-
1 मजमुदार
-
2 तिग्मजम्भ
-
3 सोमजम्भन्
-
4 सोमजम्भा
sóma-jambhā(? GopBr.) m. N. of a man
-
5 सोम
sóma1) m. (fr. 3. su) juice, extract,
(esp.) the juice of the Soma plant, ( alsoﾠ) the Soma plant itself (said to be the climbing plant Sarcostema Viminalis orﾠ Asclepias Acida, the stalks < aṉṡu> of which were pressed between stones < adri> by the priests, then sprinkled with water, andﾠ purified in a strainer < pavitra>;
whence the acid juice trinkled into jars < kalaṡa> orﾠ larger vessels < droṇa>;
after which it was mixed with clarified butter, flour etc., made to ferment, andﾠ then offered in libations to the gods < in this respect corresponding with the ritual of the Iranian Avesta> orﾠ was drunk by the Brāhmans, by both of whom its exhilarating effect was supposed to be prized;
it was collected by moonlight on certain mountains <in RV. X, 34, 1, the mountain Mūja-vat is mentioned>;
it is sometimes described as having been brought from the sky by a falcon < ṡyena> andﾠ guarded by the Gandharvas;
it is personified as one of the most important of Vedic gods, to whose praise all the 114 hymns of the 9th book of the RV. besides 6 in other books andﾠ the whole SV. are dedicated;
in post-Vedic mythology andﾠ even in a few of the latest hymns of the RV. ;
(although not in the whole of the 9th book_
as well as sometimes in the AV. andﾠ in the Br., Soma is identified with the moon
as the receptacle of the other beverage of the gods called Amṛita, orﾠ as the lord of plants cf. indu, oshadi-pati> andﾠ with the god of the moon, as well as with Vishṇu, Ṡiva, Yama, andﾠ Kubera;
he is called rājan, andﾠ appears among the 8 Vasus andﾠ the 8 Loka-pālas Mn. V, 96, andﾠ is the reputed author of RV. X, 124, 1, 5-9, of a lawbook etc.;
cf. below) RV. etc. etc.;
the moon orﾠ moon-god ( seeﾠ above);
a Soma sacrifice AitĀr. ;
a day destined for extracting the Soma-juice ĀṡvṠr. ;
Monday (= soma-vāra) Inscr. ;
nectar L. ;
camphor L. ;
air, wind L. ;
water L. ;
a drug of supposed magical properties W. ;
a partic. mountain orﾠ mountainous range (accord. toﾠ some the mountains of the moon) ib. ;
a partic. class of Pitṛis (prob. for soma-pā) ib. ;
N. of various authors ( alsoﾠ with paṇḍita, bhaṭṭa, ṡarman etc.;
cf. above) Cat. ;
= somacandra, orﾠ somêndu HPariṡ. ;
N. of a monkey-chief L. ;
(ā) f. the Soma plant L. ;
N. of an Apsaras MBh. ;
of a river MārkP. ;
of a queen Inscr. ;
(ī) f. gaṇa gaurâ̱di;
(am) n. rice-water, rice-gruel L. ;
heaven, sky, ether L. ;
mfn. relating to Soma (prob. w.r. for sauma) Kāṭh. ;
sôma2) mfn. (prob.) together with Umā, IndSt. ;
- सोमकन्या
- सोमकरणी
- सोमकर्मन्
- सोमकलश
- सोमकल्प
- सोमकवि
- सोमकान्त
- सोमकाम
- सोमकारिका
- सोमकीर्ति
- सोमकुल्या
- सोमक्रतवीय
- सोमक्रतु
- सोमक्रयण
- सोमक्षय
- सोमक्षीरा
- सोमक्षीरी
- सोमखड्डक
- सोमगणक
- सोमगर्भ
- सोमगिरि
- सोमगृहपति
- सोमगोपा
- सोमग्रह
- सोमग्रहण
- सोमघृत
- सोमचक्षस्
- सोमचन्द्र
- सोमचमस
- सोमच्युत
- सोमज
- सोमजम्भन्
- सोमजम्भा
- सोमजा
- सोमजामि
- सोमजुष्ट
- सोमतिलकसूरि
- सोमतीर्थ
- सोमतेजस्
- सोमत्व
- सोमदक्ष
- सोमदत्त
- सोमदत्ति
- सोमदर्शन
- सोमदा
- सोमदीक्षाविधि
- सोमदेव
- सोमदेवत
- सोमदेवत्य
- सोमदैवज्ञ
- सोमदैवत्य
- सोमधान
- सोमधारा
- सोमधेय
- सोमनन्दिन्
- सोमनन्दीश्वर
- सोमनाथ
- सोमनाथीय
- सोमनीति
- सोमनेत्र
- सोमप
- सोमपञ्चक
- सोमपञ्चकप्रयोग
- सोमपञ्चिका
- सोमपण्डित
- सोमपति
- सोमपत्त्र
- सोमपत्नी
- सोमपद
- सोमपद्धति
- सोमपरिबाध्
- सोमपरिश्रयण
- सोमपर्ण
- सोमपर्याणहन
- सोमपर्वन्
- सोमपा
- सोमपात्र
- सोमपाथिन्
- सोमपान
- सोमपायिन्
- सोमपाल
- सोमपावन्
- सोमपित्सरु
- सोमपीडा
- सोमपीति
- सोमपीतिन्
- सोमपीथ
- सोमपीथिन्
- सोमपीविन्
- सोमपुत्र
- सोमपुर
- सोमपुरुष
- सोमपुरोगव
- सोमपूजा
- सोमपृष्ठ
- सोमपेय
- सोमप्रतिप्रस्थातृप्रयोग
- सोमप्रतीक
- सोमप्रथम
- सोमप्रभ
- सोमप्रयोग
- सोमप्रयोगकारिका
- सोमप्रयोगपद्धति
- सोमप्रयोगप्रायश्चित्त
