Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ब्राह्मणभाष्य

  • 1 ब्राह्मणभाव


    brā́hmaṇa-bhāva
    m. the rank orﾠ condition of a Brāhmaṇa L.

    Sanskrit-English dictionary > ब्राह्मणभाव

  • 2 ब्राह्मणभाष्य


    brā́hmaṇa-bhāshya
    n. N. of wk.

    Sanskrit-English dictionary > ब्राह्मणभाष्य

  • 3 ब्राह्मणभुयिष्ठ


    brā́hmaṇa-bhuyishṭha
    mfn. principally consisting of ( orﾠ containing) Brāhmaṇa R.

    Sanskrit-English dictionary > ब्राह्मणभुयिष्ठ

  • 4 ब्राह्मणभोजन


    brā́hmaṇa-bhojana
    n. the feeding of Brāhmaṇa (as a religious act) ShaḍvBr. GṛS. ;

    - vidhi m. N. of wk.

    Sanskrit-English dictionary > ब्राह्मणभोजन

  • 5 मैत्रायणीब्राह्मणभाष्यदीपिका


    maitrāyaṇī-brāhmaṇa-bhāshyadīpikā
    maitrāyaṇī-brāhmaṇôpanishad
    f. N. of wks.

    Sanskrit-English dictionary > मैत्रायणीब्राह्मणभाष्यदीपिका

  • 6 यजुर्ब्राह्मणभाष्य


    yajur-brāhmaṇa-bhāshya
    n. N. of wks.

    Sanskrit-English dictionary > यजुर्ब्राह्मणभाष्य

  • 7 ब्राह्मण


    brā́hmaṇa
    mfn. relating to orﾠ given by a Brāhman, befitting orﾠ becoming a Brāhman, Brāhmanical AV. TBr. MBh. ;

