-
1 परवश
pára-vaṡamfn. subject to another's will, subdued orﾠ ruled by (comp.), subservient, obedient Mn. Pañc. Hit. ;
ṡâ̱kshepa m. an objection to anything under the pretext of being dependent on another Kāvyâd. II, 150.
-
2 परवश्य
-
3 पर
pára
abl. sg. m. n. párasmāt, - rāt;
loc. párasmin, - re;
nom. pl. m. páre, - rās, - rāsas;
cf. Pāṇ. 1-1, 34; VII, 1, 16; 50)
far, distant, remote (in space), opposite, ulterior, farther than, beyond, on the other orﾠ farther side of, extreme;
previous (in time), former;
ancient, past;
later, future, next;
following, succeeding, subsequent;
final, last;
exceeding (in number orﾠ degree), more than;
better orﾠ worse than, superior orﾠ inferior to, best orﾠ worst, highest, supreme, chief (in the compar. meanings <where alsoﾠ - tara>, with abl., rarely gen. orﾠ ifc.;
exceptionally paraṉṡatam, more than a hundred lit. « an excessive hundred, a hundred with a surplus» R. ;
parāḥkoṭayaḥ Prab. Hcat.) RV. etc. etc.;
strange, foreign, alien, adverse, hostile ib. ;
other than, different from (abl.) Prab. ;
left, remaining Kathās. ;
concerned orﾠ anxious for (loc.) R. ;
m. another (different from one's self), a foreigner, enemy, foe, adversary RV. etc. etc.;
a following letter orﾠ sound (only ifc. mfn. e.g.. ta-para, having t as the following letter, followed by t) RPrāt. Pāṇ. ;
(scil. graha) a subsidiary Soma-graha TS. ;
N. of a king of Kosala with the patr. Āṭṇāra Br. ;
of another king MBh. ;
of a son of Samara Hariv. ;
(sc. prāsāda) of the palace of Mitravindā ib. ;
m. orﾠ n. the Supreme orﾠ Absolute Being, the Universal Soul Up. R. Pur. ;
(ā) f. a foreign country, abroad (?) Kathās. ;
a species of plant L. ;
N. of a sound in the first of its 4 stages L. ;
a partic. measure of time Sāy. ;
N. of a river MBh. VP. (v.l. pārā, veṇā, veṇṇā);
of a goddess (cf. s.v.) n. remotest distance MBh. ;
highest point orﾠ degree ib. ;
final beatitude L. ( alsoﾠ - taram andﾠ parātpara-taram);
the number 10,000,000,000 (as the full age of Brahmā.) VP. ;
N. of partic. Sāmans Kāṭh. ;
any chief matter orﾠ paramount object (ifc. <f. ā> having as the chief object, given up to, occupied with, engrossed in, intent upon, resting on, consisting of, serving for, synonymous with etc. MBh. Kāv. etc.);
the wider orﾠ mare extended orﾠ remoter meaning of a word Jaim. Kull.;
(in logic) genus;
existence (regarded as the common property of all things) W. ;
(am) ind. afterwards, later;
(with abl.) beyond, after (e.g.. paraṉvijñānāt, beyond human knowledge;
astam-ayātp-, after sunset;
mattaḥp-, after me;
ataḥp- orﾠ paramataḥ, after this, farther on, hereafter, next;
itaḥp-, henceforward, from now;
tataḥp- orﾠ tataṡcap-, after that, thereupon;
nâ̱smātp- <for mâ̱sm-p->, no more of this, enough) MBh. Kāv. etc.;
in a high degree, excessively, greatly, completely ib. ;
rather, most willingly, by all means ib. ;
I will, so be it Divyâ̱v. ;
at the most, at the utmost, merely, no more than, nothing but ib. ;
but, however, otherwise ( paraṉtu orﾠ paraṉkiṉtu id.;
yadip-, if at all, perhaps, at any rate;
na-p-, not-but;
napñparaṉ-api, not only-but alsoﾠ;
pñparaṉna-apina, not only not-but not even;
napñparaṉ-yāvat, not only-but even) ib. ;
( páreṇa) ind. farther, beyond, past (with acc.) RV. etc. etc.;
thereupon, afterwards, later than, after (with abl. orﾠ gen.). Mn. MBh. etc.;
( paré) ind. later, farther, in future, afterwards RV. MBh. Kāv. ;
+ cf. Zd. para;
Gk. πέρα, πέραν;
Lat. peren-die;
Goth. faírra;
Germ. fern;
Eng. far andﾠ fore
para2) in comp. for - ras
- परकथा
- परकरगत
- परकर्मन्
- परकलत्र
- परकायप्रवेशन
- परकार्य
- परकाल
- परकृति
- परकृत्य
- परक्रम
- परक्राथिन्
- परक्रान्ति
- परक्षुद्रा
- परक्षेत्र
- परखातक
- परगत
- परगामिन्
- परगुण
- परगृहवास
- परगेहव्
- परग्रन्थि
- परग्लानि
- परचक्र
- परचित्तज्ञान
- परचिन्ता
- परच्छन्द
- परच्छिद्र
- परज
- परजन
- परजन्मन्
- परजात
- परज्ञानमय
- परतङ्गण
- परतत्त्व
- परतन्त्र
- परतम
- परतर
- परतर्कक
- परतर्कुक
- परतल्प
- परतस्
- परता
- परतापन
- परतीर्थिक
- परतोषयितृ
- परत्र
- परत्व
- परदार
- परदुःख
- परदूषण
- परदेवता
- परदेश
- परदोष
- परद्रव्य
- परद्रोह
- परद्वेषिन्
- परधन
- परधर्म
- परध्यान
- परनिन्दा
- परनिपात
- परनिर्मितवशवर्तिन्
- परनिर्वाण
- परंतप
- परपक्ष
- परपत्नी
- परपद
- परपरिग्रह
- परपरिभव
- परपरिवाद
- परपाक
- परपारभूत
- परपिण्ड
- परपुरंजय
- परपुरप्रवेश
- परपुरुष
- परपुष्ट
- परपूरुष
- परपूर्वत्व
- परपूर्वा
- परपौरवतन्तव
- परप्रकाशक
- परप्रणव
- परप्रयोजन
- परप्रवादिन्
- परप्रेष्यत्व
- परबल
- परबलीयस्
- परब्रह्मन्
- परभाग
- परभाग्य
- परभाव
- परभाषा
- परभू
- परभूत
- परभूमि