- सोमप्रयोगमन्त्र
- सोमप्रयोगरत्नमाला
- सोमप्रयोगवृत्ति
- सोमप्रवाक
- सोमप्रश्न
- सोमप्रायश्चित्त
- सोमबन्धु
- सोमबृहस्पति
- सोमभक्ष
- सोमभट्ट
- सोमभागवताचार्य
- सोमभव
- सोमभाव
- सोमभुजगावली
- सोमभू
- सोमभृत्
- सोमभोजन
- सोममख
- सोममद्
- सोममद
- सोममन्त्रानुक्रमणिका
- सोममय
- सोममान
- सोममित्र
- सोममिश्र
- सोममैत्रावरुण
- सोमयज्ञ
- सोमयशस्
- सोमयाग
- सोमयाजमान
- सोमयाजमानप्रयोग
- सोमयाजिन्
- सोमयाज्या
- सोमयोग
- सोमयोगिन्
- सोमयोनि
- सोमरक्ष
- सोमरक्षि
- सोमरभस्
- सोमरश्मि
- सोमरस
- सोमराग
- सोमराज
- सोमराजक
- सोमराजन्
- सोमराजिका
- सोमराजिन्
- सोमराजी
- सोमराज्य
- सोमरात
- सोमराष्ट्र
- सोमरूप
- सोमरोग
- सोमरौद्र
- सोमर्षि
- सोमलता
- सोमलतिका
- सोमलिप्त
- सोमलोक
- सोमवंश
- सोमवंशिन्
- सोमवंशीय
- सोमवंश्य
- सोमवत्
- सोमवर्चस्
- सोमवल्क
- सोमवल्लरि
- सोमवल्लरी
- सोमवल्लिका
- सोमवल्ली
- सोमवहन
- सोमवह्निप्रकाश
- सोमवामिन्
- सोमवायव्य
- सोमवार
- सोमवार्यमावास्याव्रत
- सोमवासर
- सोमवाह
- सोमविक्रयिन्
- सोमविध
- सोमविधान
- सोमविहारकारिका
- सोमवीथी
- सोमवीर्य
- सोमवृक्ष
- सोमवृद्ध
- सोमवृद्धिवर्धन
- सोमवेश
- सोमवेष्टन
- सोमव्यास
- सोमव्रत
- सोमशकला
- सोमशतक
- सोमशतद्वयी
- सोमशम्भ
- सोमशम्भु
- सोमशर्मन्
- सोमशित
- सोमशुष्म
- सोमशुष्मन्
- सोमशूर
- सोमशेखराख्यनिबन्ध
- सोमश्रवस्
- सोमश्री
- सोमश्रेष्ठ
- सोमश्रौत
- सोमसंस्था
- सोमसखि
- सोमसंज्ञ
- सोमसत्सरु
- सोमसद्
- सोमसप्तहौत्रप्रयोग
- सोमसरण
- सोमसलिल
- सोमसव
- सोमसवन
- सोमसामन्
- सोमसार
- सोमसिद्धान्त
- सोमसिद्धान्तिन्
- सोमसिन्धु
- सोमसुत्
- सोमसुत
- सोमसुति
- सोमसुत्या
- सोमसुत्वन्
- सोमसूक्त
- सोमसूक्ष्मन्
- सोमसूत्र
- सोमसुर्यप्रकाश
- सोमसेन
- सोमस्वामिन्
- सोमहार
- सोमहारिन्
- सोमहूति
- सोमहोतृसप्तक
- सोमहोत्राग्निष्टोम
- सोमहौत्र
- सोमहौत्रप्रयोग
-
6 आत्मवत्ता _ātmavattā
आत्मवत्ता Self-possession, self-control, prudence, wis- dom; प्रकृतिष्वात्मजमात्मवत्तया R.8.1,84; Ms.11.86. -
7 देव _dēva
देव a. (-वी f.) [दिव्-अच्]1 Divine, celestial; Bg.11. 11; Ms.12.117.-2 Shining; यज्ञस्य देवमृत्विजम् Rv.1.1.1.-3 Fit to be worshipped or honoured.-वः 1 A god, deity; एको देवः केशवो वा शिवो वा Bh.3.12.-2 (a) The god of rain, an epithet of Indra; as in द्वादश वर्षाणि देवो न ववर्ष; अवर्षयद्देवः Rām.1.9.18; काले च देशे च प्रववर्ष देवः Bu. Ch.2.7. (b) A cloud.-3 A divine man, Brāhmaṇa, as in भूदेव.-4 A king, ruler, as in मनुष्यदेव; तां देवसमितिं (अभ्या- गच्छत्) Mb.3.13.22.-5 A title affixed to the names of Bārhmaṇas; as in गोविन्ददेव, पुरुषोत्तमदेव &c.-6 (In dramas) A title of honour used in addressing a king, ('My lord', 'Your majesty'); ततश्च देव Ve.4; यथाज्ञापयति देवः &c.-7 Quicksilver.-8 The Supreme Spirit; हित्वा च देहं प्रविशन्ति देवं दिवौकसो द्यामिव पार्थ सांख्याः Mb.12.31.112.-9 A fool-1 A child.-11 A man following any particular business.-12 A lover.-13 Emulation.-14 Sport, play.-15 A husband's brother (cf. देवृ, देवर).-16 A lancer.-वम् An organ of sense; देवानां प्रभवो देवो मनसश्च त्रिलोककृत् Mb.14.41.3. [cf. L. deus; Gr. deos.].-Comp. -अंशः a partial incarnation of god.-अगारः, -रम् a temple.-अङ्गना a celestial damsel, an apsaras.-अतिदेवः, -अधिदेवः 1 the highest god.-2 an epithet of (1) Śiva. (2) Buddha. (3) Viṣṇu. देवातिदेवो भगवान् प्रसूतिरंशे हरिर्यस्य जगत्प्रणेता Hariv.-अधिपः 1 an epithet of Indra.-2 the supreme god.-अनीकम् an army of celestials.-अनुचरः, -अनुयायिन् m. an attendant or follower of a god; निशम्य देवानुचरस्य वाचं मनुष्यदेवः पुनरप्युवाच R.2.52.-अन्धस् n.,अन्नम् 1 the food of gods, divine food, ambrosia.-2 food that has been first offered to an idol; see Ms.5.7 and Kull. thereon.-अभीष्ट a.1 liked by or dear to gods.-2 sacred or dedicated to a deity. (-ष्टा) piper betel.-अरण्यम् the garden of gods, the Nandana gar- den; अलमुद्द्योतयामासुर्देवारण्यमिवर्तवः R.1.8.-अरिः a demon.-अर्चनम्, -ना 1 the worship of gods.-2 idolatry.-अर्पणम् 1 an offering to the god.-2 the Veda; पृथग्- भूतानि चान्यानि यानि देवार्पणानि च Mb.13.86.17 (see com.).