    (- ṇá) m. one who has divine knowledge (sometimes applied to Agni),
    a Brāhman, a man belonging to the 1st of the 3 twice-born classes andﾠ of the 4 original divisions of the Hindū body
    (generally a priest, but often in the present day a layman engaged in non-priestly occupations although the name is strictly only applicable to one who knows andﾠ repeats the Veda) RV. etc. etc.;
    = brāhmaṇācchaṉsin KātyṠr. ;
    a Brāhman in the second stage (between Mātra andﾠ Ṡrotriya) Hcat. ;
    N. of the 28th lunar mansion L. ;
    (ī) f. seeﾠ brāhmaṇī;
    n. that which is divine, the divine AV. ;
    sacred orﾠ divine power ib. ĀṡvGṛ. ;
    Brāhmanical explanation, explanations of sacred knowledge orﾠ doctrine (esp. for the use of the Brāhmans in their sacrifices) Br. ;
    the Brāhmaṇa portion of the Veda (as distinct from its Mantra andﾠ Upanishad. portion) andﾠ consisting of a class of works called Brāhmaṇas (they contain rules for the employment of the Mantras orﾠ hymns at various sacrifices, with detailed explanations of their origin andﾠ meaning andﾠ numerous old legends;
    they are said by Sāyaṇa to contain two parts:
    1. vidhi, rules orﾠ directions for rites;
    2. artha-vāda, explanatory remarks;
    each Veda has its own Brāhmaṇa, that of the RV. is preserved in 2 works, viz. the Aitareya, sometimes called Āṡvalāyana, andﾠ the Kaushītaki orﾠ Ṡāṇkhāyana-Brāhmaṇa;
    the white Yajur-veda has the Ṡata-patha-Brāhmaṇa;
    the black Yajur-veda has the Taittirīya-Brāhmaṇa which differs little from the text of its Saṃhitā;
    the SV. has 8 Brāhmaṇa, the best known of which are the Prauḍha orﾠ Pañca-viṇṡa andﾠ the Shaḍvinṡa;
    the AV. has one Brāhmaṇa called Go. -patha) Nir. GṛṠrS. etc.;
    the Soma vessel of the Brahman priest RV. AV. ;
    a society orﾠ assemblage of Brāhmans, a conclave W. ;
    - ब्राह्मणकल्प
    - ब्राह्मणकाम्या
    - ब्राह्मणकारक
    - ब्राह्मणकुमार
    - ब्राह्मणकुल
    - ब्राह्मणकृत
    - ब्राह्मणगृह
    - ब्राह्मणघ्न
    - ब्राह्मणचाण्डाल
    - ब्राह्मणज
    - ब्राह्मणजात
    - ब्राह्मणजाति
    - ब्राह्मणजीविका
    - ब्राह्मणजुष्ट
    - ब्राह्मणडिम्भ
    - ब्राह्मणतर्पण
    - ब्राह्मणता
    - ब्राह्मणत्रा
    - ब्राह्मणत्व
    - ब्राह्मणदारिका
    - ब्राह्मणद्रव्य
    - ब्राह्मणद्वेषिन्
    - ब्राह्मणधन
    - ब्राह्मणनिन्दक
    - ब्राह्मणपञ्चिका
    - ब्राह्मणपद्धति
    - ब्राह्मणपथ
    - ब्राह्मणपाल
    - ब्राह्मणपुत्रक
    - ब्राह्मणप्रसङ्ग
    - ब्राह्मणप्रातिवेश्य
    - ब्राह्मणप्रिय
    - ब्राह्मणब्रुव
    - ब्राह्मणभाव
    - ब्राह्मणभाष्य
    - ब्राह्मणभुयिष्ठ
    - ब्राह्मणभोजन
    - ब्राह्मणमहिमादर्श
    - ब्राह्मणमुखीन
    - ब्राह्मणयज्ञ
    - ब्राह्मणयष्टिका
    - ब्राह्मणयष्टी
    - ब्राह्मणरूपभृत्
    - ब्राह्मणलक्षण
    - ब्राह्मणलिङ्ग
    - ब्राह्मणवचन
    - ब्राह्मणवत्
    - ब्राह्मणवध
    - ब्राह्मणवर
    - ब्राह्मणवर्चस
    - ब्राह्मणवाक्य
    - ब्राह्मणवाचन
    - ब्राह्मणविधि
    - ब्राह्मणविलाप
    - ब्राह्मणविहित
    - ब्राह्मणवेदम्
    - ब्राह्मणश्रमणन्याय
    - ब्राह्मणसंस्थ
    - ब्राह्मणसत्तम
    - ब्राह्मणसंतर्पण
    - ब्राह्मणसर्वस्व
    - ब्राह्मणसव
    - ब्राह्मणसात्
    - ब्राह्मणस्तुति
    - ब्राह्मणस्व
    - ब्राह्मणस्वर
    - ब्राह्मणहित

