-
1 अत्तपटिलाभ
අත්තපටිලාභ attapaTilaabha attapaṭilābha macquisition of a personality. -
2 वत्तपटिवत्त
වත්තපටිවත්ත vattapaTivatta vattapaṭivatta nall kinds of duties. -
3 धृतपट
-
4 रक्तपट
rakta-paṭam. « wearing red garments», a kind of mendicant (= sāṉkhya-bhikshu) Var. ;
- maya mf (ī)n. made of red cloth Vās. (v.l.);
- vrata-vāhinī f. a Buddhist nun Kād. ;
- ṭīkṛita mfn. changed into a Rakta-paṭa mendicant Bhartṛ. (v.l.)
-
5 वातपट
vāta-paṭam. « wind-cloth», a sail Kathās.
-
6 श्वेतपट
ṡvetá-paṭam. N. of a jaina teacher Piṇg. Sch. ;
pl. N. of a Jaina sect Hcar. Inscr.
-
7 सितपट
sita-paṭam. N. of an author, Praṡnôt
-
8 व्यागुली _vyāgulī
व्यागुली Sour scum of boiled rice; cf. यवागू.-3 N. of Śiva.-4 N. of a tree (हिज्जल).-5 The planet Mars.-क्ता 1 Lac.-2 The plant गुञ्जा.-3 One of the 7 tongues of fire.-4 (In music) N. of a श्रुति.-क्तम् 1 Blood; रक्तं सर्वशरीरस्थं जीवस्याधारमुत्तमम् Bhāva P.-2 Copper.-3 Cinnabar.-4 Saffron.-5 Vermilion.-6 Dried Emblic Myrobalan; L. D. B.-7 A disease of the eyes.-8 The menstrual fluid.-9 Red sandal; रक्तं पीतं गुरु स्वादु छर्दितृष्णास्रपित्तनुत् । पित्तनेत्रहितं वृष्यं ज्वरव्रण- विषापहम् Bhāva P.-Comp. -अक्त a.1 dyed red, tinged.-2 smeared with blood. (-क्तम्) red sandal.-अक्ष a.1 red-eyed.-2 fearful.(-क्षः) 1 a buffalo.-2 a pigeon.-3 a crane (सारस).-4 N. of a संवत्सर.-5 the Chakora bird.-अङ्कः a coral.-अङ्गः 1 a bug.-2 the planet Mars.-3 the disc of the sun or moon.(-ङ्गम्) 1 a coral (also m. and f.)-2 saffron.-अति(ती)सारः dysentery, bloody flux; पित्तकृत तु यदात्यर्थं द्रव्यमश्नाति पैत्तिके । तद्दोषाज्जायते शीघ्रं रक्तातीसार उल्बणः ॥ Bhāva P.-अधरा a Kinnarī.-अधि- मन्थः inflammation of the eyes.-अपहम् myrrh.-अम्बर a. clad in red garments. (-रम्) a red garment. (-रः) a vagrant devotee wearing red garments.-अर्बुदः a bloody tumour.-अर्शस् n. a form of piles.-अशोकः the red-flowered Aśoka; रक्ताशोकरुचा विशेषितगुणो बिम्बाधरा- लक्तकः M.3.5.-आकारः coral-आधारः the skin.-आभ a. red-looking.-आशयः any viscus containing or secreting blood (as the heart, spleen, or liver).-उत्पलम् the red lotus.-उपलम् red chalk, red earth.-कण्ठ, -कण्ठिन् a. sweet-voiced. (-m.) the cuckoo; प्लावितै रक्तकण्ठानां कूजितैश्च पतत्रिणाम् Bhāg.4.6.12.-कन्दः, -कन्दलः coral.-कदम्बः the red-flowering Kadamba.-कमलम् the red lotus.-कुमुदम् a red lily.-केसरः the coral tree.-कैरवः, -कोकनदः a red lotus-flower.-गन्धकम् myrrh.-ग्रन्थिः a particular form of urinary disease.-ग्रीवः 1 a demon.-2 a kind of pigeon.-घ्नः the Rohi- taka tree. (-घ्नी) the Dūrvā grass.-चन्दनम् 1 red- sandal.-2 saffron.-चूर्णम् vermilion.-च्छद a. red- leaved.-छर्दिः f. vomiting blood.-जिह्वः a lion.-तुण्डः a parrot.-तेजस् n. flesh.-दन्तिका, -दन्ती N. of Durgā; स्तुवन्तो व्याहरिष्यन्ति सततं रक्तदन्तिकाम् Devīmāhātmyam.-दृश् m. a pigeon.-धातुः 1 red chalk, orpiment.-2 copper.-नाडी a fistulous ulcer on the gum caused by a bad state of blood.-नासिकः an owl.-पः a demon, an evil spirit.(-पा) 1 a leech.-2 a Dākiṇī.-पक्षः N. of Garuḍa.-पटः a kind of mendicant; केचिद् रक्तपटीकृताश्च जटिलाः कापालिकाश्चापरे Pt.4.34 (esp. Jains); धर्म इत्युपधर्मेषु नग्नरक्तपटादिषु । प्रायेण सज्जते भ्रान्त्या पेशलेषु च वाग्मिषु ॥ Bhāg.4.19.25.-पद्मम् A red lotus.-पल्लवः the Aśoka tree.-पातः blood-shed.-पाता a leech.-पाद a. red-footed.(-दः) 1 a bird with red feet, a parrot.-2 a war-chariot.-3 an elephant.-पायिन् m. a bug.-पायिनी a leech.-पारदः, -दम् cinnabar.-पिण्डम् 1 a red pimple.-2 a spontaneous discharge of blood from the nose and mouth.-पित्तम् derangement of the blood produced by bile; संयोगाद् दूषणात् तत् तु सामान्याद् गन्धवर्णयोः । रक्तं च पित्तमाख्यातं रक्तपित्त मनीषिभिः Bhāva P.-पुष्पः N. of several plants:-- करवीर, रोहितक, दाडिम, बन्धूक, पुन्नाग &c.-ष्पा N. of the plant Punarnavā पुनर्नवा परारक्ता रक्तपुष्पा परारिका Bhāva P.-पूयम् N. of a hell.-पूरकम् = वृक्षाम्ल q. v,-प्रमेहः the passing of blood in the urine.-फलः the figtree.-बिन्दुः N. of a demon; रक्तबिन्दुर्यदा भूमौ पतत्यस्य शरीरतः । समुत्पतति मेदिन्यास्तत्प्रमाणस्तदासुरः Devīmāhātmyam.-बीजः the pomegranate tree.-मत्स्यः a kind of red fish.-भवम् flesh.-भाव a.1 red.-2 loving, amorous.-मञ्जरः the Nichula tree.-मण्डलम् a red lotus-flower.-मेहः the voiding of blood with urine; विस्रमुष्णं सलवणं रक्ताभं रक्तमेहतः Bhāva P.-मोक्षः, -मोक्षणम् bleeding, letting out blood.-राजिः a particular disease of the eye.