они+требуют

ИБП для централизованных систем питания
ИБП для централизованного питания нагрузок
-
[Интент]

ИБП для централизованных систем питания

А. П. Майоров

Для многих предприятий всесторонняя защита данных имеет жизненно важное значение. Кроме того, есть виды деятельности, в которых прерывания подачи электроэнергии не допускаются даже на доли секунды. Так работают расчетные центры банков, больницы, аэропорты, центры обмена трафиком между различными сетями. В такой же степени критичны к электропитанию телекоммуникационное оборудование, крупные узлы Интернет, число ежедневных обращений к которым исчисляется десятками и сотнями тысяч. Третья часть обзора по ИБП посвящена оборудованию, предназначенному для обеспечения питания особо важных объектов.

Централизованные системы бесперебойного питания применяют в тех случаях, когда прерывание подачи электроэнергии недопустимо для работы большинства единиц оборудования, составляющих одну информационную или технологическую систему. Как правило, проблемы питания рассматривают в рамках единого проекта наряду со многими другими подсистемами здания, поскольку они требуют вложения значительных средств и увязки с силовой электропроводкой, коммутационным электрооборудованием и аппаратурой кондиционирования. Изначально системы бесперебойного питания рассчитаны на долгие годы эксплуатации, их срок службы можно сравнить со сроком службы кабельных подсистем здания и основного компьютерного оборудования. За 15—20 лет функционирования предприятия оснащение его рабочих станций обновляется три-четыре раза, несколько раз изменяется планировка помещений и производится их ремонт, но все эти годы система бесперебойного питания должна работать безотказно. Для ИБП такого класса долговечность превыше всего, поэтому в их технических спецификациях часто приводят значение важнейшего технического показателя надежности — среднего времени наработки на отказ (Mean Time Before Failure — MTBF). Во многих моделях с ИБП оно превышает 100 тыс. ч, в некоторых из них достигает 250 тыс. ч (т. е. 27 лет непрерывной работы). Правда, сравнивая различные системы, нужно учитывать условия, для которых этот показатель задан, и к предоставленным цифрам относиться осторожно, поскольку условия работы оборудования разных производителей неодинаковы.

Батареи аккумуляторов

К сожалению, наиболее дорогостоящий компонент ИБП — батарея аккумуляторов так долго работать не может. Существует несколько градаций качества батарей, которые различаются сроком службы и, естественно, ценой. В соответствии с принятой два года назад конвенцией EUROBAT по среднему сроку службы батареи разделены на четыре группы:

10+ — высоконадежные,
10 — высокоэффективные,
5—8 — общего назначения,
3—5 — стандартные коммерческие.

Учитывая исключительно жесткую конкуренцию на рынке ИБП малой мощности, производители стремятся снизить до минимума начальную стоимость своих моделей, поэтому часто комплектуют их самыми простыми батареями. Применительно к этой группе продуктов такой подход оправдан, поскольку упрощенные ИБП изымают из обращения вместе с защищаемыми ими персональными компьютерами. Впервые вступающие на этот рынок производители, пытаясь оттеснить конкурентов, часто используют в своих интересах неосведомленность покупателей о проблеме качества батарей и предлагают им сравнимые по остальным показателям модели за более низкую цену. Имеются случаи, когда партнеры крупной фирмы комплектуют ее проверенные временем и признанные рынком модели ИБП батареями, произведенными в развивающихся странах, где контроль за технологическим процессом ослаблен, а, значит, срок службы батарей меньше по сравнению с "кондиционными" изделиями. Поэтому, подбирая для себя ИБП, обязательно поинтересуйтесь качеством батареи и ее производителем, избегайте продукции неизвестных фирм. Следование этим рекомендациям сэкономит вам значительные средства при эксплуатации ИБП.

Все сказанное еще в большей степени относится к ИБП высокой мощности. Как уже отмечалось, срок службы таких систем исчисляется многими годами. И все же за это время приходится несколько раз заменять батареи. Как это ни покажется странным, но расчеты, основанные на ценовых и качественных параметрах батарей, показывают, что в долгосрочной перспективе наиболее выгодны именно батареи высшего качества, несмотря на их первоначальную стоимость. Поэтому, имея возможность выбора, устанавливайте батареи только "высшей пробы". Гарантированный срок службы таких батарей приближается к 15 годам.

Не менее важный аспект долговечности мощных систем бесперебойного питания — условия эксплуатации аккумуляторных батарей. Чтобы исключить непредсказуемые, а следовательно, часто приводящие к аварии перерывы в подаче электропитания, абсолютно все включенные в приведенную в статье таблицу модели оснащены самыми совершенными схемами контроля за состоянием батарей. Не мешая выполнению основной функции ИБП, схемы мониторинга, как правило, контролируют следующие параметры батареи: зарядный и разрядный токи, возможность избыточного заряда, рабочую температуру, емкость.

Кроме того, с их помощью рассчитываются такие переменные, как реальное время автономной работы, конечное напряжение зарядки в зависимости от реальной температуры внутри батареи и др.

Подзарядка батареи происходит по мере необходимости и в наиболее оптимальном режиме для ее текущего состояния. Когда емкость батареи снижается ниже допустимого предела, система контроля автоматически посылает предупреждающий сигнал о необходимости ее скорой замены.

Топологические изыски

Долгое время специалисты по системам электропитания руководствовались аксиомой, что мощные системы бесперебойного питания должны иметь топологию on-line. Считается, что именно такая топология гарантирует защиту от всех нарушений на линиях силового питания, позволяет фильтровать помехи во всем частотном диапазоне, обеспечивает на выходе чистое синусоидальное напряжение с номинальными параметрами. Однако за качество электропитания приходится платить повышенным выделением тепловой энергии, сложностью электронных схем, а следовательно, потенциальным снижением надежности. Но, несмотря на это, за многолетнюю историю выпуска мощных ИБП были разработаны исключительно надежные аппараты, способные работать в самых невероятных условиях, когда возможен отказ одного или даже нескольких узлов одновременно. Наиболее важным и полезным элементом мощных ИБП является так называемый байпас. Это обходной путь подачи энергии на выход в случае ремонтных и профилактических работ, вызванных отказом некоторых компонентов систем или возникновением перегрузки на выходе. Байпасы бывают ручными и автоматическими. Они формируются несколькими переключателями, поэтому для их активизации требуется некоторое время, которое инженеры постарались снизить до минимума. И раз уж такой переключатель был создан, то почему бы не использовать его для снижения тепловыделения в то время, когда питающая сеть пребывает в нормальном рабочем состоянии. Так появились первые признаки отступления от "истинного" режима on-line.

Новая топология отдаленно напоминает линейно-интерактивную. Устанавливаемый пользователем системы порог срабатывания определяет момент перехода системы в так называемый экономный режим. При этом напряжение из первичной сети поступает на выход системы через байпас, однако электронная схема постоянно следит за состоянием первичной сети и в случае недопустимых отклонений мгновенно переключается на работу в основном режиме on-line.

Подобная схема применена в ИБП серии Synthesis фирмы Chloride (Сети и системы связи, 1996. № 10. С. 131), механизм переключения в этих устройствах назван "интеллектуальным" ключом. Если качество входной линии укладывается в пределы, определяемые самим пользователем системы, аппарат работает в линейно-интерактивном режиме. При достижении одним из контролируемых параметров граничного значения система начинает работать в нормальном режиме on-line. Конечно, в этом режиме система может работать и постоянно.

За время эксплуатации системы отход от исходной аксиомы позволяет экономить весьма значительные средства за счет сокращения тепловыделения. Сумма экономии оказывается сопоставимой со стоимостью оборудования.

