स्तनमण्डल

m. a gem of secondary order (generally known as Rājāvarta) L.

n. « breast-orb» = - taṭa Dhūrtas.

अपूर्व a.

1 Not preceded, not having existed before, like of which did not exist before, quite new; ˚र्वं नाटकम् Ś.1; ˚र्वं राजकुलम् M.5; K.191;

-2 Strange, extra- ordinary, wonderful; अपूर्वः को$पि बहुमानहेतुर्गुरुषु U.4; अपूर्वो दृश्यते वह्निः कामिन्याः स्तनमण्डले । दूरतो दहतीवाङ्गं हृदि लग्नस्तु शीतलः ॥ Ś. Til.17; singular, unexampled, unprecedented; अपूर्व एष विरहमार्गः Ś.6; अपूर्वरूपा दारिका M.1; अतो$- पूर्वः खलु वो $ नुग्रहः Ś.7; अपूर्वकर्मचाण्डालमयि मुग्धे विमुञ्च माम् U.1.46 committing an unparalleled atrocity.

-3 Unknown, unacquainted, stranger; अपूर्वो$प्यथवा विद्वान् यMb.13.22.8; विदिते$प्यपूर्व इव Ki.6.39.

-4 Not first.

-5 Preceded by अ or आ.

-6 (In phil.) 'That unseen virtue which is a relation superinduced, not before possessed, unseen but efficacious to connect the consequence with its past and remote cause and to bring about at a distant period or in another world the relative effect. -Colebrooke.

-र्वम् 1 The remote consequence of an act (as the acquisition of heaven which is the result of good deeds), (Mīmāṁsā). -

-2 Virtue and vice (पापपुण्यम्) as the eventual cause of future happi- ness or misery.

-र्वः The Supreme Soul (परब्रह्म).

-Comp. -कर्मन् n. religious rites the power of which on the future is not seen before.

-पतिः f. one who has had no husband before, a virgin; ˚तिः कुमारी Sk.

-वादः discussion or talk about the Supreme Soul.

-विधिः an authoritative direction or injunction which is quite new; it is of four kinds; कर्मविधि, गूणविधि, विनियोगविधि and प्रयोगविधि.

अर्थः [In some of its senses from अर्थ्; in others from ऋ-थन् Uṇ.2.4; अर्थते ह्यसौ अर्थिभिः Nir.]

1 Object, pur- pose, end and aim; wish, desire; ज्ञातार्थो ज्ञातसंबन्धः श्रोतुं श्रोता प्रवर्तते, सिद्ध˚, ˚परिपन्थी Mu.5; ˚वशात् 5.8; स्मर्तव्यो$स्मि सत्यर्थे Dk.117 if it be necessary; Y.2.46; M.4.6; oft. used in this sense as the last member of compounds and translated by 'for', 'intended for', 'for the sake of', 'on account of', 'on behalf of', and used like an adj. to qualify nouns; अर्थेन तु नित्य- समासो विशेष्यनिघ्रता च Vārt.; सन्तानार्थाय विधये R.1.34; तां देवतापित्रतिथिक्रियार्थाम् (धेनुम्) 2.16; द्विजार्था यवागूः Sk.; यज्ञार्थात्कर्मणो$न्यत्र Bg.3.9. It mostly occurs in this sense as अर्थम्, अर्थे or अर्थाय and has an adverbial force; (a) किमर्थम् for what purpose, why; यदर्थम् for whom or which; वेलोपलक्षणार्थम् Ś.4; तद्दर्शनादभूच्छम्भोर्भूयान्दारार्थ- मादरः Ku.6.13; (b) परार्थे प्राज्ञ उत्सृजेत् H.1.41; गवार्थे ब्राह्मणार्थे च Pt.1.42; मदर्थे त्यक्तजीविताः Bg.1.9; (c) सुखार्थाय Pt.4.18; प्रत्याख्याता मया तत्र नलस्यार्थाय देवताः Nala.13.19; ऋतुपर्णस्य चार्थाय 23.9.

-2 Cause, motive, reason, ground, means; अलुप्तश्च मुनेः क्रियार्थः R. 2.55 means or cause; अतो$र्थात् Ms.2.213.

-3 Meaning, sense, signification, import; अर्थ is of 3 kinds:-- वाच्य or expressed, लक्ष्य or indicated (secondary), and व्यङ्ग्य or suggested; तददोषौ शब्दार्थौ K. P.1; अर्थो वाच्यश्च लक्ष्यश्च व्यङ्ग्यश्चेति त्रिधा मतः S. D.2; वागर्थाविव R.1.1; अवेक्ष्य धातोर्गमनार्थमर्थवित् 3.21.

-4 A thing, object, substance; लक्ष्मणो$र्थं ततः श्रुत्वा Rām.7.46.18; अर्थो हि कन्या परकीय एव Ś.4.22; that which can be perceived by the senses, an object of sense; इन्द्रिय˚ H.1.146; Ku.7.71; R.2.51; न निर्बद्धा उपसर्गा अर्थान्निराहुः Nir.; इन्द्रियेभ्यः परा ह्यर्था अर्थेभ्यश्च परं मनः Kaṭh. (the objects of sense are five: रूप, रस, गन्ध, स्पर्श and शब्द); शब्दः स्पर्शो रसो गन्धो रूपं चेत्यर्थजातयः Bhāg.11.22.16.

-5 (a) An affair, business, matter, work; प्राक् प्रतिपन्नो$यमर्थो$- ङ्गराजाय Ve.3; अर्थो$यमर्थान्तरभाव्य एव Ku.3.18; अर्थो$र्था- नुबन्धी Dk.67; सङ्गीतार्थः Me.66 business of singing i. e. musical concert (apparatus of singing); सन्देशार्थाः Me. 5 matters of message, i. e. messages; (b) Interest, object; स्वार्थसाधनतत्परः Ms.4.196; द्वयमेवार्थसाधनम् R.1. 19;2.21; दुरापे$र्थे 1.72; सर्वार्थचिन्तकः Ms.7.121; माल- विकायां न मे कश्चिदर्थः M.3 I have no interest in M. (c) Subject-matter, contents (as of letters &c.); त्वामव- गतार्थं करिष्यति Mu.1 will acquaint you with the matter; उत्तरो$यं लेखार्थः ibid.; तेन हि अस्य गृहीतार्था भवामि V.2 if so I should know its contents; ननु परिगृहीतार्थो$- स्मि कृतो भवता V.5; तया भवतो$विनयमन्तरेण परिगृहीतार्था कृता देवी M.4 made acquainted with; त्वया गृहीतार्थया अत्रभवती कथं न वारिता 3; अगृहीतार्थे आवाम् Ś.6; इति पौरान् गृहीतार्थान् कृत्वा ibid.