-रेणुः 1 vermilion.-2 the Punnāga tree.-3 an angry man.-4 A bud of the Palāśa tree.-लोचनः a pigeon.-वटी, -वरटी small-pox.-वर्गः1 lac.-2 the pomegranate tree.-3 safflower.-वर्ण a. red-coloured.(-र्णः) 1 red- colour.-2 cochineal insect.(-र्णम्) gold.-वर्धनः Sola- num Melongena (Mar. डोरली वांगी).-वसन, -वासस् a. clothed in red; Ms.8.256. (-m.) a Brāhmaṇa in the fourth order of life.-वालुकम्, -का vermilion.-विकारः deterioration of blood.-विद्रधिः a boil filled with bloood.-वृष्टिः a. shower of blood forboding evil; रक्ते (वर्षिते) शस्त्रोद्योगः Jyotiśtattvam.-वीजः the pome- granate tree; (see रक्तबीज above).-शासनम् vermilion.-शीर्षकः a kind of heron.-शृङ्गिकम् a kind of poison.-ष्ठीवी the spitting of blood.-संकोचः safflower.-संकोचकम् a red lotus-flower.-संझम् saffron.-संदंशिका a leech.-संध्यकम् the red lotus.-सारम् red sandal.-स्रावः hemorrhage. -
9 अपर _apara
अपर a. (treated as a pronoun in some senses)1 Having nothing higher or superior, unrivalled. matchless; without rival or second (नास्ति परो यस्मात्); स्त्रीरत्नसृष्टिर- परा प्रतिभाति सा मे Ś.2.1; cf. अनुत्तम, अनुत्तर.-2 [न पृणाति संतोषयति पृ अच्] (a) Another, other (used as adj. or subst.). वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्णाति नरो$पराणि Bg.2.22. (b) More, additional; कृतदारो$परान् दारान् Ms.11.5. (c) Second, another Pt.4.37; स्वं केशवो$पर इवाक्रमितुं प्रवृत्तः Mk.5.2 like another (rival) Keśava. (d) Different; other; अन्ये कृतयुगे धर्मास्त्रेतायां द्वापरे$परे Ms. 1.85; Ks.26.235; Pt.4.6 (with gen.). (e) Ordinary, of the middle sort (मध्यम); परितप्तो$प्यपरः सुसंवृतिः Śi. 16.23.-3 Belonging to another, not one's own (opp. स्व); यदि स्वाश्चापराश्चैव विन्देरन् योषितो द्विजाः Ms.9.85 of another caste.-4 Hinder, posterior, latter, later, (in time space) (opp. पूर्व); the last; पूर्वां सन्ध्यां जपंस्तिष्ठेत्स्वकाले चापरां चिरम् Ms.4.93; रात्रेरपरः कालः Nir.; oft. used as first member of a genitive Tatpuruṣa comp. meaning 'the hind part,' 'latter part or half'; ˚पक्षः the latter half of a month; ˚हेमन्तः latter half of a winter; ˚कायः hind part of the body &c.; ˚वर्षा, ˚शरद् latter part of the rains, autumn &c.-5 Following, the next.-6 Western; पयसि प्रतित्सुरपराम्बुनिधेः Śi.9.1. पूर्वापरौ तोयनिधी वगाह्य Ku. 1.1; Mu.4.21-7 Inferior, lower (निकृष्टः); अपरेयमि- तस्त्वन्यां प्रकृतिं विद्धि मे पराम् Bg.7.5.-8 (In Nyāya) Non-extensive, not covering too much, one of the two kinds of सामान्य, see Bhāṣā P.8. (परं = अधिकवृत्ति higher अपरम् = न्यूनवृत्ति lower or अधिकदेशवृत्तित्वं परं, अल्पदेशवृत्तित्वं अपरम् Muktā.)-9 Distant; opposite. When अपर is used in the singular as a correlative to एक the one, former, it means the other, the latter; एको ययौ चैत्ररथप्रदेशान् सौराज्य- रम्यानपरो विदर्भान् R.5.6; when used in pl. it means 'others', 'and others', and the words generally used as its correlatives are एके, केचित्-काश्चित् &c., अपरे, अन्ये; केचिद् रक्तपटीकृताश्च जटिलाः कापालिकाश्चापरे Pt.4.34; एके समूहुर्बलरेणुसंहतिं शिरोभिराज्ञामपरे महीभृतः Śi.12.45 some-others; शाखिनः केचिदध्यष्ठुर्न्यमाङ्क्षुरपरे$म्बुधौ । अन्ये त्वलङ्घिषुः शैलान् गुहास्त्वन्ये न्यलेषत ॥ केचिदासिषत स्तब्धा भयात्केचिदघूर्णिषुः । उदतारिषुरम्भोधिं वानराः सेतुनापरे Bk. 15.31.33.-रः 1 the hind foot of an ele- phant; बद्धापराणि परितो निगडान्यलावीत् Śi.5.48 (Malli. चरमपादाग्राणि).-2 An enemy (न पृणाति सन्तोषयति).-रा 1 Western direction, the west अपरां च दिशं प्राप्तो वालिना समभिद्रुतः Rām.4.46.18.-2 The hind part of an ele- phant.-3 Sacred learning, learning the four Vedas with the 6 Aṅgas.-4 The womb; the outer skin of the embryo.-5 Suppressed menstruation in pregnancy.-री Ved. The future, future times; उतापरीभ्यो मघवा विजिग्ये Rv.1.32.13.-रम् 1 The future, any thing to be done in future (कार्य); तदेतद्ब्रह्मापूर्वमपरमनन्तम् Bṛi. Ār. Up. (नास्ति अपरं कार्यं यस्य).-2 The hind quarter of an elephant.-रम् adv. Again, moreover, in future, for the future; अपरं च moreover; अपरेण behind, west of, to the west of (with gen. or acc.). [cf. Goth. afar; Germ. aber, as in aberglauben].-Comp. -अग्नि (अग्नी dual)1 the southern and western fires (दक्षिण and गार्हपत्य).-2 the last fire i. e. used at the funeral ceremony (˚ग्निः).