Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Beitr/el/xx

  • 1 מֶלַח דְּזַ׳ pr. n. pl. Melaḥ dZarvai, a border place on the east side of the Jordan. Tosef.Shebi.IV, 11, מלח דז׳ Var. (ed. Zuck. מלי חזרואי); Y.Shebi.VI, 36c מלח דזרכאיי (read זַרְבַּ׳ = זַרְוַ׳, v. Hildesh. Beitr. p. 61, sq.); Sifré Deut. s. 51 עליה זירזא; Yalk Ib. 874 מיליה וירואי. (Hildesh. l. c

    זֵרוּזpl. זֵרוּזִין, v. זֵירוּז.

    Jewish literature > מֶלַח דְּזַ׳ pr. n. pl. Melaḥ dZarvai, a border place on the east side of the Jordan. Tosef.Shebi.IV, 11, מלח דז׳ Var. (ed. Zuck. מלי חזרואי); Y.Shebi.VI, 36c מלח דזרכאיי (read זַרְבַּ׳ = זַרְוַ׳, v. Hildesh. Beitr. p. 61, sq.); Sifré Deut. s. 51 עליה זירזא; Yalk Ib. 874 מיליה וירואי. (Hildesh. l. c

  • 2 ἄναυρος

    Grammatical information: m.
    Meaning: `torrent' (Mosch.); also river name in Thessaly (Hes. Sc. 477 etc.) and Acarnania.
    Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
    Etymology: Kretschmer Glotta 10, 51ff. interpreted the word as "waterless", from the bed dried up in summer; cf. ἄναυρος in EM: ὁ ἐξ ὑετῶν συνιστάμενος ποταμός (s. on χαράδρα). Analysed as ἀν- privativum and a word for `water', which is not attested, but also supposed in ἄγλαυρος (s. v.; further in θησαυρός and Κένταυρος, Kretschmer l. c.). Cf. further the source Αὔρα (Nonnos), the Thrac. river Αὔρας (on which also Brandenstein Archiv Orientální 17, 73f). and Italic (Illyrian?) river names like Metaurus, Pisaurus (Krahe IF 48, 216 A. 5), Isaurus (Lucanus; Pisani Beitr. z. Namenforschung 2, 65ff.). - The second element is compared with Skt. vā́r(i) and in Germ. e.g. ONo. aurr m. if `whet, water' ; Pok. 80f; but Toch. A wär, B wari continues * udr-. - Krahe connects river names like Avara, Avantia (supposed to be cognate with Skt. avatá-, Latv. avuõts etc), Beitr. z. Namenforschung 4, 49 and 115). - No doubt a non-Greek, quite probably non-IE word. If the connection with Krahe's river names is correct, it is certainly non-IE. The assumption of negative ἀν- is quite improbable (it is due to the desire to make everything as Greek and Indo-European as possible, even when everything points in another direction). - Fur. 230 compares (with the names mentioned) Μέταβος = Μεταπόντιον and the river Μεσσάπιος in Crete (with Pre-Greek labial\/F); interesting is then the river name ῎Ανᾱπος in Acarnania and Sicily. Of course, the fact that these forms have no -r-, makes the comparison very doubtful.
    Page in Frisk: 1,103-104