Надо отметить, что от своих исходных принципов отошла еще одна фирма, ранее выпускавшая только линейно-интерактивные ИБП и ИБП типа off-line сравнительно небольшой мощности. Теперь она превысила прежний верхний предел мощности своих ИБП (5 кВА) и построила новую систему по топологии on-line. Я имею в виду фирму АРС и ее массив электропитания Simmetra (Сети и системы связи. 1997. № 4. С. 132). Создатели попытались заложить в систему питания те же принципы повышения надежности, которые применяют при построении особо надежной компьютерной техники. В модульную конструкцию введена избыточность по отношению к управляющим модулям и батареям. В любом из трех выпускаемых шасси из отдельных модулей можно сформировать нужную на текущий момент систему и в будущем наращивать ее по мере надобности. Суммарная мощность самого большого шасси достигает 16 кВА. Еще рано сравнивать эту только что появившуюся систему с другими включенными в таблицу. Однако факт появления нового продукта в этом исключительно устоявшемся секторе рынка сам по себе интересен.

Архитектура

Суммарная выходная мощность централизованных систем бесперебойного питания может составлять от 10—20 кВА до 200—300 МВА и более. Соответственно видоизменяется и структура систем. Как правило, она включают в себя несколько источников, соединенных параллельно тем или иным способом. Аппаратные шкафы устанавливают в специально оборудованных помещениях, где уже находятся распределительные шкафы выходного напряжения и куда подводят мощные входные силовые линии электропитания. В аппаратных помещениях поддерживается определенная температура, а за функционированием оборудования наблюдают специалисты.

Многие реализации системы питания для достижения необходимой надежности требуют совместной работы нескольких ИБП. Существует ряд конфигураций, где работают сразу несколько блоков. В одних случаях блоки можно добавлять постепенно, по мере необходимости, а в других — системы приходится комплектовать в самом начале проекта.

Для повышения суммарной выходной мощности используют два варианта объединения систем: распределенный и централизованный. Последний обеспечивает более высокую надежность, но первый более универсален. Блоки серии EDP-90 фирмы Chloride допускают объединение двумя способами: и просто параллельно (распределенный вариант), и с помощью общего распределительного блока (централизованный вариант). При выборе способа объединения отдельных ИБП необходим тщательный анализ структуры нагрузки, и в этом случае лучше всего обратиться за помощью к специалистам.

Применяют параллельное соединение блоков с централизованным байпасом, которое используют для повышения общей надежности или увеличения общей выходной мощности. Число объединяемых блоков не должно превышать шести. Существуют и более сложные схемы с избыточностью. Так, например, чтобы исключить прерывание подачи питания во время профилактических и ремонтных работ, соединяют параллельно несколько блоков с подключенными к отдельному ИБП входными линиями байпасов.

Особо следует отметить сверхмощные ИБП серии 3000 фирмы Exide. Суммарная мощность системы питания, построенная на модульных элементах этой серии, может достигать нескольких миллионов вольт-ампер, что сравнимо с номинальной мощностью генераторов некоторых электростанций. Все компоненты серии 3000 без исключения построены на модульном принципе. На их основе можно создать особо мощные системы питания, в точности соответствующие исходным требованиям. В процессе эксплуатации суммарную мощность систем можно наращивать по мере увеличения нагрузки. Однако следует признать, что систем бесперебойного питания такой мощности в мире не так уж много, их строят по специальным контрактам. Поэтому серия 3000 не включена в общую таблицу. Более подробные данные о ней можно получить на Web-узле фирмы Exide по адресу http://www.exide.com или в ее московском представительстве.

Важнейшие параметры

Для систем с высокой выходной мощностью очень важны показатели, которые для менее мощных систем не имеют первостепенного значения. Это, например, КПД — коэффициент полезного действия (выражается либо действительным числом меньше единицы, либо в процентах), показывающий, какая часть активной входной мощности поступает к нагрузке. Разница значений входной и выходной мощности рассеивается в виде тепла. Чем выше КПД, тем меньше тепловой энергии выделяется в аппаратной комнате и, значит, для поддержания нормальных рабочих условий требуется менее мощная система кондиционирования.

Чтобы представить себе, о каких величинах идет речь, рассчитаем мощность, "распыляемую" ИБП с номинальным значением на выходе 8 МВт и с КПД, равным 95%. Такая система будет потреблять от первичной силовой сети 8,421 МВт — следовательно, превращать в тепло 0,421 МВт или 421 кВт. При повышении КПД до 98% при той же выходной мощности рассеиванию подлежат "всего" 163 кВт. Напомним, что в данном случае нужно оперировать активными мощностями, измеряемыми в ваттах.

Задача поставщиков электроэнергии — подавать требуемую мощность ее потребителям наиболее экономным способом. Как правило, в цепях переменного тока максимальные значения напряжения и силы тока из-за особенностей нагрузки не совпадают. Из-за этого смещения по фазе снижается эффективность доставки электроэнергии, поскольку при передаче заданной мощности по линиям электропередач, через трансформаторы и прочие элементы систем протекают токи большей силы, чем в случае отсутствия такого смещения. Это приводит к огромным дополнительным потерям энергии, возникающим по пути ее следования. Степень сдвига по фазе измеряется не менее важным, чем КПД, параметром систем питания — коэффициентом мощности.

Во многих странах мира существуют нормы на допустимое значение коэффициента мощности систем питания и тарифы за электроэнергию нередко зависят от коэффициента мощности потребителя. Суммы штрафов за нарушение нормы оказываются настольно внушительными, что приходится заботиться о повышении коэффициента мощности. С этой целью в ИБП встраивают схемы, которые компенсируют сдвиг по фазе и приближают значение коэффициента мощности к единице.

На распределительную силовую сеть отрицательно влияют и нелинейные искажения, возникающие на входе блоков ИБП. Почти всегда их подавляют с помощью фильтров. Однако стандартные фильтры, как правило, уменьшают искажения только до уровня 20—30%. Для более значительного подавления искажений на входе систем ставят дополнительные фильтры, которые, помимо снижения величины искажений до нескольких процентов, повышают коэффициент мощности до 0,9—0,95. С 1998 г. встраивание средств компенсации сдвига по фазе во все источники электропитания компьютерной техники в Европе становится обязательным.

Еще один важный параметр мощных систем питания — уровень шума, создаваемый такими компонентами ИБП, как, например, трансформаторы и вентиляторы, поскольку их часто размещают вместе в одном помещении с другим оборудованием — там где работает и персонал.

Чтобы представить себе, о каких значениях интенсивности шума идет речь, приведем для сравнения такие примеры: уровень шума, производимый шелестом листвы и щебетанием птиц, равен 40 дБ, уровень шума на центральной улице большого города может достигать 80 дБ, а взлетающий реактивный самолет создает шум около 100 дБ.

Достижения в электронике

Мощные системы бесперебойного электропитания выпускаются уже более 30 лет. За это время бесполезное тепловыделение, объем и масса их сократились в несколько раз. Во всех подсистемах произошли и значительные технологические изменения. Если раньше в инверторах использовались ртутные выпрямители, а затем кремниевые тиристоры и биполярные транзисторы, то теперь в них применяются высокоскоростные мощные биполярные транзисторы с изолированным затвором (IGBT). В управляющих блоках аналоговые схемы на дискретных компонентах сначала были заменены на цифровые микросхемы малой степени интеграции, затем — микропроцессорами, а теперь в них установлены цифровые сигнальные процессоры (Digital Signal Processor — DSP).