-आवसथः a temple.-अश्वः an epithet of उच्चैःश्रवस्, the horse of Indra.-आक्रीडः 'the garden of the gods', Nandana garden.-आजीवः, -आजीविन् m. an attendant upon an idol.-2 a low Brāhmaṇa subsisting by attendance upon an idol and upon the offerings made to it.-आत्मन् a.1 consecrated, holy, sacred.-2 of a divine nature. (-m.)1 the divine soul; ते ध्यानयोगानुगता$ पश्यन् देवात्मशक्तिं स्वगुणैर्निगूढाम् Śvet. Up.1.3.-2 the holy fig-tree.-आयतनम् a temple; Ms.4.46; न देवा- यतनं गच्छेत् कदाचिद् वा$प्रदक्षिणम् । न पीडयेद् वा वस्त्राणि न देवा- यतनेष्वपि ॥ Kūrma P.-आयुधम् 1 a divine weapon.-2 rainbow.-आयुष्म् the life-time of a god.-आलयः 1 heaven.-2 a temple.-आवासः 1 heaven.-2 the holy fig-tree (अश्वत्थ).-3 a temple.-4 the Sumeru mountain.-आहारः nectar, ambrosia.-इज् a. (nom. sing. देवेट्-ड्) worshipping the gods.-इज्यः an epithet of Bṛihaspati, preceptor of the gods.-इज्जः 1 an epithet of Indra.-2 of Śiva.-इष्ट a. dear to gods. (-ष्टः) bdellium. (-ष्टा) the wild lime tree.-ईशः an epithet of (1) Indra. (2) Śiva. (3) Viṣṇu. (4) Brahman. (-शी) N. of Durgā also of Devakī mother of Kṛiṣṇa.-ईश्वरः N. of (1) Śiva. (2) Indra.-उद्यानम् 1 divine garden.-2 The Nandana garden.-3 a garden near a temple.-ऋषिः (देवर्षिः)1 a deified saint, divine sage such as अत्रि, भृगु, पुलस्त्य, अङ्गिरस् &c.; एवंवादिनि देवर्षौ Ku.6.84 (i. e. अङ्गिरस्); अथ देवऋषी राजन् संपरेतं नृपात्मजम् Bhāg.; आब्रह्मभुवनाल्लोका देवर्षिपितृमानवाः । तृप्यन्तु पितरः सर्वे मातृमातामहा- दयाः Tarpaṇamantra.-2 an epithet of Narada; देवर्षीणां च नारदः Bg.1.13.26.-ओकस् n. the mountain Meru or Sumeru.-कन्या a celestial damsel, a nymph; also देवकन्यका.-कर्दमाः sandal, aloe wood, camphor, saffron pounded together and made into a paste.-कर्मन् n.,-कार्यम् 1 a religious act or rite, divine command; अनुष्ठितदेवकार्यम् R.12.13.-2 the worship of gods.-काष्ठम् the Devadāru tree.-किरी N. of a Rāgiṇī; ललिता मालती गौरी नाटी देवकिरी तथा । मेघरागस्य रागिण्यो भवन्तीमाः सुमध्यमाः ॥-कुटम् a temple.-कुण़्डम् a natural spring.-कुलम् 1 a temple.-2 a race of gods.-3 a group of gods.-कुल्या the celestial Ganges.-कुसुमम् cloves; एलां च देवकुसुमं त्वक्पत्रं देवदारु च Śiva. B.3.14.-खातम्, -खातकम् 1 a natural hollow among moun- tains.-2 a natural pond or reservoir; Ms.4.23.-3 a pond near a temple. ˚बिल a cavern, chasm.-गणः a class of gods.-गणिका an apsaras; q. v.-गतिः the path of देवलोक; अनुज्ञातश्च रामेण ययौ देवगतिं मुनिः A. Rām. 2.1.4.-गन्धर्वः an epithet of Nārada. (-र्वम्) a particular mode of singing.-गर्जनम् thunder.-गर्भः see हिरण्यगर्भ; Rām.2.4.23.-गायनः a celestial choris- ter, a Gandharva.-गान्धारी N. of a Rāgiṇī गान्धारी देवगान्धारी मालवी श्रीश्च सारवी । रामकीर्यपि रागिण्यः श्रीरागस्य प्रिया इमाः ॥-गिरिः 1 N. of a mountain; cf. Me.44.-2 N. of a town (Daulatabad).-गिरी f. N. of a Rāgiṇī.-गुरुः 1 an epithet of Kaśyapa (the father of gods).-2 of Bṛihaspati (the preceptor of gods).-गुही an epithet of Sarasvatī or of a place situated on it.-गुह्यम् 1 a secret only known by gods.-2 death.-गृहम् 1 a temple.-2 the place of a king.-3 a planetary sphere.-ग्रहः a class of demons who causes harmless madness.-चरितम् the course of action or practices of the gods; न देवचरितं चरेत्.-चर्या the worship or service of gods.-चिकित्सकौ (du.) Aśvins, the twin physicians of gods.-छन्दः a pearl-necklace having 81, 1 or 18 strings; शतमष्टयुतं हारो देवच्छन्दो ह्यशीतिरेकयुता Bṛi. S.81.32.-जनः the gods collectively. ˚विद्या the science of music, dance, other arts &c.; Ch. Up.7.1.2.-जातम् a class of gods.-जामिः f. a sister of the gods; देवजामीनां पुत्रो$सि Av. 6.46.1.-तरुः 1 the holy fig-tree.-2 one of the trees of paradise. (i. e. मन्दार, पारिजात, सन्तान, कल्प and हरि- चन्दन); पञ्चैते देवतरवो मन्दारः पारिजातकः । सन्तानः कल्पवृक्षश्च पुंसि वा हरिचन्दनम् ॥ Ak.