-6 Wealth, riches, property, money (said to be of 3 kinds: शुक्ल honestly got; शबल got by more or less doubtful means, and कृष्ण dishonestly got;) त्यागाय संभृतार्थानाम् R.1.7; धिगर्थाः कष्टसंश्रयाः Pt.1.163; अर्थानामर्जने दुःखम् ibid.; सस्यार्थास्तस्य मित्राणि1.3; तेषामर्थे नियुञ्जीत शूरान् दक्षान् कुलोद्गतान् Ms.7.62.

-7 Attainment of riches or worldly prosperity, regarded as one of the four ends of human existence, the other three being धर्म, काम and मोक्ष; with अर्थ and काम, धर्म forms the well-known triad; cf. Ku.5.38; अप्यर्थकामौ तस्यास्तां धर्म एव मनीषिणः R.1.25.

-8 (a) Use, advantage, profit, good; तथा हि सर्वे तस्यासन् परार्थैकफला गुणाः R.1.29 for the good of others; अर्थान- र्थावुभौ बुद्ध्वा Ms.8.24 good and evil; क्षेत्रिणामर्थः 9.52; यावानर्थ उदपाने सर्वतः सांप्लुतोदके Bg.2.46; also व्यर्थ, निरर्थक q. v. (b) Use, want, need, concern, with instr.; को$र्थः पुत्रेण जातेन Pt.1 what is the use of a son being born; कश्च तेनार्थः Dk.59; को$र्थस्तिरश्चां गुणैः Pt.2.33 what do brutes care for merits; Bh.2.48; योग्येनार्थः कस्य न स्याज्ज- नेन Ś.18.66; नैव तस्य कृतेनार्थो नाकृतेनेह कश्चन Bg.3.18; यदि प्राणैरिहार्थो वो निवर्तध्वम् Rām. को नु मे जीवितेनार्थः Nala.12. 65.

-9 Asking, begging; request, suit, petition.

-1 Action, plaint (in law); अर्थ विरागाः पश्यन्ति Rām.2.1. 58; असाक्षिकेषु त्वर्थेषु Ms.8.19.

-11 The actual state, fact of the matter; as in यथार्थ, अर्थतः, ˚तत्वविद्, यदर्थेन विनामुष्य पुंस आत्मविपर्ययः Bhāg.3.7.1.

-12 Manner, kind, sort.

-13 Prevention, warding off; मशकार्थो धूमः; prohibition, abolition (this meaning may also be derived from 1 above).

-14 Price (perhaps an incorrect form for अर्घ).

-15 Fruit, result (फलम्). तस्य नानुभवेदर्थं यस्य हेतोः स रोपितः Rām.6.128.7; Mb.12.175.5.

-16 N. of a son of धर्म.

-17 The second place from the लग्न (in astr.).

-18 N. of Viṣṇu.

-19 The category called अपूर्व (in पूर्वमीमांसा); अर्थ इति अपूर्वं ब्रूमः । ŚB. on MS.7.1.2.

-2 Force (of a statement or an expres- sion); अर्थाच्च सामर्थ्याच्च क्रमो विधीयते । ŚB. on MS.5.1.2. [अर्थात् = by implication].

-21 The need, purpose, sense; व्यवधानादर्थो बलीयान् । ŚB. on MS.6.4.23.

-22 Capacity, power; अर्थाद्वा कल्पनैकदेशत्वात् । Ms.1.4.3 (where Śabara paraphrases अर्थात् by सामर्थ्यात् and states the rule: आख्यातानामर्थं ब्रुवतां शक्तिः सहकारिणी ।), cf. अर्थो$भिधेयरैवस्तुप्रयोजननिवृत्तिषु । मोक्षकारणयोश्च...... Nm.

-Comp. -अतिदेशः Extension (of gender, number &e.) to the objects (as against words), i. e. to treat a single object as though it were many, a female as though it were male. (तन्त्रवार्त्तिक 1.2.58.3;6.3.34.7).

-अधिकारः charge of money, office of treasurer ˚रे न नियोक्तव्यौ H.2.

-अधिकारिन् m. a treasurer, one charged with finan- cial duties, finance minister.

-अनुपपत्तिः f. The difficulty of accounting for or explaining satisfactorily a particular meaning; incongruity of a particular meaning (तन्त्रवार्त्तिक 4.3.42.2).

-अनुयायिन् a. Following the rules (शास्त्र); तत्त्रिकालहितं वाक्यं धर्म्यमर्थानुयायि च Rām.5.51.21.

-अन्वेषणम् inquiry after a matter.

-अन्तरम् 1 another or different meaning.

-2 another cause or motive; अर्थो$यम- र्थान्तरभाव्य एव Ku.3.18.

-3 A new matter or circum- stance, new affair.

-4 opposite or antithetical meaning, difference of meaning. ˚न्यासः a figure of speech in which a general proposition is adduced to support a particular instance, or a particular instance, to support a general proposition; it is an inference from parti- cular to general and vice versa; उक्तिरर्थान्तरन्यासः स्यात् सामान्यविशेषयोः । (1) हनूमानब्धिमतरद् दुष्करं किं महात्मनाम् ॥ (2) गुणवद्वस्तुसंसर्गाद्याति नीचो$पि गौरवम् । पुष्पमालानुषङ्गेण सूत्रं शिरसि धार्यते Kuval.; cf. also K. P.1 and S. D.79. (Ins- tances of this figure abound in Sanskrit literature, especi- ally in the works of Kālidāsa, Māgha and Bhāravi).

-अन्वित a.

1 rich, wealthy.

-2 significant.

-अभिधान a.

1 That whose name is connected with the purpose to be served by it; अर्थाभिधानं प्रयोजनसम्बद्धमभिधानं यस्य, यथा पुरोडाश- कपालमिति पुरोडाशार्थं कपालं पुरोडाशकपालम् । ŚB. on MS.4.1. 26.

-2 Expression or denotation of the desired meaning (वार्त्तिक 3.1.2.5.).

-अर्थिन् a. one who longs for or strives to get wealth or gain any object. अर्थार्थी जीवलोको$यम् । आर्तो जिज्ञासुरर्थार्थी Bg.7.16.