В системах питания 60-х годов для индикации их состояния использовались многочисленные аналоговые измерительные приборы. Позднее их заменили более надежными и информативными цифровыми панелями из светоизлучающих диодов и жидкокристаллических индикаторов. В наше время повсеместно используют программное управление системами питания.

Еще большее сокращение тепловых потерь и общей массы ИБП дает замена массивных трансформаторов, работающих на частоте промышленной сети (50 или 60 Гц), высокочастотными трансформаторами, работающими на ультразвуковых частотах. Между прочим, высокочастотные трансформаторы давно применяются во внутренних источниках питания компьютеров, а вот в ИБП их стали устанавливать сравнительно недавно. Применение IGBT-приборов позволяет строить и бестрансформаторные инверторы, при этом внутреннее построение ИБП существенно меняется. Два последних усовершенствования применены в ИБП серии Synthesis фирмы Chloride, отличающихся уменьшенным объемом и массой.

Поскольку электронная начинка ИБП становится все сложнее, значительную долю их внутреннего объема теперь занимают процессорные платы. Для радикального уменьшения суммарной площади плат и изоляции их от вредных воздействий электромагнитных полей и теплового излучения используют электронные компоненты для так называемой технологии поверхностного монтажа (Surface Mounted Devices — SMD) — той самой, которую давно применяют в производстве компьютеров. Для защиты электронных и электротехнических компонентов имеются специальные внутренние экраны.

***

Со временем серьезный системный подход к проектированию материальной базы предприятия дает значительную экономию не только благодаря увеличению срока службы всех компонентов "интегрированного интеллектуального" здания, но и за счет сокращения расходов на электроэнергию и текущее обслуживание. Использование централизованных систем бесперебойного питания в пересчете на стоимость одного рабочего места дешевле, чем использование маломощных ИБП для рабочих станций и даже ИБП для серверных комнат. Однако, чтобы оценить это, нужно учесть все факторы установки таких систем.

Предположим, что предприятие свое помещение арендует. Тогда нет никакого смысла разворачивать дорогостоящую систему централизованного питания. Если через пять лет руководство предприятия не намерено заниматься тем же, чем занимается сегодня, то даже ИБП для серверных комнат обзаводиться нецелесообразно. Но если оно рассчитывает на то, что производство будет держаться на плаву долгие годы и решило оснастить принадлежащее им здание системой бесперебойного питания, то для выбора такой системы нужно воспользоваться услугами специализированных фирм. Сейчас их немало и в России. От этих же фирм можно получить информацию о так называемых системах гарантированного электропитания, в которые включены дизельные электрогенераторы и прочие, более экзотические источники энергии.

Нам же осталось рассмотреть лишь методы управления ИБП, что мы и сделаем в одном из следующих номеров нашего журнала

[ http://www.ccc.ru/magazine/depot/97_07/read.html?0502.htm]

Тематики

• источники и системы электропитания

Синонимы

• ИБП для централизованного питания нагрузок

EN

• centralized UPS

vorrei un tè — я хочу чаю

vuole un cognac? — не желаете ли коньяка?

vorrei piuttosto un succo d'arancia — я бы предпочёл апельсиновый сок

ma insomma, che vuoi? — чего же ты хочешь?

vuole la ricompensa dovuta — она требует у (от) них того, что ей причитается

vuoi troppo da loro — ты слишком многого от них хочешь

non voglio nulla — я ни на что не претендую (я ничего не хочу)

vorrei due filoni di pane, per favore! — мне два батона, пожалуйста!

vuole altro? — прикажете ещё что-нибудь?

al telefono c'è una signora che ti vuole! — тебя просит к телефону какая-то женщина!

chi vuole? — кого вам надо?

che cosa vuoi fare da grande? — кем ты хочешь быть, когда вырастешь?

i fiori vogliono molte cure — за цветами нужно ухаживать (цветам нужен уход)

il direttore non vuole che si arrivi in ritardo — директор не терпит опозданий (требует, чтобы приходили вовремя)

il regolamento del collegio vuole che si indossi la divisa — в этом колледже обязательно носить форму

non vorrei partire, ma devo! — мне не хочется ехать, но надо!

vogliono essere pagati in contanti — они требуют, чтобы им платили наличными

la leggenda vuole che... — согласно легенде... (есть такая легенда, будто...)

il padre lo voleva avvocato — отец хотел, чтобы он стал адвокатом

chi lo vuole colpevole, chi innocente — одни считают, что он виновен, другие - нет

vi vorrei tutti felici! — я желаю вам всем счастья!

vi voglio attenti mentre spiego! — слушайте внимательно (не отвлекайтесь), когда я объясняю!

non voglio sentirvi dire simili parolacce! — только, пожалуйста, без мата!

il gin lo vuole con l'acqua tonica? — вам джин с тоником?

sembra che voglia nevicare — похоже, что пойдёт снег

il mal di denti non vuol proprio passare — а зубы всё болят и болят

l'auto non vuole più partire — машина не заводится

vuole sapere una novità? — хотите знать новость?

vuole che apra il finestrino? — открыть окно?

cosa vuoi dire con ciò? — что ты хочешь этим сказать?

quanto vogliono per quella casa? — сколько они просят за этот дом?

coi bambini ci vuole pazienza — с детьми надо иметь терпение

le ci vorrebbe un po' di riposo — ей бы надо отдохнуть

è la persona che ci vuole per lei — ей нужен именно такой человек

non ci vuole molto per imparare — не боги горшки обжигают

che ci vuole? — это совсем не трудно!

che ci vuole a fare una torta? — испечь торт дело нехитрое

per una gonna così ci vogliono due metri di stoffa — на такую юбку требуется два метра (ткани)

ce ne vogliono, di soldi, per un viaggio in Australia! — на поездку в Австралию нужно много денег

ci vuole tanto poco a essere gentili! — неужели так трудно соблюдать вежливость!

ci voleva molto a rispondere?! — неужели нельзя было ответить!

ci vuole molto perché finiscano di mangiare? — столик скоро освободится?

c'è voluto un anno prima che capisse di aver sbagliato! — ему понадобился год, чтобы осознать (он только через год осознал) свою ошибку

ci vuole altro per spaventarmi! — я не из пугливых

ci vogliono altro che promesse! — на обещаниях далеко не уедешь!

che cosa vuol dire questa parola? — что значит это слово?

che cosa vogliono dire queste risatine? — что означает это хихиканье? (почему они хихикают?)

se non è venuto vuol dire che sta poco bene — если он не пришёл, значит, нездоров

vuol dire molto nascere e crescere in una famiglia unita — очень важно (имеет большое значение) родиться и вырасти в дружной семье

capire vuol dire perdonare — понять значит простить

rispettò il volere del padre — он уважил волю отца

piegarsi al volere del più forte — подчиниться воле сильного

sia fatto il volere di Dio! — на всё воля Божья! (да исполнится воля Господня!)

si vogliono bene — они любят друг друга

non mi vuoi più bene? — ты меня разлюбил?

farsi ben volere da tutti — снискать всеобщую любовь

il destino ha voluto che ci rincontrassimo — судьбе было угодно, чтобы мы повстречались снова

non vorrai offenderti per una sciocchezza simile! — надеюсь, ты не станешь обижаться из-за такого пустяка!

non volevo credere ai miei occhi — я глазам своим не верил

volete fare silenzio, o no? — не шумите!