- परभूषण
- परभृत्
- परभृत
- परभृतिका
- परभृत्य
- परभेदक
- परभेदन
- परमणि
- परमत
- परमद
- परमन्त्र
- परमन्थु
- परमन्यु
- परमर्म
- परमात्र
- परमार
- परमुखचपेटिका
- परमृत्यु
- परमोक्षनिरासकारिका
- परम्पर
- परम्परा
- परपराक
- परपरित
- परपरीण
- परयुवतिग
- परयोषित्
- पररमण
- परराष्ट्र
- पररूप
- परलोक
- परवत्
- परवर्ग
- परवल्लभ
- परवश
- परवश्य
- परवस्तु
- परवाच्य
- परवाणि
- परवाद
- परवारण
- परवित्त
- परवीरहन्
- परवेश्मन्
- परव्याक्षेपिन्
- परव्यूहविनाशन
- परव्रत
- परशक्ति
- परशरीरावेश
- परशासन
- परशिव
- परशुचि
- परश्री
- परश्वस्
- परसंगत
- परसंचारक
- परसंज्ञक
- परसम्बन्ध
- परसवर्ण
- परसस्थान
- परसात्कृ
- परसेवा
- परस्त्री
- परस्थान
- परस्व
- परहंस
- परहन्
- परहित
-
4 आत्मन् _ātman
आत्मन् m. [अत्-मनिण् Uṇ 4.152 said to be from अन् to breathe also] 'आत्मा यत्नो धृतिर्बुद्धिः स्वभावो ब्रह्मवर्ष्म च' इत्यमरः1 The soul, the individual soul, the breath, the principle of life and sensation; किमात्मना यो न जितेन्द्रियो भवेत् H.1; आत्मानं रथिनं विद्धि शरीरं रथमेव तु Kaṭh.3.3. (In आत्मा नदी संयमपुण्यतीर्था H.4.87 आत्मन् is compared to a river).-2 Self, oneself; in this sense mostly used reflexively for all three persons and in the singular number, masculine gender, whatever be the gender or number of the noun to which it refers; अनया चिन्तयात्मापि मे न प्रतिभाति Ratn.1; आश्रमदर्श- नेन आत्मानं पुनीमहे Ś.1; गुप्तं ददृशुरात्मानं सर्वाः स्वप्नेषु वामनैः R.1.6,4.35,14.57; Ku.6.2; देवी... प्राप्तप्रसवमात्मानं गङ्गादेव्यां विमुञ्चति U.7.2; गोपायन्ति कुलस्त्रिय आत्मानमात्मना Mb.; K.17; sometimes used in pl. also; आत्मनः स्तुवन्ति Śi.17.19; Māl.8.-3 Supreme deity and soul of the universe, Supreme Soul, Brahman; तस्माद्वा एतस्मादात्मन आकाशः संभूतः T. Up.2.1.1; Ms.1.15,12.24.-4 Essence, nature; काव्यस्यात्मा ध्वनिः S. D., see आत्मक below.-5 Character, peculiarity; आत्मा यक्ष्मस्य नश्यति Rv.1. 97.11.-6 The natural temperament or disposition; Bhāg.11.22.2.-7 The person or whole body (con- sidered as one and opposed to the separate members of it); स्थितः सर्वोन्नतेनोर्वीं क्रान्त्वा मेरुरिवात्मना R.1.14; योस्या- त्मनः कारयिता Ms.12.12; Ki.9.66.-8 Mind, intellect; मन्दात्मन्, नष्टात्मन्, महात्मन् &c. अथ रामः प्रसन्नात्मा श्रुत्वा वायु- सुतस्य ह Rām.6.18.1.-9 The understanding; cf. आत्म- संपन्न, आत्मवत् &c.-1 Thinking faculty, the faculty of thought and reason.-11 Spirit, vitality, courage; त्यक्त्वा$$त्मानमथाब्रवीत् Mb.12.18.6.-12 Form, image; आत्मानमाधाय Ku.3.24 assuming his own form; 2.61; संरोपिते$प्यात्मनि Ś.6.24 myself being implanted in her.-13 A son; 'आत्मा वै पुत्रनामासि' इति श्रुतेः । तस्यात्मा शितिकण्ठस्य Śi.2.61.-14 Care, efforts, pain.-15 The sun.-16 Fire.-17 Wind, air.-18 Mental quality; बाहुश्रुत्यं तपस्त्यागः श्रद्धा यज्ञक्रिया क्षमा । भावशुद्धिर्दया सत्यं संयमश्चात्मसंपदः ॥ Mb.12.167.5. आत्मन् is used as the last member of comp. in the sense of 'made or consisting of'; see आत्मक. The form त्मन् is also found to be used; कृतार्थं मन्यते त्मानं Mb. [cf. Gr. atmos, aitmen]-Comp. -अधीन a.1 dependent on oneself, independent.-2 sentient, existing.(-नः) 1 a son.-2 a wife's brother.-3 the jester or विदूषक (in dramatic literature).-अनुरूप a. worthy of oneself; तस्यामात्मानुरूपायामात्मजन्मसमुत्सुकः Ku. 1.18; R.1.33.-अनुगमनम् peronal attendance; शश्वदा- त्मानुगमनेन गाम् R.1.88.-अपहारः concealing oneself; कथं वा आत्मापहारं करोमि Ś.1.-अपहारकः one who pre- tends to belong to a higher class than his own, an impostor, a pretender; यो$न्यथा सन्तमात्मानमन्यथा सत्सु भाषते । स पापकृत्तमो लोके स्तेन आत्मापहारकः ॥ Ms.4.255.-आदिष्ट a. self-counselled. (-ष्टः) a treaty dictated by the party wishing it himself; स्वसैन्येन तु संघानमात्मादिष्ट उदाहृतः H.4.121.-आनन्द a. Rejoicing in the soul or Supreme Spirit; आत्ममिथुनः आत्मानन्दः Ch. Up.7.25.2.-आराम a.1 striving to get knowledge; (as an ascetic or योगिन्), seeking spiritual knowledge; आत्मारामा विहितरतयो निर्विकल्पे समाधौ Ve.1.23.-2 selfpleased, delighted in self; आत्मारामः फलाशी. see आत्मानन्द Bh.3.93; cf. Bg.5.24.-आशिन् m. a fish supposed to feed on its young, or on the weakest of its species; cf. मत्स्या इव जना नित्यं भक्षयन्ति परस्परम् Rām.-आश्रय a.1 dependent on oneself or on his own mind.-2 About or relating to oneself; कौलीनमात्माश्रयमाचचक्षे R.14.36.(-यः) 1 self dependence.-2 innate idea, abstract knowledge independent of the thing to be known.-ईश्वर a. Self-possessed, master of self; आत्मेश्वराणां न हि जातु विघ्नाः समाधिभेदप्रभवो भवन्ति Ku.3.4.-उदयः self-exaltation or elevation; आत्मोदयः परज्यानिर्द्वयं नीतिरितीयति Śi.2.3-उद्भव a. born or produced from oneself.(-वः) 1 a son; आत्मोद्भवे वर्णचतुष्टयस्य R.18.12.