-3 the tree in a village (चैत्यवृक्ष) where the villagers usually meet (Mar. पार).-तर्पणम् offerings of water, part of the सन्ध्या ceremony.-ताडः 1 fire.-2 an epithet of Rāhu.-तातः 1 a sacrifice.-2 N. of Kaśyapa.-तातिः 1 a god.-2 divine service; स नो यक्षद् देवताता यजीयान् Rv.3.19.1.-तीर्थम् 1 the right moment for the worship of gods.-2 the tips of the fingers sacred to gods.-दत्त a.1 god-given, grant- ed by the gods.-2 given to the gods (as a village, &c.).(-त्तः) 1 N. of the conch-shell of Arjuna; देवदत्तं धनञ्जयः (दध्मौ) Bg.1.15.-2 a certain person (used in speaking of men indefinitely); मुक्तस्ततो यदि बन्धाद्देवदत्त उपाच्छिनत्ति Bhāg.5.14.24; देवदत्तः पचति, पिनो देवदत्तो दिवा न भुङ्क्ते &c.-3 one of the vital airs exhaled in yawning; देवदत्तो विजृम्भणे. ˚अग्रजः N. of Buddha.-दर्शन a. visiting the gods. (-नः) N. of Nārada; यथा प्राह नारदो देवदर्शनः Bhāg.2.8.1.-दारु m., n. a species of pine; गङ्गाप्रवाहोक्षित- देवदारु Ku.1.54; R.2.36.-दासः a servant or attendant upon a temple.(-सी) 1 a female in the service of gods or a temple.-2 a courtezan (employed as a dancer in a temple).-3 the wild citron tree.-दीपः the eye.-दुन्दुभिः 1 divine drum; देवदुन्दुभिनिर्घोषो पुष्पवृष्टिश्च खात् पतन् Rām.-2 the holy basil with red flowers.-3 an epi- thet of Indra.-दूतः a divine envoy or messenger, an angel.-देवः 1 an epithet of Brahman; Rām.1.43.1.-2 of Śiva; अयाचितारं न हि देवदेवमद्रिः सुतां ग्राहयितुं शशाक Ku.1.52.-3 of Viṣṇu; Bg.1.15.-4 of Gaṇeśa; दृष्टप्रभावो वरदो देवदेवो विनायकः Ks.2.55.-दैवत्य a. destined for the god; Ms.2.189.-द्रोणी a procession with idols.-धर्मः a religious duty or office.-धानी the city of Indra; तां देवधानीं स वरुथिनीपतिर्बहिः समन्ताद्रुरुधे पृतन्यया Bhāg. 8.15.23.-धान्यम् a kind of grass-grain (Mar. देवभात).-धिष्ण्यम् a chariot of the gods (विमान); Bhāg.1. 82.7.-नक्षत्रम् N. of the first 14 नक्षत्रs in the southern quarter (opp. to यमनक्षत्रम्).-नदी 1 the Ganges.-2 any holy river; Ms.2.17.-नन्दिन् m. N. of the door- keeper of Indra.-2 N. of a grammarian.-नागरी N. of the character in which Sanskrit is usually written.-नाथः Śiva.-निकायः 1 'residence of gods', paradise, heaven; तं तुष्टुवुर्देवनिकायकेतवः Bhāg.1.27.25.-2 a host or assembly of gods; Ms.1.36.-निन्दकः a blasphe- mer, unbeliever, heretic, atheist.-निन्दा heresy, athe- ism.-निर्माल्यम् 1 a garland remaining from a sacrifice.-निर्मित a. 'god-created', natural.-पतिः an epithet of Indra.-पादाः 'the royal feet or presence', an honorific term for a king; देवपादाः प्रमाणम्.-पथः 1 'heavenly passage', heaven, firmament दिव्यो देवपथो ह्येष नात्र गच्छन्ति मानुषाः Mb.-2 the milky way.-पशुः any animal con- secrated to a deity.-पात्रम् an epithet of Agni.-पुर्, -पुरी f. an epithet of Amarāvatī, the city of Indra.-पुरोहितः 1 a domestic priest of the gods.-2 the planet Jupiter (बृहस्पति).-पुष्पम् cloves.-पूज्यः an epithet of Bṛihaspati.-प्रतिकृतिः f.,-प्रतिमा an idol, the image of a deity.-प्रश्नः 'consulting deities', astrology, for- tune-telling.-प्रसूत a. good-produced (water); Av.6. 1.2.-प्रियः 'dear to the gods', an epithet of Śiva; (देवानांप्रियः an irreg. comp. meaning-1 a goat.-2 a fool, idiot like a brute breast, as in ते$प्यतात्पर्यज्ञा देवानांप्रियाः K. P.-3 an ascetic, who renounces the world).-बलिः an oblation to the gods.-बाहुः 1 N. of a king in the Yadu race.-2 N. of a sage; देवबाहुः शतधनुः कृतवर्मेति तत्सुताः Bhāg.-ब्रह्मन् m. an epithet of Nārada.-ब्राह्मणः 1 a Brāhmaṇa who lives on the proceeds of a temple.-2 a venerable Brāhmaṇa.-भक्तिः worship or service of the gods.-भवनम् 1 the heaven.-2> a temple.-3 the holy fig-tree.-भागः the northern hemisphere.-भ m. a god; (-f.) heaven.-भूमिः f. heaven; पितुः प्रदेशा- स्तव देवभूमयः Ku.5.45.-भूतिः f. an epithet of the Ganges.