Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

कर्मवशिता

  • 1 आत्मवश


    ātma-vaṡa
    mfn. dependent on one's own will Mn. IV, 159 seq.

    Sanskrit-English dictionary > आत्मवश

  • 2 कर्मवश


    karma-vaṡa
    m. the necessary influence of acts, fate (considered as the inevitable consequence of actions done in a former life);

    (mfn.) being in the power of orﾠ subject to former actions MBh. XIII.

    Sanskrit-English dictionary > कर्मवश

  • 3 कर्मवशिता


    karma-vaṡi-tā
    mfn. the condition of having power over one's works (as a quality of a Bodhi-sattva) Buddh.

    Sanskrit-English dictionary > कर्मवशिता

  • 4 कामवश


    kā́ma-vaṡa
    m. subjection to love MW.

    Sanskrit-English dictionary > कामवश

  • 5 कामवश्य


    kā́ma-vaṡya
    mfn. being in subjection to the god of love, enamoured MBh.

    Sanskrit-English dictionary > कामवश्य

  • 6 सामवश


    sāma-vaṡa
    mfn. serving for orﾠ caused by the equality of the metre RPrāt.

    Sanskrit-English dictionary > सामवश

  • 7 आत्मन् _ātman

    आत्मन् m. [अत्-मनिण् Uṇ 4.152 said to be from अन् to breathe also] 'आत्मा यत्नो धृतिर्बुद्धिः स्वभावो ब्रह्मवर्ष्म च' इत्यमरः
    1 The soul, the individual soul, the breath, the principle of life and sensation; किमात्मना यो न जितेन्द्रियो भवेत् H.1; आत्मानं रथिनं विद्धि शरीरं रथमेव तु Kaṭh.3.3. (In आत्मा नदी संयमपुण्यतीर्था H.4.87 आत्मन् is compared to a river).
    -2 Self, oneself; in this sense mostly used reflexively for all three persons and in the singular number, masculine gender, whatever be the gender or number of the noun to which it refers; अनया चिन्तयात्मापि मे न प्रतिभाति Ratn.1; आश्रमदर्श- नेन आत्मानं पुनीमहे Ś.1; गुप्तं ददृशुरात्मानं सर्वाः स्वप्नेषु वामनैः R.1.6,4.35,14.57; Ku.6.2; देवी... प्राप्तप्रसवमात्मानं गङ्गादेव्यां विमुञ्चति U.7.2; गोपायन्ति कुलस्त्रिय आत्मानमात्मना Mb.; K.17; sometimes used in pl. also; आत्मनः स्तुवन्ति Śi.17.19; Māl.8.
    -3 Supreme deity and soul of the universe, Supreme Soul, Brahman; तस्माद्वा एतस्मादात्मन आकाशः संभूतः T. Up.2.1.1; Ms.1.15,12.24.
    -4 Essence, nature; काव्यस्यात्मा ध्वनिः S. D., see आत्मक below.
    -5 Character, peculiarity; आत्मा यक्ष्मस्य नश्यति Rv.1. 97.11.
    -6 The natural temperament or disposition; Bhāg.11.22.2.
    -7 The person or whole body (con- sidered as one and opposed to the separate members of it); स्थितः सर्वोन्नतेनोर्वीं क्रान्त्वा मेरुरिवात्मना R.1.14; योस्या- त्मनः कारयिता Ms.12.12; Ki.9.66.
    -8 Mind, intellect; मन्दात्मन्, नष्टात्मन्, महात्मन् &c. अथ रामः प्रसन्नात्मा श्रुत्वा वायु- सुतस्य ह Rām.6.18.1.
    -9 The understanding; cf. आत्म- संपन्न, आत्मवत् &c.
    -1 Thinking faculty, the faculty of thought and reason.
    -11 Spirit, vitality, courage; त्यक्त्वा$$त्मानमथाब्रवीत् Mb.12.18.6.
    -12 Form, image; आत्मानमाधाय Ku.3.24 assuming his own form; 2.61; संरोपिते$प्यात्मनि Ś.6.24 myself being implanted in her.
    -13 A son; 'आत्मा वै पुत्रनामासि' इति श्रुतेः । तस्यात्मा शितिकण्ठस्य Śi.2.61.
    -14 Care, efforts, pain.
    -15 The sun.
    -16 Fire.
    -17 Wind, air.
    -18 Mental quality; बाहुश्रुत्यं तपस्त्यागः श्रद्धा यज्ञक्रिया क्षमा । भावशुद्धिर्दया सत्यं संयमश्चात्मसंपदः ॥ Mb.12.167.5. आत्मन् is used as the last member of comp. in the sense of 'made or consisting of'; see आत्मक. The form त्मन् is also found to be used; कृतार्थं मन्यते त्मानं Mb. [cf. Gr. atmos, aitmen]
    -Comp. -अधीन a.
    1 dependent on oneself, independent.
    -2 sentient, existing.
    (-नः) 1 a son.
    -2 a wife's brother.
    -3 the jester or विदूषक (in dramatic literature).
    -अनुरूप a. worthy of oneself; तस्यामात्मानुरूपायामात्मजन्मसमुत्सुकः Ku. 1.18; R.1.33.
    -अनुगमनम् peronal attendance; शश्वदा- त्मानुगमनेन गाम् R.1.88.
    -अपहारः concealing oneself; कथं वा आत्मापहारं करोमि Ś.1.
    -अपहारकः one who pre- tends to belong to a higher class than his own, an impostor, a pretender; यो$न्यथा सन्तमात्मानमन्यथा सत्सु भाषते । स पापकृत्तमो लोके स्तेन आत्मापहारकः ॥ Ms.4.255.
    -आदिष्ट a. self-counselled. (
    -ष्टः) a treaty dictated by the party wishing it himself; स्वसैन्येन तु संघानमात्मादिष्ट उदाहृतः H.4.121.
    -आनन्द a. Rejoicing in the soul or Supreme Spirit; आत्ममिथुनः आत्मानन्दः Ch. Up.7.25.2.
    -आराम a.
    1 striving to get knowledge; (as an ascetic or योगिन्), seeking spiritual knowledge; आत्मारामा विहितरतयो निर्विकल्पे समाधौ Ve.1.23.
    -2 selfpleased, delighted in self; आत्मारामः फलाशी. see आत्मानन्द Bh.3.93; cf. Bg.5.24.
    -आशिन् m. a fish supposed to feed on its young, or on the weakest of its species; cf. मत्स्या इव जना नित्यं भक्षयन्ति परस्परम् Rām.
    -आश्रय a.
    1 dependent on oneself or on his own mind.
    -2 About or relating to oneself; कौलीनमात्माश्रयमाचचक्षे R.14.36.
    (-यः) 1 self dependence.
    -2 innate idea, abstract knowledge independent of the thing to be known.
    -ईश्वर a. Self-possessed, master of self; आत्मेश्वराणां न हि जातु विघ्नाः समाधिभेदप्रभवो भवन्ति Ku.3.4.
    -उदयः self-exaltation or elevation; आत्मोदयः परज्यानिर्द्वयं नीतिरितीयति Śi.2.3
    -उद्भव a. born or produced from oneself.
    (-वः) 1 a son; आत्मोद्भवे वर्णचतुष्टयस्य R.18.12.
    -2 Cupid.
    -3 sorrow, pain.
    (-वा) 1 daughter.
    -2 intellect.
    -3 N. of a plant (माषपर्णी; Mar. रानउडीद).
    -उपजीविन् m.
    1 one who lives by his own labour; Ms.7.138.
    -2 a day-labourer.
    -3 one who lives by his wife (Kull. on Ms.8.362).
    -4 an actor, public performer.
    -उपनिषद् f. N. of an उपनिषद् which treats of the Supreme Spirit.
    - उपम a. like oneself. (
    -मः) a son.
    -औपम्यम् Likeness to self. आत्मौपम्येन सर्वत्र Bg.6.32.
    -कर्मन् One's own duty; आत्मौपकर्मक्षमं देहं क्षात्रो धर्म इवाश्रितः R.
    -काम a.
    1 loving oneself, possessed of self-conceit, proud; आत्मकामा सदा चण्डी Rām.2.7.1.
    -2 loving Brahman or the Supreme Spirit only; भगवन् वयमात्मकामाः Maitr. Up.7.1.
    -कार्यम् one's own business, private affair.
    -कृत a.
    1 self-executed, done by oneself; पौरा ह्यात्मकृताद्दुःखाद्विप्रमोच्या नृपात्मजैः Rām.2.46.23.
    -2 done against one's own self; Vāj.8.13.
    -गत a. produced in one's mind; ˚तो मनोरथः Ś.1. (
    -तम्) ind. aside (to oneself) being considered to be spoken privately (opp. प्रकाशम् aloud); frequently used as a stage-direction in dramas; it is the same as स्वगतम् which is thus defined; अश्राव्यं खलु यद्वस्तु तदिह स्वगतं मतम् S. D.6.
    -गतिः f.
    1 course of the soul's existence.
    -2 one's own course; Bhāg.5.17.3. ˚गत्या by one's own act.
    -गुप्ता The plant Mucuna Pruritus Hook (Mar. कुयली).
    -गुप्तिः f. a cave, the hiding place of an animal, lair.
    -ग्राहिन् a. selfish, greedy.
    -घातः 1 suicide.
    -2 heresy.
    -घातकः, -घातिन् 1 a suicide, a self-destroyer; K.174; व्यापादयेद् वृथात्मानं स्वयं यो$गन्युदका- दिभिः । अवैधेनैव मार्गेण आत्मघाती स उच्यते ॥
    -2 a heretic.
    -घोषः 1 a cock (calling out to himself).
    -2 a crow.
    -3 One who flatters himself. cf. आत्मघोषो वायसे स्यादात्म- स्तुतिपरे$पि च Nm.
    -जः, -जन्मन् m.
    -जातः, -प्रभवः, -संभवः, -समुद्भवः 1 a son; यः स वासवनिर्जेता रावणस्यात्म- संभवः Rām.6.86.33; हतान्निहन्मेह नरर्षभेण वयं सुरेशात्मसमु- द्भवेन Mb.7.118.2; तमात्मजन्मानमजं चकार R.5.36; तस्यामात्मानुरूपायामात्मजन्मसमुत्सुकः R.1.33; Māl.1; Ku.6.28.
    -2 Cupid; ममायमात्मप्रभवो भूयस्त्वमुपयास्यति Rām.4.1.34.
    -3 a descendant; मृगयां वि<?>रन्काश्चिद्विजने जनकात्मजः Mb.12.39.1.
    -जा 1 a daughter; वन्द्यं युगं चरणयोर्जनकात्मजायाः R.13.78; cf. नगात्मजा &c.
    -2 the reasoning faculty, understanding.
    -जयः 1 one's own victory.
    -2 victory over oneself, self-denial or abnega- tion.
    -ज्योतिस् n. The light of the soul or Supreme Spirit (चैतन्य); कौस्तुभव्यपदेशेन स्वात्मज्योतिर्बिभर्त्यजः Bhāg. 12.11.1.
