-
1 ἴς [2]
ἴς, ἡ, gen. ἰνός, acc. ἶνα, plur. ἶνες, ἴνεσι (eigtl. FΙΣ, vis), Muskel, Muskel- oder Gliederband, Sehne, Sitz der Körperkraft; οὐ γὰρ ἔτι σάρκας τε καὶ ὀοτέα ἶνες ἔχουσιν Od. 11, 219, vgl. Il. 23, 190; κάλυψε νέκυν, μὴ πρὶν μένος Ἠελίοιο σκήλει' ἀμφὶ περὶ χρόα ἴνεσιν ἠδὲ μέλεσσιν 16, 316 (vgl. νεῠρα); bes. die starken Halsmuskeln, das Genick, ὅτ' ἄν – ἀνὴρ κόψας ἐξόπιϑεν κεράων βοός – ἶνα τάμῃ διὰ πᾶσαν 17, 520; vgl. Ap. Rh. 2, 826 μέσσας δὲ σὺν όστέῳ ἶνας ἔκερσε. – Gew. die Muskel-, Körperkraft, ἐσϑλή Il. 12, 320, ἐπέρεισε δὲ ἶν' ἀπέλεϑρον 7, 269 Od. 9, 538; οὐ γάρ οἱ ἔτ' ἦν ἲς ἔμπεδος, οὐδέ τι κίκυς 11, 393; οὐδέ οἱ ἦν ἲς οὐδὲ βίη 18, 3; εἴ μοι ἔτ' ἔστιν ἴς, οἵη πάρος ἔσκεν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσιν 21, 283; umschreibend, ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, des Telemach heilige Stärke, der starke T., Od. oft; κρατερὴ ἲς Ὀδυσῆος Il. 23, 720; mit verdoppeltem Nachdruck ἲς βίης Ἡρακληείης Hes. Th. 332. – Auch auf Lebloses übertragen, bes. vom Winde, Il. 15, 383 Od. 9, 71 u. öfter; ποταμοῖο Il. 21, 356. – Pind. Τροΐας ἶνας ἐκταμών I. 7, 53, übertr., die Kraft Troja's; Ar. πρὶν ἂν ἰδίῃς καὶ διαλύσῃς ἄρϑρων ἶνας Paz 85, die Sehnenkraft der Gelenke. Bei Hippocr., Plat. Tim. 82 c u. Arist., z. B. H. A. 3, 6, die thierischen Fleischfasern in den Muskeln u. im Blute; bei Theophr. auch die Pflanz- u. Holzfasern; auch von Metalladern, οἷον ἶνες ἢ τρίχες ἀραιαὶ διατρέχουσιν ἐν τοῖς μετάλλοις Plut. def. orac. 43.
-
2 ἴς
ἴς, ἡ, Muskel, Muskel- oder Gliederband, Sehne, Sitz der Körperkraft; bes. die starken Halsmuskeln, das Genick. Gew. die Muskel-, Körperkraft; umschreibend, ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, des Telemach heilige Stärke, der starke T. Auch auf Lebloses übertragen, bes. vom Winde; Τροΐας ἶνας ἐκταμών, übertr., die Kraft Trojas; πρὶν ἂν ἰδίῃς καὶ διαλύσῃς ἄρϑρων ἶνας, die Sehnenkraft der Gelenke; die tierischen Fleischfasern in den Muskeln u. im Blute; auch die Pflanz- u. Holzfasern; auch von Metalladern -
3 παρ-έγ-χυμα
παρ-έγ-χυμα, τό, das Nebenhineingegossene, Sp.; Erasistratos nannte so die eigenthümliche Substanz der Lunge, Leber, Nieren und Milz, gleichsam ein Füllsel, das sich aus dem Blute der sich in diese Theile ergießenden Adern gebildet habe, im Ggstz des Fleisches, der Muskel, σάρξ.