-अलंकरः a figure of speech determined by and dependent on the sense, and not on sound (opp. शब्दालंकार). अलंकारशेखर of केशवमिश्र mentions (verse 29) fourteen types of अर्थालंकारs as follows:- उपमारूपकोत्प्रेक्षाः समासोक्तिरपह्नुतिः । समाहितं स्वभावश्च विरोधः सारदीपकौ ॥ सहोक्तिरन्यदेशत्वं विशेषोक्तिर्विभावना । एवं स्युरर्थालकारा- श्चतुर्दश न चापरे ॥

-आगमः 1 acquisition of wealth, income; ˚गमाय स्यात् Pt.1. cf. also अर्थागमो नित्यमरोगिता च H.

-2 collection of property.

-3 conveying of sense; S. D.737.

-आपत्तिः f. [अर्थस्य अनुक्तार्थस्य आपत्तिः सिद्धिः]

1 an inference from circumstances, presumption, im- plication, one of the five sources of knowledge or modes of proof, according to the Mīmāṁsakas. It is 'deduc- tion of a matter from that which could not else be'; it is 'assumption of a thing, not itself perceived but necessarily implied by another which is seen, heard, or proved'; it is an inference used to account for an apparent inconsistency; as in the familiar instance पीनो देवदत्तो दिवा न भुङ्क्ते the apparent inconsistency between 'fatness' and 'not eating by day' is accounted for by the inference of his 'eating by night'. पीनत्वविशि- ष्टस्य देवदत्तस्य रात्रिभोजित्वरूपार्थस्य शब्दानुक्तस्यापि आपत्तिः. It is defined by Śabara as दृष्टः श्रुतो वार्थो$न्यथा नोपपद्यते इत्यर्थ- कल्पना । यथा जीवति देवदत्ते गृहाभावदर्शनेन बहिर्भावस्यादृष्टस्य कल्पना ॥ Ms.1.1.5. It may be seen from the words दृष्टः and श्रुतः in the above definition, that Śabara has sug- gested two varieties of अर्थापत्ति viz. दृष्टार्थापत्ति and श्रुता- र्थापत्ति. The illustration given by him, however, is of दृष्टार्थापत्ति only. The former i. e. दृष्टार्थापत्ति consists in the presumption of some अदृष्ट अर्थ to account for some दृष्ट अर्थ (or अर्थs) which otherwise becomes inexplicable. The latter, on the other hand, consists in the presump- tion of some अर्थ through अश्रुत शब्द to account for some श्रुत अर्थ (i. e. some statement). This peculiarity of श्रुतार्थापत्ति is clearly stated in the following couplet; यत्र त्वपरिपूर्णस्य वाक्यस्यान्वयसिद्धये । शब्दो$ध्याह्रियते तत्र श्रुतार्थापत्ति- रिष्यते ॥ Mānameyodaya p.129 (ed. by K. Raja, Adyar, 1933). Strictly speaking it is no separate mode of proof; it is only a case of अनुमान and can be proved by a व्यतिरेकव्याप्ति; cf. Tarka. K.17 and S. D.46.

-2 a figure of speech (according to some rhe- toricians) in which a relevant assertion suggests an inference not actually connected with the the subject in hand, or vice versa; it corresponds to what is popularly called कैमुतिकन्याय or दण्डापूपन्याय; e. g. हारो$यं हरिणाक्षीणां लुण्ठति स्तनमण्डले । मुक्तानामप्यवस्थेयं के वयं स्मरकिङ्कराः Amaru.1; अभितप्तमयो$पि मार्दवं भजते कैव कथा शरीरिषु R.8.43.; S. D. thus defines the figure:- दण्डापूपिकन्यायार्थागमो$र्थापत्तिरिष्यते.

-उत्पत्तिः f. acquisition of wealth; so ˚उपार्जनम्.

-उपक्षेपकः an introductory scene (in dramas); अर्थोपक्षेपकाः पञ्च S. D.38. They are विष्कम्भ, चूलिका, अङ्कास्य, अङ्कावतार, प्रवेशक.

-उपमा a simile dependent on sense and not on sound; see under उपमा.

-उपार्जनम् Acquiring wealth.

-उष्मन् m. the glow or warmth of wealth; अर्थोष्मणा विरहितः पुरुषः स एव Bh.2.4.

-ओघः, -राशिः treasure, hoard of money.

-कर (

-री f.),

-कृत a.

1 bringing in wealth, enriching; अर्थकरी च विद्या H. Pr.3.

-2 useful, advan- tageous.

-कर्मन् n.

1 a principal action (opp. गुणकर्मन्).

-2 (as opposed to प्रतिपत्तिकर्मन्), A fruitful act (as opposed to mere disposal or प्रतिपत्ति); अर्थकर्म वा कर्तृ- संयोगात् स्रग्वत् । MS.4.2.17.

-काम a. desirous of wealth. (-˚मौ dual), wealth and (sensual) desire or pleasure; अप्यर्थकामौ तस्यास्तां धर्म एव मनीषिणः R.1.25. ह्रत्वार्थकामास्तु गुरूनिहैव Bg.2.5.

-कार्ष्यम् Poverty. निर्बन्धसंजातरुषार्थकार्घ्यमचिन्तयित्वा गुरुणाहमुक्तः R.5.21.

-काशिन् a. Only apparently of utility (not really).

-किल्बिषिन् a. dishonest in money-matters.

-कृच्छ्रम् 1 a difficult matter.

-2 pecuniary difficulty; व्यसनं वार्थकृच्छ्रे वा Rām.4.7.9; Mb.3.2.19; cf. also Kau. A.1.15 न मुह्येदर्थकृच्छ्रेषु Nīti.

-कृत्यम् doing or execution of a business; अभ्युपेतार्थकृत्याः Me.4.

-कोविद a. Expert in a matter, experienced. उवाच रामो धर्मात्मा पुनरप्यर्थकोविदः Rām.6.4.8.

-क्रमः due order or sequ- ence of purpose.

-क्रिया (a) An implied act, an act which is to be performed as a matter of course (as opposed to शब्दोक्तक्रिया); असति शब्दोक्ते अर्थक्रिया भवति ŚB. on MS.12.1.12. (b) A purposeful action. (see अर्थकर्मन्).

-गत a.

1 based on the sense (as a दोष).

-2 devoid of sense.

-गतिः understanding the sense.

-गुणाः cf. भाविकत्वं सुशब्दत्वं पर्यायोक्तिः सुधर्मिता । चत्वारो$र्थगुणाः प्रोक्ताः परे त्वत्रैव संगताः ॥ अलंकारशेखर 21.