vuoi vedere che se ne sono andati senza di noi? — с них станет: они способны уйти, не дождавшись нас

vuoi per un motivo, vuoi per l'altro, le cose vanno male — по той или иной причине дело не ладится

capace di intendere e di volere — в здравом уме и твёрдой памяти

che vuoi farci, è fatta così! — что поделаешь, такой уж у неё характер!

che volete farci, era destino! — ничего не поделаешь, - видно, так ему на роду написано!

volendo... — при желании...

volendo, la radiolina si potrebbe anche sistemare — при желании транзистор можно починить

e se, Dio non voglia, dovessi ammalarti? — а если, не дай Бог, заболеешь?

volesse il cielo! — хорошо бы! (дай-то Бог!)

volevo ben dire: gli servivano i tuoi soldi! — я же тебя предупреждал:ему нужны были только твои деньги!

quando ci vuole, ci vuole! — если надо, значит, надо, никуда не денешься (делать нечего)!

non mi piace litigare, ma quando ci vuole, ci vuole! — я не люблю ссориться, но иной раз приходится!

non vogliatecene! — не сердитесь на нас!

non me ne volere, credevo di agire per il tuo bene! — ты на меня не обижайся, я хотел как лучше!

mangiane quanto ne vuoi! — ешь вволю!

vogliamo andare? — ну что, пошли?

non vuol dire! — это ещё бабушка надвое сказала!

la vuoi finire una buona volta? — прекратишь ты или нет?

vuoi che non ci sia nessuno che sappia il tedesco? — неужели не найдётся кого-нибудь, кто знает немецкий?

l'hai voluto tu! (te la sei voluta!) — ты сам виноват!

puoi restare da noi quanto vuoi — ты можешь жить у нас сколько угодно

il tuo parere vuol dire molto per me — твоё мнение для меня очень важно

fa' un po' come vuoi! — делай как знаешь!

non riuscirebbe a salvarli neanche a volerlo! — он при всём желании не смог бы их спасти!

mica voglio la luna! — я не прошу Луны с неба! (я не требую невозможного)

anche l'occhio vuole la sua parte — глазу тоже надо отдохнуть на чём-нибудь!

chi troppo vuole nulla stringe — за двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь

l'erba voglio non cresce neanche nel giardino del re — ему вынь да положь! (на всякое хотенье есть терпенье)

volere è potere — стоит только захотеть

chi la vuole cruda, chi la vuole cotta — кому что нравится (на вкус и цвет товарищей нет)

Қолма-қол ақшасыз айналымның мәні неде?

Нақты (қолма-қол) ақша айналымынан өзгеше түрде қолма-қол ақшасыз айналымның мәні мынада: төлем төлемшінің шотынан коммерциялық банкілердің мекемелеріндегі алушының шотына ақша аудару жолымен төленеді. Кәсіпорындар арасында, әдетте, қолма-қол ақшасыз тәртіппен есеп айырысады. Сөйтіп қолма-қол ақшасыз есеп айырысу – ақшалай есеп айырысу, мұнда төлемдер қолма-қол ақшаның қатысуынсыз ақшалай қаражатты төлемшінің шотынан алушының шотына аудару жолымен төленеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай шарттарды сақтағанда жүзеге асырылады?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу мына шарттар сақталғанда жүзеге асырылады:

- төлемшінің ұсынылған құжатты заңда немесе шартта көзделген реттерде толық немесе ішінара төлеуден бас тартуға құқығы бар;

- төлемшінің келісімі және оның тапсырмасы болмайынша шоттардан қаражатты есептен шығаруға, әдетте, рұқсат етілмейді;

- төлемдер төлемшінің меншікті қаражатынан, ал кейбір реттерде банк несиесі және өзгедей тартылған қаражат есебінен төленеді;

- қаражат алушының шотына тек төлемшінің шотынан шығарылғаннан кейін ғана есепке алынады;

- төлемші Ұлттық банк әзірлеген және ақша мен ақша құжатының қозғалысын айқындайтын құжат айналымы ережелерін орындайды.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде төлем тапсырмаларын, чектерді, аккредитивтерді, инкассоны пайдалануға рұқсат етіле ме?

Ия, рұқсат етіледі. Сонымен бірге банкілер жасасылған шарттарға сәйкес төлем талабын қабылдауға құқылы.

Банкілерге өсімпұл есептеу және өндіріп алу үшін жауапкершілік жүктеле ме?

Жоқ, жауапкершілік жүктелмейді, өйткені жеткізілген өнімнің ақысы уақытылы төленбегенде жеткізуші мен алушы (төлемші) арасында жасасылған шартта көзделген тәртіппен сатып алушы (төлемші) өсімпұл төлейтін болып белгіленген.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай құжаттардың негізінде жүргізіледі?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың бәрі банк арқылы кәсіпорынның (шот иесінің) қаражат аударуға билігінің белгіленген стандарттарына сәйкес ресімделген есеп айырысу құжаттарының негізінде жүргізіледі.

Есеп айырысу құжаттарында қандай деректемелер болуға тиіс?

Есеп айырысу құжаттарында мынадай деректемелер болуға тиіс:

- есеп айырысу құжатының атауы;

- құжаттың нөмірі, оның көшірмесі жасалған күн, ай, жыл;

- банкінің атауы, оның СТТН-і (салық төлеушінің тіркеу нөмірі);

- төлемшінің атауы, оның СТТН-і, оның банкідегі шотының нөмірі;

- қаражат алушының атауы, оның банкідегі шотының нөмірі;

- алушы банкісінің атауы, оның СТТН-і;

- қаражат алушы шотының нөмірі, оның СТТН-і;

- мәтіндік атаумен де, кодтық таңбаланумен де көрсетілуі мүмкін төлемнің міндет-мақсаты (чекте көрсетілмейді);

- цифрмен және жазбаша таңбаланған төлем сомасы;

- қойылған қолдар мен басылған мөр бедері.

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, қалай болмақ?

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, банк есеп айырысу құжаттарын, қойылған бір қол болса болды, басылған мөр бедері жоқтығына қарамай қабылдай береді.

Төлемшінің шотынан қара-жат қандай құжаттардың негізінде есептен шығарылады?

Төлемшінің шотынан қаражат тек есеп айырысу құжатының бірінші данасы негізінде ғана есептен шығарады.

Банк шоттан ақшалай қаражатты есептен шығару кезектілігін белгілеу кезінде нені басшылыққа алады?

Есеп айырысу операцияларын жүзеге асыру барысында банк төлем төлеудің заңнамада белгіленген кезектілігін сақтауға міндетті. Шотта ақшалай қаражат жетіспегенде барлық ұсынылған талаптарды қанағаттандыру үшін ҚР Азаматтық кодексінің “Клиенттің ақшасын алу кезектілігі” деген 742-бабында көзделген кезектілікпен есептен шығарылады.

Төлемші мен қаражатты алушы арасындағы есеп айырысу жөніндегі өзара шағым-талаптар қалай қаралады?

Оларды тараптар несие ұйымдарының, яғни банкілердің қатысуынсыз сот арқылы қарайды.

Мен сіздің банкіде шот ашқым келеді.

Біздің банкіде сіз:

- теңгемен ағымдағы шот;

- шетел валютасымен ағымдағы шот;

- транзиттік шот;

- депозиттік шот;

- карточкалық шот аша аласыз.

Мен басқа шотқа ақша аударғым келеді.

Төлем құжатын (тапсырмасын) ресімдеңізші.

Мен төлем тапсырмасын дұрыс толтырдым ба?

Ия, құжат дұрыс толтырылыпты. Бірақ сіздің шотта талап етіліп отырған сома жоқ қой.