-
4 σφιγκτήρ
σφιγκτήρ, ῆρος, ὁ, 1) das was zuschnürt, zubindet, womit man schnürt, bindet, Schnur, Band, bes. Arm-u. Kopfband, κόμης Antp. Sid. 21 (VI, 206). – 2) der runde Muskel an der Oeffnung des Afters zum Verschließen desselben, Strat. 6 (XII, 7). – 3) bei den Tarentinern eine Art Rock, χιτών, der mit einer Schnur zugezogen wurde, Hesych.
-
5 σάρξ
σάρξ, σαρκός, ἡ, das Fleisch; Hom., der gew. den plur. braucht, σαρκες περιτρομέοντο μέλεσσιν, Od. 18, 76; ἔγκατά τε σάρκας τε καὶ ὀστέα, 9, 295 (wie auch die Tragg., vgl. Aesch. Ag. 1068 Ch. 278; Soph. Trach. 1043, u. oft bei Eur.); nur 19, 450 den sing., πολλὸν δὲ διήφυσε σαρκός, wo ein einzelner Fleischtheil, der dicke Muskel auf der vordern Seite des Oberschenkels gemeint ist; Tragg. oft für Körper, Leib, γέροντα τὸν νοῠν, σάρκα δ' ἡβῶσαν φέρει, Aesch. Spt. 604; ἡμεῖς δ' ἀτίτᾳ σαρκὶ παλαιᾷ, Ag. 72; σάρκα τὴν ἐμὴν κατεμπρήσας πυρί, Eur. Herc. Fur. 1151; σαρκὸς περιβόλαια ἡβῶντα, 1269; er vrbdt auch διὰ σάρκα ἐμὰν ἔλεος ἔμολε ματρός, Phoen. 1292; in Prosa, wo auch der plur. häufig ist, z. B. Plat. ἐπειδὰν ταῖς σαρξὶ σάρκες προςγένωνται ἐκ τῶν σιτίων, Phaed. 96 d; τοιαύτας σάρκας περιβεβλημένος, Luc. D. Mort. 10, 5. – Auch bei den Pflanzen, die weichern Theile, Theophr. – Aeol. σύρξ, dah. von Einigen auf σαίρω, σύρω zurückgeführt, was man abstreift.
-
6 κρεμαστήρ
κρεμαστήρ, ῆρος, ὁ, der Aufhängende, Sp. Bei den Aerzten der Muskel, der die Testikeln nach oben zieht.
-
7 κροταφίτης
κροταφίτης, ὁ, μῠς, der Muskel an der Schläfe, Hippocr. u. a. Medic.
-
8 νεῦρον
νεῦρον, τό, Sehne, Flechse; – 1) am menschlichen u. thierischen Leibe, Muskel- u. Knochenbänder, von denen die Spannkraft u. Stärke des Leibes abhängt, bei sp. Medic. νεῦρον συνδετικόν; Hom. nur einmal in dieser Bdtg, ἔγχεος αἰχμῇ νεῦρα διεσχίσϑη, Il. 16, 316, von den Sehnen unten am Fuß; ὀστᾶ τε καὶ νεῦρα vrbdt Plat. Phaed. 80 d; vgl. 98 c und Tim. 82 c, κατὰ φύσιν γὰρ σάρκες καὶ νεῦρα ἐξ αἵματος γίγνεται, öfter; χαλᾶν καὶ ξυντείνειν, nachlassen u. anspannen, Phaed. 98 d; Hippocr., Arist. u. Folgde. Bei Philoxen. (Ath. I, 6 a) ist es für penis gebraucht, wie das lat. nervus. – 2) auch die Fasern, die bei der Pflanze die Sehnen des thierischen Körpers vertreten, Plat. Polit. 