-गृहम् A treasury. Hariv.

-गौरवम् depth of meaning; भारवेरर्थगौरवम् Udb., Ki.2.27.

-घ्न a. (

घ्नी f.) extrava- gant, wasteful, prodigal; सुरापी व्याधिता धूर्ता वन्ध्यार्थघ्न्य- प्रियंवदा Y.1.73; व्याधिता वाधिवेत्तव्या हिंस्रार्थघ्नी च सर्वदा Ms.9.8.

-चित्रम् 'variety in sense', a pun, Kāvya- prakāśa.

-चिन्तक a.

1 thinking of profit.

-2 having charge of affairs; सर्वार्थचिन्तकः Ms.7.121.

-चिन्ता, -चिन्तनम् charge or administration of (royal) affairs; मन्त्री स्यादर्थचिन्तायाम् S. D.

-जात a.

1 full of meaning.

-2 wealthy (जातधन).

(-तम्) 1 a collection of things.

-2 large amount of wealth, considerable property; Dk.63, Ś.6; ददाति च नित्यमर्थजातम् Mk.2.7.

-3 all matters; कवय इव महीपाश्चिन्तयन्त्यर्थजातम् Śi.11.6.

-4 its own meaning; वहन्द्वयीं यद्यफले$र्थजाते Ki.3.48.

-ज्ञ a. knowing the sense or purpose; अर्थज्ञ इत्सकलं भद्रमश्नुते Nir.

-तत्त्वम् 1 the real truth, the fact of the matter; यो$र्थतत्त्वमविज्ञाय क्रोधस्यैव वशं गतः H.4.94.

-2 the real nature or cause of anything.

-द a.

1 yielding wealth; Dk.41.

-2 advantageous, productive of good, useful.

-3 liberal, munificent Ms.2.19.

-4 favour- able, compliant. (

-दः) N. of Kubera.

-दर्शकः 'one who sees law-suits'; a judge.

-दर्शनम् perception of objects; कुरुते दीप इवार्थदर्शनम् Ki.2.33; Dk.155.

-दूषणम् 1 extravagance, waste; H.3.18; Ms.7.48.

-2 unjust seizure of property or withholding what is due.

-3 finding fault with the meaning.

-4 spoiling of another's property.

-दृश् f. Consideration of truth; क्षेमं त्रिलोकगुरुरर्थदृशं च यच्छन् Bhāg.1.86.21.

-दृष्टिः Seeing profit; Bhāg.

-दोषः a literary fault or blemish with regard to the sense, one of the four doṣas or blemishes of literary composition, the other three being परदोष, पदांशदोष, वाक्यदोष; for definitions &c. see K. P.7. अलंकारशेखर of केशवमिश्र who mentions eight types of doṣas as follows: अष्टार्थदोषाः विरस, -ग्राम्य, -व्याहत, -खिन्नताः । -हीना, -धिका, सदृक्साम्यं देशादीनां विरोधि च ॥ 17

-द्वयविधानम् Injunction of two ideas or senses; विधाने चार्थद्वयविधानं दोषः ŚB. on MS.1.8.7.

-नित्य a. = अर्थ- प्रधान Nir.

-निबन्धन a. dependent on wealth.

-निश्चयः determination, decision.

-प्रतिः 1 'the lord of riches', a a king; किंचिद् विहस्यार्थपतिं बभाषे R.2.46;1.59;9.3;18.1; Pt.1.74.

-2 an epithet of Kubera.

-पदम् N. of the Vārt. on Pāṇini; ससूत्रवृत्त्यर्थपदं महार्थं ससंग्रहं सिद्ध्यति वै कपीन्द्रः Rām.7.36.45.

-पर, -लुब्ध a.

1 intent on gaining wealth, greedy of wealth, covetous.

-2 niggardly, parsimonious; हिंस्रा दयालुरपि चार्थपरा वदान्या Bh.2.47; Pt.1.425.

-प्रकृतिः f. the leading source or occasion of the grand object in a drama; (the number of these 'sources' is five:-- बीजं बिन्दुः पताका च प्रकरी कार्यमेव च । अर्थप्रकृतयः पञ्च ज्ञात्वा योज्या यथाविधि S. D.317.)

-प्रयोगः 1 usury.

-2 administration of the affairs (of a state)

-प्राप्त a. derived or understood from the sense included as a matter of course, implied; परिसमाप्तिः शब्दार्थः । परिसमाप्त्यामर्थप्राप्तत्वादारम्भस्य । ŚB. on MS.6.2.13.

-˚त्वम् Inplication.

-बन्धः 1 arrange- ment of words, composition, text; stanza, verse; संचिन्त्य गीतक्षममर्थबन्धम् Ś.7.5; ललितार्थबन्धम् V.2.14 put or expressed in elegant words.

-2. connection (of the soul) with the objects of sense.

-बुद्धि a. selfish.

-बोधः indication of the (real) import.

-भाज् a. entitled to a share in the division of property.

-भावनम् Delibera- tion over a subject (Pātañjala Yogadarśana 1.28).

-भृत् a. receiving high wages (as a servant).

-भेदः distinc- tion or difference of meaning; अर्थभेदेन शब्दभेदः.

-मात्रम्, -त्रा 1 property, wealth; Pt.2.

-2 the whole sense or object.

-युक्त a. significant, full of यस्यार्थयुक्तं meaning; गिरिराजशब्दं कुर्वन्ति Ku.1.13.

-लक्षण a. As determined by the purpose or need (as opposed to शब्दलक्षण); लोके कर्मार्थलक्षणम् Ms.11.1.26.

-लाभः acquisition of wealth.

-लोभः avarice.

-वशः power in the form of discrimination and knowledge. अर्थवशात् सप्तरूपविनिवृत्ताम् Sāvk.65.

-वादः 1 declaration of any purpose.

-2 affirmation, declaratory assertion, an explanatory remark, exegesis; speech or assertion having a certain object; a sentence. (It usually recommends a विधि or precept by stating the good arising from its proper observance, and the evils arising from its omission, and also by adducing historical instances in its support; स्तुतिर्निन्दा परकृतिः पुराकल्प इत्यर्थवादः Gaut. Sūt.; said by Laugākṣi to be of 3 kinds:- गुणवादो विरोधे स्यादनु वादो$वधारिते । भूतार्थवादस्तद्धानादर्थ- वादस्त्रिधा मतः; the last kind includes many varieties.)

-3 one of the six means of finding out the tātparya (real aim and object) of any work.

-4 praise, eulogy; अर्थवाद एषः । दोषं तु मे कंचित्कथय U.1.