Сіздің төлем тапсырмасын қайта ресімдеуіңізге тура келеді. Сіз жиырма бес мың теңге шегіндегі соманы аудара аласыз.

Менің шоттан қанша соманы алуыма болады?

Сіз шоттан жүз мың теңге алуыңызға болады?

Рахмет.

Сізге әрқашан да қызмет етуге дайынбыз.

Біздің поштамен кері қайтарылатын тапсырмамызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Сіздің төлем тапсырмаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біздің құжаттарымызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Біздің банк сіздің құжаттарыңыздың алынғанын қуаттайды.

Сіздің авиапошталық тапсырмаңызды негізгі телекспен қуаттай қойыңызшы.

Сіздің 2007 ж. 14 мамырдағы дебет-авизоңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біз 15 сәуірдегі өз төлемдерімізді қуаттадық.

Біз олардың хабарламасын 10 маусымда алдық.

Біз сіздің шотты 27 наурызда дебеттедік.

Біз сіздің тапсырмаңызды төленбеген күйі қайтарамыз.

Біз сізге төлемді төлемегенімізді хабарламақшымыз.

Біз төлемді төлей алмаймыз.

Аталған соманы біздің шотқа аударыңызшы.

Сіздің шотқа 200 мың теңге соманы 2007 ж. 30 қаңтарда аудардық.

Аталған сома бенефициардың шотына аударылып та қойды.

Олар төлем келесі аптада төленеді деп күтуде.

Біз сіздің мына өзгерістерді ескеруіңізді қалар едік.

Біз сізге 58 мың теңге 35 тиын соманың орнын толтырдық.

Біз сізден қайтарылған аталмыш соманы әлі алғанымыз жоқ.

Біз өз клиентімізге өтем ретінде 500 теңге төлем төледік.

Бұл сома төленген.

Бұл сома әлі төленген жоқ.

Бұл сома төленуге тиіс.

135 000 теңгені біздің шотқа телеграф арқылы аударыңыз.

Біз сіздің 17 қарашадағы төлем тапсырмаңызға жүгінеміз.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валютаның аты көрсетілмей қалып қойыпты.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валюталандырылған күн көрсетілмей қалыпты.

Біз төлемді қандай валютамен төлей алатынымызды білмейміз.

Төлем наурызда төленуі мүмкін.

Бізге валюталандыру күнін қуаттаңызшы.

Біз өзіміздің төлем нұсқаулығымызды қуаттаймыз.

Алушының мекенжайын қуаттай қойыңызшы.

Төлемді қандай валютамен төлеу керек екенін қуаттаңызшы.

Сіз төлемді Халық банкі арқылы төлей аласыз.

Сіздің төлем тапсырмаңызды таба алуымыз үшін бізге қосымша ақпарат беріңізші.

Төлем тапсырмасында төлеу тәсілін көрсетіңіз.

Эмитент-банк пен төлемші-банк шоттарды бір-бірінде ұстайды.

Бенефициар қаражатты ала алуы үшін эмитент-банк төлемші-банкіге төлем тапсырмасын жолдайды.

Аударманы алушы аударма сомасын алудан бас тартты.

Сіздің авизода алушының көрсетілген атауы бұрмаланған.

Бізге атауы түзетілген құжат беріңізші.

Төлем тапсырмасының сомасы сіздің клиенттің шотына кредиттеліп қойған.

Клиентіңізден алғанын растауын өтініңіз.

Өкінішке қарай, сіздің аударма әлі алынған жоқ.

Сіздің төлемге қатысты құжаттарыңыз төлемші-банкіге жіберілді.

Төлемді бізден шығын өндіріп алмай-ақ төлеңізші.

Төлемді біздің шотқа шығысқа жатқызбай-ақ төлеңізші.

Төлемді сіздегі біздің шотта дебеттеп төлеңізші.

Төлемді бенефициардың сіздегі шотында кредиттеп төлеңізші.

Бізге төлем тапсырмаңыздың күні мен нөмірін хабарлаңызшы.

Бізге бенефициардың есімін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда қашан кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда неліктен кешіктіріліп кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Біздің шығынымыз болып табылатын сома біздің шотқа кредиттелді.

Аккредетив бойынша өтелген сома біздің банкінің шотына жазылды.

Біздің клиент бізбен байланыс жасап, аударманы әлі алмағанын хабарлады.

Егер сұрақтарыңыз болса, бізбен байланыс жасағайсыз.

Біз сіздің аудармаңыздың сомасын қайтаруын өтініп, клиентімізбен хабарластық та.

Біз сіздің корреспондент-банкіңізбен байланыс жасадық, одан жауап күтіп отырмыз. Жауап алған бойда сізге дереу хабарлаймыз.

Біз сіздің … нөмірлі шотыңызды кредиттедік.

Шығынды шегеріп тастап төлеңізші.

Төлемнің қашан төленгенін хабарлаңызшы.

Бізге өз референсіңіздің нөмірін көрсетіңізші.

Бізге бенефициардың толық мекенжайын беріңізші.

Біз Сәлім мырзаға 60000 тенге төлегенімізді хабарлаймыз. Осыған орай қолхатты қоса тіркеп отырмыз.

Сіздің нұсқауыңызға сәйкес біз айтылып отырған шотты бүгін дебеттедік.

Біз сізден 11 наурызға дейін жауап алмағандықтан ісімізді жауып, мұрағатқа өткіземіз.

Біз құжаттарымызды (мұрағатымызды) тексергенде аталған соманың алынғанын таба алмадық.

Соманы уақтылы аударғаныңыз үшін сізге алғыс айтамыз.

Алушы соманы мүмкіндігінше тезірек төлеулеріңізді талап етіп отыр.

Мазалағанымыз үшін кешірім сұраймыз. Біз 15 қаңтардағы аудармаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Төлемнің кешіктірілгені үшін (төлемді кідірткеніміз үшін) кешірім сұраймыз.

Біздің өтінішіміздің тез орындалғаны үшін сізге алғыс айтамыз.

Жаңа нұсқаулықты Халық банкіне жолдауларыңызды ұсынамыз.

Халық банкі осы соманың төленуін талап етуде.

Олар құжатқа қол қойылуын талап етуде. Сондай-ақ олар бұл қаражатты мүмкіндігінше тез аударуларыңызды талап етіп отыр.

Бұл құжатты қол қоюға кеше жіберу керек еді.

Сіз фирмамен дереу байланыс жасауыңыз керек еді.

Олардың құжатты фирма басқарушысының атына жолдауының қажеті жоқ еді.

Валюталандырудың жақсы мерзімінде төлеңіз.

Біз валюталандырудың жақсы мерзімі туралы уағдаласамыз.

Банк аталмыш мәмілеге қатысты мүмкіндіктің бәрін жасайды.

Біз сіздің тілектеріңізге орай әрекет етуге тырысамыз.

Өкінішке қарай, сіздің банк берген қате нұсқаулар бізді … АҚШ доллары сомасында шығасыға ұшыратты.

Біз сізден өз кітаптарымыздан аталмыш соманы таба алмағанымызға назар аударуыңызды сұраймыз. Бұл орайда өз шотымыздың көшірмесін қоса тіркеп отырмыз және сіздердегі шотымызды … сомамен кредиттеп, бізге хабарлауыңызды сұраймыз.

Біз аудармаңыздың сомасын қайтаруды сұрап өз клиентімізге өтініш жасадық, бірақ ол бұл мәселе жөнінде жауап бермей, хатымызды өзімізге қайтарды.

Тауарды өтейтін құжаттарды қоса тіркеп отырмыз, бұл құжаттармен...