-2 Cupid.-3 sorrow, pain.(-वा) 1 daughter.-2 intellect.-3 N. of a plant (माषपर्णी; Mar. रानउडीद).-उपजीविन् m.1 one who lives by his own labour; Ms.7.138.-2 a day-labourer.-3 one who lives by his wife (Kull. on Ms.8.362).-4 an actor, public performer.-उपनिषद् f. N. of an उपनिषद् which treats of the Supreme Spirit.- उपम a. like oneself. (-मः) a son.-औपम्यम् Likeness to self. आत्मौपम्येन सर्वत्र Bg.6.32.-कर्मन् One's own duty; आत्मौपकर्मक्षमं देहं क्षात्रो धर्म इवाश्रितः R.-काम a.1 loving oneself, possessed of self-conceit, proud; आत्मकामा सदा चण्डी Rām.2.7.1.-2 loving Brahman or the Supreme Spirit only; भगवन् वयमात्मकामाः Maitr. Up.7.1.-कार्यम् one's own business, private affair.-कृत a.1 self-executed, done by oneself; पौरा ह्यात्मकृताद्दुःखाद्विप्रमोच्या नृपात्मजैः Rām.2.46.23.-2 done against one's own self; Vāj.8.13.-गत a. produced in one's mind; ˚तो मनोरथः Ś.1. (-तम्) ind. aside (to oneself) being considered to be spoken privately (opp. प्रकाशम् aloud); frequently used as a stage-direction in dramas; it is the same as स्वगतम् which is thus defined; अश्राव्यं खलु यद्वस्तु तदिह स्वगतं मतम् S. D.6.-गतिः f.1 course of the soul's existence.-2 one's own course; Bhāg.5.17.3. ˚गत्या by one's own act.-गुप्ता The plant Mucuna Pruritus Hook (Mar. कुयली).-गुप्तिः f. a cave, the hiding place of an animal, lair.-ग्राहिन् a. selfish, greedy.-घातः 1 suicide.-2 heresy.-घातकः, -घातिन् 1 a suicide, a self-destroyer; K.174; व्यापादयेद् वृथात्मानं स्वयं यो$गन्युदका- दिभिः । अवैधेनैव मार्गेण आत्मघाती स उच्यते ॥-2 a heretic.-घोषः 1 a cock (calling out to himself).-2 a crow.-3 One who flatters himself. cf. आत्मघोषो वायसे स्यादात्म- स्तुतिपरे$पि च Nm.-जः, -जन्मन् m.-जातः, -प्रभवः, -संभवः, -समुद्भवः 1 a son; यः स वासवनिर्जेता रावणस्यात्म- संभवः Rām.6.86.33; हतान्निहन्मेह नरर्षभेण वयं सुरेशात्मसमु- द्भवेन Mb.7.118.2; तमात्मजन्मानमजं चकार R.5.36; तस्यामात्मानुरूपायामात्मजन्मसमुत्सुकः R.1.33; Māl.1; Ku.6.28.-2 Cupid; ममायमात्मप्रभवो भूयस्त्वमुपयास्यति Rām.4.1.34.-3 a descendant; मृगयां वि<?>रन्काश्चिद्विजने जनकात्मजः Mb.12.39.1.-जा 1 a daughter; वन्द्यं युगं चरणयोर्जनकात्मजायाः R.13.78; cf. नगात्मजा &c.-2 the reasoning faculty, understanding.-जयः 1 one's own victory.-2 victory over oneself, self-denial or abnega- tion.-ज्योतिस् n. The light of the soul or Supreme Spirit (चैतन्य); कौस्तुभव्यपदेशेन स्वात्मज्योतिर्बिभर्त्यजः Bhāg. 12.11.1.-ज्ञः, -विद् m. a sage, one who knows himself; तस्मादात्मज्ञं ह्यर्चयेद्भूतिकामः Muṇḍ.3.1.1.-ज्ञानम् 1 self-knowledge.-2 spiritual knowledge, knowledge of the soul or the Supreme Spirit; सर्वेषामपि चैतेषामात्मज्ञानं परं स्मृतम् Ms.12.85,92.-3 true wisdom.-तत्त्वम् 1 the true nature of the soul or the supreme spirit; यदात्म- तत्त्वेन तु ब्रह्मतत्त्वं प्रपश्येत Śvet.2.15.-2 the highest thing. ˚ज्ञः a sage versed in the Vedānta doctrines.-तृप्त a. Self-satisfied; आत्मतृप्तश्च मानवः Bg.3.17.-तुष्टि a. self-satisfied. (-ष्टिः f.) self-satisfaction.-त्यागः 1 self-sacrifice.-2 suicide.-त्यागिन् m. a.1 suicide; आत्मत्यागिन्यो नाशौचोदकभाजनाः Y.3.6.-2 a heretic, an unbeliever.-त्राणम् 1 self-preservation.-2 a body-guard; Rām.5.-दर्शः a mirror; प्रसादमात्मीयमिवात्म- दर्शः R.7.68.-दर्शनम् 1 seeing oneself.-2 spiritual knowledge, true wisdom; सर्वभूतात्मदर्शनम् Y.3.157; cf. Ms.12.91. see आत्मयाजिन.-दा a. Ved. granting one's existence or life; य आत्मदा बलदा यस्य विश्व Rv.1.121.2.-दानम् self-sacrifice, resigning oneself.-दूषि a. Ved. corrupting the soul; self-destroying; Av.16.1.3.-देवता a tutelary deity.-द्रोहिन् a.1 self-tormenting, fretful.-2 suicide.-नित्य a. being constantly in the heart, greatly endeared to oneself.-निन्दा self-reproach.-निवेदनम् offering oneself (as a living sacrifice to the deity).-निष्ठ a. one who constantly seeks for spiritual knowledge.-पराजित a. one who has lost himself (Ved.) Av.5.18.2.-पुराणम् N. of a work elucidating the Upaniṣads (consisting of 18 chapters).-प्रत्ययिक a. knowing from one's experience; आत्मप्रत्ययिकं शास्त्रमिदम् Mb.12.246.13.-प्रबोधः 1 cognition of the soul; self-consciousness.-2 title of an उपनिषद्.-प्रभ a. self-illuminated.-प्रवादः 1 conversation about the Supreme Spirit.-2 N. of the seventh of the fourteen Pūrvas of the Jainas.-प्रशंसा self-praise.-बन्धुः, -बान्धवः 1 one's own kinsman; आत्ममातुः स्वसुः पुत्रा आत्मपितुः स्वसुः सुताः । आत्ममातुलपुत्राश्च विज्ञेया ह्यात्मबान्धवाः Śabdak. i. e. mother's sister's son, father's sister's son, and mother's brother's son.-2 the soul, the self.-बोधः 1 spiritual knowledge.-2 knowledge of self.