-अङ्गम् one of the 8 divisions of गुणीभूतव्यङ्ग्य (the second kind of काव्य) mentioned in K. P.5. In this the व्यङ्ग्य or suggested sense is subordinate to something else; अगूढमपरस्याङ्गम्; अपरस्य रसादेर्वाच्यस्य वा (वाक्यार्थीभूतस्य) अङ्गं रसादि अनुरणनरूपं वा; e. g. अयं स रसनोत्कर्षी पीनस्तनविमर्दनः । नाभ्यूरुजघनस्पर्शी नीवीविस्रंसनः करः ॥ where शृङ्गार is subordi- nate to करुण.-अन्त a. living at the western borders.(-न्तः) 1 the western border or extremity, the extreme end or term. the western shore.-2 (pl.) the country or inhabitants of the western borders near the Sahya mountain; अपरान्तजयोद्यतैः (अनीकैः) R.4.53 Western people. दशार्णाश्चापरान्ताश्च द्विपानां मध्यमा मताः Kau.A.1.2.-3 the kings of this country.-4 death, Pātañjala Yogadarśana 3.22. ˚ज्ञानम् anticipation of one's end.-5 the hind foot of an elephant; मृदुचलदपरान्तोदीरितान्दूनिनादम् Śi.11.7;18.32.-6 Islander, inhabitant of an island (द्वीपवासिन्) कोट्यापरान्ताः सामुद्रा रत्नान्युपहरन्तु ते Rām.2.82.8.-अन्तकः 1. = ˚अन्तः pl.-2 N. of a song; अपरान्तकमुल्लोप्यं मद्रकं प्रकरीं तथा । औवेणकं सरोबिन्दुमुत्तरं गीतकानि च ॥ Y3.113; ˚अन्तिका N. of a metre consisting of 64 mātrās.-अपराः, -रे, -राणि another and another, several, various.-अपरम् ind. Further and further (उत्तरोत्तरम्); अहं हि वचनं त्वत्तः शुश्रूषुरपरापरम् Mb.5.136.14.-अर्धम् the latter or second half.-अह्न [fr.अहन् changed to अह्न P.II. 4.29, V.4.88.] the latter part of the day, the after- noon, closing or last watch of the day; Ms.3.278; अपराह्णशीतलतरेण शनैरनिलेन Śi.9.4; ˚तन, ˚ह्णेतन belonging to this time; ˚कृतं P.II.1.45.-इतरा the east.-कान्य- कुब्ज a. situated in or belonging to the western part of Kānyakubja.-कालः later period.-गात्रम् a minor limb (hand, foot etc.); कोपप्रसादापरगात्रहस्तः (सुप्तः क्षितौ) रावणगन्धहस्ती) Rām.6.19.1.-गोदानम् (also गोडनि or गोडानि) N. of a country to the west of Mahāmeru (according to Buddhistic ideas).-ज a. born later or at the end of the world. (-जः) the destroying fire.-जनः an inhaditant of the west, the western people.-दक्षिणम् ind. in the south-west (belonging to the तिष्ठद्गु class).-पक्षः 1 the second or dark half of the month.-2 the other or opposite side; a defendant (in law).-पञ्चालाः the western Pañchālas.-पर a. one and the other, several, various; अपरपराः सार्थाः गच्छन्ति P.VI.1.144. Sk. several caravans go; (अपरे च परे च सकृदेव गच्छन्ति).-पाणिनीयाः the pupils of Pāṇini living in the west.-प्रणेय a. easily led or influenced by others, docile, tractable.-भावः 1 being another or different, differ- ence.-2 succession, continuation.-रात्रः [अपरं रात्रेः] the latter or closing part of night, the last watch of night (P.V.4.87); उत्थायापररात्रान्ते प्रयताः सुसमाहिताः Bhāg.8.4.24. ˚कृतम् P.II.1.45.-लोकः the other world, the next world. Paradise.-वक्त्रा, -क्त्रम् N. of a metre.-वैराग्यम् a kind of Vairāgya mentioned by Patañjali (दुष्टानुश्राविकविषयवितृष्णस्य वशीकारसंज्ञं वैराग्यम्).-सक्थम् the hind thigh.-स्वस्तिकम् the western point in the horizon.-हैमन a. belonging to the latter helf of winter (P.VII.3.11). -
10 नग्न _nagna
1नग्न See under नज् below.2नग्न a. [नज्-न-कर्तरि क्त तस्य नः]1 Naked, nude, bare; न नग्नः स्नानमाचरेत् Ms.4.45; नग्नक्षपणके देशे रजकः किं करिष्यति Chāṇ.11; अवश्यंभाविनो भावा भवन्ति महतामपि । नग्नत्वं नीलकण्ठस्य महाहिशयनं हरेः ॥ H.-2 Uncultivated, uninhabited, desolate.-ग्नः 1 A naked mendicant.-2 A Buddhist mendicant (क्षपणक); धर्म इत्युपधर्मेषु नग्नरक्तपटादिषु । प्रायेण सज्जते भ्रान्त्या पेशलेषु च वाग्मिषु ॥ Bhāg.4.19.25.-3 A hypocrite.-4 A bard accompanying an army, or a wandering bard.-5 N. of Śiva.-ग्ना 1 A naked, shameless (or wanton) woman.-2 A girl before menstruation, or less than 12 or 1 (and there- fore may go about naked).-Comp. -अटः, -अटकः 1 one who goes about naked.-2 especially a Jaina or Buddhist mendicant (of the दिगम्बर class).-आचार्यः a. bard, a minstrel, a panegyrist; N.19.41; Bṛi. S.-चर्या a vow to go naked.-जित् N. of an author on architecture; Bṛi. S.58.4. -
11 पट्टिका _paṭṭikā
पट्टिका 1 A tablet, plate; as in हृतपट्टिका.-2 A document.-3 A piece or fragment of cloth: वल्कलैकदेशा- द्विपाठ्य पट्टिकाम् K.149.-4 A piece of silken cloth.-5 A ligature, bandage.-Comp. -वायकः a silk-weaver. -
12 पीत _pīta