    -ज्ञः, -विद् m. a sage, one who knows himself; तस्मादात्मज्ञं ह्यर्चयेद्भूतिकामः Muṇḍ.3.1.1.
    -ज्ञानम् 1 self-knowledge.
    -2 spiritual knowledge, knowledge of the soul or the Supreme Spirit; सर्वेषामपि चैतेषामात्मज्ञानं परं स्मृतम् Ms.12.85,92.
    -3 true wisdom.
    -तत्त्वम् 1 the true nature of the soul or the supreme spirit; यदात्म- तत्त्वेन तु ब्रह्मतत्त्वं प्रपश्येत Śvet.2.15.
    -2 the highest thing. ˚ज्ञः a sage versed in the Vedānta doctrines.
    -तृप्त a. Self-satisfied; आत्मतृप्तश्च मानवः Bg.3.17.
    -तुष्टि a. self-satisfied. (
    -ष्टिः f.) self-satisfaction.
    -त्यागः 1 self-sacrifice.
    -2 suicide.
    -त्यागिन् m. a.
    1 suicide; आत्मत्यागिन्यो नाशौचोदकभाजनाः Y.3.6.
    -2 a heretic, an unbeliever.
    -त्राणम् 1 self-preservation.
    -2 a body-guard; Rām.5.
    -दर्शः a mirror; प्रसादमात्मीयमिवात्म- दर्शः R.7.68.
    -दर्शनम् 1 seeing oneself.
    -2 spiritual knowledge, true wisdom; सर्वभूतात्मदर्शनम् Y.3.157; cf. Ms.12.91. see आत्मयाजिन.
    -दा a. Ved. granting one's existence or life; य आत्मदा बलदा यस्य विश्व Rv.1.121.2.
    -दानम् self-sacrifice, resigning oneself.
    -दूषि a. Ved. corrupting the soul; self-destroying; Av.16.1.3.
    -देवता a tutelary deity.
    -द्रोहिन् a.
    1 self-tormenting, fretful.
    -2 suicide.
    -नित्य a. being constantly in the heart, greatly endeared to oneself.
    -निन्दा self-reproach.
    -निवेदनम् offering oneself (as a living sacrifice to the deity).
    -निष्ठ a. one who constantly seeks for spiritual knowledge.
    -पराजित a. one who has lost himself (Ved.) Av.5.18.2.
    -पुराणम् N. of a work elucidating the Upaniṣads (consisting of 18 chapters).
    -प्रत्ययिक a. knowing from one's experience; आत्मप्रत्ययिकं शास्त्रमिदम् Mb.12.246.13.
    -प्रबोधः 1 cognition of the soul; self-consciousness.
    -2 title of an उपनिषद्.
    -प्रभ a. self-illuminated.
    -प्रवादः 1 conversation about the Supreme Spirit.
    -2 N. of the seventh of the fourteen Pūrvas of the Jainas.
    -प्रशंसा self-praise.
    -बन्धुः, -बान्धवः 1 one's own kinsman; आत्ममातुः स्वसुः पुत्रा आत्मपितुः स्वसुः सुताः । आत्ममातुलपुत्राश्च विज्ञेया ह्यात्मबान्धवाः Śabdak. i. e. mother's sister's son, father's sister's son, and mother's brother's son.
    -2 the soul, the self.
    -बोधः 1 spiritual knowledge.
    -2 knowledge of self.
    -3 N. of a work of Śaṅkarāchārya.
    -भावः 1 existence of the soul; संयोग एषां न तु आत्मभावात् Śvet.1.2.
    -2 the self proper, peculiar nature.
    -3 the body.
    -भू a. self-born, self-existent. (
    -भूः) वचस्यवसिते तस्मिन् ससर्ज गिरमात्मभूः Ku.2.53,3.16,5.81.
    -योनिः 1 N. of Brahmā;
    -2 N. of Viṣṇu.
    -3 N. of Śiva; Ś.7.35.
    -4 Cupid, god of love.
    -5 a son. (
    -भूः f.)
    1 a daughter.
    -2 talent, understanding.
    -भूत a.
    1 self-produced; peculiar, belonging to.
    -2 attached, devoted, faithful; तत्रात्मभूतैः कालज्ञैरहार्यैः परिचारकैः Ms.7.217 (Kull. = आत्मतुल्य).
    (-तः) 1 a son.
    -2 Cupid.
    (-ता) 1 a daughter.
    -2 talent.
    -भूयम् 1 peculiarity, own nature.
    -2 Brahman.
    -मात्रा a portion of the Supreme Spirit.
    -मानिन् a. self-respecting, respectable.
    -2 arro- gant, proud; विवेकशून्यः प्रभुरात्ममानी, महाननर्थः सुहृदां बतायम् Bk.12.83.
    -मूर्तिः 1 a brother; भ्राता स्वमूर्तिरात्मनः
    -2 soul, Supreme Spirit.
    -मूल a. self-luminous, shining (God); स आत्ममूलो$वतु मां परात्परः Bhāg.8.3.4.
    -मूलि n. the universe.
    -मूली N. of a plant (दूरालभा; Mar. धमासा).
    -याजिन् 1 sacrificing for oneself or himself. m. a learned man who studies his own nature and that of the soul (of others) to secure eternal felicity, one who looks upon all beings as self; सर्व- भूतेषु चात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि । समं पश्यन्नात्मयाजी स्वाराज्यम- धिगच्छति ॥ Ms.12.91.
    -योनिः = ˚भू m. a. v. ददर्श चक्रीकृतचारुचापं प्रहर्तुमभ्युद्यतमात्मयोनिम् Ku.3.7.
    -रक्षा 1 N. of a plant (इन्द्रवारुणीवृक्ष).
    -2 self protection.
    -लाभः birth, production, origin; यैरात्मलाभस्त्वया लब्धः Mu.3.1, 5.23; Ki.3.32,17.19,18.34; K.239.
    -लोमन् 1 the hair of the body.
    -2 the beard.
    -वञ्चक a. self-deceiver.
    -वञ्चना self-delusion; self-deception.
    -वधः, -वध्या, -हत्या suicide.
    -वर्ग्य a. of one's party or class; उद्बाहुना जुहुविरे मुहुरात्मवर्ग्याः Śi.5.15.
    -वश a. depending on one's own will; यद्यत्परवशं कर्म तत्तद्यत्नेन वर्जयेत् । यद्यदात्मवशं तु स्यात्तत्तत्सेवेत यत्नतः ॥ Ms.4.159, सर्वमात्मवशं सुखम् 16.
    (-शः) 1 self-control, self-government.
    -2 one's control, subjection; ˚शं नी, ˚वशीकृ to reduce to subjection, win over.
    -वश्य a. having control over self, self-possessed, self-restrained; आत्मवश्यैर्विधेयात्मा Bg.2.64.
    -विक्रयः sale of oneself or one's own liberty; Ms.11.59.
    -विद् m.
    1 a wise man, sage; as in तरति शोकमात्मवित्; सो$हं भगवो मन्त्रविदेवास्मि नात्मविच्छ्रुत<?>ह्येव Ch. Up.7.1.3.
    -2 knowing one's own self (family &c.); य इहात्मविदो विपक्षमध्ये Śi.2.116.
    -3 N. of Śiva.
    -विद्या knowledge of the soul, spiritual knowledge; आन्वीक्षिकीं चात्मविद्याम् Ms.7.43.
    -विवृद्धिः, -वृद्धिः f. self-exaltation.
    -वीर a.
    1 mighty, powerful, strong.
    -2 appropriate, suitable, good for oneself (as diet &c.).
    -3 existent, sentient.
    (-रः) 1 a son.
    -2 wife's brother.
    -3 a jester (in dramas); आत्मवीरः प्राणवति श्यालके च विदूषके.
    -वृत्तम्, -वृत्तान्तः account of one's own self, autobiography.
    -वृत्ति a. dwelling in Atman or soul. (
    -त्तिः f.)
    1 state of the heart; किमेभिराशोपहतात्मवृत्तिभिः Ku.5.76.
    -2 action as regards oneself, one's own state or circum- stance; विस्माययन् विस्मितमात्मवृत्तौ R.2.33.
    -3 practising one's own duties or occupation.
    -शक्तिः f. one's own power or ability, inherent power or effort; दैवं निहत्य कुरु पौरुषमात्मशक्त्या Pt.1.361 to the best of one's power.
    -2 illusion.
    -शल्या N. of a plant (शतावरी).
    -शुद्धिः f. self-purification; Ms.11.164; योगिनः कर्म कुर्वन्ति संगं त्यक्त्वा$त्मशुद्धये Bg.5.11.
    -श्लाघा, -स्तुतिः f. self-praise, boasting, bragging.
    -संयमः self-restraint; आत्मसंयमयो- गाग्नौ जुह्वति ज्ञानदीपिते Bg.4.27.
    -संस्थ a. Based upon or connected with the person; आत्मसंस्थं मनःकृत्वा Bg.6.25.
    -सतत्त्वम् See आत्मतत्त्वम्; आत्मसतत्त्वं विगणयतः Bhāg.5.13.24.
    -सद् a. Ved. dwelling in oneself; आत्मसदौ स्तं मा मा हिंसिष्टम् Av.5.9.8.
    -संतुष्ट a. self-sufficient.
    -सनि a. Ved. granting the breath of life.
    -सम a. worthy of oneself, equal to oneself; कार्ये गुरुण्यात्मसमं नियोक्ष्ये Ku.3.13.
    -संदेहः 1 internal or personal doubt.
    -2 risk of life, personal risk.
    -संभवः, -समुद्भवः 1 a son; चकार नाम्ना रघुमात्मसंभवम् R.3.21,11.57,17.8.
    -2 Cupid, god of love.
    -3 epi- thet of Brahmā, Viṣṇu, or Śiva.
    -4 the Supreme Being (परमात्मन्).
    (-वा) 1 a daughter.
    -2 understanding, intellect.
    -संपन्न a.
    1 self-possessed; Pt.1.49.
    -2 talented, intelligent; तमात्मसंपन्नमनिन्दितात्मा कृत्वा युवानं युवराजमेव R.18.18.
    -संभावना self-conceit; K.
    -सिद्धिः f. self-aggrandizement, attainment of object or purpose; आगच्छदात्मसिद्ध्यर्थं गोकर्णस्याश्रमं शुभम् Rām.7.9.47.
    -सुख a. self-delighted. (
    -खम्) the highest bliss.
    -स्थ a. At one's own disposal (स्वाधीन); तावदेव मया सार्धमात्मस्थं कुरु शासनम् Rām.2.21.8.
    -हन् a.
    1 one who kills his own soul (neglects its welfare &c.); ये के चात्महनो जनाः Śvet.3.
    -2 a suicide, self-destroyer.
    -3 a heretic, unbeliever.
    -4 a priest in a temple, a servant or attendant upon an idol.
    -हननम्, -हत्या suicide.
    -हित a. beneficial to oneself. (
    -तम्) one's own good or welfare.