- біздің банкінің нұсқаулықтарына сәйкес;

- алынған нұсқаулықтарға орай;

- акцепт (ризалық);

- өтініш бланкін алу үшін әрекет етулеріңізді сұраймыз.

Біз сізге тапсырма бойынша төлемнің төленіп те қойғанын хабарлағымыз келеді.

Сізге нендей көмек көрсете алар екенмін?

Мен банкіде чек кітапшасын ашқым келеді.

Сіздің жеке басыңызды куәландыратын қайсыбір құжат көрсетуіңіз керек.

Мен чек кітапшасынан ақша алғым келеді.

Сіз чек бойынша өзіңізге қолма-қол ақша бергенін қалайсыз ба?

Ия, дәл солай. Мен мұны қалай етсем екен?

Мына жолға соманы санмен жазыңыз.

Сіз соманы жазбаша жазуыңыз керек.

Бұл үшінші жолға жазылады.

Соманың аяғынан “доллар” деген сөзге дейін сызық жүргізіңіз.

Соманы ешкім өзгерте алмауы үшін … арасын сызып тастаңыз.

Мен чекті дұрыс толтырдым ба?

Сіз күнін көрсетіп, оның (бланкінің) оң жақтағы төменгі бұрышына қол қоюды ұмытып кетіпсіз.

Осымен болды ма?

Күні көрсетілетін жерде айы жазбаша жазылады.

Жоғарғы оң жақ бұрышына күнін қойыңыз.

Бланкінің сыртқы бетіне қолыңызды қойыңыз.

Қызмет көрсету үшін төленетін алым қандай?

Қызмет көрсету үшін біз екі пайыз аламыз.

Мен чекті жоғалтып алдым, енді не істеймін?

Қанша жоғалттыңыз?

Сіз чектердің нөмірін білесіз бе? Чектің нөмірлерін айтыңыз.

Мен оларды жазып алғанмын.

Сіз чекті қайдан сатып алдыңыз?

Сіздің әлдебір куәлігіңіз бар ма?

Мынау бланкіні толтырып, барлық осы ақпаратты көрсетіңізші.

Сәлеметсіз бе! Менің шотқа ақша салғым келеді.

Жинақ (депозиттік) кітапшаңызды беріңізші.

Қанша сома салғыңыз келеді?

Бес мың теңге.

Менің шоттан ақша алуым қажет.

Қанша сома алғыңыз келеді?

Жүз доллар.

Бізде төлем теңгемен төленеді.

Мен қарсы емеспін.

Менің шотымда қанша ақша қалды?

Сіздің жинақ шотыңызда бес жүз теңге қалды.

Мен депозитке ақша салғым келеді. Мұны қалай ету керек?

Салым немесе депозит бланкісін толтырыңыз.

Сіздерде доллар айырбастау бағамы қандай?

Мен Ресей рублінің теңгеге қатысты бағамын білгім келеді?

Айырбастау бағамы бір доллар үшін 120 теңге.

Доллардың басқа валюталарға қатысты бағамы түсіп (өсіп) келеді.

Мен доллар сатып алғым келеді.

Сіз қанша доллар сатып алғыңыз келеді?

Екі жүз доллар, мүмкін болса, құны жүз долларлық екі купюр берсеңіз.

Міне ақшаңыз.

Рахмет.

Қолма-қол ақшасыз айналымның мәні неде?

Нақты (қолма-қол) ақша айналымынан өзгеше түрде қолма-қол ақшасыз айналымның мәні мынада: төлем төлемшінің шотынан коммерциялық банкілердің мекемелеріндегі алушының шотына ақша аудару жолымен төленеді. Кәсіпорындар арасында, әдетте, қолма-қол ақшасыз тәртіппен есеп айырысады. Сөйтіп қолма-қол ақшасыз есеп айырысу – ақшалай есеп айырысу, мұнда төлемдер қолма-қол ақшаның қатысуынсыз ақшалай қаражатты төлемшінің шотынан алушының шотына аудару жолымен төленеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай шарттарды сақтағанда жүзеге асырылады?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу мына шарттар сақталғанда жүзеге асырылады:

- төлемшінің ұсынылған құжатты заңда немесе шартта көзделген реттерде толық немесе ішінара төлеуден бас тартуға құқығы бар;

- төлемшінің келісімі және оның тапсырмасы болмайынша шоттардан қаражатты есептен шығаруға, әдетте, рұқсат етілмейді;

- төлемдер төлемшінің меншікті қаражатынан, ал кейбір реттерде банк несиесі және өзгедей тартылған қаражат есебінен төленеді;

- қаражат алушының шотына тек төлемшінің шотынан шығарылғаннан кейін ғана есепке алынады;

- төлемші Ұлттық банк әзірлеген және ақша мен ақша құжатының қозғалысын айқындайтын құжат айналымы ережелерін орындайды.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде төлем тапсырмаларын, чектерді, аккредитивтерді, инкассоны пайдалануға рұқсат етіле ме?

Ия, рұқсат етіледі. Сонымен бірге банкілер жасасылған шарттарға сәйкес төлем талабын қабылдауға құқылы.

Банкілерге өсімпұл есептеу және өндіріп алу үшін жауапкершілік жүктеле ме?

Жоқ, жауапкершілік жүктелмейді, өйткені жеткізілген өнімнің ақысы уақытылы төленбегенде жеткізуші мен алушы (төлемші) арасында жасасылған шартта көзделген тәртіппен сатып алушы (төлемші) өсімпұл төлейтін болып белгіленген.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай құжаттардың негізінде жүргізіледі?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың бәрі банк арқылы кәсіпорынның (шот иесінің) қаражат аударуға билігінің белгіленген стандарттарына сәйкес ресімделген есеп айырысу құжаттарының негізінде жүргізіледі.

Есеп айырысу құжаттарында қандай деректемелер болуға тиіс?

Есеп айырысу құжаттарында мынадай деректемелер болуға тиіс:

- есеп айырысу құжатының атауы;

- құжаттың нөмірі, оның көшірмесі жасалған күн, ай, жыл;

- банкінің атауы, оның СТТН-і (салық төлеушінің тіркеу нөмірі);

- төлемшінің атауы, оның СТТН-і, оның банкідегі шотының нөмірі;

- қаражат алушының атауы, оның банкідегі шотының нөмірі;

- алушы банкісінің атауы, оның СТТН-і;

- қаражат алушы шотының нөмірі, оның СТТН-і;

- мәтіндік атаумен де, кодтық таңбаланумен де көрсетілуі мүмкін төлемнің міндет-мақсаты (чекте көрсетілмейді);

- цифрмен және жазбаша таңбаланған төлем сомасы;

- қойылған қолдар мен басылған мөр бедері.

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, қалай болмақ?

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, банк есеп айырысу құжаттарын, қойылған бір қол болса болды, басылған мөр бедері жоқтығына қарамай қабылдай береді.

Төлемшінің шотынан қара-жат қандай құжаттардың негізінде есептен шығарылады?

Төлемшінің шотынан қаражат тек есеп айырысу құжатының бірінші данасы негізінде ғана есептен шығарады.

Банк шоттан ақшалай қаражатты есептен шығару кезектілігін белгілеу кезінде нені басшылыққа алады?

Есеп айырысу операцияларын жүзеге асыру барысында банк төлем төлеудің заңнамада белгіленген кезектілігін сақтауға міндетті. Шотта ақшалай қаражат жетіспегенде барлық ұсынылған талаптарды қанағаттандыру үшін ҚР Азаматтық кодексінің “Клиенттің ақшасын алу кезектілігі” деген 742-бабында көзделген кезектілікпен есептен шығарылады.