    Sanskrit-English dictionary > ब्राह्मण

  • 8 अग्र _agra

    अग्र a. [अङ्ग्-रन् नलोपः Uṇ.2.28]
    1 First, foremost, chief, best, prominent, principal, pre-eminent; ˚महिषी chief queen; ˚वातमासेवमाना M.1. front (and hence, fresh) breeze; ˚आसनम् chief seat, seat of honour; माम- ग्रासनतो$वकृष्टमवशं ये दृष्टवन्तः पुरा Mu.1.12.
    -2 Excessive, over and above, surplus; supernumerary, projecting (अधिक).
    -ग्रः Setting mountain; अग्रसानुषु नितान्तपिशङ्गैः Ki.9.7.
    -ग्रम् 1 (a) The foremost or topmost point, tip, point (opp. मूलम्, मध्यम्); (fig.) sharpness, keenness; धर्मस्य ब्राह्मणो मूलम् मग्रं राजन्य उच्यते Ms.11.83; दर्व्याम् अग्रं मूलम् मध्यम् &c.; नासिका˚ tip of the nose; सूचि˚ &c.; समस्ता एव विद्या जिह्वाग्रे$भवन् K.346 stood on the tip of the tongue; अमुष्य विद्या रसनाग्रनर्तकी N.1.5. (b) Top, summit, surface; कैलास˚, पर्वत˚, &c.
    -2 Front, van; अग्रे कृ put in the front or at the head; तामग्रे कृत्वा Pt.4. See अग्रे.
    -3 The best of any kind; स्यन्दनाग्रेण with the best of chariots; प्रासादाग्रैः Rām.
    -4 Superiority, excellence (उत्कर्ष); अग्रादग्रं रोहति Tāṇḍya.
    -5 Goal, aim, resting place (आलम्बनम्); मनुमेकाग्रमासीनम् Ms.1.1, See ˚भूमि also.
    -6 Beginning, See अग्रे.
    -7 A multitude, assemblage.
    -8 Overplus, excess, surplus; साग्रं स्त्रीसहस्रम् Rām. 1 women and more; so साग्रकोटी च रक्षसाम्.
    -9 A weight = पल q. v.
    -1 A measure of food given as alms (ब्राह्मणभोजनम् occurring in अग्रहार); प्रयतो ब्राह्मणाग्रे यः श्रद्धया परया युतः । Mb.13.65.13.
    -11 (Astr.) Amplitude of the sun (˚ग्रा, अग्रका also). cf....अग्रमालम्बने$धिके । पुरोपरिप्रान्ताद्येषु न पुंसि प्रमिताशने । Nm.
    -12 Forepart of time; नैवेह किंचनाग्र आसीत् Bṛi. Up.1.2.1. In compounds as first member meaning 'the forepart', 'front', 'tip' &c.; e. g. ˚अक्चयः First procurement (cf. Daṇḍa- viveka G. O. S.52, p.43). ˚पादः -चरणः the forepart of the foot, toe; so ˚हस्तः, ˚करः, ˚पाणिः &c.; ˚सरोरूहम् the topmost lotus. पद्मानि यस्याग्रसरोरुहाणि Ku.1.16. ˚कर्णम् Tip-ear; top of the ear; Mātaṅga L.5.7. ˚कायः forepart of the body; so ˚नखम्, ˚नासिका tip of the nail, nose &c., -adv. In front, before, ahead.
    -Comp. -अंशुः [अग्रम् अंशोः] the focal point.
    -अक्षि n. [कर्म.] sharp or pointed vision, side-look (अपाङ्गवीक्षण); अग्राक्ष्णा वीक्षमाणस्तु तिर्यग् भ्रातरमब्रवीत् Rām.
    -अद्वन् a. having precedence in eating.
    -अनी (णी) कः (कम्) vanguard; दीर्घाल्लँघूंश्चैव नरानग्रानीकेषु योधयेत् Ms.7.193; [अग्राणीकं रघुव्याघ्रौ राक्षसानां बभञ्जतुः Rām.
    -अयणीयम [अग्रं श्रेष्टं अयनं ज्ञानं तत्र साधु छ].
    1 N. of a Buddhistic tenet (उत्पादपूर्वमग्रायणीयमथ वीर्यता प्रवादः स्यात् -हेमचन्द्रः).
    -2 title of the second of the fourteen oldest Jain books (Pūrvas).
    -अवलेहितम् [अग्रम् अव- लेहितम् आस्वादितं यस्य] food at a Śrāddha ceremony, the chief part of which has been tested.
    -आसनम् First seat of honour; मामग्रासनतो$वकृष्टमवशम् Mu.1.12.
    -उत्सर्गः taking a thing by leaving its first portion in con- formity with the rule of laying by nothing for the next day (i. e. the rule of non hoarding); cf. Daṇḍaviveka G. O. S.52, pp.43-44.
    -उपहरणम् first supply.
    -उपहरणीय a. [अग्रे उपह्रियते कर्मणि अनीयर्]
    1 that which is first offered or supplied.
    -2 [अग्रम् उपह्रियते यस्मै हृ- संप्रदाने अनीयर्] श्राद्धाद्यर्थमुपकल्पितस्य अन्नादेरग्रे दानोद्देश्यः वास्तु- देवादिः Tv.