पीत a. [पा-कर्मणि क्त]1 Drunk, quaffed; वनाय पीतप्रतिबद्धवत्सां (गां मुमोच) R.2.1.-2 Steeped, soaked in, filled or saturated with.-3 Absorbed, drunk up, evaporated; रविपीतजला तपात्यये पुनरोघेन हि युज्यते नदी Ku. 4.44.-4 Watered, sprinkled with water; पातुं न प्रथमं व्यवस्यति जलं युष्मास्वपीतेषु या Ś.4.9.-5 Yellow; विद्युत्प्रभा- रचितपीतपटोत्तरीयः Mk.5.2.-तः 1 Yellow colour.-2 Topaz.-3 Safflower.-4 A Yellow pigment prepared from cow's urine.-तम् 1 Gold.-2 Yellow orpiment.-Comp. -अब्धिः an epithet of Agastya.-अम्बरः 1 an epithet of Viṣṇu; इति निगदितः प्रीतः पीताम्बरोपि तथा$करोत् Gīt.12.-2 an actor.-3 a religious mendicant wearing yellow garments.-अरुण a. yellowish-red. (-णः) the middle of day-break.-अश्मन् m. topaz.-कदली a species of banana (स्वर्णकदली).-कन्दम् the carrot.-कावेरम् 1 saffron.-2 brass.-काष्ठम् yellow sanders.-कीलका The N. of a tree (senna).-कुष्ठः yellow leprosy; भगिनीगमने चैव पीतकुष्ठः प्रजायते ।-कोशः a. one who has rati- fied a treaty by drinking from a cup; Raja. T.-गन्धम् yellow sandal.-चन्दनम् 1 a species of sandal-wood.-2 saffron.-3 turmeric.-चम्पकः a lamp.-तुण्डः a Kāraṇḍava bird.-दारु n. a kind of pine or Sarala tree.-निद्र 1 a milch cow.-2 a cow whose milk has been pledged.-3 a cow tied up to be milked.-द्रुः the Sarala tree.-निद्र a. immersed in slumber.-नील a. green. (-लः) the green colour.-पादा a kind of bird (Mar. मैना).-पुष्पः N. of several plants, चम्पक, कर्णिकार &c.-मणिः a topaz.-माक्षिकम् a kind of mineral substance.-मारुतः a kind of snake.-मूलकम् the carrot.-यूथी yellow jasmine.-रक्त a. yellowish-red, orange-coloured. (-क्तम्) a kind of yellow gem, the topaz.-रागः 1 the yellow colour.-2 wax.-3 the fibres of a lotus.-लोहम् brass.-वालुका turmeric,-वासस् m. an epithet of Kṛiṣṇa or an Avatāra of Viṣṇu;... पद्माक्षं पीतवाससं स्तुवन्ति नामभिर्दिव्यैः न ते संसारिणो नराः Rāmarakṣā 25.-शोणित a. bloody (a sword).-सारः 1 the topaz.-2 the sandal tree. (-रम्) yellow sandal-wood.-सारि n. antimony.-स्कन्धः a hog.-स्फटिकः the topaz.-स्फोटः the itch or scab.-हरित a. yellowish-green. -
13 शिक्षित _śikṣita
शिक्षित p. p. [शिक्षा जाता$स्य तार˚ इतच् शिक्ष्-क्त वा]1 Learnt, studied.-2 Taught, instructed; अशिक्षितपटुत्वम् Ś.5.22; शिक्षितासि मयैव यम् N.2.64.-3 Trained, disci- plined.-4 Tame, docile.-5 Skilful, clever.-6 Modest, diffident.-तः A pupil, scholar.-Comp. -अक्षरः 1 a teacher.-2 a pupil.-आयुध a. versed in the use of weapons. -
14 स्त्री _strī
स्त्री [स्त्यायेते शुक्रशोणिते यस्याम्]1 A woman; श्रुतं दृष्टं स्पृष्टं स्मृतमि नृणां ह्लादजननं न रत्नं स्त्रीभ्यो$न्यत् क्वचिदपि कृतं लोकपतिना । तदर्थं धर्मार्थो विभववरसौख्यानि च ततो गृहे लक्ष्म्यो मान्याः सततमबला मानविभवैः ॥ Subh. Ratn.-2 A female of any animal; गजस्त्री, हरिणस्त्री &c.; स्त्रीणामशिक्षितपटुत्वममानुषीषु Ś.5.22.-3 A wife; स्त्रीणां भर्ता धर्मदाराश्च पुंसाम् Māl.6.18; Me.28.-4 A white ant.-5 The Priyaṅgu plant.-6 The feminine gender, or a word used in that gender; आपः स्त्रीभूम्नि Ak.-Comp. -आगारः, -रम् a harem, the women's apartments.-अध्यक्षः a chamberlain.-अभिगमनम् sexual intercourse.-आजीवः 1 one who lives by his wife.-2 one who lives by keeping women for prostitu- tion; Ms.11.63.-करणम् sexual connection.-कामः 1 desire of intercourse with woman, fondness for women.-2 desire of a wife.-कार्यम् 1 the business of women.-2 attendance on women or women's apartments; वैदेहकानां स्त्रीकार्यं मागधानां वणिक्पथः Ms.1.47.-कितवः a deceiver or seducer of women.-कुमारम् a woman and child.-कुसुमम् menses, the menstrual exeretion in women.-कृतम् sexual connection.-कोशः a dagger.-क्षीरम् mother's milk; आरण्यानां च सर्वेषां मृगाणां माहिषं विना । स्त्रीक्षीरं चैव वर्ज्यानि... Ms.5.9.-ग a. cohabiting with women.-गवी a milch-cow.-गुरुः a female Guru or priestess.-गृहम् = स्त्र्यगार q. v.-ग्राहिन् (in law) acce- pting the guardianship over a woman.-घोषः dawn, day-break.-घ्नः the murderer of a woman; Ms.9.232.-चरितम्, -त्रम् the doing of women.-चिह्नम् 1 any mark or characteristic of the female sex.-2 the female organ, vulva.-चौरः a seducer of women, libertine.-जननी a woman who brings forth only daughters; Ms.9.81.-जातिः f. woman-kind, female sex.-जितः a hen-pecked husband; स्त्रीजितस्पर्शमात्रेण सर्व पुण्यं विनश्यति Śabdak; मृष्यन्ति ये चोपपतिं स्त्रीजितानां च सर्वशः (तेषामन्नं न भुञ्जति) Ms.4.217.-देहार्धः N. of Śiva.-धनम् a woman's private property over which she exercises independent control; it is of six kinds:-- अध्यग्न्यध्यावहनिकं दत्तं च प्रीति- कर्मणि । भ्रातृमातृपितृप्राप्तं ष़ड्विधं स्त्रीधनं स्मृतम् ॥ or according to others:-- पितृमातृपतिभ्रातृदत्तमध्यग्न्युपायनम् । आधिवेदनिकाद्यं च स्त्रीधनं परिकीर्तितम्; see also अन्वाधेयम्, बन्धुदत्तम्, यौतकम्, सौदायिकम्, शुल्कम्, पारिणाय्यम्, लावण्यार्जितम् and पादवन्दनिकम्.-धर्मः 1 the duty of a woman or wife.-2 the laws concerning women; Ms.1.114.-3 menstruation.-4 copulation.-धर्मिणी a woman in her course; स्त्रीधर्मिणी वेपमाना शोणितेन समुक्षिता । एकवस्त्रा विकृष्टास्मि दुःखिता कुरुसंसदि ॥ Mb.3.12.62.-धवः a man.-ध्वजः 1 the female of any animal.-2 an elephant.-नाथ a. one protected by a woman.-निबन्धनम् a woman's peculiar sphere of action or province; domestic duty, housewifery.-पण्योपजीविन् m. see स्त्र्याजीवः above.-परः a woman- lover, lecher, libertine.-पिशाची a fiend-like wife.-पुंस् a woman who had become a man.-पुंसौ m. du.1 wife and husband.-2 male and female; स्त्रीपुंसावात्मभागौ ते भिन्नमूर्तेः सिसृक्षया Ku.2.7.-पुंसलक्षणा a hermaphro- dite.-पुंधर्मः the law regulating the duties of man and wife.-पुरम् the women's apartment.-पुष्पम् the men- strual excretion.-पूर्वः = स्त्रीजितः q. v.; स्त्रीपूर्वाः काण्डपृष्ठाश्च...... (श्राद्धे नार्हन्ति) Mb.13.23.22.-प्रत्ययः a feminine affix (in gram.)-प्रसंगः (excessive) intercourse with women.-प्रसूः f. a woman who brings forth only dau- ghters; Y.1.73.-प्रिय a. loved by women. (-यः) the mango tree.-बन्धः the sexual union.-बाध्यः one who suffers himself to be troubled by a woman.-बुद्धिः f.1 the female understanding.-2 the counsel of a woman, female advice; स्त्रीबुद्धिः प्रलयंगता (प्रलयावहा) Subhāṣ.-भोगः sexual intercourse.-मन्त्रः a female stra- tagem, woman's counsel.-माया women's craft.-मुखपः the Aśoka tree.-यन्त्रम् a machine-like woman, ma- chine in the form of a woman; स्त्रीयन्त्रं केन लोके विषममृ- तमयं धर्मनाशाय सृष्टम् Pt.1.191.-रजस् menstruation.-रञ्जनम् betel.-रत्नम् 1 an excellent woman; स्त्रीरत्नेषु ममोर्वशी प्रियतमा यूथे तवेयं वशा V.4.25.-2 N. of Lakṣmī.-राज्यम् the kingdom of women.-लम्पट a. desirous of women.-लिङ्गम् 1 the feminine gender (in gram.)-2 any mark of the female sex (as breast &c.).-3 the female organ.-लौल्यम् fondness for women.-वशः sub- missiveness to a wife, subjection to women.-वासः an ant-hill.-विधेय a. governed by a wife, uxorious; संनिवेश्य सचिवेष्वतःपरं स्त्रीविधेयनवयौवनो$भवत् R.19.4.-विवाहः contracting marriage with a woman; अष्टाविमान् समानेन स्त्रीविवाहान्निबोधत Ms.3.2.-विषयः sexual connection.-व्रणः the female organ.-शौण्ड a. fond of women.-संसर्गः female company.-संस्थान a. having a female shape; स्त्रीसंस्थानं चाप्यरस्तीर्थमारादुत्क्षिप्यैनां ज्योतिरेकं तिरो$भूत् Ś.5.3.-संगः attachment to women, or intercourse with women.-संग्रहणम् 1 the act of embracing a wo- man (improperly).-2 adultery, seduction.-सभम् an assembly of women.-संबन्धः 1 matrimonial alliance with a woman.-2 connection by marriage.-3 rela- tion to women.-सेवा Devotion or addiction to women.-स्वभावः 1 the nature of women.-2 a eunuch.-हत्या the murder of a woman.-हन्तृ the murderer of a woman; स्त्रीहन्तॄंश्च न संवसेत् Ms.11.19.-हरणम् 1 the forcible abduction of women.-2 rape.-हारिन् m. a ravisher or seducer (of women). -
15 धृत
dhṛitámfn. held, borne, maintained, supported kept, possessed;
used, practised, observed RV. etc. etc.;
measured, weighed (with orﾠ scil. tulayā) MBh. ;
worn (as clothes, shoes, beard, etc.) Mn. MBh. Kāv. ;
kept back, detained ( kare, by the hand) Hit. ;
drawn tight (reins) Ṡak. ;
turned towards orﾠ fixed upon, ready orﾠ prepared for, resolved on (loc. orﾠ dat.) MBh. R. ;
continuing, existing, being ib. ;
prolonged (in pronunciation) Prāt. (am ind. solemnly, slowly Pañc. III, 72/73);
(with antare) deposited as surety, pledged ib. IV, 31/32 ;
quoted, cited by (comp.) L. ;
m. N. of a son of the 13th Manu Hariv. (v.l. bhṛitha);
of a descendant of Druhyu andﾠ son of Dharma Pur. (cf. dhārteya);
n. a partic. manner of fighting Hariv. ;
- धृतकनकमाल
- धृतकार्मुकेषु
- धृतकेतु
- धृतक्लेश
- धृतगर्भा
- धृतचाप
- धृतताल
- धृतदक्ष
- धृतदण्ड
- धृतदिधिति
- धृतदेवा
- धृतदेवी
- धृतद्वैधीभाव
- धृतधनुस्
- धृतनिश्चय
- धृतपट
- धृतपूर्व
- धृतप्रज
- धृतमती
- धृतराजन्
- धृतराष्ट्र
- धृतवत्
- धृतवर्मन्
- धृतव्रत
- धृतशरीर
- धृतश्री
- धृतसंकल्प
- धृतसंधि
- धृतसिंह
- धृतहव्य
- धृतहेति
-
16 रक्त
raktamf (ā)n. coloured, dyed, painted Br. GṛṠrS. Mn. etc. (cf. Pāṇ. 4-2, 1);
reddened, red, crimson ṠāṇkhGṛ. MBh. Kāv. etc.