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > ἄναυρος

  • 3 ῥέμβομαι

    Grammatical information: v.
    Meaning: `to go about, to wander, to roam around, to act at random' (hell. a. late).
    Other forms: only pres. except ῥεμφθῆναι ῥέμβεσθαι H.
    Compounds: Rarely w. ἀπο- a.o.
    Derivatives: ῥεμβώδη-'walking about, aimless, idle' (Plb., Plu.), to which as backformation ῥέμβος m. `wandering about' (Plu., Aret.), adj. ῥεμβός (late), f. - άς (LXX as v. l.). Enlargements: ῥεμβ-εύω ( κατα- ῥέμβομαι) = ῥέμβομαι, - ασμός m. `roaming' (LXX; *-άζομαι). -- With ablaut ῥόμβος, also ῥύμβος (acc. to gramm. Att.) m. `circular movement, top, hummingtop, magic wheel, tambourine' (Pi., Critias, E.), geom. `rhombus' (Arist., Euc. a.o.; on the meaning Gow JHSt. 54, 1ff., Mugler Dict. géom. s.v.), also n. of a flatfish, `turbot' v.t. (Ath. a.o.; Strömberg Fischn. 38, Thompson Fishes s.v.); ῥομβο-ειδής `rhombus-like, rhomboidic' (Hp., Euc. etc.). From it 1. dimin. ῥυμβ-ίον n. `little top' (sch.); 2. ῥομβ-ωτός `having the form of a rhombus' (hell. a. late); 3. - ηδόν `in the way of a rh.' (Man.); 4. - έω ( ῥυ-) `to go in circles' (Pl. a.o.) with - ητής m. `top' (Orph.), ἐπι- ῥέμβομαι `to whirl like a hummingtop' (Sapph.); - όομαι `to be turned into a rh.' (Hero). Also ῥυμβ-όνες f. pl. `wrigglings' of a snake (A. R.; cf. ἀγκ-όνες a.o.), - ονάω ( ῥεμβ-) `to sway, to hurl away' (Phld., Ael.; after σφενδονάω).
    Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
    Etymology: ῥόμβος already in Pi., proves also for the much later attested primary ῥέμβομαι an early date. The byform ῥύμβος reminds of cases like ῥοφέω: ῥυφέω (cf. Schwyzer 351 f.); note also ῥυβόν ἐπικαμ-πές (EM, Hdn. Gr.). -- With ῥέμβομαι one might compare Germ., MLG wrimpen `contract (one's face), rümpfen' (Persson Beitr. 1, 498). An IE *u̯remb- seems nevertheless doubtful, first because of the deviating meanings, second because we have to reckon with several kinds of rhiming formations (s. lit. in Persson l.c. and WP. 1, 276). At least as uncertain is the comparison with Lith. reñgtis `bow, buck' (de Saussure MSL 8, 443 n.) a.o. (s. Lidén Ein balt.-slav. Anlautges. 14 f.). Together with ῥάμφος, ῥέμφος, ῥάμνος, ῥάβδος, ῥέπω, ῥέμβομαι forms a rather motley heap, in which one finds a root u̯er- enlarged with a labial (β, φ, π) with the most flexible meaning `turn'; beside the labials one finds also velar and dental enlargements, s. WP. 1, 270ff., Pok. 1152ff. (after Persson Beitr. 1, 497ff.). -- The forms with ῥυμβ-, ῥυβ- seem to point to a Pre-Greek word.
    Page in Frisk: 2,648-649

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > ῥέμβομαι

  • 4 σῑμός

    σῑμός
    Grammatical information: adj.
    Meaning: `having an impressed, pouting nose, snub-, flat-nosed' (opposite γρυπός), `bent upward, rising, concave, hollow' (oppos. κυρτός), metaph. `impudent, mischievous' (IA),
    Compounds: also with modifying or further charakterising prefixes as ἀνα-, ἐν-, ὑπο- (Strömberg Prefix Studies 127 a. 147).
    Derivatives: 1. σιμ-ότης f. `snub-nosedness, upward bending' (Pl., X.); 2. - όομαι, - όω, also w. ἀπο-, ἐπι-, ὑπο-, `to become snub-nosed, to bend (oneself) upward, to bend off' (Hp., Th., X., Arist. etc.) with - ωσις f. `snub-nosedness' (Gal.), ἀπο- σῑμός `bending off course of a ship' (App.); - ωμα n. `curved upward prow of a ship' (Plu.); 3. - αίνω `to bend the nose upward' (Call. Iamb.); also 4. σίμιον αἰγιαλός H. (of a sea-coast bent inwards). -- With oppositive accent.: σῖμος m. name of a fish (Opp., Ath.) with - άριον (pap. VI -- VIIp); cf. Strömberg Fischn. 44, Thompson Fishes s. v. -- Several PN: Σῖμ-ος, - ύλος, - ιχος a.o.; also - ίας, from where as appellative *σιμίας m. prop. "flat-nose", `monkey' in Lat. LW [loanword] sīmia (Leumann Sprache 1, 206 f. = Kl. Schr. 173); cf. καλλίας. -- Quite doubtful the rivern. Σιμόεις, - εντος (Il. etc.); cf. Krahe Beitr. z. Namenforsch. 2, 233 f.
    Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]
    Etymology: Oxytone adj. in - μός are rare (Chantraine Form. 151, Schwyzer 494); note however θερμός and close to it δοχμός, both inherited. Σιμός too makes the impression of an old inherited word, but a convincing etymology does not exist. The connection with a Germ. word for `disappear, fall in, decrease' in OHG swīnan, ONord. svīna (Persson, e.g. Beitr. 1, 382, Brugmann Grundr.2 II: 1, 246 f.) is, even apart from the phonetic uncertainty, also semant. far from evident; s. WP. 2, 519 (= Pok. 1041), where σιμός as `bent inwards' is rather connected with MHG swīmen `stagger, be suspended', ONord. svīma `float, stagger, swoon' with further connection with Celt., e.g. Welsh chwil (from *su̯ī-lo-) `turning quickly, whiling, dally', IE *su̯ē̆i- `bend, turn, swing'; semant. also not very evident. Lat. LW [loanword] sīmus, s. W.-Hofmann; diff. Pisani Ist. Lomb. 73: 2, 27 (Mediterranean word, if not inherited). -- After Solmsen IF 30, 1ff. to σιμός also σίλλος and σικχός, perh. also σιρός (s. vv.). -- As there is no cognste, the word could also be Pre-Greek.
    Page in Frisk: 2,707-708