-3 N. of a work of Śaṅkarāchārya.-भावः 1 existence of the soul; संयोग एषां न तु आत्मभावात् Śvet.1.2.-2 the self proper, peculiar nature.-3 the body.-भू a. self-born, self-existent. (-भूः) वचस्यवसिते तस्मिन् ससर्ज गिरमात्मभूः Ku.2.53,3.16,5.81.-योनिः 1 N. of Brahmā;-2 N. of Viṣṇu.-3 N. of Śiva; Ś.7.35.-4 Cupid, god of love.-5 a son. (-भूः f.)1 a daughter.-2 talent, understanding.-भूत a.1 self-produced; peculiar, belonging to.-2 attached, devoted, faithful; तत्रात्मभूतैः कालज्ञैरहार्यैः परिचारकैः Ms.7.217 (Kull. = आत्मतुल्य).(-तः) 1 a son.-2 Cupid.(-ता) 1 a daughter.-2 talent.-भूयम् 1 peculiarity, own nature.-2 Brahman.-मात्रा a portion of the Supreme Spirit.-मानिन् a. self-respecting, respectable.-2 arro- gant, proud; विवेकशून्यः प्रभुरात्ममानी, महाननर्थः सुहृदां बतायम् Bk.12.83.-मूर्तिः 1 a brother; भ्राता स्वमूर्तिरात्मनः-2 soul, Supreme Spirit.-मूल a. self-luminous, shining (God); स आत्ममूलो$वतु मां परात्परः Bhāg.8.3.4.-मूलि n. the universe.-मूली N. of a plant (दूरालभा; Mar. धमासा).-याजिन् 1 sacrificing for oneself or himself. m. a learned man who studies his own nature and that of the soul (of others) to secure eternal felicity, one who looks upon all beings as self; सर्व- भूतेषु चात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि । समं पश्यन्नात्मयाजी स्वाराज्यम- धिगच्छति ॥ Ms.12.91.-योनिः = ˚भू m. a. v. ददर्श चक्रीकृतचारुचापं प्रहर्तुमभ्युद्यतमात्मयोनिम् Ku.3.7.-रक्षा 1 N. of a plant (इन्द्रवारुणीवृक्ष).-2 self protection.-लाभः birth, production, origin; यैरात्मलाभस्त्वया लब्धः Mu.3.1, 5.23; Ki.3.32,17.19,18.34; K.239.-लोमन् 1 the hair of the body.-2 the beard.-वञ्चक a. self-deceiver.-वञ्चना self-delusion; self-deception.-वधः, -वध्या, -हत्या suicide.-वर्ग्य a. of one's party or class; उद्बाहुना जुहुविरे मुहुरात्मवर्ग्याः Śi.5.15.-वश a. depending on one's own will; यद्यत्परवशं कर्म तत्तद्यत्नेन वर्जयेत् । यद्यदात्मवशं तु स्यात्तत्तत्सेवेत यत्नतः ॥ Ms.4.159, सर्वमात्मवशं सुखम् 16.(-शः) 1 self-control, self-government.-2 one's control, subjection; ˚शं नी, ˚वशीकृ to reduce to subjection, win over.-वश्य a. having control over self, self-possessed, self-restrained; आत्मवश्यैर्विधेयात्मा Bg.2.64.-विक्रयः sale of oneself or one's own liberty; Ms.11.59.-विद् m.1 a wise man, sage; as in तरति शोकमात्मवित्; सो$हं भगवो मन्त्रविदेवास्मि नात्मविच्छ्रुत<?>ह्येव Ch. Up.7.1.3.-2 knowing one's own self (family &c.); य इहात्मविदो विपक्षमध्ये Śi.2.116.-3 N. of Śiva.-विद्या knowledge of the soul, spiritual knowledge; आन्वीक्षिकीं चात्मविद्याम् Ms.7.43.-विवृद्धिः, -वृद्धिः f. self-exaltation.-वीर a.1 mighty, powerful, strong.-2 appropriate, suitable, good for oneself (as diet &c.).-3 existent, sentient.(-रः) 1 a son.-2 wife's brother.-3 a jester (in dramas); आत्मवीरः प्राणवति श्यालके च विदूषके.-वृत्तम्, -वृत्तान्तः account of one's own self, autobiography.-वृत्ति a. dwelling in Atman or soul. (-त्तिः f.)1 state of the heart; किमेभिराशोपहतात्मवृत्तिभिः Ku.5.76.-2 action as regards oneself, one's own state or circum- stance; विस्माययन् विस्मितमात्मवृत्तौ R.2.33.-3 practising one's own duties or occupation.-शक्तिः f. one's own power or ability, inherent power or effort; दैवं निहत्य कुरु पौरुषमात्मशक्त्या Pt.1.361 to the best of one's power.-2 illusion.-शल्या N. of a plant (शतावरी).-शुद्धिः f. self-purification; Ms.11.164; योगिनः कर्म कुर्वन्ति संगं त्यक्त्वा$त्मशुद्धये Bg.5.11.-श्लाघा, -स्तुतिः f. self-praise, boasting, bragging.-संयमः self-restraint; आत्मसंयमयो- गाग्नौ जुह्वति ज्ञानदीपिते Bg.4.27.-संस्थ a. Based upon or connected with the person; आत्मसंस्थं मनःकृत्वा Bg.6.25.-सतत्त्वम् See आत्मतत्त्वम्; आत्मसतत्त्वं विगणयतः Bhāg.5.13.24.-सद् a. Ved. dwelling in oneself; आत्मसदौ स्तं मा मा हिंसिष्टम् Av.5.9.8.-संतुष्ट a. self-sufficient.-सनि a. Ved. granting the breath of life.-सम a. worthy of oneself, equal to oneself; कार्ये गुरुण्यात्मसमं नियोक्ष्ये Ku.3.13.-संदेहः 1 internal or personal doubt.-2 risk of life, personal risk.-संभवः, -समुद्भवः 1 a son; चकार नाम्ना रघुमात्मसंभवम् R.3.21,11.57,17.8.-2 Cupid, god of love.-3 epi- thet of Brahmā, Viṣṇu, or Śiva.-4 the Supreme Being (परमात्मन्).(-वा) 1 a daughter.-2 understanding, intellect.-संपन्न a.1 self-possessed; Pt.1.49.-2 talented, intelligent; तमात्मसंपन्नमनिन्दितात्मा कृत्वा युवानं युवराजमेव R.18.18.-संभावना self-conceit; K.-सिद्धिः f. self-aggrandizement, attainment of object or purpose; आगच्छदात्मसिद्ध्यर्थं गोकर्णस्याश्रमं शुभम् Rām.7.9.47.-सुख a. self-delighted. (-खम्) the highest bliss.-स्थ a. At one's own disposal (स्वाधीन); तावदेव मया सार्धमात्मस्थं कुरु शासनम् Rām.2.21.8.-हन् a.1 one who kills his own soul (neglects its welfare &c.); ये के चात्महनो जनाः Śvet.3.-2 a suicide, self-destroyer.-3 a heretic, unbeliever.-4 a priest in a temple, a servant or attendant upon an idol.-हननम्, -हत्या suicide.-हित a. beneficial to oneself. (-तम्) one's own good or welfare. -