-विकरणम् = अर्थ- विक्रिया change of meaning.

-विकल्पः 1 deviation from truth, perversion of fact.

-2 prevarication; also ˚वैकल्प्यम्

-विज्ञानम् comprehending the sense, one of the six exercises of the understanding (धीगुण).

-विद् a. sensible, wise, sagacious. भुङ्क्ते तदपि तच्चान्यो मधुहेवार्थविन्मधु Bhāg.11.18.15. विवक्षतामर्थविदस्तत्क्षणप्रतिसंहृताम् Śi.

-विद्या knowledge of practical life; Mb.7.

-विपत्तिः Failing of an aim; समीक्ष्यतां चार्थविपत्तिमार्गताम् Rām.2.19.4.

-विभावक a. money-giver; विप्रेभ्यो$र्थविभावकः Mb.3.33. 84.

-विप्रकर्षः difficulty in the comprehension of the sense.

-विशेषणम् a reprehensive repetition of something uttered by another; S. D.49.

-वृद्धिः f. accumulation of wealth.

-व्ययः expenditure; ˚ज्ञ a. conversant with money-matters.

-शब्दौ Word and sense.

-शालिन् a. Wealthy.

-शास्त्रम् 1 the science of wealth (political economy).

-2 science of polity, political science, politics; अर्थशास्त्रविशारदं सुधन्वानमुपाध्यायम् Rām.2.1.14. Dk.12; इह खलु अर्थशास्त्रकारास्त्रिविधां सिद्धिमुपवर्णयन्ति Mu.3; ˚व्यवहारिन् one dealing with politics, a politician; Mu.5.

-3 science giving precepts on general conduct, the science of practical life; Pt.1.

-शौचम् purity or honesty in money-matters; सर्वेषां चैव शौचानामर्थशौचं परं स्मृतं Ms. 5.16.

-श्री Great wealth.

-संस्थानम् 1 accumulation of wealth.

-2 treasury.

-संग्रहः, -संचयः accumulation or acquisition of wealth, treasure, property. कोशेनाश्रयणी- यत्वमिति तस्यार्थसंग्रहः R.17.6. कुदेशमासाद्य कुतो$र्थसंचयः H.

-संग्रहः a book on Mīmāṁsā by Laugākṣi Bhāskara.

-सतत्त्वम् truth; किं पुनरत्रार्थसतत्त्वम् । देवा ज्ञातुमर्हन्ति MBh. or P.VIII.3.72.

-समाजः aggregate of causes.

-समाहारः 1 treasure.

-2 acquisition of wealth.

-संपद् f. accomplishment of a desired object; उपेत्य संघर्ष- मिवार्थसंपदः Ki.1.15.

-संपादनम् Carrying out of an affair; Ms.7.168.

-संबन्धः connection of the sense with the word or sentence.

-संबन्धिन् a. Concerned or interested in an affair; Ms.8.64.

-साधक a.

1 accomplishing any object.

-2 bringing any matter to a conclusion.

-सारः considerable wealth; Pt.2.42.

-सिद्ध a. understood from the very context (though not expressed in words), inferable from the connection of words.

-सिद्धिः f. fulfilment of a desired object, success. द्वारमिवार्थसिद्धेः R.2.21.

-हानिः Loss of wealth

-हारिन् a. stealing money Ks.

-हर a. inheriting wealth.

-हीन a.

1 deprived of wealth, poor.

-2 unmeaning, nonsensical.

-3 failing.

आक्रान्त p. p.

1 Seized, taken possession of, over- powered, defeated, vanquished, overcome; आक्रान्तविमान- मार्गम् R.13.37 reaching upto; रुजा˚ Pt.5.52; दिदृक्षा˚ हृदयः Dk.141 seized with; आतपाक्रान्तो$$यमुद्देशः M.3 ex- posed to heat; आक्रान्तपूर्वमिव भुजङ्गम् R.9.79 trodden or trampled under foot; filled with, full of, occupied, covered, overspread; शुशुभे तेन चाक्रान्तं मङ्गलायतनं महत् R.17.29; Bh.2.18; वलिभिर्मुखमाक्रान्तम् Bh.3.14,62; U.2.2; Mv.5.4; Śi.1.7; H.1.22; Dk.141; K.55; Ve.2.27; ˚मति having the mind engrossed or occupied; U.5.19; Māl.9.49; so मदन˚, भय˚, शोक˚ &c.

-2 Loaded (as with a burden); pressed by; शैला- क्रान्तेन यो मुक्तस्तस्यारावः सुदारुणः Rām.7.16.36. भाराक्रान्ता वसुन्धरा Mk.8.6; K.118; साक्रान्ता जघनस्थलेन गुरुणा गन्तुं न शक्ता Amaru.34.

-3 Surpassed, eclipsed, superseded; R.1.38, Ve.5, आक्रान्ता तिलकक्रियापि तिलकैः M.3.5.

-4 Obtained, possessed of; वर्णान्तराक्रान्तपयोधराग्राम् R.14. 27; Ki.11.7.

-5 Accompanied, attended.

-6 Pained, distressed.

-7 Graced, adorned, decorated; न खलु नरके हाराक्रान्तं घनस्तनमण्डलम् (शरणम्) Bh.1.67.

-8 Seated, ridden; निर्ययुस्तुरगाक्रान्ताः Rām.6.127.13.

-Comp. -नायका (In drama) One whose lover is won or kept in obedience.

-मति a. Mentally overcome, deeply impressed.

क्रीड् 1. P. (क्रीडति, क्रीडित)

1 To play, amuse oneself; वानराः क्रीडितुमारब्धाः Pt.1; एष क्रीडति कूपयन्त्रघटिकान्यायप्रसक्तो विधिः Mk.1.59; जक्षन् क्रीडन् रममाणः Ch. Up.8.12.3.

-2 To gamble, play at dice; बहुविधं द्यूतं क्रीडतः Mk.2; नाक्षैः क्रीडेत्कदाचिद्धि Ms.4.74; Y.1.138.

-3 To jest, joke or trifle with; सद्वृत्तस्तनमण्डलस्तव कथं प्राणैर्मम क्रीडति Gīt.3; क्रीडिष्यामि तावदेनया V.3; एवमाशाग्रहग्रस्तैः क्रीडन्ति धनिनो$र्थिभिः H.2.23; Pt.1.187; Mk.3. With अनु (Ātm.) to play, sport, amuse oneself; साध्वनुक्रीडमानानि पश्य वृन्दानि पक्षिणाम् Bk.8.1.