Төлемші мен қаражатты алушы арасындағы есеп айырысу жөніндегі өзара шағым-талаптар қалай қаралады?

Оларды тараптар несие ұйымдарының, яғни банкілердің қатысуынсыз сот арқылы қарайды.

Мен сіздің банкіде шот ашқым келеді.

Біздің банкіде сіз:

- теңгемен ағымдағы шот;

- шетел валютасымен ағымдағы шот;

- транзиттік шот;

- депозиттік шот;

- карточкалық шот аша аласыз.

Мен басқа шотқа ақша аударғым келеді.

Төлем құжатын (тапсырмасын) ресімдеңізші.

Мен төлем тапсырмасын дұрыс толтырдым ба?

Ия, құжат дұрыс толтырылыпты. Бірақ сіздің шотта талап етіліп отырған сома жоқ қой.

Сіздің төлем тапсырмасын қайта ресімдеуіңізге тура келеді. Сіз жиырма бес мың теңге шегіндегі соманы аудара аласыз.

Менің шоттан қанша соманы алуыма болады?

Сіз шоттан жүз мың теңге алуыңызға болады?

Рахмет.

Сізге әрқашан да қызмет етуге дайынбыз.

Біздің поштамен кері қайтарылатын тапсырмамызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Сіздің төлем тапсырмаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біздің құжаттарымызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Біздің банк сіздің құжаттарыңыздың алынғанын қуаттайды.

Сіздің авиапошталық тапсырмаңызды негізгі телекспен қуаттай қойыңызшы.

Сіздің 2007 ж. 14 мамырдағы дебет-авизоңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біз 15 сәуірдегі өз төлемдерімізді қуаттадық.

Біз олардың хабарламасын 10 маусымда алдық.

Біз сіздің шотты 27 наурызда дебеттедік.

Біз сіздің тапсырмаңызды төленбеген күйі қайтарамыз.

Біз сізге төлемді төлемегенімізді хабарламақшымыз.

Біз төлемді төлей алмаймыз.

Аталған соманы біздің шотқа аударыңызшы.

Сіздің шотқа 200 мың теңге соманы 2007 ж. 30 қаңтарда аудардық.

Аталған сома бенефициардың шотына аударылып та қойды.

Олар төлем келесі аптада төленеді деп күтуде.

Біз сіздің мына өзгерістерді ескеруіңізді қалар едік.

Біз сізге 58 мың теңге 35 тиын соманың орнын толтырдық.

Біз сізден қайтарылған аталмыш соманы әлі алғанымыз жоқ.

Біз өз клиентімізге өтем ретінде 500 теңге төлем төледік.

Бұл сома төленген.

Бұл сома әлі төленген жоқ.

Бұл сома төленуге тиіс.

135 000 теңгені біздің шотқа телеграф арқылы аударыңыз.

Біз сіздің 17 қарашадағы төлем тапсырмаңызға жүгінеміз.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валютаның аты көрсетілмей қалып қойыпты.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валюталандырылған күн көрсетілмей қалыпты.

Біз төлемді қандай валютамен төлей алатынымызды білмейміз.

Төлем наурызда төленуі мүмкін.

Бізге валюталандыру күнін қуаттаңызшы.

Біз өзіміздің төлем нұсқаулығымызды қуаттаймыз.

Алушының мекенжайын қуаттай қойыңызшы.

Төлемді қандай валютамен төлеу керек екенін қуаттаңызшы.

Сіз төлемді Халық банкі арқылы төлей аласыз.

Сіздің төлем тапсырмаңызды таба алуымыз үшін бізге қосымша ақпарат беріңізші.

Төлем тапсырмасында төлеу тәсілін көрсетіңіз.

Эмитент-банк пен төлемші-банк шоттарды бір-бірінде ұстайды.

Бенефициар қаражатты ала алуы үшін эмитент-банк төлемші-банкіге төлем тапсырмасын жолдайды.

Аударманы алушы аударма сомасын алудан бас тартты.

Сіздің авизода алушының көрсетілген атауы бұрмаланған.

Бізге атауы түзетілген құжат беріңізші.

Төлем тапсырмасының сомасы сіздің клиенттің шотына кредиттеліп қойған.

Клиентіңізден алғанын растауын өтініңіз.

Өкінішке қарай, сіздің аударма әлі алынған жоқ.

Сіздің төлемге қатысты құжаттарыңыз төлемші-банкіге жіберілді.

Төлемді бізден шығын өндіріп алмай-ақ төлеңізші.

Төлемді біздің шотқа шығысқа жатқызбай-ақ төлеңізші.

Төлемді сіздегі біздің шотта дебеттеп төлеңізші.

Төлемді бенефициардың сіздегі шотында кредиттеп төлеңізші.

Бізге төлем тапсырмаңыздың күні мен нөмірін хабарлаңызшы.

Бізге бенефициардың есімін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда қашан кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда неліктен кешіктіріліп кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Біздің шығынымыз болып табылатын сома біздің шотқа кредиттелді.

Аккредетив бойынша өтелген сома біздің банкінің шотына жазылды.

Біздің клиент бізбен байланыс жасап, аударманы әлі алмағанын хабарлады.

Егер сұрақтарыңыз болса, бізбен байланыс жасағайсыз.

Біз сіздің аудармаңыздың сомасын қайтаруын өтініп, клиентімізбен хабарластық та.

Біз сіздің корреспондент-банкіңізбен байланыс жасадық, одан жауап күтіп отырмыз. Жауап алған бойда сізге дереу хабарлаймыз.

Біз сіздің … нөмірлі шотыңызды кредиттедік.

Шығынды шегеріп тастап төлеңізші.

Төлемнің қашан төленгенін хабарлаңызшы.

Бізге өз референсіңіздің нөмірін көрсетіңізші.

Бізге бенефициардың толық мекенжайын беріңізші.

Біз Сәлім мырзаға 60000 тенге төлегенімізді хабарлаймыз. Осыған орай қолхатты қоса тіркеп отырмыз.

Сіздің нұсқауыңызға сәйкес біз айтылып отырған шотты бүгін дебеттедік.

Біз сізден 11 наурызға дейін жауап алмағандықтан ісімізді жауып, мұрағатқа өткіземіз.

Біз құжаттарымызды (мұрағатымызды) тексергенде аталған соманың алынғанын таба алмадық.

Соманы уақтылы аударғаныңыз үшін сізге алғыс айтамыз.

Алушы соманы мүмкіндігінше тезірек төлеулеріңізді талап етіп отыр.

Мазалағанымыз үшін кешірім сұраймыз. Біз 15 қаңтардағы аудармаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Төлемнің кешіктірілгені үшін (төлемді кідірткеніміз үшін) кешірім сұраймыз.

Біздің өтінішіміздің тез орындалғаны үшін сізге алғыс айтамыз.

Жаңа нұсқаулықты Халық банкіне жолдауларыңызды ұсынамыз.

Халық банкі осы соманың төленуін талап етуде.

Олар құжатқа қол қойылуын талап етуде. Сондай-ақ олар бұл қаражатты мүмкіндігінше тез аударуларыңызды талап етіп отыр.

Бұл құжатты қол қоюға кеше жіберу керек еді.

Сіз фирмамен дереу байланыс жасауыңыз керек еді.

Олардың құжатты фирма басқарушысының атына жолдауының қажеті жоқ еді.

Валюталандырудың жақсы мерзімінде төлеңіз.

Біз валюталандырудың жақсы мерзімі туралы уағдаласамыз.