    Sanskrit-English dictionary > आत्मन् _ātman

  • 8 कर्म


    karma
    (in comp. for kárman above)

    - कर्मकर
    - कर्मकरीभाव
    - कर्मकर्तृ
    - कर्मकाण्ड
    - कर्मकार
    - कर्मकारक
    - कर्मकारापय
    - कर्मकारिन्
    - कर्मकार्मुक
    - कर्मकाल
    - कर्मकीलक
    - कर्मकृत्
    - कर्मकृतवत्
    - कर्मकृत्य
    - कर्मकौमुदी
    - कर्मक्रियाकाण्ड
    - कर्मक्षम
    - कर्मक्षय
    - कर्मक्षेत्र
    - कर्मगति
    - कर्मगुप्त
    - कर्मग्रन्थ
    - कर्मग्रन्थिप्रथमविचार
    - कर्मघात
    - कर्मचण्डाल
    - कर्मचन्द्र
    - कर्मचारिन्
    - कर्मचित्
    - कर्मचेष्टा
    - कर्मचोदना
    - कर्मज
    - कर्मगुण
    - कर्मजित्
    - कर्मज्ञ
    - कर्मतत्त्वप्रदीपिका
    - कर्मता
    - कर्मत्व
    - कर्मत्याग
    - कर्मदीप
    - कर्मदुष्ट
    - कर्मदेव
    - कर्मदोष
    - कर्मधारय
    - कर्मध्वंस
    - कर्मनामन्
    - कर्मनाशा
    - कर्मनिबन्ध
    - कर्मनिर्णय
    - कर्मनिर्हार
    - कर्मनिष्ठ
    - कर्मन्यास
    - कर्मपथ
    - कर्मपद्धति
    - कर्मपाक
    - कर्मपारदा
    - कर्मप्रकाश
    - कर्मप्रकाशिका
    - कर्मप्रकाशिनी
    - कर्मप्रदीप
    - कर्मप्रदीपिका
    - कर्मप्रवचनीय
    - कर्मप्रवाद
    - कर्मफल
    - कर्मबन्ध
    - कर्मबन्धन
    - कर्मबाहुल्य
    - कर्मबीज
    - कर्मबुद्धि
    - कर्मभू
    - कर्मभूमि
    - कर्मभूय
    - कर्मभेदविचार
    - कर्ममय
    - कर्ममार्ग
    - कर्ममास
    - कर्ममीमांसा
    - कर्ममूल
    - कर्मयुग
    - कर्मयोग
    - कर्मयोनि
    - कर्मरङ्ग
    - कर्मरत्नावली
    - कर्मर्घ
    - कर्मलोचन
    - कर्मवचन
    - कर्मवज्र
    - कर्मवत्
    - कर्मवश
    - कर्मवशिता
    - कर्मवाटी
    - कर्मविघ्न
    - कर्मविधि
    - कर्मविपर्यय
    - कर्मविपाक
    - कर्मविरोधिन्
    - कर्मविशेष
    - कर्मव्यतिहार
    - कर्मशतक
    - कर्मशल्य
    - कर्मशाला
    - कर्मशाली
    - कर्मशील
    - कर्मशूर
    - कर्मशौच
    - कर्मश्रेष्ठ
    - कर्मसंवत्सर
    - कर्मसंग्रह
    - कर्मसचिव
    - कर्मसंन्यासिक
    - कर्मसमाप्त
    - कर्मसंभव
    - कर्मसाक्षिन्
    - कर्मसाधक
    - कर्मसाधन
    - कर्मसारथि
    - कर्मसिद्धि
    - कर्मसेन
    - कर्मसेनीय
    - कर्मस्तव
    - कर्मस्थ
    - कर्मस्थान
    - कर्महस्त
    - कर्महीन
    - कर्महेतु
    - कर्माक्षम
    - कर्माङ्ग
    - कर्माजीव
    - कर्मात्मन्
    - कर्मादित्य
    - कर्माधिकार
    - कर्माध्यक्ष
    - कर्मानुबन्ध
    - कर्मानुबन्धिन्
    - कर्मानुरूप
    - कर्मानुष्ठान
    - कर्मानुष्ठायिन्
    - कर्मानुसार
    - कर्मान्त
    - कर्मान्तर
    - कर्मान्तिक
    - कर्माभिधायक
    - कर्माभिधायिन्
    - कर्मारम्भ
    - कर्मार्ह
    - कर्माशय
    - कर्माश्रितभक्त
    - कर्मेन्द्रिय
    - कर्मोदार
    - कर्मोद्युक्त
    - कर्मोद्योग
    - कर्मोपकरण