-आ, -परि, -सम् [Ā. क्रीडो$नुसंपरिभ्यश्च P.I.3.21] to play &c.; संक्रीडन्ते मणिभिर्यत्र कन्याः Me.69; but क्रीड् with सं is Paras. in the sense of 'making a noise'; त्वन्नामवर्णा इव कर्णपीता मयास्य संक्रीडति चक्रचक्रे N.3.5; संक्रीडन्ति शकटानि Mbh. 'the carts creak'.

मण्डल a. [मण्ड्-कलच्] Round, circular; मण्डलाग्रा बृसीश्चैव गृहान्याः पृष्ठतो ययुः Rām.5.18.12.

-लः 1 circular array of troops.

-2 A dog.

-3 A kind of snake.

-लम् 1 A circular orb, globe, wheel, ring, circumference, any- thing round or circular; न्यग्रोधं च सुमण्डलम् Mb.12.169. 12; करालफणमण्डलम् R.12.98; आदर्शमण्डलनिभानि समुल्लसन्ति Ki. 5.41; स्फुरत्प्रभामण्डलया चकाशे Ku.1.24; so रेणुमण्डल, छाया- मण्डल, चापमण्डल, मुखमण्डल, स्तनमण्डल &c.

-2 The charmed circle (drawn by a conjurer); मण्डले पन्नगो रुद्धो मन्त्रैरिव महाविषः Rām.2.12.5; जानन्ति तन्त्रयुक्तिं यथास्थितं मण्डलमभि- लिखन्ति Mu.2.1.

-3 A disc, especially of the sun or moon; तेनातपत्रामलमण्डलेन R.16.27; अपर्वणि ग्रहकलुषेन्दुमण्डला (विभावरी) M.4.15; दिनमणिमण्डलमण्डन भवखण्डन ए Gīt.1.

-4 The halo round the sun or moon.

-5 The path or orbit of a heavenly body.

-6 A multitude, group, collection, assemblage, troop, company; एवं मिलितेन कुमारमण्डलेन Dk.; अखिलं चारिमण्डलम् R.4.4.

-7 Society, association.

-8 A great circle.

-9 The visible horizon.

-1 A district or province.

-11 A surrounding district or territory.

-12 (In politics) The circle of a king's near and distant neighbours; मण्डलचरितम् Kau. A. 1.1.1; सततसुकृती भूयाद् भूपः प्रसादितमण्डलः Ve.6.44; उपगतो$पि च मण्डलनाभिताम् &c. R.9.15. (According to Kāmandaka quoted by Malli. the circle of a king's near and distant neighbours consists of twelve kings:-- विजिगीषु or the central monarch, the five kings whose dominions are in the front, and the four kings whose dominions are in the rear of his kingdom, the मध्यम or intermediate, and उदासीन or indifferent king. The kings in the front as well as in the rear are designated by particular names; see Malli. ad loc; cf. also Śi. 2.81. and Malli. thereon. According to some the number of such kings is four, six, eight, twelve or even more; see Mit. on Y.1.345. According to others, the circle consists of three kings only:-- the प्राकृतारि or natural enemy, (the sovereign of an adjacent country), the प्राकृतमित्र natural ally, (the sovereign whose domi- nions are separated by those of another from the country of the central monarch with whom he is allied), and प्राकृतोदासीन or the natural neutral, (the sovereign whose dominions lie beyond those of the natural ally).

-13 A particular position of the feet in shooting.

-14 A kind of mystical diagram used in invoking a divinity.

-15 A division of the Ṛigveda (the whole collection being divided into 1 Maṇḍalas or eight Aṣṭakas).

-16 A kind of leprosy with round spots.

-17 A kind of perfume.

-18 A circular bandage (in surgery).

-19 A sugar-ball, sweetmeat.

-2 Sexual dalliance; नानाविचित्र- कृतमण्डलमावहन्तीम् Bil. Ch. (उत्तरपीठिका) 38.

-21 A circular gait; हय इव मण्डलमाशु यः करोति Rām.6.33.35; Mb.3. 19.8.

-22 A play-board (द्यूते शारीस्थापनपट्टम्); Mb.8.74. 15.

-ली 1 A circle, orb &c.

-2 A group, assemblage; तन्मोचनाय तेनाशु प्रेरिता शिष्यमण्डली Bm.1.648.

-3 Walking round, circular motion.

-4 Bent grass (दूर्वा).

-Comp. -अग्र a. round-pointed. (

-ग्रः) a bent or crooked sword, scimitar. (

-ग्रम्) a surgeon's circular knife.

-अधिपः, -अधीशः, -ईशः, -ईश्वरः 1 the ruler or governor of a district or province.

-2 a king, sovereign.

-आवृत्तिः f. circular movement; भ्रमिषु कृतपुटान्तर्मण्डला- वृत्तिचक्षुः U.3.19.

- आसन a. sitting in a circle.

-उत्तमम् a principal kingdom or district.

-कविः a bad poet.

-कार्मुक a. having a circular bow.

-नाभिः the centre of a circle.

-नृत्यम् a circular dance, dance in a ring.

-न्यासः describing a circle.

-पुच्छकः a kind of insect.

-बन्धः the formation of a circle or roundness.

-भागः an arc.

-माडः a pavilion.

-वटः the fig-tree forming a circle.

-वर्तनम् drawing figures with some powder (Mar. रांगोळी घालणें); संमार्जनोपलेपाभ्यां गृहमण्डलवर्तनैः Bhāg. 7.11.26.

-वर्तिन् m. a ruler of a small province; स तुल्यातिशयध्वंसं यथा मण्डलवर्तिनाम् Bhāg.11.3.2.

-वर्षः rain over the whole of a king's territory, general rain-fall.

-वाटः a garden.

मुक्ता 1 A pearl; हारो$यं हरिणाक्षीणां लुठति स्तनमण्डले । मुक्तानामप्यवस्थेयं के वयं स्मरकिङ्कराः Amaru.138 (where मुक्तानां means also 'of absolved saints'); Śukra.4.157. (Pearls are said to be produced from various sources, but particularly from oyster-shells:- करीन्द्रजीमूतवराहशङ्ख- मत्स्याहिशुक्त्युद्भववेणुजानि । मुक्ताफलानि प्रथितानि लोके तेषां तु शुक्त्यु- द्भवमेव भूरि ॥ Malli.).

-2 A harlot, courtezan.

-3 N. of a plant (रास्ना).