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > σῑμός

  • 5 σπαράσσω

    Grammatical information: v.
    Meaning: `to rip, to tear, to shred, to attack' (IA.).
    Other forms: Att. - άττω, aor. - άξαι, fut. - άξω, - άξομαι, perf. midd. ἐσπάραγμαι.
    Compounds: Also with δια-, κατα- a. o.
    Derivatives: σπάρ-αγμα n. `torn, ripped piece, scrap' (Trag., Arist. a. o.), - αγμός m. `ripping, tearing, convulsion' (trag. a. o.) with - αγμώδης `convulsive' (Hp., Plu.), - αξις f. `convulsion' (medic.), - ακτόν n. `crumbled rock, rubble' (Hero), διασπαρακτός `torn' (E., Ael.).
    Origin: XX [etym. unknown]
    Etymology: Expressive formation in - άσσω like ταράσσω, τινάσσω, πατάσσω a. o.; without certain etymology. If - άσσω is only enlarging (Schwyzer 733), the word could be connected with σπαίρω etc. Persson Beitr. 2, 869 n. 1, who considers the velar as part of the root (- σσω analogical for - ζω Debrunner IF 21, 224), wants to connect σπαράσσω with a motley group, to which would belong a. o. Lat. spargō, OWNo. spark n. `kick', σπαργάω, σφαραγέομαι. Diff. id. Beitr. 1, 418 (= WP. 2, 668, Pok. 992): to Arm. p'ert` `torn off piece' (-rt` \< - rkt-), OWNo. spiǫrr f. `strip of cloth' (PGm. * sperrō). Still diff. Thierfelder by letter (as hypothesis): to σπάω after ταράσσω, ἀράσσω, χαράσσω a. o.
    Page in Frisk: 2,757

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > σπαράσσω

  • 6 στέρφος

    Grammatical information: n.
    Meaning: `skin, fur, hull' (A. R., Lyc., AP).
    Compounds: Compp. στερφό-πεπλος `with a πέπλος made of skin' (Lyc.); uncertain μελά\<ν\>- στερφος `with a black skin' (A. Fr. 370 = 721 M.).
    Derivatives: στερφίνα δερματίνη. οἱ δε δέρματα ὄνεια... H.; cf. στέρφνιον σκληρόν, στερεόν H. (on the meaning below). Denom. verb στερφ-όω `to dress with skins' (sch.) with - ωτῆρα acc. `dressed in skins' (Ibyc.: στερφοῦσθαι, s. Wackernagel Unt. 256); also στρέφωσις (for στέρφ-?) κάλυψις ἀγγείων δέρματι γινομένη H.
    Origin: IE [Indo-European] [1025] * sterbh- `besome solid, get fixed; skin'
    Etymology: On the anlaut στ- στέρφος τ- cf. ( σ)τέγος a.o. (Schwyzer 334); for the formation εἶρος, δέρος, πέκος a.o. - Without immediate agreement outside Greek. Usually connected with the group of στερεός (s. v.); cf. βοέῃς... στερεῃ̃σι Il., στερεὰ δέρματα Pl.; Persson Beitr. 1, 432 with several formal cognates in Slav., Germ. and Celt., e.g. Russ. stérbnutь `become solid, hard, get fixed, die off', OWNo. stjarfi m. `lockjaw, tetanus', stirfinn `stubborn', OHG sterban `die' (from *'get stiff'), MIr. ussarb (\< * ud-sterbhā), srebann m. `skin, στέρφος' (Vendryes WuS 12, 244) etc., which can all come from IE * sterbh-(strebh-), s. WP. 2, 631 (after Persson Beitr. 1, 435ff.), Pok. 1024f., Vasmer s. v.; to this also W.-Hofmann s. stirps and torpeō; everywhere w. further forms a. rich lit. Older lit. also in Bq.
    Page in Frisk: 2,792