(said of 5 orﾠ 7 parts of the body which ought to be red MBh. IV, 253 VarBṛS. LXVIII, 84);
« coloured orﾠ modified by nasalization», nasalized (said of a vowel) RPrāt. (cf. raṅga);
excited, affected with passion orﾠ love, impassioned, enamoured, charmed with (instr.), attached orﾠ devoted to, fond of (loc. gen. orﾠ comp.) Mn. MBh. etc.;
beloved, dear, lovely, pleasant, sweet Kāv. ;
fond of play, engaging in pastime, sporting L. ;
m. red colour L. ;
safflower L. ;
Barringtonia Acutangula L. ;
N. of Ṡiva MBh. ;
of the planet Mars VarBṛS. Sch. ;
(ā) f. lac (= lākshā) Suṡr. ;
Abrus Precatorius ( orﾠ its seeds as a measure orﾠ weight, = raktikā) Car. ;
Rubia Munjista L. ;
Echinops Echinatus L. ;
N. of one of the 7 tongues of fire L. ;
(in music) N. of a Ṡruti Saṃgīt. ;
n. blood Mn. Hariv. etc.;
a partic. disease of the eyes, Hcat;
the menstrual fluid L. ;
copper L. ;
vermilion L. ;
cinnabar L. ;
saffron L. ;
the fruit of Flacourtia Cataphracta L. ;
= padmaka L. ;
- रक्तकङ्गु
- रक्तकण्ट
- रक्तकण्ठ
- रक्तकण्ठिन्
- रक्तकदम्ब
- रक्तकदली
- रक्तकन्द
- रक्तकन्दल
- रक्तकमल
- रक्तकम्बल
- रक्तकरवीर
- रक्तकरवीरक
- रक्तकल्लोल
- रक्तकाञ्चन
- रक्तकाण्डा
- रक्तकाल
- रक्तकाष्ठ
- रक्तकुण्डल
- रक्तकुमुद
- रक्तकृमिजा
- रक्तकृष्ण
- रक्तकेसर
- रक्तकैरव
- रक्तकोकनद
- रक्तकोशातकी
- रक्तखदिर
- रक्तखाडव
- रक्तगन्धक
- रक्तगर्भ
- रक्तगुल्म
- रक्तगैरिक
- रक्तगौर
- रक्तग्रन्थि
- रक्तग्रह
- रक्तग्रीव
- रक्तघ्न
- रक्तचन्दन
- रक्तचित्रक
- रक्तचिल्लिका
- रक्तचूर्ण
- रक्तचूर्णक
- रक्तच्छद
- रक्तच्छर्दि
- रक्तज
- रक्तजन्तुक
- रक्तजिह्व
- रक्ततर
- रक्तता
- रक्ततुण्ड
- रक्ततुण्डक
- रक्ततृणा
- रक्ततेजस्
- रक्तत्रिवृत्
- रक्तत्व
- रक्तदत्
- रक्तदन्त्
- रक्तदन्तिका
- रक्तदन्ती
- रक्तदला
- रक्तदूषण
- रक्तदृश्
- रक्तदृष्टि
- रक्तद्रुम
- रक्तधातु
- रक्तनयन
- रक्तनाडी
- रक्तनाल
- रक्तनासिक
- रक्तनिर्यासक
- रक्तनील
- रक्तनेत्र
- रक्तप
- रक्तपक्ष
- रक्तपट
- रक्तपतन
- रक्तपत्त्र
- रक्तपदी
- रक्तपद्म
- रक्तपर्ण
- रक्तपल्लव
- रक्तपाकी
- रक्तपात
- रक्तपाद
- रक्तपायिन्
- रक्तपारद
- रक्तपिटिका
- रक्तपिण्ड
- रक्तपिण्डक
- रक्तपिण्डालु
- रक्तपित्त
- रक्तपीतासितश्येत
- रक्तपुच्छक
- रक्तपुनर्नवा
- रक्तपुष्प
- रक्तपुष्पक
- रक्तपूय
- रक्तपूरक
- रक्तपूर्ण
- रक्तपैत्त
- रक्तपैत्तिक
- रक्तप्रदर
- रक्तप्रमेह
- रक्तप्रवाह
- रक्तप्रसव
- रक्तफल
- रक्तफेनज
- रक्तबिन्दु
- रक्तबीज
- रक्तबीजका
- रक्तभव
- रक्तभाव
- रक्तमञ्जर
- रक्तमण्डल
- रक्तमत्त
- रक्तमत्स्य
- रक्तमय
- रक्तमस्तक
- रक्तमाद्री
- रक्तमुख
- रक्तमूत्रता
- रक्तमूलक
- रक्तमूला
- रक्तमेह
- रक्तमोक्ष
- रक्तमोक्षण
- रक्तयष्टि
- रक्तयष्टिका
- रक्तयावनाल
- रक्तराजि
- रक्तराजी
- रक्तरेणु
- रक्तरैवतक
- रक्तलशुन
- रक्तलोचन
- रक्तवटी
- रक्तवरटि
- रक्तवर्ग
- रक्तवर्ण
- रक्तवर्त्मक
- रक्तवर्धन
- रक्तवर्षाभू
- रक्तवसन
- रक्तवस्त्रिन्
- रक्तवात
- रक्तवारिज
- रक्तवालुक
- रक्तवासस्
- रक्तवासिन्
- रक्तविकार
- रक्तविद्रधि
- रक्तविन्दु
- रक्तवीज
- रक्तवीजका
- रक्तविरक्त
- रक्तवृक्ष
- रक्तवृन्ता
- रक्तशालि
- रक्तशासन
- रक्तशिग्रु
- रक्तशीर्षक
- रक्तशुक्रता
- रक्तशूल
- रक्तशृङ्गक
- रक्तश्मश्रु
- रक्तश्याम
- रक्तष्ठीवनता
- रक्तष्ठीवी
- रक्तसंकोच
- रक्तसंकोचक
- रक्तसंज्ञ
- रक्तसंदंशिका
- रक्तसंध्यक
- रक्तसरोरुह
- रक्तसर्षप
- रक्तसहा
- रक्तसार
- रक्तसूर्यमणि
- रक्तसूर्याय
- रक्तसौगन्धिक
- रक्तस्रगनुलेपिन्
- रक्तस्राव
- रक्तहंस
- रक्तहीन
-
17 वात
vāta1) mfn. blown etc.;
