Hor. Ep. 1, 11, 22.— Absol.: deos ego omnes, ut fortunassint, precor, Afran. ap. Non. 1. 1.—Hence, fortūnātus, a, um, P. a., prospered, prosperous, lucky, happy, fortunate (syn.: beatus, felix).
    A.
    In gen.:

    salvus atque fortunatus semper sies,

    Plaut. Aul. 2, 2, 5:

    et miser sum et fortunatus,

    id. Capt. 5, 3, 16:

    qui me in terra aeque Fortunatus erit, si illa ad me bitet?

    id. Curc. 1, 2, 52:

    quam est hic fortunatus putandus, cui, etc.,

    Cic. Rep. 1, 17:

    nec quicquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest,

    id. Lael. 15, 54:

    laudat senem et fortunatum esse dicit,

    id. Tusc. 3, 24, 57:

    mihi vero Cn. et P. Scipiones comitatu nobilium juvenum fortunati videbantur,

    id. de Sen. 9, 29:

    o hominem fortunatum!

    id. Quint. 25, 80:

    fortunate senex!

    Verg. E. 1, 47:

    fortunatus et ille deos qui novit agrestes,

    id. G. 2, 493:

    c fortunatam rem publicam!

    Cic. Cat. 2, 4, 7; cf.: o fortunatam natam me consule Romam, id. poët Fragm. ap. Quint. 9, 4, 41; 11, 1, 24; cf. also Juv. 10, 122:

    fortunatus illius exitus,

    Cic. Brut. 96, 329:

    vita,

    Hor. Ep. 1, 11, 14:

    ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3 (v. felix).— Comp.:

    ecquis me hodie vivit fortunatior?

    Ter. Eun. 5, 8, 1:

    Carneades dicere solitus est, nusquam se fortunatiorem quam Praeneste vidisse Fortunam,

    Cic. Div. 2, 41 fin.; Hor. A. P. 295.— Sup.:

    Archelaüs, qui tum fortunatissimus haberetur,

    Cic. Tusc. 5, 12, 34:

    fortunatissimo proelio decertare,

    Vell. 2, 12, 5.—
    (β).
    Poet., with gen.:

    fortunatus laborum,

    happy in his sufferings, Verg. A. 11, 416:

    fortunate animi!

    Stat. Th. 1, 638. —
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to fortuna, II. B. 2.) In good circumstances, well off, wealthy, rich:

    gratia fortunati et potentis,

    Cic. Off. 2, 20, 69:

    apud Scopam, fortunatum hominem et nobilem,

    id. de Or. 2, 86, 352:

    quid vos hanc miseram ac tenuem sectamini praedam, quibus licet jam esse fortunatissimis?

    Caes. B. G. 6, 35, 8.—
    2.
    Fortūnātae Insŭlae, Gr. tôn Makarôn niêsoi, the fabulous isles of the Western Ocean, the abodes of the blessed; acc. to some, the Canary Isles, Plin. 4, 22, 36, § 119; 6, 32, 37, § 202;

    also called Fortunatorum insulae,

    Plaut. Trin. 2, 4, 148;

    and transf.: amoena virecta fortunatorum nemorum,

    Verg. A. 6, 639.— Adv.: fortūnāte, fortunately, prosperously:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 112:

    facile et fortunate evenit,

    id. Ep. 2, 2, 61:

    feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    scite aut fortunate gestum,

    Liv. 10, 18, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > Fortunatae Insulae

  • 40 fortuno

    fortūno, āvi, ātum, 1 (archaic form of the perf. subj. fortunassint, Afran. ap. Non. 109, 18), v. a. [fortuna, II. A. 1.], to make prosperous or fortunate, to make happy, to prosper, bless: prosperare, omnibus bonis augere, Non. l. l. (class.; most freq. in the P. a.); constr. usually (alicui) aliquid: St. Di fortunabunt vostra consilia! Ph. Ita volo, Plaut. Trin. 2, 4, 175:

    tibi patrimonium dei fortunent,

    Cic. Fam. 2, 2:

    eumque honorem tibi deos fortunare volo,

    id. ib. 15, 7; Liv. 34, 4 fin.:

    quod faxitis, deos velim fortunare,

    id. 6, 41, 12: quamcumque deus tibi fortunaverit horam, whatever happy hour Providence has allotted you, Hor. Ep. 1, 11, 22.— Absol.: deos ego omnes, ut fortunassint, precor, Afran. ap. Non. 1. 1.—Hence, fortūnātus, a, um, P. a., prospered, prosperous, lucky, happy, fortunate (syn.: beatus, felix).
    A.
    In gen.:

    salvus atque fortunatus semper sies,

    Plaut. Aul. 2, 2, 5:

    et miser sum et fortunatus,

    id. Capt. 5, 3, 16:

    qui me in terra aeque Fortunatus erit, si illa ad me bitet?

    id. Curc. 1, 2, 52:

    quam est hic fortunatus putandus, cui, etc.,

    Cic. Rep. 1, 17:

    nec quicquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest,

    id. Lael. 15, 54:

    laudat senem et fortunatum esse dicit,

    id. Tusc. 3, 24, 57:

    mihi vero Cn. et P. Scipiones comitatu nobilium juvenum fortunati videbantur,

    id. de Sen. 9, 29:

    o hominem fortunatum!

    id. Quint. 25, 80:

    fortunate senex!