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > στέρφος

  • 7 Περσεφόνη

    Grammatical information: f.
    Meaning: Spouse of Hades (Pluto), queen of the underworld; as a daughter of Demeter, identified as Κόρη (Ion. since h. Cer. and Hes.)
    Other forms: - φόνεια (Il. a. Od.). Several byforms: Φερσε-φόνα (Simon., Pi., Thess.), - φόνεια (H.), Πηριφόνα (Locr.), Πηρεφόνεια (Lac. after H.); with diff. ending: Περσέ-φασσα (A.), Φερσέ-φασσα (S., E.), Φερρέ-φαττα (Pl., Ar., Att. inscr.) a.o. (P.-W. 19, 945ff., Kretschmer Glotta 24, 236) with the sanctuary Φερ(ρ)εφάττ-ιον n. (D., AB).
    Derivatives: From it the plantname Περσεφόνιον, Φερ- (Ps.-Dsc.), s. Strömberg Pfl. 100 w. lit.
    Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
    Etymology: As common basis of the "1. member" one may posit Φερσε-; from there through breath-dissimilation, comp.lengthening etc. the diff. forms; Πηρι- after Άρχι- a.o. (cf. Schwyzer 281 a. 444). Orig. Περσε- is however quite as well possible; then Φερσε- through assimilation to - φασσα. For - φόνεια beside - φόνη cf. Πηνελόπεια beside ; - φασσα, - φαττα from *-φατ-ι̯α can have had an orig. nasal (-n̥-t-i̯ǝ), through which - φασσα would come closer to - φόνη (and - φόν-της). -- Without convincing etymology. The "2. member" is often connected with φόνος `murder', θείνω `kill' (Eust. on κ 491, Fick-Bechtel PN 465, Kretschmer Glotta 24, 236 f.) by diff. interpretation of the 1. member. After Ehrlich KZ 39, 560 ff. however "the one rich in produce", from a noun *φέρος and IE * gʷhen- `swell, to be full of' (which one supposes a. o. in εὑθενέω [s. v.]); in spite of the agreement of Fraenkel Lexis 3, 61 ff. and Heubeck Beitr. z. Namenforsch. 5, 28 ff. (with lit.) not to be recommended. Pelasgian hypothesis, partly following Ehrlich, by v. Windekens Beitr. z. Namenforsch. 8, 168 ff. -- As long as no better explanations from IE are put forward, the word must be considered Pre-Greek; thus a.o. v. Wilamowitz Glaube 1, 108f. w. n. 3, Nilsson Gr. Rel. 1, 474.
    Page in Frisk: 2,517-518

    Greek-English etymological dictionary (Ελληνικά-Αγγλικά ετυμολογική λεξικό) > Περσεφόνη