280 c. – 3) eine aus Thiersehnen gemachte Schnur, Seil, Sehne, z. B. die Pfeilspitze am Schaft zu befestigen, ὡς δὲ ἴδεν νεῦρόν τε καὶ ὄγκους ἐκτὸς ἐόντας, Il. 4, 151; und so erklären Einige auch 4, 122, ἕλκε δ' ὁμοῦ γλυφίδας τε λαβὼν καὶ νεῦρα βόεια, wo es aber, = dem folgdn νευρὴν μὲν μαζῷ πέλασεν, die Bogensehne ist, in welcher Bdtg sonst Hom. nur die andere Form νευρή gebraucht, welche zu vergleichen. Man brauchte dergleichen Sehnen auch zum Nähen von Lederwerk, δέρματα συῤῥάπτειν νεύρῳ βοός, Hes. O. 546 (vgl. νευροῤῥάφος); u. zu Schleudern, Xen. An. 3, 4, 17; zu diesen und anderen Zwecken νεῦρα εἰργασμένα, Pol. 7, 56, 3. – 4) wie bei uns Nerv, wird es auch übertr. für Spannkraft, Stärke gebraucht u. bezeichnet Alles, was einer Sache Nachdruck giebt, wie Plat. Rep. III, 411 b sagt ἕως ἂν ἐκτέμῃ τὸν ϑυμὸν ὥςπερ νεῦρα ἐκ τῆς ψυχῆς; Aesch. 3, 166 verbnidet ὑποτέτμηται τὰ νεῠρα τῶν πραγμάτων mit ἀατνετμήκασί τινες τὰ κλήματα τοῠ δήμου; Bion bei D. L. 4, 48 nennt den Reichthum νεῦρα πραγμάτων (vgl. auch ἐκνευρίζω). So auch Dem. 19, 283: οὐδέν ἐστ' ὄφελος πόλεως, ἥτις μὴ νεῦρα ἐπὶ τοὺς ἀδικοῦντας ἔχει; u. Plut. ἡ κάϑαρσις αὐτοῠ (τοῦ οἴνου) ἐκτέμνει τὰ νεῦρα καὶ τὴν ϑερμότητα κατασβέννυσιν, Symp. 6, 7, 1. Auch ν. τῆς τραγῳδίας, Ar. Ran. 861 u. B. A. 64, 26; νεῦρα τῶν πράξεων, Crant. bei S. Emp. adv. eth. 53. – 59 erst nach Arist. entspricht es dem jetzigen Gebrauche des Wortes Nerven u. bezeichnet die vom Gehirn auslaufenden Empfindungswerkzeuge. – 6) die aus Thiersehnen gemachten Saiten, auch Darmsaiten, Sp., wie Luc. D. Mar. 1, 4, ἐνάψας τὰ νεῦρα.
-
9 μῦς
μῦς, μοός, ὁ, 1) die Maus, mus, Ar. Vesp. 206 u. Folgde. Sprichwörtlich μῦς ἐν πίετῃ, ἐν ἅλμῃ, μῦς πίττης γεύεται, die Maus steckt im Pech, unser »er ist in der Dinte«, Paroemiogr.; Dem. 50, 28; – μῦς λεοκός, ein geiler Luftling, Phot.; vgl. Philem. bei Ael. H. A. 12, 10. – 2) die Miesmuschel, μύαξ; Aesch. fr. 22; Philyll. u. A. bei Ath. III, 86 e; Antiphan. ib. VII, 295 c. – 3) eine große Wallfischart, der Bartenwallfisch, musculus, Arist. H. A. 3, 12. – 4) die Muskel, Maus, Theocr. 22, 48 u. Medic. – [Υ ist in den zwei-u. dreisylbigen Casus, wie in den Zusammensetzungen immer kurz. Vgl. aber μυών u. μυοδόκος.]