-Comp. -अगारः, -आगारः the pearl- oyster; लुठन्मुक्तागारे भवति परलोकं गतवतो । हरेरद्य द्वारे शिव शिव शिवानां कलकलः Bv.1.32 (v. l.).

-आकारता the state of having the shape of a pearl; मुक्ताकारतया तदेव नलिनीपत्रस्थितं राजते.

-आवलिः, -ली f.,

-कलापः a pearl- necklace.

-गुणः a pearl-necklace, string of pearls; एकं मुक्तागुणमिव भुवः स्थूलमध्येन्द्रनीलम् Me.48; R.16.18.

-जालम् a string or zone of pearls; मुक्ताजालं चिरपरिचितं त्याजितो दैवगत्या Me.98.

-दामन् n. a string of pearls.

-दिश् the quarter or cardinal point just quitted by the sun.

-पटलम् a mass of pearls.

-पुष्पः a kind of jasmine.

-प्रसूः f. the pearl-oyster.

-प्रालम्बः a string of pearls.

-फलम् 1 a pearl; अनेन पर्यासयताश्रुबिन्दून् मुक्ताफलस्थूलतमान् स्तनेषु R.6.28;16.62; Ku.1.6.

-2 a kind of flower.

-3 the custard-apple.

-4 camphor.

-5 N. of a work on Bhakti by Bopadeva; चतुरेण चतुर्वर्ग- चिन्तामणिवणिज्यया । हेमाद्रिर्बोपदेवेन मुक्ताफलमचीकरत् ॥

-मणिः, -रत्नम् a pearl. ˚सरः a necklace of pearls; अयं तावद्बाष्प- स्त्रुटित इव मुक्तामणिसरः U.1.29.

-मातृ f. the pearl-oyster.

-लता, -स्रज् f.,

-हारः a pearl-necklace.

-शुक्तिः, -स्फोटः the pearl-oyster.

वसनम् [वस्-आधारे ल्युट्]

1 Dwelling, residing, staying.

-2 A house, residence.

-3 Dressing, clothing, covering.

-4 A garment, cloth, dress, clothes; वसने परिधूसरे वसाना Ś.7.21; उत्सङ्गे वा मलिनवसने सौम्य निक्षिप्य वीणाम् Me.88,43.

-5 An ornament worn (by women) round the loins, (probably for रसना).

-6 Siege.

-7 A leaf of the cinnamon tree.

-ना (in comp.)

1 Clothed in.

-2 Surrounded by; समुद्रवसने देवि पर्वतस्तनमण्डले.

-3 Engrossed by.

-Comp. -पर्यायः change of clothes.

-सद्मन् a tent.

शालिन् a. (

-नी f.) (usually at the end of comp.)

1 Endowed with, possessed of, possessing, shining or resplendent with; अलघूपलपङ्क्तिशालिनीः परितो रुद्धनिरन्तराम्बराः Śi.16.76; Ki.2.31;7.28,55;8.17; विलासिनीनां स्तनशालिनीनामलंक्रियन्ते स्तनमण्डलानि Ṛs.4.2.

-2 Domestic.

-3 Well-behaved; दयालुः शालिनीमाह शुक्लाभिव्याहृतं स्मरन् Bhāg.3.24.1.

सत् a. (

-ती f.)

1 Being, existing, existent; सन्तः स्वतः प्रकाशन्ते गुणा न परतो नृणाम् Bv.1.12; सत्कल्पवृक्षे वने Ś.7.12.

-2 Real, essential, true; Bṛi. Up.2.3.1.

-3 Good, virtuous, chaste; सती सती योगविसृष्टदेहा Ku.1. 21; Ś.5.17.

-4 Noble, worthy, high; as in सत्कुलम्.

-5 Right, proper.

-6 Best, excellent.

-7 Venerable, respectable.

-8 Wise, learned.

-9 Handsome, beautiful.

-1 Firm, steady. -m. A good or virtuous man, a sage; आदानं हि विसर्गाय सतां वारिमुचामिव R.4.86; अविरतं परकार्यकृतां सतां मधुरिमातिशयेन वचो$मृतम् Bv.1.113; Bh.2. 78; R.1.1. -n.

1 That which really exists, entity, existence, essence.

-2 The really existent truth, reality.

-3 Good; as in सदसत् q. v.

-4 Brahman or the Supre- me Spirit.

-5 Ved. Water.

-6 The primary cause (कारण); य ईक्षिता$हं रहितो$प्यसत्सतोः Bhāg.1.38.11.

-7 (In gram.) The termination of the present parti- ciple. (सत्कृ means

1 to respect, treat with respect, receive hospitably.

-2 to honour, worship, adore.

-3 to adorn.)

-Comp. -अञ्जनम् (सदञ्जनम्) calx of brass.

-अर्थः (सदर्थः) a matter in question.

-असत् (सदसत्) a.

1 existent and non-existent, being and not being.

-2 real and unreal.

-3 true and false.

-4 good and bad, right and wrong.

-5 virtuous and wicked. (-n. du.)

1 entity and non-entity.

-2 good and evil, right and wrong. ˚विवेकः discrimination bet- ween good and evil, or truth and falsehood. ˚व्यक्तिहेतुः the cause of discrimination between the good and bad; तं सन्तः श्रोतुमर्हन्ति सदसद्व्यक्तिहेतवः R.1.1.

-आचारः (सदाचारः) 1 good manners, virtuous of moral con- duct.

-2 approved usage, traditionary observances, immemorial custom; यस्मिन् देशे य आचारः पारंपर्यक्रमागतः । वर्णानां सान्तरालानां स सदाचार उच्यते ॥ Ms.2.18.

-आत्मन् a. (

सदात्मन्) virtuous, good.

-आनन (सदानन) a. fair-faced.

-उत्तरम् (सदुत्तरम्) a proper or good reply.

-करणम् funeral obsequies.

-कर्तृ m. an epithet of Viṣṇu.

-कर्मन् n.

1 a virtuous or pious act.

-2 virtue, piety.

-3 funeral obsequies.

-4 expia- tion.

-5 hospitality.

-काण्डः a hawk, kite.

-कारः 1 a kind or hospitable treatment, hospitable recep- tion; सत्कारमानपूजार्थं तपो दम्भेन चैव यत् । क्रियते तदिह प्रोक्तं राजसं चलमध्रुवम् ॥ Bg.17.18.

-2 reverence, respect.

-3 care, attention.

-4 a meal.

-5 a festival, religious observance.

-कार्यम् (in Sāṁkhya phil.) the necessary existence of an effect. ˚वाद the doctrine of the actual existence of an effect (in its cause).