-भूयम् divinity, godhead; विदितमेव भवतां...... परां निर्वृतिमुपेत्य देवभूयं गताः सर्वे न पूर्वपुरुषा इति Rām. Champū.-भृत् m. an epithet of1 Viṣṇu.-2 of Indra.-भोगः Pleasure of the gods, heavenly joy; अन्नन्ति दिव्यान् दिवि देवभोगान् Bg.9.2.-भोज्यम् nectar.-मणिः 1 the jewel of Viṣṇu called कौस्तुभ.-2 the sun.-3 a curl of hair on a horse's neck; आवर्तिनः शुभफल- प्रदशुक्तियुक्ताः संपन्नदेवमणयो भृतरन्ध्रभागाः (अश्वाः) Śi.5.4; N.1.58.-मधु n. divine honey; असौ वा आदित्यो देवमधु Ch. Up.3.1.1.-मातृ f. N. of Aditi, mother of gods.-मातृक a. 'having the god of rain or clouds as foster-mother', watered only by the clouds, depending on rain-water and not on irrigation, deprived of every other kind of water (as a country); देशो नद्यम्बुवृष्ट्यम्बु- संपन्नव्रीहिपालितः । स्यान्नदीमातृको देवमातृकश्च यथाक्रमम् ॥ Ak.; cf. also वितन्वति क्षेममदेवमातृकाः (i. e. नदीमातृकाः) चिराय तस्मिन् कुरवश्चकासते Ki.1. 17.-मानकः the jewel of Viṣṇu called कौस्तुभ.-माया the Māyā of gods; ते दुस्तराम- तितरन्ति च देवमायाम् Bhāg.-मार्गः the air or sky.-मासः the eighth month of pregnancy.-मुनिः a divine sage.-यजनम् 1 a sacrificial place, a place where a sacrifice is performed; ततस्ते देवयजनं ब्राह्मणाः स्वर्णलाङ्गलैः (कृष्ट्वा) Bhāg.1.74.12. देवयजनसंभवे सीते U.4.-2 a place of worship; मण्डलं देवयजनं दीक्षासंस्कार आत्मनः Bhāg.12.11.17.-यजि a. making oblations to gods.-यज्ञः a sacrifice to the superior gods made by oblations to fire, or through fire to the gods; (one of the five daily sacri- fices of a Brāhmaṇa; see Ms.3.81,85 and पञ्चयज्ञ also).-यज्यम्, -यज्या a sacrifice.-यात्रा 'an idol- procession,' any sacred festival when the idols are carried in procession; केनापि देवयात्रागतेन सिद्धादेशेन साधुना मत्समक्षमादिष्टा M.5.12-13.-यान bestowing मोक्ष; यज्ञस्य देवयानस्य मेध्याय हविषे नृप Bhāg.8.8.2.-नः the path leading to मोक्ष; सत्येन पन्था विततो देवयानः Muṇḍ.3.1.6.-यानम् a celestial car.-युगम् 1 the first of the four ages of the world; also called कृतयुग, सनत्कुमारो भगवान् पुरा देवयुगे प्रभुः Rām.1.11.11.-2 an age of the gods comprising four ages of men.-योनिः 1 a super- human being, a demigod; विद्याधरो$प्सरोयक्षरक्षोगन्धर्वकिन्नराः । पिशाचो गुह्यकः सिद्धो भूतो$मी देवयोनयः ॥ Ak.-2 a being of divine origin.-3 fuel used in kindling fire (f. also).-योषा an apsaras.-रथः a car for carrying the image of god in procession.-थम् a day's journey for the sun's chariot.-रहस्यम् a divine mystery.-राज्, -राजः 1 an epithet of Indra; Rām.7.6.6.-2 a king.-3 N. of Buddha.-रातः 1 an epithet of Parīkṣit.-2 a kind of swan or crane.-राष्ट्रम् N. of an empire in the Deccan.-लक्ष्मम् the Brāhmanical cord.-लता the Navamallikā or double jasmine plant.-लिङ्गम् the image or statue of a deity; Bhāg.3.17.13.-लोकः heaven, paradise; देवलोकस्य चर्त्विजः (प्रभुः) Ms.4.182.-वक्त्रम् an epithet of fire.-वर्त्मन् n. the sky or atmosphere.-वर्धकिः, -शिल्पिन् m. Viśvakarman, the architect of gods.-वाणी 'divine voice', a voice from heaven.-वाहनः an epithet of Agni.-विद्या 1 divine science; Ch. Up.7.1.2.-2 the science of Nirukta or etymology; ibid.-विभागः the northern hemisphere.-विश् f.,-विशा a deity.-वीतिः food of the gods.-वृक्षः the Mandāra tree.-व्यचस् a. Ved. occupied by the gods.-व्रतम् 1 a religious observance, any religious vow.-2 the favourite food of the gods. (-तः) an epithet of1 Bhīṣma; ततो विनशनं प्रागाद्यत्र देवव्रतो$पतत् Bhāg.1.9.1.-2 Kārtikeya.-व्रतत्वम् celibacy (ब्रह्मचारिव्रत); देवव्रतत्वं विज्ञाप्य Mb.5.172.19.-शत्रुः a demon; स देवशत्रूनिव देवराजः Mb.-शुनी an epithet of Saramā, the bitch of the gods.-शेखर the damanaka tree (Mar. दवणा).-शेषम् the remnants of a sacrifice offered to gods.-श्रीः m. a sacrifice. (f.) Lakṣmī.-श्रुतः an epithet of1 Viṣṇu.-2 Nārada.-3 a sacred treatise.-4 a god in general.-संसद् f. देवसभा q. v.-सत्यम् divine truth, established order of the gods.