    Sanskrit-English dictionary > कर्म

  • 9 काम


    kā́ma
    m. (fr. 2. kam;

    once kāmá VS. XX, 60),
    wish, desire, longing ( kāmomebhuñjītabhavān,
    my wish is that you should eat Pāṇ. 3-3, 153), desire for, longing after (gen. dat., orﾠ loc.), love, affection, object of desire orﾠ of love orﾠ of pleasure RV. VS. TS. AV. ṠBr. MBh. R. etc.. ;
    pleasure, enjoyment;
    love, especially sexual love orﾠ sensuality;
    Love orﾠ Desire personified AV. IX; XII; XIX ;
    (cf. RV. X, 129, 4) VS. PārGṛ. ;
    N. of the god of love AV. III. 25, 1 MBh. Lalit. ;
    (represented as son of Dharma andﾠ husband of Rati MBh. I, 2596 ff. Hariv. VP. ;
    orﾠ as a son of Brahmā. VP. ;
    orﾠ sometimes of Saṃkalpa BhP. VI, 6, 10 ;
    cf. kāma-deva);
    N. of Agni SV. II, 8, 2, 19, 3 AV. TS. KātyṠr. ṠāṇkhṠr. ;
    of Vishṇu Gal.;
    of Baladeva (cf. kāma-pāla) L. ;
    a stake in gambling Nār. XVI, 9 ;
    a species of mango tree (= mahā-rāja-cūta) L. ;
    N. of a metre consisting of four lines of two long syllables each;
    a kind of bean L. ;
    a particular form of temple Hcat. ;
    N. of several men;
    (ā) f. « wish, desire» (only instr. kāmayā q.v.);
    N. of a daughter of Pṛithuṡravas andﾠ wife of Ayuta-nāyin MBh. I, 3774 ;
    (am) n. object of desire L. ;
    semen virile L. ;
    N. of a Tīrtha MBh. III, 5047 ;
    (am) ind. seeﾠ s.v.;
    ( ena) ind. out of affection orﾠ love for;
    ( āya, orﾠ e) ind. according to desire, agreeably to the wishes of, out of love for (gen. orﾠ dat.) RV. AV. TS. ṠBr. ChUp. ;
    (āt) ind. for one's own pleasure, of one's own free will, of one's own accord, willingly, intentionally Mn. R. ;
    ( kāmá) mfn. wishing, desiring RV. IX, 113, 11 ;
    (ifc.) desirous of, desiring, having a desire orﾠ intention (cf. go-k-, dharma-k-;
    frequently with inf. in tu cf. tyaktu-k-.)
    - कामकन्दला
    - कामकर्शन
    - कामकला
    - कामकलिका
    - कामकाकुरव
    - कामकाति
    - कामकान्ता
    - कामकाम
    - कामकामिन्
    - कामकार
    - कामकुण्ड
    - कामकूट
    - कामकृत
    - कामकॢप्ति
    - कामकेलि
    - कामकोष्णी
    - कामक्रीडा
    - कामखड्गदला
    - कामग
    - कामगति
    - कामगम
    - कामगवी
    - कामगामिन्
    - कामगिरि
    - कामगुण
    - कामगो
    - कामंगामिन्
    - कामचक्र
    - कामचन्द्र
    - कामचर
    - कामचरण
    - कामचार
    - कामचारिन्
    - कामचालन
    - कामज
    - कामजननी
    - कामजनि
    - कामजान
    - कामजाल
    - कामजित्
    - कामज्येष्ठ
    - कामतन्त्र
    - कामतरु
    - कामतस्
    - कामताल
    - कामतीर्थ
    - कामद
    - कामदत्ता
    - कामदत्तिका
    - कामदन्तिका
    - कामदमिनी
    - कामदर्शन
    - कामदहन
    - कामदान
    - कामदुघ
    - कामदुह्
    - कामदुह
    - कामदूतिका
    - कामदूती
    - कामदेव
    - कामदोहना
    - कामदोहिनी
    - कामधर
    - कामधरण
    - कामधर्म
    - कामधातु
    - कामधेनु
    - कामध्वंसिन्
    - कामनाशक
    - कामनीडा
    - कामंधमिन्
    - कामपति
    - कामपत्नी
    - कामपर्णिका
    - कामपर्णी
    - कामपाल
    - कामपालक
    - कामपीडित
    - कामपूर
    - कामप्र
    - कामप्रद
    - कामप्रदीप
    - कामप्रश्न
    - कामप्रस्थ
    - कामप्रस्थीय
    - कामप्रि
    - कामप्रियकरी
    - कामफल
    - कामबद्ध
    - कामबल
    - कामबाण
    - कामबिन्दु
    - कामभक्ष
    - कामभाज्
    - कामभोग
    - काममञ्जरी
    - काममय
    - काममर्दन
    - काममह
    - काममालिन्
    - काममूढ
    - काममूत
    - काममोह
    - काममोहित
    - कामरत्न
    - कामरस
    - कामरसिक
    - कामराज
    - कामरूप
    - कामरूपिन्
    - कामरूपीयनिबन्ध
    - कामरेखा
    - कामलता
    - कामलेखा
    - कामलोल
    - कामवत्
    - कामवत्स
    - कामवर
    - कामवर्षिन्
    - कामवल्लभ
    - कामवश
    - कामवश्य
    - कामवसति
    - कामवाद
    - कामवासिन्
    - कामविद्ध
    - कामविवर्जित
    - कामविहन्तृ
    - कामवीर्य
    - कामवृक्ष
    - कामवृत्त
    - कामवृद्धि
    - कामवृन्ता
    - कामवेरणि
    - कामवेरणीय
    - कामव्याहारिन्
    - कामशर
    - कामशल्य
    - कामशासन
    - कामशास्त्र
    - कामशैल
    - कामसंयोग
    - कामसख
    - कामसंकल्प
    - कामसनि
    - कामसमूह
    - कामसुत
    - कामसू
    - कामसूक्त
    - कामसूत्र
    - कामसेन
    - कामहानि
    - कामहैतुक
    - कामाक्षा
    - कामाक्षी
    - कामाकुय
    - कामाग्नि
    - कामाङ्कुश
    - कामाङ्ग
    - कामातुर
    - कामात्मन्
    - कामाधिकार
    - कामाधिष्ठित
    - कामानल
    - कामान्ध
    - कामान्निन्
    - कामाभिकाम
    - कामाभिवर्षण
    - कामायुध
    - कामायुस्
    - कामारण्य
    - कामारि
    - कामार्त
    - कामार्थिन्
    - कामावचर
    - कामावतार
    - कामावसाय
    - कामावसायितृ
    - कामावसायिन्
    - कामाशन
    - कामाशय
    - कामाशोक
    - कामाश्रम
    - कामासक्त
    - कामासक्ति
    - कामेप्सु
    - कामेश्वर
    - कामेष्ट
    - कामोत्थाप्य
    - कामोद
    - कामोदक
    - कामोन्मत्त
    - कामोन्मादिनी
    - कामोपहत

    Sanskrit-English dictionary > काम

  • 10 अनुप्रविश् _anupraviś

    अनुप्रविश् 6 P.
    1 To enter into, join; पथिकसार्थं विदिशा- गामिनमनुप्रविष्टः M.5; (fig. also); विश्रम्य लौकिकाः संस्त्यायमनुप्रविशन्ति Mv. I enter into familiar talk or conversation.
    -2 To accommodate or adapt oneself to; यस्य यस्य हि यो भावस्तस्य तस्य हि तं नरः । अनुप्रविश्य मेधावी क्षिप्रमात्मवशं नयेत् Pt.1.68; सखे वामदेव त्वमपि गाधिनन्दनमनु- प्रविष्टो$सि A. R.1 you too share in his opinion, or think with him.
    -3 To follow in entering; sleep with.
    -4 To attack.

    Sanskrit-English dictionary > अनुप्रविश् _anupraviś

  • 11 अवशा _avaśā

    अवशा Ved. Not a cow, a bad cow; य एनामवशामाह देवानां निहितं निधिम् Av.12.4.17.

    Sanskrit-English dictionary > अवशा _avaśā

  • 12 अवशिष्ट _avaśiṣṭa

    अवशिष्ट p. p.
    1 Left, remaining; स्तम्बेन नीवार इवाव- शिष्टः R.5.15; किमवशिष्टमह्नः Ratn.3; निद्रागमसीम्नः कियद- वशिष्टम् Mv.6; कियदवशिष्टं रजन्याः Ś.4 how much of the night yet remains (has yet to run).
    -2 Remaining over and above, surplus.
    -ष्टम्, -ष्टकम् Rest, remainder, remnant; सुराकामद्यूतकृतं द्रण्डशुल्कावशिष्टकम् Y.2.47.