    -करः 1 = अग्रहस्तः q. v.
    -2 the focal point.
    -केशः front line of hair; ˚शेषु रेणुः अपहरति K.86.
    -गः [अग्रे गच्छतीति, गम्-ड] a leader, a guide; taking the lead; marching foremost.
    -गण्य a. [अग्रे गण्यते$सौ] foremost, to be ranked first; शमनभवनयाने यद्भवानग्रगण्यः Mahān.
    -गामिन् a. [अग्रे गच्छति] a leader; प्रष्ठो$ग्रगामिनि P.VIII.3.92.
    -ज a. [अग्रे जायते; जन्-ड.] first born or produced; आनन्देनाग्रजेनेव R.1.78.
    (-जः) 1 the first born, an elder brother; सुमतिं ममाग्रजमवगच्छ M.5; अस्त्येव मन्युर्भरताग्रजे मे R.14.73.
    -2 a Brāhmaṇa. (
    -जा) an elder sister; so ˚जात, ˚जातक, ˚जाति.
    -जङ्घा the forepart of the calf.
    -जन्मन् m. [अग्रे जन्म यस्य सः]
    1 the first-born, an elder brother; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य Dk.2.
    -2 a Brāhmaṇa (वर्णेषु मध्ये अग्रजातत्वात्, or अग्रात् प्रधानाङ्गात् मुखात् जातत्वात्, ब्राह्मणो$स्य मुखमासीत्, तस्मात् त्रिवृत् स्तोमानां मुखम... अग्निर्देवतानां ब्राह्मणो मनुष्याणाम्; तस्माद् ब्राह्मणो मुखेन वीर्यं करोति मुखतो हि सृष्टः Tāṇḍya); अतिवयसमग्रजन्मानम् K.12; अवो- चत् ˚न्मा Dk.13.3; N. of Brahmā, as he was the first to be born in the waters. cf. अग्रजन्मा द्विजे ज्येष्ठभ्रातरि ब्रह्मणि स्मृतम् Nm.
    -जिह्वा the tip of the tongue.
    -ज्या (astr.) the sign of the amplitude.
    -दानिन् [अग्रे दानम् अस्य; अग्र- दान-इनि] a (degraded) Brāhmaṇa who takes presents offered in honour of the dead (प्रेतोद्देशेन यद्दानं दीयते तत्प्रति- ग्राही); लोभी विप्रश्च शूद्राणामग्रेदानं गृहीतवान् । ग्रहणे मृतदानानां (ग्रहणात्तिलदानानां Tv.) अग्रदानी बभूव सः ॥
    -दानीयः [अग्रे दानमर्हति छ] = अग्रदानिन्.
    -दूतः a harbinger; कृष्णाक्रोधा- ग्रदूतः Ve.1.22; ˚दूतिका Dk.2; महीपतीनां प्रणयाग्रदूत्यः R.6.12;
    -देवी the chief queen; समग्रदेवीनिवहाग्र- देवी... । Bu.ch.1.15.
    -धान्यम a cereal grain. (Mar. जोंधळा), Holcus soraghum or Holcus spicatus. (Mar. बाजरी).
    -निरूपणम् predestination; prophecy, deter- mining beforehand.
    -नीः (णीः) [अग्रे नीयते असौ नी-क्विप्, णत्वम्]
    1 a leader, foremost, first, chief; ˚णी- र्विरागहेतुः K.195; अप्यग्रणीर्मन्त्रकृतामृषीणाम् R.5.4. chief.
    -2 fire.
    -पर्णी [अग्रे पर्णं यस्याः सा-ङीप्] cowage, Carpopo- gon Pruriens (अजलोमन्). [Mar. कुयली].
    -पातिन् a. [अग्रे आदौ पतति; पत्-णिनि] happening beforehand, ante- cedent; [˚तीनि शुभानि निमित्तानि K.65.
    -पादः the fore- part of the foot; toes; नवकिसलयरागेणाग्रपादेन M.3.12; ˚स्थिता standing on tiptoe. Ś.5.
    -पाणिः = ˚हस्तः q. v.
    -पूजा the highest or first mark of reverence or respect; ˚जामिह स्थित्वा गृहाणेदं विषं प्रभो Rām.
    -पेयम् precedence in drinking.
    -प्रदायिन् a. giving in advance; तेषामग्र- प्रदायी स्याः कल्पोत्थायी प्रियंवदः Mb.5.135.35.
    -बीज a. [अग्रं शाखाग्रं बीजमुत्पादकं यस्य] growing by means of the tip or end of branches, growing on the stock or stem of another tree, such as 'कलम' in Mar. (
    -जः) a viviparous plant.
    -भागः [कर्म.]
    1 the first or best part (श्राद्धादौ प्रथममुद्धृत्य देयं द्रव्यम्)
    -2 remnant, remainder (शेषभाग).
    -3 fore-part, tip, point.
    -4 (astr.) a degree of amplitude.
    -भागिन् a. [अग्र- भागो$स्यास्ति; अस्त्यर्थे इनि] first to take or claim (the remnant); अलङ्क्रियमाणस्य तस्य अनुलेपनमाल्ये ˚गी भवामि V. 5, claiming the first share of the remnant etc.