(vā́ta) m. wind orﾠ the wind-god (pl. alsoﾠ « the Maruts», cf. vāyu) RV. etc. etc.;
wind, air Hit. ;
wind emitted from the body MBh. IV, 117 ;
wind orﾠ air as one of the humours of the body ( alsoﾠ called vāyu, māruta, pavana, anila, samīraṇa) Kathās. Suṡr. etc.;
morbid affection of the windy humour, flatulence, gout, rheumatism etc. VarBṛS. Ṡṛiṇgār. ;
N. of a people ( seeﾠ vāta-pati andﾠ vātâ̱dhipa);
of a Rākshasa VP. ;
of a son of Ṡūra ib. ;
2) mfn. (fr. van) = vanita, solicited, wished for, desired (cf. vivasvad-v-);
attacked, assailed, injured, hurt (cf. 3. a-v- andﾠ nivāta)
3) mfn. dried up ( seeﾠ 1. a-vātá)
- वातकण्टक
- वातकर
- वातकर्मन्
- वातकलाकला
- वातकुण्डलिका
- वातकुण्डली
- वातकुम्भ
- वातकृत्
- वातकेतु
- वातकेलि
- वातकोपन
- वातक्षोभ
- वातखुडका
- वातखुडा
- वातगजाङ्कुश
- वातगण्ड
- वातगामिन्
- वातगुल्म
- वातगोप
- वातग्रस्त
- वातग्रह
- वातघ्न
- वातचक्र
- वातचोदित
- वातज
- वातजव
- वातजा
- वातजाम
- वातजित्
- वातजूत
- वातजूति
- वातज्वर
- वाततूल
- वाततेजस्
- वातत्राण
- वातत्विष्
- वातथुडा
- वातध्राजिगति
- वातध्वज
- वातनामन्
- वातनाशन
- वातंधम
- वातपट
- वातपण्ड
- वातपति
- वातपत्नी
- वातपर्याय
- वातपात
- वातपान
- वातपालित
- वातपित्त
- वातपित्तक
- वातपुत्र
- वातपू
- वातपोथ
- वातपोथक
- वातप्रकोप
- वातप्रबल
- वातप्रमी
- वातप्रमेह
- वातफुल्लान्त्र
- वातबलास
- वातबहुल
- वातभक्ष
- वातभ्रजस्
- वातमज
- वातमण्डली
- वातमय
- वातमृग
- वातमेह
- वातयन्त्र
- वातरंह
- वातरंहस्
- वातरक्त
- वातरङ्ग
- वातरज्जु
- वातरथ
- वातरशन
- वातरूपा
- वातरूष
- वातरेचक
- वातरेणुसुवर्ण
- वातरोग
- वातर्द्धि
- वातवत्
- वातवर्ष
- वातवस्ति
- वातवह
- वातविकार
- वातविकारिन्
- वातवृद्धि
- वातवृष्टि
- वातवेग
- वातवेटक
- वातवैरिन्
- वातव्याधि
- वातशीर्ष
- वातशुक्रत्व
- वातशूल
- वातशोणित
- वातश्लेष्मज्वर
- वातसख
- वातसंचार
- वातसह
- वातसारथि
- वातसुत
- वातस्कन्ध
- वातस्वन
- वातहत
- वातहन्
- वातहर
- वातहुडा
- वातहोम
-
18 श्वेत
ṡvetá
with kaṭâ̱ksha m. « a bright side-glance» Saṃgīt.) RV. etc. etc.;
m. white (the colour) L. ;
a white horse ṠBr. ;
a small white shell, cowry L. ;
a silver coin L. ;
a white cloud L. ;
the planet Venus orﾠ its regent Ṡukra L. ;
a partic. comet (cf. - ketu) VarBṛS. ;
a partic. plant (= jīvaka) L. ;
cumin seed W. ;
N. of a serpent-demon (with vaidārva orﾠ vaidārvya orﾠ vaidarvya;
others give ṡvaita-vaidārava as signifying « a partic. deity connected with the sun») GṛS. Pur. ;
N. of one of Skanda's attendants MBh. ;
of a Daitya (son of Vipra-citti) Hariv. ;
of a Muni MBh. Kathās. ;
of a partic. Avatāra of Ṡiva Cat. ;
of a pupil of Ṡiva IW. 122 n. 3 ;
of a manifestation of Vishṇu in his Varāha incarnation (worshipped in a partic. part of India) MW. ;
of a Rājarshi MBh. ;
of a son of the king Sudeva R. ;
of a general MBh. ;
of a son of Vapushmat MārkP. ;
of a preceptor Cat. ;
of a mythical elephant MBh. ;
of the sixth range of mountains dividing the known continent (the white orﾠ « snowy» mountains separating the Varshas of Hiraṇmaya andﾠ Ramyaka) MBh. Pur. (IW. 420 n. 1) ;
of one of the minor Dvīpas orﾠ divisions of the world (cf. - dvīpa) MBh. R. ;
(ā) f. one of the seven tongues of Fire Gṛihyās. ;
a small white shell, cowry L. ;
N. of various plants (accord. toﾠ L. the birch tree, a white bignonia, Boerhavia Procumbens, Achyranthes Atropurpurea etc.) Suṡr. VarBṛS. ;