  • 8 Abdera

    Abdēra, ōrum, n. (Ἄβδηρα, τὰ), I) Stadt in Thracien, Geburtsort des Protagoras u. Demokrit, j. Polystilo oder Asperosa, Liv. 45, 29, 6. Plin. 4, 42, berüchtigt durch den Stumpfsinn u. die Kleinstädterei ihrer Einwohner; dah. hic Abdera, Cic. ad Att. 4, 16, 6: u. o Abdera, Abdera, dares quantas vias mortalibus irridendi, Arnob. 5, 12. – Nbf. Abdēra, ae, f., Ov. Ib. 465. Plin. 25, 94. Solin. 10, 10. Vgl. K.F. Hermann Versuch einer urkundl. Geschichte von Abdera (in dessen Abh. u. Beitr. zur klass. Literat. S. 106 ff.). – II) Stadt in Spanien, j. Adra, Mela 2, 6, 7 (2. § 94). – Dav. a) Abdērītēs, ae, Abl. a, m. (Ἀβδηρίτης), einer aus Abdera, ein Abderit, Laber., Cic. u.a. – b) Abdērītānus, a, um, abderitisch = stumpfsinnig, Mart. 10, 25.

    lateinisch-deutsches > Abdera

  • 9 aggredio

    ag-gredio, ere, aktive Nbf. von aggredior, herangehen, sich nähern, a) jmd. angehen, für seine Absichten zu gewinnen suchen, im Passiv, hoc restiterat, ut a te fictis aggrederer donis, Cic. fr. b. Prisc. 8, 17 (Cic. fr. E, II, 2. p. 292, 11 M.). – b) an etw. gehen, etw. unternehmen, im Passiv, facillimis quibusque (sc. bellis) aggressis, Iustin. 7, 6, 5. – / Plaut. truc. 252 liest Schöll adgrediri, Bergk (Beitr. 1, 133) aggredier.

    lateinisch-deutsches > aggredio

  • 10 capitulum [1]

    1. capitulum, ī, n. (Demin. v. caput), der kleine Kopf, das Köpfchen, I) eig.: obstipo capitulo, Caecil. com. fr.: operto capitulo, Plaut.: c. agninum, Pelagon. c. haedi, Cels.: cepae, Col.: sarmenti, Col.: torcularii, Cato: m. tamquam od. quasi von den Hämorrhoidalknoten, Cels. 6, 18, 9 u. 7, 30, 3. – meton., scherzh. od. schmeichelnd = Mensch, hoc c., Plaut. asin. 496: o capitulum lepidissimum, Ter. eun. 531. – II) übtr.: A) als t. t. der Baukunst: a) das Kapitäl der Säulen, der Knauf, Vitr. u. Plin. – b) das Kapitäl an den Triglyphen, Vitr. 4, 3, 8. – c) der Hauptbalken an den Kriegsmaschinen, Vitr. – B) ein Kopfschmuck, Isid. 19, 31, 3 (von Non. 542, 30 mit capitium no. I identifiziert). – C) eine Abteilung, ein Abschnitt, ein Kapitel, ein Passus, eine Stelle einer Schrift od. eines Gesetzes (s. Rönsch Itala 328. Paucker Beitr. 3, 604), Eccl. u. ICt.: capitula, quae finalia nominantur, Prisc. praeex. 33. – u. der Hauptinhalt, die Summa, Vulg. Hebr. 8, 1. – D) die Aushebung der Rekruten (als Amt), Cod. Theod. 11, 16, 15. – Nbf. capitulus, ī, m., Ps. Cypr. de pasch. comp. 15. Ariani fragm. 13 in Nov. collect. ed. Mai III. p. 233.

    lateinisch-deutsches > capitulum [1]

  • 11 circumquaque

    circum-quāque, Adv. (sc. parte od. regione), überall, ringsumher, Aur. Vict. de or. gent. Rom. 17, 6. Augustin. conf. 10, 35; ep. 120, 10 u.a. Eccl. (s. Paucker Kleine Beitr. 3, 605 f.).

    lateinisch-deutsches > circumquaque

  • 12 facio

    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Produktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. 1. vēlum(Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.

    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus(no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.

    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.

    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.

    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.

    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrichten, Ter.: iter, s. iter(Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. fīnis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nōmen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanitatis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura, Iuven.

    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.

    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negōtium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.

    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.

    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium, stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.

    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s. Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.

    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.

    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen, esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.

    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.

    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certusno. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certusno. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mittono. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.

    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.

    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd, mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequusno. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.

    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactūra).

    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.

    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).

    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).

    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.

    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds. Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.

    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.

    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63–66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).

    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239. Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.

    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.

    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit diligenter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.

    / Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1, 12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    lateinisch-deutsches > facio

  • 13 futo [2]

    2. futo, āvī, āre, Intens. v. *fuo, Paul. ex Fest. 89, 3. Gloss. V. 458, 20. – / Corssen Beitr. S. 214 zieht 2. futo zu 1. futo u. korrigiert in den angeg. Stellen fuisse in fudisse, fuit in fudit.

    lateinisch-deutsches > futo [2]

  • 14 hariolus

    hariolus (ariolus), ī, m. (Demin. v. *harius, ἱερεύς), der Wahrsager, Weissager, zunächst eine Art Leute, die (bes. im Zirkus zu Rom) denen, die weder auswärtige Orakel noch Chaldäer oder Haruspices befragen fonnten, teils als Nativitätssteller, teils als sortilegi dienten (vgl. Marquardt-Wissowa Römische Staatsverw.2 Bd. 3. S. 102. Anm. 2.), Enn. fr. scen. 319, dann Wahrsager ( auch Opserschauer) übh., Plaut. truc. 602. Cornif. rhet. 4, 62. Cic. de div. 1, 4. Phaedr. 3, 3. v. 1 u. 5. Iustin. 1, 4, 3. Apul. de deo Socr. 20 u. apol. 41 (als Opferschauer). Vulg. Levit. 19, 31 u. ö.: neben haruspex, Plaut. Amph. 1132. Ter. Phorm. 708. Cic. de nat. deor. 1, 55: neben haruspex u. augur, Cato r. r. 5, 4. – / Nbf. fariolus (wegen der Ableitung von for), Donat. Ter. Phorm. 4, 4, 28. Ter. Scaur. 11, 6 u. 13, 10. Gloss. IV, 74, 20 u. ö.: vgl. Schöll Prolegg. ad XII tabb. p. 93. Corssen Krit. Beitr. S. 213. – Genet. Plur., ariolûm, Apul. de deo Socr. 7.

    lateinisch-deutsches > hariolus

  • 15 industrius

    industrius, a, um (aus indu und struo), beharrlich, tätig, regsam, betriebsam (Ggstz. segnis, ignavus), Cic. u.a. – Compar. industrior, Plaut. most. 150, u. industriior, Cato orat. 36. fr. 2. u. C. Gracch. orat. fr. bei Prisc. 3, 8 (wogegen in beiden Stellen Bergk Beitr. 1, 91. A. 2 auch industrior verlangt).

    lateinisch-deutsches > industrius

  • 16 mensis

    mēnsis, is, m. ( altindisch mmensiss-, mmensissa-h, Mond, griech. μήν, μήνη, Mond u. Monat, ahd. mānōt, Monat), der Monat, I) eig.: mensis Ianuarius, Februarius etc., s. Iānuāriusetc.: intercalarius, Cic.: lunaris, periodischer, Vitr.: dimidiatus, Cic.: dimidius, Colum.: aestivus, hibernus, Suet.: sex menses, ein halbes Jahr, Plaut. u.a.: intra sex mensium et anni spatium, anderthalb Jahren, Liv. – duorum mensium indutiae, Iustin.: trium mensium spatium, Iustin.: ratio paucorum mensium, complurium mensium, Cic.: multorum mensium labor, Caes.: mensium et annorum initia, Caes. – singulis mensibus, Liv.: quot mensibus, allmonatlich, Vitr.: in singulos menses, Nep.: bis in mense, Cels., ter in mense, Varro u. Scrib. Larg.: per duos continuos menses, Eutr.: superioribus mensibus, Caes.: interiectis mensibus, Iustin.: mense primo, zu Anfang des Monats, Verg.: paucis ante mensibus, paucis mensibus ante, Caes.: aliquot mensibus, Caes.: is mensibus suis (in seinen Befehlsmonaten) dimisit legionem, Liv. – II) meton. = die monatliche Reinigung, Menstruation, mulieris mensis, Plin. 17, 266: gew. im Plur., mulierum od. feminarum menses, Plin. 21, 156; 22, 83. – v. jährl. Fluß der weibl. Tiere, equae, cum mensem ferunt, Varro r. r. 2, 7, 8. – / Genet Plur. gew. mensium; doch in sehr guten Handschrn., in Inschrn. u. in neuern Ausgg. auch mensum (in vielen und sehr guten Handschrn. auch mensuum), s. Zumpt Cic. Verr. 2, 182. Weißenb. Liv. 3, 24, 4. Alsch. Liv. 9, 33, 6. Drak. Liv. 29, 3, 5. Heinsius Ov. met. 8, 500. Neue-Wagener Formenl.3 1, 396 f. C. Wagener Beitr. z. lat. Sprache S. 17 ff.: u. in Inschrn. (wohl vulg.) menser(um), Corp. inscr. Lat. 3, 2400; 5, 2701: meserum, Corp. inscr. Lat. 3, 2602: misir(um), Corp. inscr. Lat. 9, 3117. Vgl. 1. mesis.