    -भावः precedence. उदारसंख्यैः सचिवैरसंख्यैः कृताग्रभावः स उदाग्रभावः Bu.ch.I.15.
    -भुज् a.
    1 having precedence in eating. स तानग्रभुजस्तात धान्येन च धनेन च Mb.1.178.12.
    -2 gluttonous, voracious (औदरिक).
    -भूः [अग्रे भवति भू-क्विप्] = ˚ज.
    -भूमिः f.
    1 goal of ambition or ob- ject aimed at; ततो$ग्रभूमिं व्यवसायासिद्धेः Ki.17.55; त्वमग्र- भूमिर्निरपायसंश्रया Śi.1.32 (प्राप्यस्थानम्).
    -2 the topmost part, pinnacle; विमान˚ Me.71.
    -महिषी the prin- cipal queen.
    -मांसम् [अग्रं भक्ष्यत्वेन प्रधानं मांसम्] flesh in the heart, the heart itself; ˚सं चानीतं Ve.3.2. morbid protuberance of the liver.
    -यणम् [अग्रम् अयनात् उत्तरायणात् णत्वं शकं˚ तद्विधानकालो$स्य अच् (?) Tv.] a kind of sacrificial ceremony. See आग्रयण.
    -यान a. [अग्रे यानं यस्य, या-ल्युट्] taking the lead, foremost. (
    -नम्) an army that stops in front to defy the enemy. मनो$ग्रयानं वचसा निरुक्तं नमामहे Bhāg.8.5.26.
    -यायिन् a. [अग्रे यास्यति या-णिनि] taking the lead, leading the van; पुत्रस्य ते रणशिरस्ययमग्रयायी Ś.7.26. मान- धनाग्रयायी R.5.3,5.62.18.1.
    -योधिन् [अग्रे स्थित्वा युध्यते] the principal hero, champion राक्षसानां वधे तेषां ˚धी भविष्यति Rām.; so ˚वीर; कर्मसु चाग्रवीरः.
    -रन्ध्रम् opening fore-part; त्रासान्नासाग्ररन्ध्रं विशति Māl.1.1.
    -लोहिता [अग्रं लोहितं यस्याः सा] a kind of pot-herb (चिल्लीशाक).
    -संख्या the first place or rank; पुत्रः समारोपयदग्रसंख्याम् R.18.3.
    -वक्त्रम् N. of a surgical instrument, Suśr.
    -वातः fresh breeze; अग्रवातमासेवमाना M.1.
    -शोमा towering beauty or the beauty of the peaks; कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् । Bu. ch.1.3.
    -संधानी [अग्रे फलोत्पत्तेः प्राक् संधी- यते ज्ञायते $नया कार्यम् Tv.] the register of human actions kept by Yama (यत्र हि प्राणिवर्गस्य प्राग्भवीयकर्मानुसारेण शुभा- शुभसूचकं सर्वं लिख्यते सा यमपञ्जिका).
    -सन्ध्या early dawn; कर्कन्धूनामुपरि तुहिनं रञ़्जयत्यग्रसन्ध्या Ś.4. v.1.
    -सर = यायिन् taking the lead; आयोधनाग्रसरतां त्वयि वीर याते R.5.71.
    -सारा [अग्रं शीर्षमात्रं सारो यस्याः सा]
    1 a sprout which has tips without fruits.
    -2 a short method of counting im- mense numbers.
    -हर a. [अग्रे ह्रियते दीयते$सौ; हृ-अच्]
    1 that which must be given first.
    -2 = अग्रहारिन्.
    -हस्त (˚कर; ˚पाणिः,) the forepart of the hand or arm; अग्रहस्तेन गृहीत्वा प्रसादयैनाम् Ratn.3; forepart of the trunk (of an elephant); often used for a finger or fingers taken collectively; शीतलस्ते ˚स्तः Mk.3; अतिसाध्वसेन वेपते मे ˚स्तः Ratn.1; कुसुमित इव ते ˚स्तः प्रतिभाति M.1.; प्रसारिते ˚स्ते M.4; ˚हस्तात्प्रभ्रष्टं पुष्पभाजनम् Ś.4. slipped from the fingers; also the right hand; अथ ˚हस्ते मुकुलीकृताङ्गुलौ Ku.5.63. (अग्रश्चासौ हस्तश्च Malli.). Ki.5.29.
    -हायनः (णः) [अग्रः श्रेष्ठः हायनो व्रीहिः अत्र, णत्वम्] the beginning of the year; N. of the month मार्गशीर्ष; (मासानां मार्गशीर्षो$हम् Bg. 1.35.); ˚इष्टिः नवशस्येष्टिर्यागभेदः.
    -हारः 1 a grant of land given by kings (to Brāhmaṇas) for sustenance (अग्रं ब्राह्मणभोजनं, तदर्थं ह्रियन्ते राजधनात् पृथक् क्रियन्ते ते क्षेत्रादयः- नीलकण्ठ; क्षेत्रोत्पन्नशस्यादुद्धृत्य ब्राह्मणोद्देशेन स्थाप्यं धान्यादि, गुरुकुला- दावृत्तब्रह्मचारिणे देयं क्षेत्रादि, ग्रामभेदश्च Tv.); अग्रहारांश्च दास्यामि ग्रामं नगरसंमितम् Mb.3.64.4. कस्मिंश्चिदग्रहारे Dk.8.9.
    -2 the first offering in वैश्वदेव Mb.3.234.47.