crystal L. ;
alum L. ;
white orﾠ candied sugar L. ;
bamboo-manna L. ;
a mystical term for the letter s Up. ;
N. of one of the Mātṛis attendant on Skanda MBh. ;
of the mother of the elephant Ṡveta ( orﾠ Ṡaṇkha) MBh. R. ;
of a princess Rājat. ;
(ī) f. N. of a river MW. ;
n. the white of the eye Suṡr. ;
the growing white (of the hair) ChUp. ;
silver L. ;
butter-milk andﾠ water mixed half andﾠ half L. ;
- श्वेतकण्टकारी
- श्वेतकण्ठिन्
- श्वेतकन्द
- श्वेतकपोत
- श्वेतकमल
- श्वेतकर्ण
- श्वेतकल्प
- श्वेतकाक
- श्वेतकाकीय
- श्वेतकाण्डा
- श्वेतकापोती
- श्वेतकाम्बोजी
- श्वेतकिणिही
- श्वेतकुक्षि
- श्वेतकुञ्जर
- श्वेतकुश
- श्वेतकुष्ठ
- श्वेतकृष्णा
- श्वेतकेतु
- श्वेतकेश
- श्वेतकोल
- श्वेतकोलक
- श्वेतक्षार
- श्वेतखदिर
- श्वेतगङ्गा
- श्वेतगज
- श्वेतगरुत्
- श्वेतगरुत
- श्वेतगिरि
- श्वेतगुञ्जा
- श्वेतगुणवत्
- श्वेतगोकर्णी
- श्वेतगोधूम
- श्वेतघण्टा
- श्वेतघण्टी
- श्वेतघोषा
- श्वेतचन्दन
- श्वेतचम्पक
- श्वेतचरण
- श्वेतचिन्तामणि
- श्वेतचिल्लिका
- श्वेतचिल्ली
- श्वेतच्छत्त्र
- श्वेतच्छत्त्राय
- श्वेतच्छत्त्रिन्
- श्वेतच्छद
- श्वेतजल
- श्वेतजीरक
- श्वेतटङ्कक
- श्वेतटङ्कण
- श्वेततण्डुल
- श्वेततन्त्री
- श्वेततपस्
- श्वेततर
- श्वेतता
- श्वेतदूर्वा
- श्वेतद्युति
- श्वेतद्रुम
- श्वेतद्विप
- श्वेतद्वीप
- श्वेतद्वीपाय
- श्वेतधातु
- श्वेतधामन्
- श्वेतनामन्
- श्वेतनील
- श्वेतन्यङ्ग
- श्वेतपक्ष
- श्वेतपट
- श्वेतपत्त्र
- श्वेतपद्म
- श्वेतपर्ण
- श्वेतपर्णास
- श्वेतपर्वत
- श्वेतपाकी
- श्वेतपाटला
- श्वेतपाद
- श्वेतपिङ्ग
- श्वेतपिङ्गल
- श्वेतपिङ्गलक
- श्वेतपिण्डीतक
- श्वेतपीतल
- श्वेतपङ्खा
- श्वेतपुनर्नवा
- श्वेतपुष्प
- श्वेतपुष्पक
- श्वेतप्रसूनक
- श्वेतफला
- श्वेतबर्बर
- श्वेतबला
- श्वेतबिन्दुका
- श्वेतबुह्ना
- श्वेतबृहती
- श्वेतभण्डा
- श्वेतभद्र
- श्वेतभस्मन्
- श्वेतभानु
- श्वेतभिक्षु
- श्वेतभिण्डा
- श्वेतभुजंग
- श्वेतमण्डल
- श्वेतमध्य
- श्वेतमन्दार
- श्वेतमन्दारक
- श्वेतमयूख
- श्वेतमरिच
- श्वेतमहोटिका
- श्वेतमाण्डव्य
- श्वेतमाधव
- श्वेतमाधवतीर्थ
- श्वेतमाल
- श्वेतमूत्र
- श्वेतमूल
- श्वेतमृद्
- श्वेतमेह
- श्वेतमोद
- श्वेतयावरी
- श्वेतरक्त
- श्वेतरञ्जन
- श्वेतरथ
- श्वेतरश्मि
- श्वेतरस
- श्वेतराजी
- श्वेतरावक
- श्वेतरास्ना
- श्वेतरूप्य
- श्वेतरोचिस्
- श्वेतरोमन्
- श्वेतरोहित
- श्वेतलोध्र
- श्वेतलोहित
- श्वेतवक्त्र
- श्वेतवचा
- श्वेतवत्सा
- श्वेतवर्ण
- श्वेतवल्कल
- श्वेतवस्त्रिन्
- श्वेतवह्
- श्वेतवाजिन्
- श्वेतवाराह
- श्वेतवारिज
- श्वेतवार्त्ताकी
- श्वेतवासस्
- श्वेतवाह्
- श्वेतवाह
- श्वेतवाहन
- श्वेतवाहिन्
- श्वेतवृक्ष
- श्वेतव्रत
- श्वेतशरपुङ्खा
- श्वेतशाल
- श्वेतशिंशपा
- श्वेतशिख
- श्वेतशिग्रु
- श्वेतशिम्बिका
- श्वेतशीर्ष
- श्वेतशुङ्ग
- श्वेतशूरण
- श्वेतशृङ्ग
- श्वेतशैल
- श्वेतश्याम
- श्वेतसर्प
- श्वेतसर्षप
- श्वेतसार
- श्वेतसिंही
- श्वेतसिद्ध
- श्वेतसुरसा
- श्वेतस्पन्दा
- श्वेतहनु
- श्वेतहय
- श्वेतहस्तिन्
- श्वेतहूण
См. также в других словарях:
Svetambara — The Svetambara (श्वेतांबर, श्वेतपट, also spelled Svetambar, Shvetambara, Shvetabmbar or Swetambar) is one of the two main sects of Jainism, the other being Digambar. literally means white clad , describing the practice of wearing white clothes,… … Wikipedia
dhṛitá-paṭa — धृतपट … Indonesian dictionary
rakta-paṭa — रक्तपट … Indonesian dictionary
sita-paṭa — सितपट … Indonesian dictionary
ṡvetá-paṭa — श्वेतपट … Indonesian dictionary
vāta-paṭa — वातपट … Indonesian dictionary