    Sanskrit-English dictionary > अवशिष्ट _avaśiṣṭa

  • 13 अवशेषः _avaśēṣḥ

    अवशेषः 1 Remnant, rest, leavings, remainder; रक्षसामवशेषेण, अह्नः, पुण्यानाम्, बलं तदवशेषं तु नाशयामास वानरः Rām.5.46.38; वृत्तान्त˚ M.5 the rest of the story; in this sense usually in comp.; अर्धम् having only one half left; कथा˚ or नाम˚ one who survives only in narration or name, having only the tale or name left behind; used figuratively for dead; see the words s. v., भस्म˚ remaining only in ashes, reduced to ashes; भस्मावशेषः कथमेवमुष्णः Ś.3.3; भस्मावशेषं मदनं चकार reduced to ashes Ku.3.72, Śi.1.16; सावशेषमिव भट्टिन्या वचनम् M.4 unfinished; सावशेषो विषवेगः ibid. still remaining; शीर्षावशेषीकृतः Bh.2.34; Ratn.2.2; R.2.69; शृणु मे सावशेषं वचः Ś.2 hear me out, let me finish my speech; अल्पावशेषायुः K.46 having a short span of life; see निरवशेष also.

    Sanskrit-English dictionary > अवशेषः _avaśēṣḥ

  • 14 पर _para

    पर a. [पॄ-भावे-अप्, कर्तरि अच्-वा] (Declined optional- ly like a pronoun in nom. voc. pl., and abl. and loc. sing. when it denotes relative position)
    1 Other, differ- ent, another; see पर m also.
    -2 Distant, removed, remote; अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः Bg.4.4.
    -3 Beyond, further, on the other side of; म्लेच्छदेशस्ततः परः Ms.2.23;7.158.
    -4 Subsequent, following, next to, future, after (usually with abl.); बाल्यात् परामिव दशां मदनो$ध्युवास R.5.63; Ku.1.31.
    -5 Higher, superior; सिकतात्वादपि परां प्रपेदे परमाणुताम् R.15.22; इन्द्रियाणि पराण्याहु- रिन्द्रियेभ्यः परं मनः । मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धेः परतस्तु सः ॥ Bg.3.42.
    -9 Highest, greatest, most distinguished, pre-eminent, chief, best, principal; क्षत्रात् परं नास्ति Bṛi. Up.1.4.11. न त्वया द्रष्टव्यानां परं दृष्टम् Ś.2; Ki.5.18; परतो$पि परः Ku.2.14 'higher than the highest'; 6.19; Ś7.27.
    -7 Having as a following letter or sound, followed by (in comp.).
    -8 Alien, estranged, stranger.
    -9 Hostile, inimical, adverse,
    -1 Exceeding, having a surplus or remainder, left over; as in परं शतम् 'exceeding or more than a hundred.
    -11 Final, last.
    -12 (At the end of comp.) Having anything as the highest ob- ject, absorbed or engrossed in, intent on, solely devoted to, wholly engaged or occupied in; परिचर्यापरः R.1.91; so ध्यानपर, शोकपर, दैवपर, चिन्तापर &c.
    -रः 1 Another person, a stranger, foreigner; oft. in pl. in this sense; यतः परेषां गुणग्रहीतासि Bv.1.9; Śi.2.74; see एक, अन्य also.
    -2 A foe, an enemy, adversary; उत्तिष्ठमानस्तु परो नोपेक्ष्यः पथ्यभिच्छता Śi.2.1; Pt.2.158; R.3.21.
    -3 The Almighty; तावदध्यासते लोकं परस्य परचिन्तकाः Bhāg.3.32.8.
    -रम् 1 The highest point or pitch, culminating point.
    -2 The Supreme Sprit; तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत् परम् Bg.5.16.
    -3 Final beatitude; असक्तो ह्याचरन् कर्म परमाप्नोति पूरुषः Bg.3.19.
    -4 The secondary meaning of a word.
    -5 (In logic) One of the two kinds of सामान्य or generality of notion; more extensive kind, (comprehending more objects); e. g. पृथ्वी is पर with respect to a घट).
    -6 The other or future world; परासक्ते च वस्तस्मिन् कथमासीन्मनस्तदा Mb.6.14.55. Note-- The acc., instr. and loc. singulars of पर are used adverbi- ally; e. g. (a) परम्
    1 beyond, over, out of (with abl.); वर्त्मनः परम् R.1.17.
    -2 after (with abl.); अस्मात् परम् Ś.6.24; R.1.66;3.39; Me.12; भाग्यायत्त- मतः परम् Ś.4.17; ततः परम् &c.
    -3 thereupon, there- after.
    -4 but, however.
    -5 otherwise.
    -6 in a high degree, excessively, very much, completely, quite; परं दुःखितो$स्मि &c.
    -7 most willingly.
    -8 only.
    -9 at the utmost. (b) परेण
    1 farther, beyond, more than; किं वा मृत्योः परेण विधास्यति Māl.2.2.
    -2 afterwards; मयि तु कृतनिधाने किं विदध्याः परेण Mv.2.49.
    -3 after (with abl.) स्तन्यत्यागात् परेण U.2.7. (c) परे
    1 afterwards, thereupon; अथ तेन दशाहतः परे R.8.73.
    -2 in future.
    -Comp. -अङ्गम् the hinder part of the body.
    -अङ्गदः an epithet of Śiva.
    -अणुः See परमाणु; Bhāg.1.14.11.
    -अदनः a horse found in the country of Persia or Arabia.
    -अधिकारचर्चा officiousness, meddlesomeness.
    -अधीन a. dependent on another, subject, subservient; अन्नमेषां पराधीनं देयं स्याद्भिन्नभाजने Ms.1.54,83; H.1.119.
    -अन्तः final death. (
    -ताः) m. (pl.) N. of a people.
    -अन्तकः an epithet of Śiva.
    -2 a frontier.
    -अन्तकालः the time of death; ते ब्रह्मलोकेषु परान्तकाले परामृताः परिमुच्यन्ति सर्वे Muṇḍ.3.2.6.
    -अन्न a. living or subsisting on another's food. (
    -न्नम्) the food of another; परगृहललिताः परान्नपुष्टाः Mk.4.28. ˚परिपुष्टता being fed with the food of others; Y.3.241. ˚भोजिन् a. subsisting on the food of others; रोगी चिरप्रवासी परान्नभोजी परावसथशायी । यज्जीवति तन्मरणं यन्मरणं सो$स्य विश्रामः ॥ H.1.12.
    1 far and near, remote and proximate.
    -2 prior and posterior.
    -3 before and beyond, earlier and later.
    -4 higher and lower, best and worst. (
    -रः) a Guru of an intermediate class. (
    -रम्) (in logic) a property intermediate between the greatest and smallest numbers, a species (as existing between the genus and individual); e. g. पृथ्वी which is पर with 1respect to a घट is अपर with respect to द्रव्य; द्रव्यत्वादिक- जातिस्तु परापरतयोच्यते Bhāṣā. P.8.
    -अभिध्यानम् self-conceit; high opinion for self or body (देहाभिमान); स्वयं पराभिध्यानेन विभ्रंशितस्मृतिः Bhāg.5.14.1.
    -अमृतम् rain.
    1 attached or devoted to, adhering to.
    -2 depending on, subject to.
    -3 intent on, solely devoted to or absorbed in (at the end of comp.); प्रभुर्धनपरायणः Bh.2.56; so मोह˚; अथ मोहपरायणा सती विवशा कामवधूर्विबोधिता Ku.4.1; अग्निहोत्र˚ &c.
    -4 connected with.
    -5 being a protector (त्राता); अबर्हाश्चरणैर्हीनाः पूर्वेषां वः परायणाः Mb.1.23.4.
    -6 leading or conducive to.
    -(णम्) 1 the principal or highest objest, chief aim, best or last resort; एतत् परायणम् Praśna Up.1.1; तपसश्च परायणम् Rām.1.21.1; Mb.12.179.12.
    -2 essence, sum.
    -3 Ved. going away, departure, exit.
    -4 firm devotion.
    -5 a universal medicine, panacea.
    -6 a religious order.
    -अर्थ a.
    1 having another aim or meaning.
    -2 intended or designed for another, done for another.
    (-र्थः) 1 the highest interest or advan- tage.
    -2 the interest of another (opp. स्वार्थ); स्वार्थो यस्य परार्थ एव स पुमानेकः सतामग्रणीः Subhāṣ.; R.1.29.
    -3 the chief or highest meaning.
    -4 the highest object (i.e. sexual intercourse).
    -5 the supreme good (मोक्ष); ज्ञात्वा प्रजहि कालेन परार्थमनुदृश्य च Mb.12.288.9.
    -6 Something else. Hence परार्थता or परार्थत्व means 'being subsidiary to something else; परार्थता हि गुणभावः ŚB. on MS.4.3.
    -7 an object which is meant for another's use (Sāṅ. Phil.); सङ्घातपरार्थत्वात् त्रिगुणादिविपर्ययादधिष्ठानात् Sāṅ. K.17. ˚वादिन् a. speaking for another; mediator, substitute.
    -अर्थिन् a. striving for the supreme good. (
    -र्थम् -र्थे) ind. for the sake of another.
    -अर्धम् 1 the other part (opp. पूर्वार्ध); the latter half; दिनस्य पूर्वार्धपरार्धभिन्ना छायेव मैत्री खलसज्जनानाम् Bh.2.6.
    -2 a particular high number; i. e. 1,,,,,; एकत्वादिपरार्धपर्यन्ता संख्या T. S.
    -अर्धक a. One half of anything.
    -अर्ध्य a.
    1 being on the farther side or half.
    -2 most distant in number; हेमन्तो वसन्तात् परार्ध्यः Śat. Br.
    -3 most excellent, best, most exalted, highly esteemed, highest, supreme; R.3.27;8.27;1.64;16;39; आबद्धप्रचुरपरार्ध्यकिंकिणीकः Śi.8.45.
    -4 most costly; Śi.4.11; श्रियं परार्ध्यां विदधद् विधातृभिः Bu. Ch.1.1.
    -5 most beautiful or lovely, finest; R.6.4; परस्परस्पर्धिपरार्ध्यरूपाः पौरस्त्रियो यत्र विधाय वेधाः Śi.3.58.
    -6 Divine: असावाटीत् सङ्ख्ये परार्ध्यवत् Bk.9.64.
    (-र्ध्यम्) 1 a maximum.
    -2 an infinite number.
    1 far and near; परावराणां स्रष्टारं पुराणं परमव्ययम् Mb.1.1.23.
    -2 earlier and later.
    -3 prior and posterior or subsequent.
    -4 higher and lower.
    -5 traditional; पुनाति पङ्क्तिं वंश्यांश्च सप्त सप्त परावरान् Ms.1. 15.
    -6 all-including; परावरज्ञो$सि परावरस्त्वम् Mb.3.232. 18. (
    -रा) descendants.
    (-रम्) 1 cause and effect.
    -2 the whole extent of an idea.
    -3 the universe.
    -4 totality. ˚ज्ञ, ˚दृश् a. knowing both the past and the future; परावरज्ञो ब्रह्मर्षिः Mb.1.6.5.
    -अवसथ- शायिन् a. sleeping in another's house; H.1.12.
    -अहः the next day.
    -अह्णः the afternoon, the latter part of the day.
    -आगमः attack of an enemy.
    -आचित a. fostered or brought up by another. (
    -तः) a slave.
    -आत्मन् m. the Supreme Spirit.
    -आयत्त a.
    1 depend- ent on another, subject, subservient; परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्तु पुरुषः Mu.3.4.
    -2 Wholly subdued or over- whelmed by.
    -आयुस् m. an epithet of Brahman; नाहं परायुर्ऋषयो न मरीचिमुख्या जानन्ति यद्विरचितं खलु सत्त्वसर्गाः Bhāg.8.1.12.
    -आविद्धः 1 an epithet of Kubera.