5 आविष्ट _āviṣṭa
आविष्ट p. p.1 Entered.-2 Possessed (by an evil spirit); आविष्टासि गृहे शून्ये सा त्वं परवशंगता Rām.2.12.18; K.12,167,318.-3 Possessed of, seized or filled with, full of, overpowered or overcome; भय˚, क्रोध˚, निद्रा˚; कृपयाविष्टम् Bg.2.1; भोगिनः कञ्चुकाविष्टाः Pt.1.65 covered with, clad in.-4 Engrossed or occupied in, intent on (तत्पर, उद्युक्त).-Comp. -लिङ्ग a. (noun) which in every relationship preserves its own gender (नियतलिङ्ग), e. g. प्रधानम्, अर्धः, उपसर्जनम्. -
6 पर _para
पर a. [पॄ-भावे-अप्, कर्तरि अच्-वा] (Declined optional- ly like a pronoun in nom. voc. pl., and abl. and loc. sing. when it denotes relative position)1 Other, differ- ent, another; see पर m also.-2 Distant, removed, remote; अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः Bg.4.4.-3 Beyond, further, on the other side of; म्लेच्छदेशस्ततः परः Ms.2.23;7.158.-4 Subsequent, following, next to, future, after (usually with abl.); बाल्यात् परामिव दशां मदनो$ध्युवास R.5.63; Ku.1.31.-5 Higher, superior; सिकतात्वादपि परां प्रपेदे परमाणुताम् R.15.22; इन्द्रियाणि पराण्याहु- रिन्द्रियेभ्यः परं मनः । मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धेः परतस्तु सः ॥ Bg.3.42.-9 Highest, greatest, most distinguished, pre-eminent, chief, best, principal; क्षत्रात् परं नास्ति Bṛi. Up.1.4.11. न त्वया द्रष्टव्यानां परं दृष्टम् Ś.2; Ki.5.18; परतो$पि परः Ku.2.14 'higher than the highest'; 6.19; Ś7.27.-7 Having as a following letter or sound, followed by (in comp.).-8 Alien, estranged, stranger.-9 Hostile, inimical, adverse,-1 Exceeding, having a surplus or remainder, left over; as in परं शतम् 'exceeding or more than a hundred.-11 Final, last.-12 (At the end of comp.) Having anything as the highest ob- ject, absorbed or engrossed in, intent on, solely devoted to, wholly engaged or occupied in; परिचर्यापरः R.1.91; so ध्यानपर, शोकपर, दैवपर, चिन्तापर &c.-रः 1 Another person, a stranger, foreigner; oft. in pl. in this sense; यतः परेषां गुणग्रहीतासि Bv.1.9; Śi.2.74; see एक, अन्य also.-2 A foe, an enemy, adversary; उत्तिष्ठमानस्तु परो नोपेक्ष्यः पथ्यभिच्छता Śi.2.1; Pt.2.158; R.3.21.-3 The Almighty; तावदध्यासते लोकं परस्य परचिन्तकाः Bhāg.3.32.8.-रम् 1 The highest point or pitch, culminating point.-2 The Supreme Sprit; तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत् परम् Bg.5.16.-3 Final beatitude; असक्तो ह्याचरन् कर्म परमाप्नोति पूरुषः Bg.3.19.-4 The secondary meaning of a word.-5 (In logic) One of the two kinds of सामान्य or generality of notion; more extensive kind, (comprehending more objects); e. g. पृथ्वी is पर with respect to a घट).-6 The other or future world; परासक्ते च वस्तस्मिन् कथमासीन्मनस्तदा Mb.6.14.55. Note-- The acc., instr. and loc. singulars of पर are used adverbi- ally; e. g. (a) परम्1 beyond, over, out of (with abl.); वर्त्मनः परम् R.1.17.-2 after (with abl.); अस्मात् परम् Ś.6.24; R.1.66;3.39; Me.12; भाग्यायत्त- मतः परम् Ś.4.17; ततः परम् &c.-3 thereupon, there- after.-4 but, however.-5 otherwise.-6 in a high degree, excessively, very much, completely, quite; परं दुःखितो$स्मि &c.-7 most willingly.-8 only.-9 at the utmost. (b) परेण1 farther, beyond, more than; किं वा मृत्योः परेण विधास्यति Māl.2.2.-2 afterwards; मयि तु कृतनिधाने किं विदध्याः परेण Mv.2.49.-3 after (with abl.) स्तन्यत्यागात् परेण U.2.7. (c) परे1 afterwards, thereupon; अथ तेन दशाहतः परे R.8.73.-2 in future.-Comp. -अङ्गम् the hinder part of the body.-अङ्गदः an epithet of Śiva.-अणुः See परमाणु; Bhāg.1.14.11.-अदनः a horse found in the country of Persia or Arabia.-अधिकारचर्चा officiousness, meddlesomeness.-अधीन a. dependent on another, subject, subservient; अन्नमेषां पराधीनं देयं स्याद्भिन्नभाजने Ms.1.54,83; H.1.119.-अन्तः final death. (-ताः) m. (pl.) N. of a people.-अन्तकः an epithet of Śiva.-2 a frontier.-अन्तकालः the time of death; ते ब्रह्मलोकेषु परान्तकाले परामृताः परिमुच्यन्ति सर्वे Muṇḍ.3.2.6.-अन्न a. living or subsisting on another's food. (-न्नम्) the food of another; परगृहललिताः परान्नपुष्टाः Mk.4.28. ˚परिपुष्टता being fed with the food of others; Y.3.241. ˚भोजिन् a. subsisting on the food of others; रोगी चिरप्रवासी परान्नभोजी परावसथशायी । यज्जीवति तन्मरणं यन्मरणं सो$स्य विश्रामः ॥ H.1.12.- अपर a.1 far and near, remote and proximate.