    lateinisch-deutsches > mensis

  • 17 militaris

    mīlitāris, e (miles), die Soldaten od. den Kriegsdienst betreffend, soldatisch, kriegerisch, Soldaten-, Militär-, Kriegs-, res militaris, Kriegswesen, Caes.: mos, Liv.: tribunus, Cic.: ornatus, Cic.: licentia, Cic.: panis, Plin.: turba, Curt.: genus, Soldaten, Liv.: pueri, Offiziersöhne, Plaut.: leges, Cic.: signa, Cic.: arma, regelmäßige Waffen (wie sie der ordentliche Krieger führt), Sall.: scuta, Tac.: equus, Sall.: gradus, Doppelschritt, Plaut.: militari custodiā cinctus, Tac. – vir od. homo militaris, ein kriegserfahrener, im Kriege erprobter Mann, ausgezeichneter Krieger, wackerer Soldat, Liv.: so auch iuvenis, Liv., u. homines, Sall. (vgl. Fabri Sall. Cat. 45, 2): quis iustior et militarior Scipione? Tert. apol. 11. – aetas militaris, das dienstfähige Alter (vom siebzehnten bis zum sechsundvierzigsten Jahre), Tac. – militaris via, die Heer- u. Hauptstraße, Cic. u.a. – militaris herba, eine Pflanze, gut für die Wunden, wahrsch. = millefolium, Plin. 24, 168. – Plur. subst., mīlitārēs, ium, m., Militärpersonen, Krieger, Curt. 8, 5 (17), 4. Quint. 11, 1, 30. Tac. ann. 3, 1 u. 14, 33. – / Nbf. mīlitārius, wov. Abl. Plur. militariis, Plaut. Pseud. 1049; vgl. Langen Beitr. S. 323 ff.

    lateinisch-deutsches > militaris

  • 18 negritu

    negritu, in der Auguralschr. = aegritudo, Fest. 165 (a), 30, wo aber Bergk (Beitr. 1, 28. A. 2) vorschlägt zu lesen negritud od. negrituod significat nec ritu.

    lateinisch-deutsches > negritu

  • 19 parilitas

    parilitās, ātis, f. (parilis), die Gleichheit, Gell. 14, 3, 8. Apul. met. 2, 10 u. Eccl. (s. Rönsch Itala p. 54. Paucker Beitr. 3, 655).

    lateinisch-deutsches > parilitas

  • 20 pario [2]