    -2 of Viṣṇu.
    -आश्रय a. dependent upon another.
    (-यः) 1 dependence upon another.
    -2 the retreat of enemies. (
    -या) a plant growing on another tree.
    -आसङ्गः dependence upon another.
    -आस्कन्दिन् m. a thief, robber.
    1 other than inimical; i. e. friendly, kind.
    -2 one's own; विधाय रक्षान् परितः परेतरान् Ki.1.14.
    -ईशः 1 an epithet of Brahman.
    -2 of Viṣṇu.
    -इष्टिः N. of Brahman.
    -इष्टुका a cow which has often calved.
    -उत्कर्षः another's prosperity.
    -उद्वहः the Indian cuckoo.
    -उपकारः doing good to others, benevolence, beneficence, charity; परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम्.
    -उपकारिन् a. benevolent, kind to others.
    -उपजापः causing dissension among enemies; परोपजापात् संरक्षेत् प्रधानान् क्षुद्रकान् अपि Kau. A.1.13.
    -उपदेशः advising others; परोपदेशे पाण्डित्यम्.
    -उपरुद्ध a. besieged by an enemy.
    -उपसर्पणम् approaching another; begging.
    -ऊढा another's wife.
    -एधित a. fostered or brought up by another.
    (-तः) 1 a servant.
    -2 the (Indian) cuckoo.
    -कर्मन् n. service for another. ˚निरतः a servant.
    -कलत्रम् another's wife. ˚अभिगमनम् adultery; वरं क्लैब्यं पुसां न च परकलत्राभिगमनम् H.1.116.
    -कायप्रवेशनम् entering another's body (a supernatural art).
    -कारः The deeds of the enemy; राज्ञः समीपे परकारमाह प्रज्ञापनैषा विबि- धोपदिष्टा Kau. A.2.1.
    -कार्यम् another's business or work. ˚निरतः
    1 a benevolent man.
    -2 a slave, servant.
    -काल a. relating to a later time, mentioned later.
    -कृतिः an example or precedent, a passage descriptive of the doings of men; MS.6.7.26.
    -क्रमः doubling the second letter of a conjunction of consonants.
    -क्रान्तिः f. inclination of the ecliptic.
    -क्षेत्रम् 1 another's body.
    -2 another's field; ये$क्षेत्रिणो बीजवन्तः परक्षेत्रप्रवापिणः । ते वै सस्यस्य जातस्य न लभन्ते फलं क्वचित् ॥ Ms.9.49.
    -3 another's wife; तौ तु जातौ परक्षेत्रे Ms.3.175.
    -गामिन् a.
    1 being with another.
    -2 relating to another.
    -3 beneficial to another.
    -गुण a. beneficial to another. (
    -णः) the virtue of another; परगुणपरमाणून् पर्वतीकृत्य नित्यम् Bh.2.78.
    -ग्रन्थिः joint (as of a finger); an articu- lation.
    -ग्लानिः f. subjugation of an enemy; आत्मोदयः परग्लानिर्द्वयं नीतिरितीयती Śi.2.3.
    -चक्रम् 1 the army of an enemy.
    -2 invasion by an enemy, one of the six itis q. v.
    -3 a hostile prince.
    -छन्द a. dependent.
    (-दः) 1 the will of another.
    -2 dependence. ˚अनुवर्तनम् following the will of another.
    -छिद्रम् a weak or vulnerable point of another, a defect in another.
    -ज a.
    1 stranger.
    -2 coming from a foe.
    -3 inferior.
    -जनः a stranger (opp. स्वजन); शक्तः परजने दाता Ms.11.9.
    -जन्मन् n. a future birth.
    -जात a.
    1 born of another.
    -2 dependent on another for livelihood. (
    -तः) a servant.
    -जित a.
    1 conquered by another.
    -2 main- tained by another. (
    -तः) the (Indian) cuckoo.
    -तन्त्र a. dependent on another, dependent, subservient.
    -तन्त्रम् (a common group of) subsidiaries belonging to another; जैमिनेः परतन्त्रापत्तेः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात् MS.12.1.8. (see तन्त्रम्).
    -तर्ककः a suppliant, beggar; Dānasāgara, Bib- liotheca Indica, 274, Fascicule 1, p.15; also परतर्कुक.
    -तल्पगामिन् m. One who approaches another man's wife.
    -तार्थिकः The adherent of another sect.
    -दाराः m. (pl.) another's wife; ˚अभिगमनम्, ˚अभिमर्षः Adultery.
    -दारिन् m. an adulterer.
    -दुःखम् the sorrow or grief of another; विरलः परदुःखदुःखितो जनः; महदपि परदुःखं शीतलं सम्यगाहुः V.4.13.
    -देवता the Supreme Being.
    -देशः a hostile or foreign country.
    -देशिन् m. a foreigner.
    -द्रोहिन्, -द्वेषिन् a. hating others, hostile, inimical.
    -धनम् another's property.
    -धर्मः 1 the religion of another; स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः Bg.3.35.
    -2 another's duty or business.
    -3 the duties of another caste; परधर्मेण जीवन् हि सद्यः पतति जातितः Ms.1.97.
    -ध्यानम् absolute meditation or contemplation; ध्येये मनो निश्चलतां याति ध्येयं विचिन्तयत् । यत् तद् ध्यानं परं प्रोक्तं मुनिभिर्ध्यानचिन्तकैः ॥ Garuḍa P.
    -निपातः the irregular posteriority of a word in a compound; i. e. भूतपूर्वः where the sense is पूर्वं भूतः; so राजदन्तः, अग्न्याहितः &c.
    -निर्वाणम् the highest निर्वाण; (Buddh.).
    -पक्षः the side or party of an enemy.
    -पदम् 1 the highest position, eminence.
    -2 final beati- tude.
    -परिग्रह a. see पराधीन; स्ववीर्यविजये युक्ता नैते पर- परिग्रहाः Mb.7.144.22.
    -हः another's property (as wife &c); यथा बीजं न वप्तव्यं पुंसा परपरिग्रहे Ms.9.42-3.
    -परिभवः humiliation or injury suffered from others.
    -पाकनिवृत्त a. One who does not depend on others for his sustenance and performs the पञ्चयज्ञs faultlessly and takes food in his own house.
    -पाकरत a. one who depends upon others for his sustenance but performs the usual ceremonies before cooking; पञ्चयज्ञान् स्वयं कृत्वा परान्नमुपजीवति । सततं प्रातरुत्थाय परपाकरतस्तु सः ॥
    -पाकरुचिः having a liking for others' food; परपाकरुचिर्न स्यादनिन्द्या- मन्त्रणादृते Y.1.112.
    -पिण्डः another's food, food given by another. ˚अद् a., ˚भक्षक a. one who eats another's food or one who feeds at the cost of another; यादृशो$हं परपिण्डभक्षको भूतः Mk.8.25/26; (-m.) a servant. ˚रत a. feeding upon another's food; परपिण्डरता मनुष्याः Bh.
    -पुरञ्जयः a conqueror, hero.
    -पुरुषः 1 another man, a stranger.
    -2 the Supreme Spirit, Viṣṇu.
    -3 the hus- band of another woman.
    -पुष्ट a.
    1 fed or nourished by another.
    -2 Stranger. (
    -ष्टः) the (Indian) cuckoo. ˚महोत्सवः the mango tree.
    -पुष्टा 1 the (Indian) cuckoo.
    -2 a parasitical plant.
    -3 a harlot, prostitute.
    -पूर्वा a woman who has or had a former husband; Ms.3.166; पतिं हित्वा$पकृष्टं स्वमुत्कृष्टं या निषेवते । निन्द्यैव सा भवेल्लोके परपूर्वेति चोच्यते Ms.5.163.
    -प्रतिनप्तृ m. son of the great grand son.
    -प्रपौत्रः (see प्रतिनप्तृ).
    -प्रेष्यः a servant, menial, slave.
    -ब्रह्मन् n. the Supreme Spirit; cf. लीने परे ब्रह्मणि Bh. परे ब्रह्मणि को$पि न लग्नः Śaṅkara (चर्पटपञ्जरिका 7).
    -भागः 1 another's share.
    -2 superior merit.
    -3 good fortune, prosperity.
    -4 (a) excellence, superority, supremacy; दुरधिगमः परभागो यावत् पुरुषेण पौरुषं न कृतम् Pt.1.33;5.34. (b) excess, abundance, height; स्थलकमलगञ्जनं मम हृदय- रञ्जनम् जनितरतिरङ्गपरभागम् Gīt.1; आभाति लब्धपरभागतया- धरोष्ठे R.5.7; Ku.7.17; Ki.5.3;8.42; Śi.7.33; 8.51;1.86;12.15.
    -5 the last part, remainder.
    -भाव a. loving another.
    -भावः the being second member in a compound.
    -भाषा a foreign tongue.
    -भुक्त a. enjoyed or used by another; परभुक्तां च कान्तां च यो भुङ्क्ते स नराधमः । स पच्यते कालसूत्रे यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥ Brav. P.
    -भूत a. following, subsequent (as words).
    -भृत् m. a crow (said to nourish the cuckoo).
    -भृत a. nourished by another.
    -भृतः, -ता the (Indian) cuckoo; (so called because she is nouri- shed by another i. e. by a crow); प्रागन्तरिक्षगमनात्- स्वमपत्यजातमन्यैर्द्विजैः परभृताः खलु पोषयन्ति Ś.5.22; Ku.6.2; R.9.43; Ś.4.1.
    -भतम् 1 another's opinion.
    -2 dif- ferent opinion or doctrine; heterodoxy.
    -मर्मज्ञ a. knowing the secrets of another.
    -मृत्युः a crow.
    -रमणः a married woman's gallant or paramour; स्वाधीने पररमणे धन्यास्तारुण्यफलभाजः Pt.1.18.
    -लोकः the next (or fur- ture) world; परलोकनवप्रवासिनः प्रतिपत्स्ये पदवीमहं तव Ku. 4.1. ˚गमः, ˚यानम् death. ˚विधि funeral rites; परलोक- विधौ च माधव स्मरमुद्दिश्य (निबपेः सहकारमञ्जरीः) Ku.4.38.
    -वश, -वश्य a. subject to another, dependent, depen- dent on others; सर्वं परवशं दुःखं सर्वमात्मवशं सुखम्.
    -वाच्यम् a fault or a defect of another; प्रकटान्यपि नैपुणं महत् परवाच्यानि चिराय गोपितुम् Śi.16.3.
    -वाणिः 1 a judge.
    -2 a year.
    -3 N. of the peacock of Kārtikeya.
    -वादः 1 rumour, report.
    -2 Objection, controversy.
    -वादिन् m. a disputant, controversialist.
    -वेश्मन् n. the abode of the Supreme Being.
    -व्रतः an epithet of Dhṛitarāṣṭra.
    -शब्दः a word expressive of something else; परशब्दस्य परत्र वृत्तौ तद्वद् भावो गम्यते ŚB. on MS.7.2.1.
    -श्वस् ind. the day after tomorrow.
    -संगत a.
    1 asso- ciated with another.
    -2 fighting with another.
    -संज्ञकः the soul.
    -सवर्ण a. homogeneous with a following letter (in gram.).
    -सात् ind. into the hands of an- other. ˚कृता a woman given in marriage.
    -सेवा service of another.
    -स्त्री another's wife.
    -स्वम् another's pro- perty; व्यावृता यत् परस्वेभ्यः श्रुतौ तस्करता स्थिता R.1.27; Ms.7.123. ˚हरणम् seizing another's property.
    -हन् a. killing enemies.
    -हित a.
    1 benevolent.
    -2 profitable to another.
    -तम् the welfare of another; सन्तः स्वयं परहिताभिहिताभियोगाः Bh.