-कुल a good or noble family.

-कुलीन a. nobly born, of noble descent.

-कृत a.

1 done well or properly.

-2 hospitably recei- ved or treated.

-3 revered, respected, honoured.

-4 worshipped. adored.

-5 entertained.

-6 welcomed. (

-तः) an epithet of Śiva.

(-तम्) 1 hospitality.

-2 respect.

-3 virtue, piety.

-कृतिः f.

1 treating with respect, hospitality, hospitable reception.

-2 virtue, morality.

-क्रिया 1 virtue, goodness; शकुन्तला मूर्तिमती च सत्क्रिया Ś.5.15.

-2 charity, good or virtuous action.

-3 hospitality, hospitable reception; सत्क्रियाविशेषात् Ś.7.

-4 courtesy, salutation.

-5 any purificatory ceremony.

-6 funeral ceremonies, obsequies.

-7 Celebration, decoration; यावदादिशति पार्थिवस्तयोर्निर्गमाय पुरमार्गसत्क्रियाम् R.11.3.

-गतिः f.

(-सद्गतिः) 1 a good or happy state, felicity, beatitude.

-2 The way of good men.

-गुण a. (

सद्गुण) possessed of good qualities, virtuous, (

-णः) virtue, excellence, goodness, good quality.

-घनः (सद्घनः) holy existence.

-2 nothing but existence.

-चरित, -चरित्र a. (

सच्चरित-त्र) well conducted, honest, virtuous, righteous; सूनुः सच्चरितः Bh.2.25. (-n.)

1 good of virtuous conduct.

-2 history or account of the good; Ś.1.

-चारा (सच्चारा) turmeric.

-चिद् (सच्चिद्) the Supreme Spirit. ˚अंशः a portion of existence and thought. ˚आत्मन् m. the soul consisting of entity and thought. ˚आनन्दः

1 'existence or entity, knowledge and joy'; an epithet of the Supreme Spirit or Brahman.

-2 of Viṣṇu.

-जन a. (

सज्जन) good, virtuous, respec- table. (

-नः) a good or virtuous man. ˚गर्हित despised by the virtuous; पुक्कस्यां जायते पापः सदा सज्जनगर्हितः Ms.1. 38.

-धर्मः (सद्धर्मः) true justice.

-पतिः Ved.

1 a lord of good persons or heroes.

-2 N. of Indra.

-पत्रम् the new leaf of a water-lily.

-पथः 1 a good road.

-2 the right path of duty, correct or virtuous conduct.

-3 an orthodox doctrine.

-परिग्रहः acceptance (of gifts) from a proper person.

-पशुः a victim fit for a sacrifice, a good sacrificial victim.

-पात्रम् a worthy or virtuous person. ˚वर्षः bestowing favours on worthy recipients, judicious liberality. ˚वर्षिन् a. having judicious liberality.

-पुत्रः 1 a good or virtuous son.

-2 a son who performs all the prescribed rites in honour of his ancestors. -a. one who has a son; यद्यपि स्यात्तु सत्पुत्रो$प्यसत्पुत्रो$पि वा भवेत् Ms.9.154.

-प्रतिपक्षः (in logic) one of the five kinds of hetvābhāsas or fallacious hetus, a counterbalanced hetu, one along which there exists another equal hetu on the opposite side; यत्र साध्याभावसाधकं हेत्वन्तरं स सत्प्रति- पक्षः; e. g. 'sound is eternal because it is audible'; and also 'sound is non-eternal, because it is a product'; नाप्रामाण्यं मतानां स्यात् केषां सत्प्रतिपक्षवत् N.17.19.

-प्रमुदिता (in Sāṁkhya phil.) N. of one of the 8 perfections.

-भाग्यम् (सद्भाग्यम्) 1 good fortune.

-2 Felicity.

-फलः the pomegranate tree.

-भावः (सद्भावः) 1 existence, being, entity; सद्भावे साधुभावे च सदित्येतत् प्रयुज्यते Bg.17.26.

-2 actual existence, reality.

-3 good disposition or nature, amiability.

-4 quality of goodness.

-5 obtainment (प्राप्ति); देहस्यान्यस्य सद्भावे प्रसादं कर्तुमर्हसि Rām.7.56.9.

-मातुरः (सन्मातुरः) the son of a virtuous mother.

-मात्रः (सन्मात्रः) 'consisting of mere entity', the soul.

-मानः (सन्मानः) esteem of the good.

-मित्रम् (सन्मित्रम्) a good or faithful friend.

-युवतिः f. (

सद्युवतिः) a virtuous maiden.

-वंश (सद्वंश) a. of high birth.

-वचस् n. (

सद्वचस्) an agreeable or pleasing speech.

-वस्तु n.

(सद्वस्तु) 1 a good thing.

-2 a good plot or story; प्रणयिषु वा दाक्षिण्यादथवा सद्वस्तुपुरुषबहुमानात् । शृणुत मनोभिरवहितैः क्रियामिमां कालिदासस्य ॥ V.1.2.

-वादिता (सद्वादिता) true counsel; सद्वादितेवाभिनिविष्टबुद्धौ Ki.17.11.

-विद्य (सद्विद्य) well- educated, having good learning.

-वृत्त a.

(सद्वृत्त) 1 well- behaved, well conducted, virtuous, upright.

-2 perfect- ly circular, well-rounded; सद्वृत्तः स्तनमण्डलस्तव कथं प्राणै- र्मम क्रीडति Gīt.3 (where both senses are intended).

(-त्तम्) 1 good or virtuous conduct.

-2 an agreeable or amiable disposition.

-शील (सच्छील) a.

1 good temper- ed.

-2 benevolent, kindly disposed (towards others).

-संसर्गः, -संनिधानम्, -संगः, -संगतिः, -समागमः com- pany or society of the good, association with the good; तथा सत्संनिधानेन मूर्खो याति प्रवीणताम् H.1; सत्संगजानि निधनान्यपि तारयन्ति U.2.11; सत्संगतिः कथय किं न करोति पुंसाम् Bh.2.23.

-संप्रदायः good tradition.

-संप्रयोगः right application.

-सहाय a. having virtuous friends. (

-यः) a good com- panion.

-सार a. having good sap or essence.

(-रः) 1 a kind of tree.

-2 a poet.

-3 a painter.

-हेतुः (सद्धेतुः) a faultless or valid hetu or middle term.

m. ( orﾠ n. gaṇa ardharcâ̱di ifc. ā orﾠ ī;