-संध a. divine.-सभा 1 an assembly of the gods (सुधर्मन्).-2 a council of a king, council-chamber.-3 a gambling-house.-सभ्यः 1 a gambler.-2 a fre- quenter of gaming-houses.-3 an attendant on a deity.-4 the keeper of a gambling-house.-सहा 1 rules of begging alms (? भिक्षासूत्र); L. D. B.-2 N. of a plant.-सायुज्यम् identification or unification with a deity, conjunction with the gods, deification.-सिंह an epithet of Śiva.-सुषिः a tube or cavity (in the heart) leading to the gods; cf. उदान, तस्य ह वा एतस्य हृदयस्य पञ्च देवसुषयः Ch. Up.3.13.1.-सू N. of 8 deities (अग्नि, सोम, सवितृ, रुद्र, बृहस्पति, इन्द्र, मित्र and वरुण).-सृष्टा an intoxicating drink.-सेना 1 the army of gods.-2 N. of the wife of Skanda; स्कन्देन साक्षादिव देवसेनाम् R.7.1. (Malli.:-- देवसेना = स्कन्दपत्नी perhaps it merely means 'the army of the gods' personified as Skanda's wife). ˚पतिः, ˚प्रियः an epithet of Kārtikeya.-स्वम् 'property of gods', property applicable to religious purposes or endowments; यद्धनं यज्ञशीलानां देवस्वं तद्विदु- र्बुधाः Ms.11.2,26. ˚अपहरणम् sacrilege.-सावर्णिः the 13th Manu; मनुस्त्रयोदशो भाव्यो देवसावर्णिरात्मवान् Bhāg. 8.13.3.-हविस् n. an animal offered to gods at a sacrifice.-हिंसकः an enemy of gods.-हूः the left ear; Bhāg.4.25.51.-हूतिः f.1 invocation of the gods.-2 N. of a daughter of Manu Svāyambhuva and wife of Kardama.-हेडनम् an offence against the gods.-हेतिः a divine weapon. -
8 परि _pari _ _री _rī _ _णामः _ṇāmḥ
परि (री) णामः 1 Alteration, change, transforma- tion.-2 Digestion; अन्नं न सम्यक् परिणाममेति Suśr.; भुक्तस्य परिणामहेतुरौदर्यम् T.S.; Pt.4.22.-3 Result, consequ- ence, issue, effect; अप्रियस्यापि पथ्यस्य परिणामः सुखावहः H.2.124; Mk.3.1; परिणामसुखे गरीयसि (वचसि औषधे च) Ki.2.4; Bg.18.37,38.-4 Ripening, maturity, full development; उपैति शस्यं परिणामरम्यताम् Ki.4.22; फलभर- परिणामश्यामजम्बू &c. U.2.2; Māl.9.24.-5 End, ter- mination, conclusion, close, decline; दिवसाः परिणामरमणीयाः Ś.1.3; वयःपरिणामपाण्डुरशिरसम् K.1; परिणाममुपैति दिवसः K.254 'the day is drawing to a close'.-6 Old age; परिणामे हि दिलीपवंशजाः R.8.11.-7 Lapse (of time).-8 (In Rhet.) A figure of speech allied to रूपक, by which the properties of any object are transferred to that with which it is compared. (The Chandrāloka thus defines and illustrates it:-- परिणामः क्रियार्थश्चेद्विषयी विषयात्मना । प्रसन्नेन दृगब्जेन वीक्षते मदिरेक्षणा ॥ 5.18; see R. G. also under परिणाम).-Comp. -जम् Violent or painful indigestion (see शूलम् below).-दर्शिन् a. prudent, fore-sighted.-दृष्टि a. prudent. (-ष्टिः f.) prudence, providence.-पथ्य a. salutary in the end.-मुख a. about to termi- nate.-वादः the S&amacrṅkhya doctrine of evolution.-शूलम् violent or painful indigestion, colic, flatulence with pain.Sanskrit-English dictionary > परि _pari _ _री _rī _ _णामः _ṇāmḥ
-
9 भर _bhara
भर a. [भृ-अप्] Bearing, granting, supporting, &c. (at the end of comp.).-रः 1 A burden, load, weight; खुरत्रये भरं कृत्वा Pt.1. 'supporting himself on his three hoofs'; फलभरपरिणामश्यामजम्बू &c. U.2.2; भरव्यथा Mu. 2.18; Ki.11.5.-2 A great number, large quantity, collection, multitude; धत्ते भरं कुसुमपत्रफलावलीनाम् Bv.1. 94,54; Śi.9.47.-3 Bulk, mass.-4 Excess; ततो भक्ति- श्रद्धाभरगुरुगृणद्भ्यां गिरिश यत् Sivamahimna 1; निर्व्यूढसौहृद- भरेति गुणोज्ज्वलेति Māl.6.17; शोभाभरैः संभृताः Bv.1.13; कोपभरेण Gīt.3.-5 A particular measure of weight.-6 Theft, taking away.-7 Attacking, a battle (Ved.).-8 A hymn or song of Praise.-9 Pre-eminence, excel- lence; न खलु वयसा जात्यैवायं स्वकार्यसहो भरः V.5.18. -
10 या _yā