    2. pario, peperī, partum, paritūrus, ere (zu Wurzel *per, bringe hervor in griech. επορον, brachte, gab), gebären, hecken, I) eig.: a) von Frauen, quintum (zum fünften Male), Cic.: ibi semel, Solin.: apud alqm (bei jmd. = in jmds. Hause), Cic.: sine obstetricis opera, sine doloribus, Plaut.: liberos ex sese, Sulpic. in Cic. ep. – b) v. Säugetieren, equuleum, Liv.: animal (lebendige Junge), vom Walfisch, Plin.: formatos pullos, Macr. – c) v. Vögeln, primum (zum ersten Male), Cato: quae id gallina peperisset, Cic.: ova, Eier legen, Cic. – d) v. Fischen, laichen, Plin. – Partic. subst. (als Deponens), parta, ae, f. = quae peperit, Colum. 7, 4, 3. – II) übtr.: A) physisch zeugen, hervorbringen, fruges et reliqua, quae terra pariat, Cic.: ligna putrefacta pariunt vermiculos, Lucr.: urbes, Cic. – B) geistig erfinden, aushecken, verba, Cic.: quae ab oratore pariuntur, Cic.: fabulae Scyllam peperere, Iustin. – C) zeugen = zuwege bringen, a) im guten Sinne = verschaffen, erwerben, amicos, Ter.: sibi laudem, Cic.: victoriam ex hoste, Liv.: praedam, Cic.: consulatum, Cic.: gratiam ab alqo, Sall. fr., ingentem gratiam apud alqm, Liv.: sibi amicitiam cum alqo, Nep.: maximam fiduciam mihi parit victor exercitus, Sall. fr.: ei nihil est domi nisi armis partum aut per iniuriam, Sall. fr.: quidquid partum est, alles Erworbene = alle Eroberungen, Sen. – Partic., parta bona, erworbene, Cic.: male partae opes, Lact. – Plur. subst., parta, ōrum, n. = das Erworbene, α) das erworbene Vermögen, patris mei bene parta, Ter.: parta viri retinere, amittere, Sall.: male parta male dilabuntur, Naev. tr. fr.: propter annonae caritatem ante parta consumpsisse, Auct. b. Afr. – β) die Eroberungen, parta a Lucullo, die Eroberungen des L., Tac.: parta retinere, Tac. – b) im üblen Sinne = verursachen, stiften, zuziehen, discidium, Lucr.: odium, Ter.: dolorem, Cic.: suspicionem, Cic.: letum sibi manu, sich den Tod geben, Verg. – / Archaist. Fut. paribis, Pompon. com. 20: Infin. parire, Enn. ann. 10 ( bei Varro LL. 5, 59). Plaut. vidul. fr. 17 St. = fr. XIX. ed. 2. p. 62 u. dazu Studemunds Anmerkung gegen Langen, Beitr. p. 85 ( bei Philarg. ad Verg. ecl. 2, 63). Vgl. Diom. 483, 5. Prisc. 8, 33; 10, 8 u. 50. Auct. inc. de verbo c. 8. § 1 (an Macrobii op. vol. 1. p. 296 ed. Ian); dagegen Prob. cath. 36, 15: Coni. Imperf. pariret, Itala (Cant.) Luc. 1, 57.

    lateinisch-deutsches > pario [2]

См. также в других словарях:

  • Beitr. — 1) Beitritt EN joining, entry 2) Beitrag; Beiträge EN contribution(s); paper(s), article(s) …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Beitr.-Bem.-Gr. — 1) Beitragsbemessungsgrundlage EN contribution determination principle 2) Beitragsbemessungsgrenze EN contribution determination limit …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Beitr.-Erh. — Beitragserhöhung EN increase in contribution …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Beitr.-Erkl. — Beitrittserklärung EN declaration of joining [entry] …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Beitr.-Verh. — Beitrittsverhandlung(en) EN negotiations for entry …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • J.-Beitr. — Jahresbeitrag; Jahresbeiträge EN annual contribution(s) …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Mts.-Beitr. — Monatsbeitrag; Monatsbeiträge EN monthly contribution(s) …   Abkürzungen und Akronyme in der deutschsprachigen Presse Gebrauchtwagen

  • Eleocharis — Sumpfbinsen Einspelzige Sumpfbinse (Eleocharis uniglumis) Systematik Klasse: Einkeimblättrig …   Deutsch Wikipedia

  • Sumpfbinsen — Einspelzige Sumpfbinse (Eleocharis uniglumis) Systematik Klasse: Bedecktsamer (Magnoliopsida) …   Deutsch Wikipedia

  • der-, heavy basis derǝ-, drē- —     der , heavy basis derǝ , drē     English meaning: to cut, split, skin (*the tree)     Deutsche Übersetzung: ‘schinden, die Haut abziehen, abspalten, spalten”     Note: Root der , heavy basis derǝ , drē : “to cut, split, skin (*the tree)”… …   Proto-Indo-European etymological dictionary

  • Hubert Glaser — (* 23. Dezember 1928 in Schweinfurt) ist ein deutscher Historiker. Inhaltsverzeichnis 1 Akademischer Werdegang 2 Schwerpunkte in Lehre und Forschung 3 Sonstiges …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»