    Verg. E. 1, 47:

    fortunatus et ille deos qui novit agrestes,

    id. G. 2, 493:

    c fortunatam rem publicam!

    Cic. Cat. 2, 4, 7; cf.: o fortunatam natam me consule Romam, id. poët Fragm. ap. Quint. 9, 4, 41; 11, 1, 24; cf. also Juv. 10, 122:

    fortunatus illius exitus,

    Cic. Brut. 96, 329:

    vita,

    Hor. Ep. 1, 11, 14:

    ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3 (v. felix).— Comp.:

    ecquis me hodie vivit fortunatior?

    Ter. Eun. 5, 8, 1:

    Carneades dicere solitus est, nusquam se fortunatiorem quam Praeneste vidisse Fortunam,

    Cic. Div. 2, 41 fin.; Hor. A. P. 295.— Sup.:

    Archelaüs, qui tum fortunatissimus haberetur,

    Cic. Tusc. 5, 12, 34:

    fortunatissimo proelio decertare,

    Vell. 2, 12, 5.—
    (β).
    Poet., with gen.:

    fortunatus laborum,

    happy in his sufferings, Verg. A. 11, 416:

    fortunate animi!

    Stat. Th. 1, 638. —
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to fortuna, II. B. 2.) In good circumstances, well off, wealthy, rich:

    gratia fortunati et potentis,

    Cic. Off. 2, 20, 69:

    apud Scopam, fortunatum hominem et nobilem,

    id. de Or. 2, 86, 352:

    quid vos hanc miseram ac tenuem sectamini praedam, quibus licet jam esse fortunatissimis?

    Caes. B. G. 6, 35, 8.—
    2.
    Fortūnātae Insŭlae, Gr. tôn Makarôn niêsoi, the fabulous isles of the Western Ocean, the abodes of the blessed; acc. to some, the Canary Isles, Plin. 4, 22, 36, § 119; 6, 32, 37, § 202;

    also called Fortunatorum insulae,

    Plaut. Trin. 2, 4, 148;

    and transf.: amoena virecta fortunatorum nemorum,

    Verg. A. 6, 639.— Adv.: fortūnāte, fortunately, prosperously:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 112:

    facile et fortunate evenit,

    id. Ep. 2, 2, 61:

    feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    scite aut fortunate gestum,

    Liv. 10, 18, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > fortuno

См. также в других словарях:

  • absolute — ab·so·lute adj 1 a: free from qualification, condition, exception, or restriction rights that even seem absolute have these qualifications Long v. Rockwood, 277 U.S. 142 (1927) see also absolute ownership at ownership compare …   Law dictionary

  • Absolute — Ab so*lute, a. [L. absolutus, p. p. of absolvere: cf. F. absolu. See {Absolve}.] 1. Loosed from any limitation or condition; uncontrolled; unrestricted; unconditional; as, absolute authority, monarchy, sovereignty, an absolute promise or command; …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Absolute — may mean:Philosophy * Absolute (philosophy), a concept in philosophy * Moral absolutes, the belief that there are absolute standards against which moral questions can be judgedMath and science * Absolute value, in mathematics, the value of a real …   Wikipedia

  • absolute — [ab′sə lo͞ot΄, ab΄sə lo͞ot′] adj. [ME absolut < L absolutus, pp. of absolvere, to loosen from: see ABSOLVE] 1. perfect; complete; whole [absolute silence] 2. not mixed; pure [absolute alcohol] 3. not limited by a constitution, parliament,… …   English World dictionary

  • absolute — (adj.) late 14c., unrestricted; complete, perfect; also not relative to something else (mid 15c.), from M.Fr. absolut (14c., O.Fr. asolu, Mod.Fr. absolu), from L. absolutus, pp. of absolvere to set free, make separate (see ABSOLVE (Cf. absolve)) …   Etymology dictionary

  • absolute — 1 *pure, simple, sheer Analogous words: *perfect, whole, entire: *real, true: *abstract, ideal: *consummate, finished Antonyms: mixed, qualified Contrasted words: incomplete (see affirmative adjective at …   New Dictionary of Synonyms

  • Absolute — est un groupe français de fusion metal originaire de la Seine Saint Denis. Sommaire 1 Biographie 2 Membres 2.1 Membres d aujourd hui 2.2 Anciens membres …   Wikipédia en Français

  • absolute — [adj1] without limit complete, consummate, downright, entire, flat out*, free, full, infinite, no catch*, no fine print*, no holds barred*, no ifs ands or buts*, no joke*, no strings attached*, outright, plenary, pure, sheer, simple, straight out …   New thesaurus

  • Absolute — (Реджо ди Калабрия,Италия) Категория отеля: Адрес: Via Demetrio Tripepi 149, 89125 Реджо д …   Каталог отелей

  • absolute — UK US /ˈæbsəluːt/ adjective ► very great or to the largest degree possible: »The board said they had absolute confidence in the CEO, despite the company s difficulties. ► [before noun] used when expressing a strong opinion: »It s an absolute… …   Financial and business terms

  • absolute — ► ADJECTIVE 1) not qualified or diminished in any way; total. 2) having unlimited power: an absolute ruler. 3) not relative or comparative: absolute moral principles. 4) Grammar (of a construction) syntactically independent of the rest of the… …   English terms dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»