    Sanskrit-English dictionary > पर _para

  • 15 प्रसादः _prasādḥ

    प्रसादः 1 Favour, kindness, condescension, propiti- ousness; कुरु दृष्टिप्रसादम् 'be pleased to show yourself'; इत्या प्रसादादस्यास्त्वं परिचर्यापरो भव R.1.91;2.22; ध्रुवमत्र न वर्धयेत् प्रसादम् Bu. Ch.5.65.
    -2 Good temper, gracious- ness of disposition.
    -3 Calmness, tranquillity, compo- sure, serenity, sedateness, absence of excitement; आत्मवश्यैर्विधेयात्मा प्रसादमधिगच्छति Bg.2.64.
    -4 Clearness, limpidness, brightness, transparency, purity (as of water, mind &c.); गङ्गा रोधःपतनकलुषा गृह्णतीव प्रसादम् V.1. 9; Ś.7.32; प्राप्तबुद्धिप्रसादाः Śi.11.6; R.17.1; Ki.9.25.
    -5 Perspicuity, clearness of style, one of the three Guṇas according to Mammaṭa, who thus defines it:- शुष्केन्धनाग्निवत् स्वच्छजलवत् सहसैव यः । व्याप्नोत्यन्यत् प्रसादो$सौ सर्वत्र विहितस्थितिः K. P.8; यावदर्थकपदत्वरूपमर्थवैमल्यं प्रसादः or श्रुतमात्रा वाक्यार्थं करतलबदरमिव निवेदयन्ती घटना प्रसादस्य R. G.; see Kāv.1.44; चित्तं व्याप्नोति यः क्षिप्रं शुष्केन्धनमिवानलः । स प्रसादः समस्तेषु रसेषु रचनासु च S. D.611; प्रसादरम्यमोजस्वि गरीयो लाघवान्वितम् Ki.11.38.
    -6 Food offered to idols &c., or the remnants of such food.
    -7 A free gift, gratuity.
    -8 Any propitiatory offering.
    -9 Wellbeing, welfare.
    -1 An essence of the food etc. (at the completion of the stages of digestion); रसाद् रक्तं प्रसादजं, ततो रक्तान्मांसं प्रसादजं, मांसान्मेदः प्रसादज इत्यादि यावत् शुक्राद् गर्भः प्रसादजः इति Āyurvedaśāstra.
    -Comp. -उन्मुख a. disposed to favour.
    -दानम् a propitiatory gift.
    -पट्टः a turban of honour.
    -पट्टकम् a written edict of favour.
    -पराङ्मुख a.
    1 withdrawing favour from any one.
    -2 not caring for any body's favour.
    -पात्रम् an object of favour.
    -स्थ a.
    1 kind, propitious.
    -2 serene, pleased, happy.