    Sanskrit-English dictionary > अग्र _agra

  • 9 अदैव _adaiva

    अदैव a. (
    -वी f.)
    1 Not predestined or predetermined (by Gods or by Fate).
    -2 Not connected with the Gods or their action, not divine; अदैवं भोजयेच्छ्राद्धम् Ms.3. 247 (Kull. वैश्वदेवब्राह्मणभोजनरहितम्).
    -3 Unfortunate, ill-fated.

    Sanskrit-English dictionary > अदैव _adaiva

  • 10 मैत्रायणी


    maitrāyaṇī
    f. of 2. maitrāyaṇa q.v.;

    N. of the mother of Pūrṇa Buddh. ;
    of a female teacher Col
    - मैत्रायणीपरिशिष्ट
    - मैत्रायणीपुत्र
    - मैत्रायणीब्राह्मणभाष्यदीपिका
    - मैत्रायणीब्राह्मणोपनिषद्
    - मैत्रायणीशाखा
    - मैत्रायणीसंहिता
    - मैत्रायण्युपनिषद्

    Sanskrit-English dictionary > मैत्रायणी

  • 11 यजुर्


    yajur
    in comp. for yajus

    - यजुरारण्यक
    - यजुरुत्तम
    - यजुर्गति
    - यजुर्ब्राह्मणभाष्य
    - यजुर्मञ्जरी
    - यजुर्मय
    - यजुर्युक्त
    - यजुर्वल्लभा
    - यजुर्वाणीमन्त्र
    - यजुर्विद्
    - यजुर्विधान
    - यजुर्विवाहपद्धति
    - यजुर्वेद
    - यजुर्वेदिन्
    - यजुर्वेदीय

    Sanskrit-English dictionary > यजुर्

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»