या 2 P. (याति, ययौ, अयासीत्, यास्यति, यातुम्, यात)1 To go, move, walk, proceed; ययौ तदीयामवलम्ब्य चाङ्गुलिम् R.3.25; अन्वग्ययौ मध्यमलोकपालः 2.16.-2 To march against, invade; तदा यायाद् विगृह्यैव व्यसने चोत्थिते रिपोः Ms. 7.183.-3 To go to, march towards, set out for (with acc., dat. or with प्रति).-4 To pass away, withdraw, depart; यातु प्रस्तुतमनुसंधीयताम् H.3. 'let it go or pass, never mind it'-5 To vanish, disappear; यातस्तवापि च विवेकः Bv.1.66; भाग्यक्रमेण हि धनानि भवन्ति यान्ति Mk.1. 13.-6 To pass away or by, elapse (as time); यौवन- मनिवर्ति यातं तु K. P.1.-7 To last.-8 To happen, come to pass.-9 To go or be reduced to any state, be or become (usually with the acc. of abstract noun).-1 To undertake; न त्वस्य सिद्धौ यास्यामि सर्गव्यापारमात्मना Ku.2.54.-11 To have carnal intercourse with.-12 To request, implore.-13 To find out, discover.-14 To behave, act. (The meanings of या, like those of गम्, are variously modified according to the noun with which it is connected; e. g. नाशं या to be destroyed; वाच्यतां या to incur blame or censure; लघुतां या to be slighted; प्रकृतिं या to regain one's natural state; निद्रां या to fall asleep; वशं या to submit, go into one's possession; उदयं या to rise; अस्तं या to set, decline; पारं या to reach the other side of, to master, surmount, get over; पदं या to attain to the position of; अग्रे या to go before, take the lead, lead; अधो या to sink; विपर्यासं या to undergo a change, to be changed in appearance; शिरसा महीं या to bend the head down to the ground &c.). -Caus. (यापयति-ते)1 To cause to go or proceed.-2 To remove, drive away; प्रमदया मदयापितलज्जया R.9.31.-3 To spend, pass (time); तावत् कोकिल विरसान् यापय दिवसान् Bv.1.7; Me.91.-4 To live or spend time with; विनयादिव यापयन्ति ते धृतराष्ट्रात्मजमात्मसिद्धये Ki.2.45.-5 To support, nourish.-6 To give send- off; स्नेहप्रक्लिन्नहृदयो यापयामास कोशलः Bhāg.1.58.52. -Desid. (यियासति) To wish to go, to be about to go &c. - With अति1 to go beyond, transgress, violate.-2 to surpass.-अधि to go away or forth; escape; कुतो$ धियास्यसि क्रूर निहतस्तेन पत्रिभिः Bk.8.9. -
11 शंस् _śaṃs
शंस् 1 P. (शंसति, शस्त; pass. शस्यते)1 To praise, extol, approve of; साधु साध्विति भूतानि शशंसुर्मारुतात्मजम् Rām.; संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि Bg.5.1.-2 To tell, relate, express, declare, communicate, announce, report (with dat. or sometimes gen. of person or by itself); शशंस सीतापरिदेवनान्तमनुष्ठितं शासनमग्रजाय R.14.83; न मे ह्रिया शंसति किंचिदीप्सितम् 3.5;2.68;4.72;9.77; 11.84; Ku.3.6;5.51.-3 To indicate, bespeak, show; यः (अशोकः) सावज्ञो माधवश्रीनियोगे पुष्पैः शंसत्यादरं त्वत्प्रयत्ने M.5.8; Ki.5.23; Ku.2.22.-4 To repeat, recute; ओमिति शंसति Ch. Up.1.1.9.-5 To hurt, injure.-6 To revile, traduce.-7 To praise in ऋक् verse not made of grains (पुरोडाश).-मुखः a surgical instrument (resembling a grain of rice).-राजिकम् panic seed (= कङ्गू q. v.).-वापम् Sowing rice.-श्रेष्ठः a kind of rice (शालिधान्य). -
12 शिला _śilā
शिला 1 A stone, rock.-2 A grind-stone; शिलाधौत Mb.4.58.29.-3 The lower timber of a door.-4 The top of a column.-5 A tendon, vein (for शिरा).-6 Red arsenic.-7 Camphor.-Comp. -अक्षरम् lithography, writing on stone.-अटकः 1 a hole.-2 a fence, an enclosure.-3 a room on the top of a house.-आत्मजम् iron.-आत्मिका a crucible.-आरम्भा the wild plantain.-आसनम् 1 a slab of stone used as a seat.-2 benzoin.-आह्वम् bitumen.-उच्चयः a mountain, huge rock; न पादपोन्मूलनशक्तिरंहः शिलोच्चये मूर्च्छति मारुतस्य R.2.34.-उत्थम् benzoin.-उद्भवम् 1 benzoin.-2 a superior kind of sandal-wood.-ओकस् m. an epithet of Garuḍa.-कुट्टकः a stone-cutter's chisel.-कुसुमम्, -पुष्पम् benzoin; व्यस्तशुकनिभशिलाकुसुमः प्रणुदन्ववौ वनसदां परिश्रमम् Ki. 12.5.-गृहम् a grotto.-ज a. fossil, mineral.(-जम्) 1 bitumen.-2 benzoin.-3 petroleum.-4 iron.-5 any fossil production.-जतु n.1 bitumen; निदाघे धर्मसंतप्ता धातुसारंधरा धराः । निर्यासवत् प्रमुञ्चन्ति तच्छिलाजतु कीर्तितम् ॥ Bhāva P.-2 red chalk.-जित् f.,-दद्रुः bitumen.-धातुः 1 chalk.-2 red chalk.-3 a white fossil sub- stance.