    Sanskrit-English dictionary > प्रसादः _prasādḥ

  • 16 वश्य _vaśya

    वश्य a. [वश्-यत्]
    1 Capable of being subdued, con- trollable, governable; आत्मवश्यैर्विधेयात्मा प्रसादमधिगच्छति Bg.2.64.
    -2 Subdued, conquered, tamed, humbled; कृशपरिणति चेतः क्लेशवश्यं क्व चेदम् Śiva-mahimna 31; वश्या- त्मना तु यतता शक्यो$वाप्तुमुपायतः Bg.6.36.
    -3 Under influ- ence or control, subject, dependent, obedient; तस्य पुत्रो भवेद्वश्यः समृद्धो धार्मिकः सुधीः H. Pr.18; oft. in comp.; (मनः) हृदि व्यवस्थाप्य समाधिवश्यम् Ku.3.5.
    -श्यः A servant, dependant.
    -श्या An humble or obedient wife; यं ब्रह्माणमियं देवी वाग्वश्येवानुवर्तते U.1.2 (who has full com- mand of language).
    -श्यम् Cloves.

    Sanskrit-English dictionary > वश्य _vaśya

  • 17 विधेय _vidhēya

    विधेय pot. p.
    1 To be done or performed.
    -2 To be enjoyed or prescribed.
    -3 (a) Dependent on, at the disposal of; अथ विधिविधेयः परिचयः Māl.2.13. (b) Subject to, influenced or controlled by, subdued or overpowered by (usually in comp.); निद्राविधेयं नरदेव- सैन्यम् R.7.62; संभाव्यमानस्नेहरसेनाभिसंधिना विधेयीकृतो$पि Māl.1; आत्मवश्यैर्विधेयात्मा प्रसादमधिगच्छति Bg.2.64; भ्रातुः सौहार्देन विधेयीकृतो$स्मि Mv.7; Mu.3.1; Śi.3.2; R.19.4; आज्ञाविधेया वयम् Pañch.1.57; विभीषणविधेयाः खलु राक्षसाः Pratimā 7.
    -4 Obedient, tractable, compliant, submissive; अविधेयेन्द्रियः पुंसां गौरिवैति विधेयताम् Ki. 11.33.
    -5 To be predicated (in gram. &c.); अत्र मिथ्या- महिमत्वं नानुवाद्यं अपि तु विधेयम् K. P.7.
    -6 A functionary, one who is in charge of anything; त्वं तस्य भव वश्यश्च विधेयश्च सदानघ Rā.2.3.9.
    -यम् 1 What ought to be done, a duty; विधीयतां तत्र विधेयमुत्तरम् Ki.1.25;16.62.
    -2 The predicate of a proposition.
    -यः A servant, dependant.
    -Comp. -अविमर्शः a fault of composition which consists in assigning to the predicate a subordi- nate position or in expressing it imperfectly (अविमृष्टः प्राधान्येनानिर्दिष्टो विधेयांशो यत्र K. P.7; see examples ad loc.)
    -आत्मन् m. N. of Viṣṇu.
    -ज्ञ a. one who knows one's duty; स भृत्यो यो विधेयज्ञः Pt.1.337.
    -पदम् 1 the object to be accomplished.
    -2 the predicate; नात्रैषा वचनव्यक्तिः ये यजमाना इत्युद्देशपदम् ऋत्विजः इति विधेयपदम् ŚB. on MS. 6.6.2.

    Sanskrit-English dictionary > विधेय _vidhēya

  • 18 आत्म


    ātma
    (in comp. for ātmán;

    alsoﾠ rarely ifc. e.g.. adhy-ātma, adhy-ātmám)
    - आत्मकर्मन्
    - आत्मकाम
    - आत्मकामेय
    - आत्मकार्य
    - आत्मकृत
    - आत्मक्रीड
    - आत्मगत
    - आत्मगति
    - आत्मगुण
    - आत्मगुप्ता
    - आत्मगुप्ति
    - आत्मग्राहिन्
    - आत्मघात
    - आत्मघातक
    - आत्मघातिन्
    - आत्मघोष
    - आत्मचतुर्थ
    - आत्मच्छन्दतीर्थ
    - आत्मज
    - आत्मजन्मन्
    - आत्मज्ञ
    - आत्मज्ञान
    - आत्मज्योतिस्
    - आत्मतत्त्व
    - आत्मतन्त्र
    - आत्मत
    - आत्मतृप्त
    - आत्मत्याग
    - आत्मत्यागिन्
    - आत्मत्राण
    - आत्मत्व
    - आत्मदक्षिण
    - आत्मदर्श
    - आत्मदर्शन
    - आत्मदा
    - आत्मदान
    - आत्मदूषि
    - आत्मदेवता
    - आत्मद्रोहिन्
    - आत्मनित्य
    - आत्मनिन्दा
    - आत्मनिवेदन
    - आत्मनिष्क्रयण
    - आत्मप
    - आत्मपक्ष
    - आत्मपञ्चम
    - आत्मपराजित
    - आत्मपरित्याग
    - आत्मपात
    - आत्मपूजा
    - आत्मप्रकाश
    - आत्मप्रतिकृति
    - आत्मप्रबोध
    - आत्मप्रभ
    - आत्मप्रयोजन
    - आत्मप्रवाद
    - आत्मप्रशंसक
    - आत्मप्रशंसा
    - आत्मप्रशंसिन्
    - आत्मप्रीति
    - आत्मबन्धु
    - आत्मबुद्धि
    - आत्मबोध
    - आत्मभव
    - आत्मभवायन
    - आत्मभाव
    - आत्मभू
    - आत्मभूत
    - आत्मभूय
    - आत्ममय
    - आत्ममान
    - आत्ममूर्ति
    - आत्ममूली
    - आत्मम्भरि
    - आत्मयाजिन्
    - आत्मयोग
    - आत्मयोनि
    - आत्मरक्षक
    - आत्मरक्षण
    - आत्मरक्षा
    - आत्मरति
    - आत्मरुह
    - आत्मलाभ
    - आत्मवञ्चक
    - आत्मवञ्चना
    - आत्मवत्
    - आत्मवध
    - आत्मवध्या
    - आत्मवश
    - आत्मविक्रय
    - आत्मविद्
    - आत्मविद्या
    - आत्मविधित्सा
    - आत्मविवृद्धि
    - आत्मवीर
    - आत्मवृत्तान्त
    - आत्मवृत्ति
    - आत्मवृद्धि
    - आत्मशक्ति
    - आत्मशल्या
    - आत्मशुद्धि
    - आत्मश्लाघ
    - आत्मश्लाघिन्
    - आत्मसंयम
    - आत्मसंस्थ
    - आत्मसद्
    - आत्मसनि
    - आत्मसंतान
    - आत्मसंदेह
    - आत्मसम
    - आत्मसमर्पण
    - आत्मसम्भव
    - आत्मसम्भावना
    - आत्मसम्मित
    - आत्मसाचिन्
    - आत्मसात्
    - आत्मसुख
    - आत्मस्तव
    - आत्मस्तुति
    - आत्मस्परण
    - आत्महत्या
    - आत्महन्
    - आत्महनन
    - आत्महित
    - आत्महितायन
    - आत्मादिष्ट
    - आत्माधिक
    - आत्माधीन
    - आत्मानन्द
    - आत्मानपेक्ष
    - आत्मापराध
    - आत्मापहार
    - आत्मापहारिन्
    - आत्माभिमानिता
    - आत्माभिलाष
    - आत्मामिष
    - आत्माराम
    - आत्मार्थम्
    - आत्मार्थे
    - आत्माशिन्
    - आत्माश्रय
    - आत्मेश्वर
    - आत्मोदय
    - आत्मोद्भव
    - आत्मोपजीविन्
    - आत्मोपनिषद्
    - आत्मोपम
    - आत्मौपम्य

    Sanskrit-English dictionary > आत्म

  • 19 साम


    sāma
    1) n. (fr. 1. sama, of which it is alsoﾠ the Vṛiddhi form in comp.) likeness, similarity L. ;

    sâ̱ma
    2) mfn. undigested, crude, not sufficiently prepared orﾠ matured (a morbid state of the humours) Car. Bhpr. ;

    3) in comp. for 2. sāman
    4) in comp. for 3. sāman
    5) (ifc.) = 3. sāman ( seeﾠ anu- ava-s-)
    - सामपुष्पि
    - सामयुगीन
    - सामवश
    - सामस्तम्बि
    - सामस्थ्य

    Sanskrit-English dictionary > साम

См. также в других словарях:

  • ātma-vaṡa — आत्मवश …   Indonesian dictionary

  • karma-vaṡa — कर्मवश …   Indonesian dictionary

  • karma-vaṡi-tā — कर्मवशिता …   Indonesian dictionary

  • kā́ma-vaṡa — कामवश …   Indonesian dictionary

  • kā́ma-vaṡya — कामवश्य …   Indonesian dictionary

  • sāma-vaṡa — सामवश …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»