-2 prior and posterior.-3 before and beyond, earlier and later.-4 higher and lower, best and worst. (-रः) a Guru of an intermediate class. (-रम्) (in logic) a property intermediate between the greatest and smallest numbers, a species (as existing between the genus and individual); e. g. पृथ्वी which is पर with 1respect to a घट is अपर with respect to द्रव्य; द्रव्यत्वादिक- जातिस्तु परापरतयोच्यते Bhāṣā. P.8.-अभिध्यानम् self-conceit; high opinion for self or body (देहाभिमान); स्वयं पराभिध्यानेन विभ्रंशितस्मृतिः Bhāg.5.14.1.-अमृतम् rain.- अयण (अयन) a.1 attached or devoted to, adhering to.-2 depending on, subject to.-3 intent on, solely devoted to or absorbed in (at the end of comp.); प्रभुर्धनपरायणः Bh.2.56; so मोह˚; अथ मोहपरायणा सती विवशा कामवधूर्विबोधिता Ku.4.1; अग्निहोत्र˚ &c.-4 connected with.-5 being a protector (त्राता); अबर्हाश्चरणैर्हीनाः पूर्वेषां वः परायणाः Mb.1.23.4.-6 leading or conducive to.-(णम्) 1 the principal or highest objest, chief aim, best or last resort; एतत् परायणम् Praśna Up.1.1; तपसश्च परायणम् Rām.1.21.1; Mb.12.179.12.-2 essence, sum.-3 Ved. going away, departure, exit.-4 firm devotion.-5 a universal medicine, panacea.-6 a religious order.-अर्थ a.1 having another aim or meaning.-2 intended or designed for another, done for another.(-र्थः) 1 the highest interest or advan- tage.-2 the interest of another (opp. स्वार्थ); स्वार्थो यस्य परार्थ एव स पुमानेकः सतामग्रणीः Subhāṣ.; R.1.29.-3 the chief or highest meaning.-4 the highest object (i.e. sexual intercourse).-5 the supreme good (मोक्ष); ज्ञात्वा प्रजहि कालेन परार्थमनुदृश्य च Mb.12.288.9.-6 Something else. Hence परार्थता or परार्थत्व means 'being subsidiary to something else; परार्थता हि गुणभावः ŚB. on MS.4.3.-7 an object which is meant for another's use (Sāṅ. Phil.); सङ्घातपरार्थत्वात् त्रिगुणादिविपर्ययादधिष्ठानात् Sāṅ. K.17. ˚वादिन् a. speaking for another; mediator, substitute.-अर्थिन् a. striving for the supreme good. (-र्थम् -र्थे) ind. for the sake of another.-अर्धम् 1 the other part (opp. पूर्वार्ध); the latter half; दिनस्य पूर्वार्धपरार्धभिन्ना छायेव मैत्री खलसज्जनानाम् Bh.2.6.-2 a particular high number; i. e. 1,,,,,; एकत्वादिपरार्धपर्यन्ता संख्या T. S.-अर्धक a. One half of anything.-अर्ध्य a.1 being on the farther side or half.-2 most distant in number; हेमन्तो वसन्तात् परार्ध्यः Śat. Br.-3 most excellent, best, most exalted, highly esteemed, highest, supreme; R.3.27;8.27;1.64;16;39; आबद्धप्रचुरपरार्ध्यकिंकिणीकः Śi.8.45.-4 most costly; Śi.4.11; श्रियं परार्ध्यां विदधद् विधातृभिः Bu. Ch.1.1.-5 most beautiful or lovely, finest; R.6.4; परस्परस्पर्धिपरार्ध्यरूपाः पौरस्त्रियो यत्र विधाय वेधाः Śi.3.58.-6 Divine: असावाटीत् सङ्ख्ये परार्ध्यवत् Bk.9.64.(-र्ध्यम्) 1 a maximum.-2 an infinite number.- अवर a.1 far and near; परावराणां स्रष्टारं पुराणं परमव्ययम् Mb.1.1.23.-2 earlier and later.-3 prior and posterior or subsequent.-4 higher and lower.-5 traditional; पुनाति पङ्क्तिं वंश्यांश्च सप्त सप्त परावरान् Ms.1. 15.-6 all-including; परावरज्ञो$सि परावरस्त्वम् Mb.3.232. 18. (-रा) descendants.(-रम्) 1 cause and effect.-2 the whole extent of an idea.-3 the universe.-4 totality. ˚ज्ञ, ˚दृश् a. knowing both the past and the future; परावरज्ञो ब्रह्मर्षिः Mb.1.6.5.-अवसथ- शायिन् a. sleeping in another's house; H.1.12.-अहः the next day.-अह्णः the afternoon, the latter part of the day.-आगमः attack of an enemy.-आचित a. fostered or brought up by another. (-तः) a slave.-आत्मन् m. the Supreme Spirit.-आयत्त a.1 depend- ent on another, subject, subservient; परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्तु पुरुषः Mu.3.4.-2 Wholly subdued or over- whelmed by.-आयुस् m. an epithet of Brahman; नाहं परायुर्ऋषयो न मरीचिमुख्या जानन्ति यद्विरचितं खलु सत्त्वसर्गाः Bhāg.8.1.12.-आविद्धः 1 an epithet of Kubera.-2 of Viṣṇu.-आश्रय a. dependent upon another.(-यः) 1 dependence upon another.-2 the retreat of enemies. (-या) a plant growing on another tree.-आसङ्गः dependence upon another.-आस्कन्दिन् m. a thief, robber.- इतर a.1 other than inimical; i. e. friendly, kind.-2 one's own; विधाय रक्षान् परितः परेतरान् Ki.1.14.-ईशः 1 an epithet of Brahman.-2 of Viṣṇu.-इष्टिः N. of Brahman.-इष्टुका a cow which has often calved.-उत्कर्षः another's prosperity.-उद्वहः the Indian cuckoo.-उपकारः doing good to others, benevolence, beneficence, charity; परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम्.-उपकारिन् a. benevolent, kind to others.-उपजापः causing dissension among enemies; परोपजापात् संरक्षेत् प्रधानान् क्षुद्रकान् अपि Kau. A.1.13.-उपदेशः advising others; परोपदेशे पाण्डित्यम्.