-निर्यासः bitumen.-पट्टः, -पट्टकः 1 a flat stone for grinding &c.-2 a slab (of stone) used as a seat, stone-seat.-पुत्रः, -पुत्रकः a small flat stone for grinding condiments upon.-पेषः a grind-stone.-प्रतिकृतिः f. an image of stone.-प्रवालकः a variety of inferior gems; Kau. A.2.9.-प्रवेशः laying the corner-stone or foundation.-प्रसूनम् bitumen.-फलकम् a stone-slab.-भवम् benzoin.-भेदः a stone-cutter's chisel.-रम्भा the wild plantain.-रसः 1 benzoin.-2 incense.-वल्कलः, -लम्, -वल्का a kind of moss.-वृष्टिः f.1 a shower of stones.-2 hail.-वेश्मन् n. a grotto, rocky recess; उद्दामानि प्रथयति शिलावेश्मभिर्यौवनानि Me.25.-व्याधिः bitumen.-शित a. sharpened on a stone; अथ त्वाचार्य- मुख्येन शरान् सृष्टान् शिलाशितान् Mb.4.58.47.-सारम् iron.-स्वेदः bitumen. -
13 समुदीर्ण _samudīrṇa
समुदीर्ण p. p.1 Greatly excited; (fig.) very lumi- nous; शारदः समुदीर्णांशुश्चन्द्रस्तेज इवात्मजम् Rām.2.19.37.-2 Increased; Mb.4. -
14 सीता _sītā
सीता [सि-त पृषो˚ दीर्घः]1 A furrow, track or line of a ploughshare.-2 (Hence) A tilled or furrowed ground, ploughed land; वृषेव सीतां तदवग्रहक्षताम् Ku.5.61.-3 Husbandry, agriculture; as in सीताद्रव्य q. v.-4 N. of the daughter of Janaka, king of Mithilā, and wife of Rāma.; जनकानां कुले कीर्तिमाहरिष्यति मे सुता । सीता भर्तार- मासाद्य रामं दशरथात्मजम् ॥ Rām.1.67.22. [She was so called because she was supposed to have sprung from a furrow made by king Janaka while ploughing the ground to prepare it for a sacrifice which he had insti- tuted to obtain progeny, and hence also her epithets, 'Ayonijā', 'Dharāputrī' &c. She was married to Rāma and accompanied him to the forest. While there she was once carried off by Rāvaṇa who tried to violate her chastity, but she scornfully rejected his suit. When Rāma came to know that she was in Lankā, he attack- ed ther place, killed Rāvaṇa and his host of demons, and recovered Sītā. She had, however, to pass through the terrible ordeal of fire before she could be received by her husband as his wife. Though thus convinced of her chastity, he had afterwards to aban- don her, when far advanced in pregnancy, because the people continued to suspect her fidelity. She how- ever, found a protector in the sage Vālmīki, at whose hermitage she was delivered of Kuśa and Lava, and who brought them up. She was ultimately restored to Rāma by the sage.]-5 N. of a goddess, wife of Indra.-6 N. of Umā-7 N of Lakṣmī.-8 N. of one of the four fabulous branches (the eastern branch) of the Ganges.-9 Spirituous liquor.-Comp. -अध्यक्षः superintendent of agriculture.-द्रव्यम् implements of agriculture, tools of husbandry; सीताद्रव्यापहरणे शस्त्राणा- मौषधस्य च Ms.9.293.-पतिः N. of Rāmachandra.-फलः the custard-apple tree. (-लम्) its fruit. -
15 तिग्म
tigmámfn. sharp, pointed (a weapon, flame, ray of light) RV. AV. IV, 27, 7, XIII ṠāṇkhGṛ. etc.. ;
pungent, acrid, hot, scorching RV. etc.;
violent, intense, fiery, passionate, hasty ib. ;
m. Indra's thunderbolt W. ;
= -gmâ̱tman VP. IV, 21, 3 ;
pl. N. of the Ṡūdras in Krauñca-dvīpa, II, 4, 53 (v.l. tishya);
n. pungency L. ;
- तिग्मकर
- तिग्मकेतु
- तिग्मग
- तिग्मगति
- तिग्मगु
- तिग्मजम्भ
- तिग्मता
- तिग्मतेजन
- तिग्मतेजस्
- तिग्मदीधिति
- तिग्मद्युति
- तिग्मधार
- तिग्मनेमि
- तिग्मभास्
- तिग्मभृष्टि
- तिग्ममन्यु
- तिग्ममयूखमालिन्
- तिग्ममूर्धन्
- तिग्मयातन
- तिग्मरश्मि
- तिग्मरुच्
- तिग्मरुचि
- तिग्मरोचिस्
- तिग्मवत्
- तिग्मवीर्य
- तिग्मवेग
- तिग्मशृङ्ग
- तिग्मशोचिस्
- तिग्महेति
См. также в других словарях:
majamudāra — मजमुदार … Indonesian dictionary
Origin of Jat people from Shiva's Locks — Lord Shiva Painting of Shiva s locks with Parvati, from the Smithson … Wikipedia
sóma-jambhā — सोमजम्भा … Indonesian dictionary
sóma-jambhan — सोमजम्भन् … Indonesian dictionary
tigmá-jambha — तिग्मजम्भ … Indonesian dictionary