-
10 κρεμαστήρ
κρεμαστήρ, ῆρος, ὁ, der Aufhängende. Bei den Ärzten der Muskel, der die Testikeln nach oben zieht -
11 κροταφίτης
κροταφίτης, ὁ, μῠς, der Muskel an der Schläfe -
12 μῦς
-
13 νεῦρον
νεῦρον, τό, Sehne, Flechse; (1) am menschlichen u. tierischen Leibe, Muskel- u. Knochenbänder, von denen die Spannkraft u. Stärke des Leibes abhängt; ἔγχεος αἰχμῇ νεῦρα διεσχίσϑη, von den Sehnen unten am Fuß; χαλᾶν καὶ ξυντείνειν, nachlassen u. anspannen; für penis gebraucht, wie das lat. nervus. (2) auch die Fasern, die bei der Pflanze die Sehnen des tierischen Körpers vertreten. (3) eine aus Tiersehnen gemachte Schnur, Seil, Sehne, z. B. die Pfeilspitze am Schaft zu befestigen. Man brauchte dergleichen Sehnen auch zum Nähen von Lederwerk u. zu Schleudern. (4) wie bei uns Nerv, wird es auch übertr. für Spannkraft, Stärke gebraucht u. bezeichnet alles, was einer Sache Nachdruck gibt; Reichtum νεῦρα πραγμάτων; die Nerven, die vom Gehirn auslaufenden Empfindungswerkzeuge. (6) die aus Tiersehnen gemachten Saiten, auch Darmsaiten -
14 παρέγχυμα
παρ-έγ-χυμα, τό, das Nebenhineingegossene; Erasistratos nannte so die eigentümliche Substanz der Lunge, Leber, Nieren und Milz, gleichsam ein Füllsel, das sich aus dem Blute der sich in diese Teile ergießenden Adern gebildet habe, im Ggstz des Fleisches, der Muskel -
15 σάρξ
σάρξ, σαρκός, ἡ, das Fleisch; πολλὸν δὲ διήφυσε σαρκός, wo ein einzelner Fleischteil, der dicke Muskel auf der vordern Seite des Oberschenkels gemeint ist; oft für Körper, Leib. Auch bei den Pflanzen, die weicheren Teile -
16 σφιγκτήρ
-
17 μῦς
μῦς, μυόςGrammatical information: m.Meaning: `mous, rat' (IA. etc.), metaph. of sea-animals `mussel, kind of whale etc.' (A. Fr. 34 [= 59 Mette]; details in Thompson Fishes s.v., on the motive for the name Strömberg Fischnamen 109 f.); `muscle' (Hp., Arist.; cf. below).Other forms: μῦν (analog., s.bel.)Compounds: Compp., e.g. μυ-γαλῆ (- έη) f. `shrew-mouse' (Hdt., com., Arist.), μυο-θήρας m. `mouse-catching snake' (Arist., Sch.) from where NGr. μεθήρα f. `snake' (Georgacas Μνήμης χάριν 1, 120ff.), ἄ-μυος `without muscle' (Hp.), also μυσ-κέλενδρα n. pl. `mouse-dung' (Dsc., Moer., Poll., H.); for the 2. member cf. Lat. mūs-cerda `id.', but in detail unclear (Schwyzer 533, Schulze Kl. Schr. 394, Specht Ursprung 172).Derivatives: 1. Diminut.: μυΐδιον (Arr., M. Ant.), also μύδιον `small boat' (D. S.), `small forceps' (medic.); μυΐσκη, - ος `small sea-mussel' (hell.). -- 2. μύαξ, - ᾰκος -n. `sea-mussel' (Dsc., medic.) with μυάκιον (Aët.). -- 3. μυών, - ῶνος m. `muscleballs, -knot' (P 315 a. 324, A. R., Theoc.; Schwyzer 488, Chantraine Form. 162). -- 4. μυωνία (rather - ιά) f. prop. `mouse-hole', `vulva' as term of abuse for a lewd wife (Epicr. 