-उपरुद्ध a. besieged by an enemy.-उपसर्पणम् approaching another; begging.-ऊढा another's wife.-एधित a. fostered or brought up by another.(-तः) 1 a servant.-2 the (Indian) cuckoo.-कर्मन् n. service for another. ˚निरतः a servant.-कलत्रम् another's wife. ˚अभिगमनम् adultery; वरं क्लैब्यं पुसां न च परकलत्राभिगमनम् H.1.116.-कायप्रवेशनम् entering another's body (a supernatural art).-कारः The deeds of the enemy; राज्ञः समीपे परकारमाह प्रज्ञापनैषा विबि- धोपदिष्टा Kau. A.2.1.-कार्यम् another's business or work. ˚निरतः1 a benevolent man.-2 a slave, servant.-काल a. relating to a later time, mentioned later.-कृतिः an example or precedent, a passage descriptive of the doings of men; MS.6.7.26.-क्रमः doubling the second letter of a conjunction of consonants.-क्रान्तिः f. inclination of the ecliptic.-क्षेत्रम् 1 another's body.-2 another's field; ये$क्षेत्रिणो बीजवन्तः परक्षेत्रप्रवापिणः । ते वै सस्यस्य जातस्य न लभन्ते फलं क्वचित् ॥ Ms.9.49.-3 another's wife; तौ तु जातौ परक्षेत्रे Ms.3.175.-गामिन् a.1 being with another.-2 relating to another.-3 beneficial to another.-गुण a. beneficial to another. (-णः) the virtue of another; परगुणपरमाणून् पर्वतीकृत्य नित्यम् Bh.2.78.-ग्रन्थिः joint (as of a finger); an articu- lation.-ग्लानिः f. subjugation of an enemy; आत्मोदयः परग्लानिर्द्वयं नीतिरितीयती Śi.2.3.-चक्रम् 1 the army of an enemy.-2 invasion by an enemy, one of the six itis q. v.-3 a hostile prince.-छन्द a. dependent.(-दः) 1 the will of another.-2 dependence. ˚अनुवर्तनम् following the will of another.-छिद्रम् a weak or vulnerable point of another, a defect in another.-ज a.1 stranger.-2 coming from a foe.-3 inferior.-जनः a stranger (opp. स्वजन); शक्तः परजने दाता Ms.11.9.-जन्मन् n. a future birth.-जात a.1 born of another.-2 dependent on another for livelihood. (-तः) a servant.-जित a.1 conquered by another.-2 main- tained by another. (-तः) the (Indian) cuckoo.-तन्त्र a. dependent on another, dependent, subservient.-तन्त्रम् (a common group of) subsidiaries belonging to another; जैमिनेः परतन्त्रापत्तेः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात् MS.12.1.8. (see तन्त्रम्).-तर्ककः a suppliant, beggar; Dānasāgara, Bib- liotheca Indica, 274, Fascicule 1, p.15; also परतर्कुक.-तल्पगामिन् m. One who approaches another man's wife.-तार्थिकः The adherent of another sect.-दाराः m. (pl.) another's wife; ˚अभिगमनम्, ˚अभिमर्षः Adultery.-दारिन् m. an adulterer.-दुःखम् the sorrow or grief of another; विरलः परदुःखदुःखितो जनः; महदपि परदुःखं शीतलं सम्यगाहुः V.4.13.-देवता the Supreme Being.-देशः a hostile or foreign country.-देशिन् m. a foreigner.-द्रोहिन्, -द्वेषिन् a. hating others, hostile, inimical.-धनम् another's property.-धर्मः 1 the religion of another; स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः Bg.3.35.-2 another's duty or business.-3 the duties of another caste; परधर्मेण जीवन् हि सद्यः पतति जातितः Ms.1.97.-ध्यानम् absolute meditation or contemplation; ध्येये मनो निश्चलतां याति ध्येयं विचिन्तयत् । यत् तद् ध्यानं परं प्रोक्तं मुनिभिर्ध्यानचिन्तकैः ॥ Garuḍa P.-निपातः the irregular posteriority of a word in a compound; i. e. भूतपूर्वः where the sense is पूर्वं भूतः; so राजदन्तः, अग्न्याहितः &c.-निर्वाणम् the highest निर्वाण; (Buddh.).-पक्षः the side or party of an enemy.-पदम् 1 the highest position, eminence.-2 final beati- tude.-परिग्रह a. see पराधीन; स्ववीर्यविजये युक्ता नैते पर- परिग्रहाः Mb.7.144.22.-हः another's property (as wife &c); यथा बीजं न वप्तव्यं पुंसा परपरिग्रहे Ms.9.42-3.-परिभवः humiliation or injury suffered from others.-पाकनिवृत्त a. One who does not depend on others for his sustenance and performs the पञ्चयज्ञs faultlessly and takes food in his own house.-पाकरत a. one who depends upon others for his sustenance but performs the usual ceremonies before cooking; पञ्चयज्ञान् स्वयं कृत्वा परान्नमुपजीवति । सततं प्रातरुत्थाय परपाकरतस्तु सः ॥-पाकरुचिः having a liking for others' food; परपाकरुचिर्न स्यादनिन्द्या- मन्त्रणादृते Y.1.112.-पिण्डः another's food, food given by another. ˚अद् a., ˚भक्षक a. one who eats another's food or one who feeds at the cost of another; यादृशो$हं परपिण्डभक्षको भूतः Mk.8.25/26; (-m.) a servant. ˚रत a. feeding upon another's food; परपिण्डरता मनुष्याः Bh.-पुरञ्जयः a conqueror, hero.-पुरुषः 1 another man, a stranger.-2 the Supreme Spirit, Viṣṇu.-3 the hus- band of another woman.-पुष्ट a.1 fed or nourished by another.-2 Stranger. (-ष्टः) the (Indian) cuckoo. ˚महोत्सवः the mango tree.-पुष्टा 1 the (Indian) cuckoo.-2 a parasitical plant.-3 a harlot, prostitute.