9, 4), directly from μῦς like ἰ-ωνιά from ἴον (s.v.) a.o.; more in Scheller Oxytonierung 45 f., 70 f. -- 5. Adj. μυώδης `muscular' D. S., Plu.), also `mouse-like' (Plu.); μύειος `belonging to the mouse' (An. Ox.), μύϊνος `with the colour of a mouse' (EM, Phot.). -- 6. μυω-τός adjunct of χιτών ('mouse-coloured', `of mouse-skin'?; Poll.); name of a arrow-point (Paul. Aeg.), also `with muscles' (Clearch.), with μυόομαι, - όω `be, become muscular; make' (medic.). -- On μυελός s. v. On several plant names s. Amigues, RPh. LXXIV, 2000, 273f.Etymology: Old IE name of the mouse, in several languages retained: Lat. mūs, mūr-is, Germ., e.g. OHG mūs, Skt. mū́ṣ- etc.; Gr. acc. μῦ-ν is therefore secondary for *μῦ(σ)α (to μῡ(σ)-ός etc.) after ὗν (: ὗς, ὑ-ός) a.o. On the accent in μῦς Berger Münch. Stud. 3, 7. The vowellength was caused by a laryngeal (wrong Schwyzer 350), for which there are two indications; the accent of SCr. mȉš ; Toch. B maścitse `mous', with mas- \< * mwa- \<* muHs-. An old form with short vowel is - wrongly - supposed in Skt. muṣ-ká- m. `testis', cf. 2. μόσχος. -- The metaph. meaning `muscle' (after the mouse-like movement of certain muscles under the skin) can be observed more often, except in Greek and Germ. (OHG a. OE, where esp. `muscle of the upper arm') also in Lat. mūs-culus `small mouse, Muskel', Arm. mu-kn `mouse, muscle'. -- Quite hypothetic is the derivation from the verb, only in Skt., for `steal' muṣ- (pres. mus-ṇā-ti, móṣati), thus a.o. Thieme Die Heimat d. idg. Gemeinspr. 36.Page in Frisk: 2,275-276Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > μῦς
-
18 μυός
μῦς, μυόςGrammatical information: m.Meaning: `mous, rat' (IA. etc.), metaph. of sea-animals `mussel, kind of whale etc.' (A. Fr. 34 [= 59 Mette]; details in Thompson Fishes s.v., on the motive for the name Strömberg Fischnamen 109 f.); `muscle' (Hp., Arist.; cf. below).Other forms: μῦν (analog., s.bel.)Compounds: Compp., e.g. μυ-γαλῆ (- έη) f. `shrew-mouse' (Hdt., com., Arist.), μυο-θήρας m. `mouse-catching snake' (Arist., Sch.) from where NGr. μεθήρα f. `snake' (Georgacas Μνήμης χάριν 1, 120ff.), ἄ-μυος `without muscle' (Hp.), also μυσ-κέλενδρα n. pl. `mouse-dung' (Dsc., Moer., Poll., H.); for the 2. member cf. Lat. mūs-cerda `id.', but in detail unclear (Schwyzer 533, Schulze Kl. Schr. 394, Specht Ursprung 172).Derivatives: 1. Diminut.: μυΐδιον (Arr., M. Ant.), also μύδιον `small boat' (D. S.), `small forceps' (medic.); μυΐσκη, - ος `small sea-mussel' (hell.). -- 2. μύαξ, - ᾰκος -n. `sea-mussel' (Dsc., medic.) with μυάκιον (Aët.). -- 3. μυών, - ῶνος m. `muscleballs, -knot' (P 315 a. 324, A. R., Theoc.; Schwyzer 488, Chantraine Form. 162). -- 4. μυωνία (rather - ιά) f. prop. `mouse-hole', `vulva' as term of abuse for a lewd wife (Epicr. 9, 4), directly from μῦς like ἰ-ωνιά from ἴον (s.v.) a.o.; more in Scheller Oxytonierung 45 f., 70 f. -- 5. Adj. μυώδης `muscular' D. S., Plu.), also `mouse-like' (Plu.); μύειος `belonging to the mouse' (An. Ox.), μύϊνος `with the colour of a mouse' (EM, Phot.). -- 6. μυω-τός adjunct of χιτών ('mouse-coloured', `of mouse-skin'?; Poll.); name of a arrow-point (Paul. Aeg.), also `with muscles' (Clearch.), with μυόομαι, - όω `be, become muscular; make' (medic.). -- On μυελός s. v. On several plant names s. Amigues, RPh. LXXIV, 2000, 273f.Etymology: Old IE name of the mouse, in several languages retained: Lat. mūs, mūr-is, Germ., e.g. OHG mūs, Skt. mū́ṣ- etc.; Gr. acc. μῦ-ν is therefore secondary for *μῦ(σ)α (to μῡ(σ)-ός etc.) after ὗν (: ὗς, ὑ-ός) a.o. On the accent in μῦς Berger Münch. Stud. 3, 7. The vowellength was caused by a laryngeal (wrong Schwyzer 350), for which there are two indications; the accent of SCr. mȉš ; Toch. B maścitse `mous', with mas- \< * mwa- \<* muHs-. An old form with short vowel is - wrongly - supposed in Skt. muṣ-ká- m. `testis', cf. 2. μόσχος. -- The metaph. meaning `muscle' (after the mouse-like movement of certain muscles under the skin) can be observed more often, except in Greek and Germ. (OHG a. OE, where esp. `muscle of the upper arm') also in Lat. mūs-culus `small mouse, Muskel', Arm. mu-kn `mouse, muscle'. -- Quite hypothetic is the derivation from the verb, only in Skt., for `steal' muṣ- (pres. mus-ṇā-ti, móṣati), thus a.o. Thieme Die Heimat d. idg. Gemeinspr. 36.Page in Frisk: 2,275-276Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > μυός
См. также в других словарях:
muskel- — • muskel … Svensk synonymlexikon
Muskel — Sm std. (18. Jh.) Entlehnung. Entlehnt aus l. mūsculus Muskel , eigentlich: Mäuschen . Der entsprechende ältere deutsche Ausdruck ist Maus. Kollektiv: Muskulatur; Adjektiv: muskulös. Ebenso nndl. musculatuur, ne. muscle, nfrz. muscle, nschw.… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Muskel — Muskel: Die im Dt. seit dem Anfang des 18. Jh.s bezeugte Bezeichnung der fleischigen Teile des tierischen oder menschlichen Körpers, die durch Zusammenziehung und Erschlaffung Bewegung vermitteln, ist aus lat. musculus »Muskel« entlehnt. Dies ist … Das Herkunftswörterbuch
Muskel — Muskel, der raschen Bewegung dienendes Organ verschiedener Wirbelloser (z.B. Flugmuskulatur der Insekten) oder Teil der ⇒ Skelettmuskulatur der Wirbeltiere. Ein M. besteht in seinem mittleren fleischigen Teil aus ⇒ quer gestreifter Muskulatur.… … Deutsch wörterbuch der biologie
Muskel — (Musculus, Mäuschen), Weichgebild des thierischen Körpers, dessen Substanz man allgemein unter dem Namen Fleisch kennt. Die M n sind mehr od. weniger roth gefärbte, solide od. hohle, aus parallelen Fasern (Fleisch od. Muskelfasern)… … Pierer's Universal-Lexikon
Muskel — [Aufbauwortschatz (Rating 1500 3200)] Bsp.: • Tennisspielen kräftigt die Armmuskeln. • Betreibe Sport, trainiere und baue Muskeln auf … Deutsch Wörterbuch
Muskel — Muskel Muskle … Hochdeutsch - Plautdietsch Wörterbuch
muskel — muskel(e, ell obs. ff. muscle n., mussel … Useful english dictionary
Muskel — Mụs|kel [aus lat. musculus, Gen.: musculi (Verkleinerungsbildung zu lat. mus = Maus) = Mäuschen; Muskel] m; s, n, in fachspr. Fügungen: Mụs|culus m; , ...li: aus kontraktilen Faserbündeln bestehendes Gewebsorgan mit der Fähigkeit, bei… … Das Wörterbuch medizinischer Fachausdrücke
Muskel — Die Muskulatur der Brust (Zeichnung von Bernardino Genga Anatomia per uso et intelligenza del disegno ricercata non solo su gl’ossi, e muscoli del corpo humano) … Deutsch Wikipedia
Muskel — Mus|kel [ mʊskl̩], der; s, n: aus elastischen Fasern bestehendes Gewebe, das beim menschlichen und tierischen Körper die Bewegung ermöglicht: sich einen Muskel zerren. Zus.: Armmuskel, Bauchmuskel, Herzmuskel, Kaumuskel, Wadenmuskel. * * *… … Universal-Lexikon