-पूर्वा a woman who has or had a former husband; Ms.3.166; पतिं हित्वा$पकृष्टं स्वमुत्कृष्टं या निषेवते । निन्द्यैव सा भवेल्लोके परपूर्वेति चोच्यते Ms.5.163.-प्रतिनप्तृ m. son of the great grand son.-प्रपौत्रः (see प्रतिनप्तृ).-प्रेष्यः a servant, menial, slave.-ब्रह्मन् n. the Supreme Spirit; cf. लीने परे ब्रह्मणि Bh. परे ब्रह्मणि को$पि न लग्नः Śaṅkara (चर्पटपञ्जरिका 7).-भागः 1 another's share.-2 superior merit.-3 good fortune, prosperity.-4 (a) excellence, superority, supremacy; दुरधिगमः परभागो यावत् पुरुषेण पौरुषं न कृतम् Pt.1.33;5.34. (b) excess, abundance, height; स्थलकमलगञ्जनं मम हृदय- रञ्जनम् जनितरतिरङ्गपरभागम् Gīt.1; आभाति लब्धपरभागतया- धरोष्ठे R.5.7; Ku.7.17; Ki.5.3;8.42; Śi.7.33; 8.51;1.86;12.15.-5 the last part, remainder.-भाव a. loving another.-भावः the being second member in a compound.-भाषा a foreign tongue.-भुक्त a. enjoyed or used by another; परभुक्तां च कान्तां च यो भुङ्क्ते स नराधमः । स पच्यते कालसूत्रे यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥ Brav. P.-भूत a. following, subsequent (as words).-भृत् m. a crow (said to nourish the cuckoo).-भृत a. nourished by another.-भृतः, -ता the (Indian) cuckoo; (so called because she is nouri- shed by another i. e. by a crow); प्रागन्तरिक्षगमनात्- स्वमपत्यजातमन्यैर्द्विजैः परभृताः खलु पोषयन्ति Ś.5.22; Ku.6.2; R.9.43; Ś.4.1.-भतम् 1 another's opinion.-2 dif- ferent opinion or doctrine; heterodoxy.-मर्मज्ञ a. knowing the secrets of another.-मृत्युः a crow.-रमणः a married woman's gallant or paramour; स्वाधीने पररमणे धन्यास्तारुण्यफलभाजः Pt.1.18.-लोकः the next (or fur- ture) world; परलोकनवप्रवासिनः प्रतिपत्स्ये पदवीमहं तव Ku. 4.1. ˚गमः, ˚यानम् death. ˚विधि funeral rites; परलोक- विधौ च माधव स्मरमुद्दिश्य (निबपेः सहकारमञ्जरीः) Ku.4.38.-वश, -वश्य a. subject to another, dependent, depen- dent on others; सर्वं परवशं दुःखं सर्वमात्मवशं सुखम्.-वाच्यम् a fault or a defect of another; प्रकटान्यपि नैपुणं महत् परवाच्यानि चिराय गोपितुम् Śi.16.3.-वाणिः 1 a judge.-2 a year.-3 N. of the peacock of Kārtikeya.-वादः 1 rumour, report.-2 Objection, controversy.-वादिन् m. a disputant, controversialist.-वेश्मन् n. the abode of the Supreme Being.-व्रतः an epithet of Dhṛitarāṣṭra.-शब्दः a word expressive of something else; परशब्दस्य परत्र वृत्तौ तद्वद् भावो गम्यते ŚB. on MS.7.2.1.-श्वस् ind. the day after tomorrow.-संगत a.1 asso- ciated with another.-2 fighting with another.-संज्ञकः the soul.-सवर्ण a. homogeneous with a following letter (in gram.).-सात् ind. into the hands of an- other. ˚कृता a woman given in marriage.-सेवा service of another.-स्त्री another's wife.-स्वम् another's pro- perty; व्यावृता यत् परस्वेभ्यः श्रुतौ तस्करता स्थिता R.1.27; Ms.7.123. ˚हरणम् seizing another's property.-हन् a. killing enemies.-हित a.1 benevolent.-2 profitable to another.-तम् the welfare of another; सन्तः स्वयं परहिताभिहिताभियोगाः Bh. -
7 वश _vaśa
वश a. [वश् कर्तरि अच् भावे अप् वा]1 Subject to, in- fluenced by, under the influence or control of, usually in comp; शोकवशः, मृत्युवशः &c.-2 Obedient, submissive, compliant.-3 Humbled, tamed.-4 Charmed, fascina- ted.-5 Subdued by charms.-शः, -शम् 1 Wish, desire, wil; Ait. Up.5.2.-2 Power, influence, con- trol, mastership, authority, subjection, submission; स्ववश 'subject to oneself', independent; परवश 'under the influence of others'; अनयत् प्रभुशक्तिसंपदा वशमेको नृपती- ननन्तरान् R.8.19; वशं नी, or आनी to reduce to subjec- tion, subdue, win over; वशं गम्-इ-या &c. to become subject to, give way, yield, submit; विषमालोड्य पास्यामि मा कीचकवशं गमम् Mb.4.21.48; न शुचो वशं वशिनामुत्तम गन्तुमर्हसि R.8.9; वशे कृ or वशीकृ to subdue, overcome, win over; to fascinate, bewitch; वशात् (abl.) is frequ- ently used adverbially in the sense of 'through the force, power or influence of', 'on account of', 'for the purpose of'; दैववशात्, वायुवशात्, कार्यवशात् &c.-3 Being tamed.-4 Birth.-शः The residence of harlots.-Comp. -अनुग, -ग, -वर्तिन् (so वशंगत) a. obedient to the will of another, submissive, subject; नमस्यामो देवान्ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94. (-m.) a servant.-आढ्यकः a porpoise.-इन्द्रिय a. one who has the command of his senses.-उपनयनम् an instrument to bring people under control; न ह्येवंविधं वशोपनयनमस्ति भूतानां यथा दण्डः Kau. A.1.4.-कारक a. leading to subjection.-क्रिया win- ning over, subjection.-ग a. subject, obedient; नमस्यामो देवान्ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94; Pt.1.139. (-गा) an obedient wife.
См. также в других словарях:
pára-vaṡa — परवश … Indonesian dictionary
pára-vaṡya — परवश्य … Indonesian dictionary