Банк аталмыш мәмілеге қатысты мүмкіндіктің бәрін жасайды.

Біз сіздің тілектеріңізге орай әрекет етуге тырысамыз.

Өкінішке қарай, сіздің банк берген қате нұсқаулар бізді … АҚШ доллары сомасында шығасыға ұшыратты.

Біз сізден өз кітаптарымыздан аталмыш соманы таба алмағанымызға назар аударуыңызды сұраймыз. Бұл орайда өз шотымыздың көшірмесін қоса тіркеп отырмыз және сіздердегі шотымызды … сомамен кредиттеп, бізге хабарлауыңызды сұраймыз.

Біз аудармаңыздың сомасын қайтаруды сұрап өз клиентімізге өтініш жасадық, бірақ ол бұл мәселе жөнінде жауап бермей, хатымызды өзімізге қайтарды.

Тауарды өтейтін құжаттарды қоса тіркеп отырмыз, бұл құжаттармен...

- біздің банкінің нұсқаулықтарына сәйкес;

- алынған нұсқаулықтарға орай;

- акцепт (ризалық);

- өтініш бланкін алу үшін әрекет етулеріңізді сұраймыз.

Біз сізге тапсырма бойынша төлемнің төленіп те қойғанын хабарлағымыз келеді.

Сізге нендей көмек көрсете алар екенмін?

Мен банкіде чек кітапшасын ашқым келеді.

Сіздің жеке басыңызды куәландыратын қайсыбір құжат көрсетуіңіз керек.

Мен чек кітапшасынан ақша алғым келеді.

Сіз чек бойынша өзіңізге қолма-қол ақша бергенін қалайсыз ба?

Ия, дәл солай. Мен мұны қалай етсем екен?

Мына жолға соманы санмен жазыңыз.

Сіз соманы жазбаша жазуыңыз керек.

Бұл үшінші жолға жазылады.

Соманың аяғынан “доллар” деген сөзге дейін сызық жүргізіңіз.

Соманы ешкім өзгерте алмауы үшін … арасын сызып тастаңыз.

Мен чекті дұрыс толтырдым ба?

Сіз күнін көрсетіп, оның (бланкінің) оң жақтағы төменгі бұрышына қол қоюды ұмытып кетіпсіз.

Осымен болды ма?

Күні көрсетілетін жерде айы жазбаша жазылады.

Жоғарғы оң жақ бұрышына күнін қойыңыз.

Бланкінің сыртқы бетіне қолыңызды қойыңыз.

Қызмет көрсету үшін төленетін алым қандай?

Қызмет көрсету үшін біз екі пайыз аламыз.

Мен чекті жоғалтып алдым, енді не істеймін?

Қанша жоғалттыңыз?

Сіз чектердің нөмірін білесіз бе? Чектің нөмірлерін айтыңыз.

Мен оларды жазып алғанмын.

Сіз чекті қайдан сатып алдыңыз?

Сіздің әлдебір куәлігіңіз бар ма?

Мынау бланкіні толтырып, барлық осы ақпаратты көрсетіңізші.

Сәлеметсіз бе! Менің шотқа ақша салғым келеді.

Жинақ (депозиттік) кітапшаңызды беріңізші.

Қанша сома салғыңыз келеді?

Бес мың теңге.

Менің шоттан ақша алуым қажет.

Қанша сома алғыңыз келеді?

Жүз доллар.

Бізде төлем теңгемен төленеді.

Мен қарсы емеспін.

Менің шотымда қанша ақша қалды?

Сіздің жинақ шотыңызда бес жүз теңге қалды.

Мен депозитке ақша салғым келеді. Мұны қалай ету керек?

Салым немесе депозит бланкісін толтырыңыз.

Сіздерде доллар айырбастау бағамы қандай?

Мен Ресей рублінің теңгеге қатысты бағамын білгім келеді?

Айырбастау бағамы бір доллар үшін 120 теңге.

Доллардың басқа валюталарға қатысты бағамы түсіп (өсіп) келеді.

Мен доллар сатып алғым келеді.

Сіз қанша доллар сатып алғыңыз келеді?

Екі жүз доллар, мүмкін болса, құны жүз долларлық екі купюр берсеңіз.

Міне ақшаңыз.

Рахмет.

Sie war eine geborene [gebürtige] Wienerin. — Она была уроженкой Вены.

Sie war in Wien geboren. / Sie war aus Wien gebürtig. — Она была родом из Вены.

an outright scoundrel — отъявленный негодяй

outright refusal — категорический отказ

They demand the outright and immediate abolition of the tax on children's clothes. — Они требуют полной и незамедлительной отмены налога на детскую одежду.

to be the outright winner — одержать полную победу

outright hostility — открытая враждебность

outright condemnation — открытое осуждение

Cigarette advertising should be banned outright. — Рекламу сигарет следует немедленно запретить.

They're charging too much - it's a sheer ramp — Они требуют слишком большую плату - это настоящая обираловка

mal di testa — головная боль

ho mal di testa — у меня болит голова

girare la testa — повернуть голову

mi gira la testa — у меня кружится голова (я страдаю головокружениями)

alzare (abbassare) la testa — поднять (опустить) голову

gli appoggiò la testa sulla spalla — она положила голову ему на плечо

si addormenta appena appoggia la testa sul cuscino — стоит ему положить голову на подушку, как он уже спит

fare un cenno con la testa — кивнуть головой

camminava a testa bassa — он шёл, понурив голову

scuotere la testa — качать головой

usa la testa! — думать надо!

testa di un chiodo — шляпка гвоздя

testa di spillo — головка булавки

testa del fiammifero — головка спички

testa di un fungo — шляпка гриба

testa d'aglio — головка чеснока

testa di un corteo — начало процессии

testa di un elenco — начало списка

è in testa alla lista — он первый в списке

vagone di testa — головной (первый) вагон

in testa alla classifica — на первом месте

in testa al foglio — наверху страницы

Marinetti fu alla testa del futurismo — Маринетти воглавлял футуризм (стоял во главе футуризма)

si mise alla testa dell'opposizione politica — он возглавил оппозицию

testa vuota — пустельга (голова садовая)

testa di cavolo! — остолоп! (осёл!, дурья башка!)

testa di cazzo! — мудак!

scarpe testa di moro — тёмнокоричневые ботинки

testa o croce — орлянка

ci tocca una mela a testa — каждому полагается по яблоку

sono centomila a testa — по сто тысяч с человека (с носа)

supera il padre di tutta una testa — парень на целую голову выше отца

Ugo ha una gran testa — Уго - кладезь премудрости (ума палата; Уго это голова)

non ha una gran testa — он не блещет умом

sei una testa vuota! — ты балбес! (оболтус!, пустельга!)

che testa dura! — какой ты упрямый! (ну что ты заупрямился!)

il vino gli ha dato alla testa — вино ударило ему в голову

il successo gli ha dato alla testa — слава вскружила ему голову

si è montato la testa — он вообразил себя невесть кем

Lena gli ha fatto girare la testa — Лена вскружила ему голову

gli montò il sangue alla testa — кровь бросилась ему в голову

fare di testa propria — поступать по-своему

ha la testa sulle spalle — у него есть голова на плечах

ha la testa tra le nuvole — он витает в облаках

non riesco a farmelo entrare in testa! — это не укладывается у меня в голове!

si è messo in testa di diventare cantante lirico — он вбил себе в голову, что хочет быть оперным певцом

a testa alta — с гордо (высоко) поднятой головой

mi è uscito di testa — я совершенно упустил это из виду

fai le cose senza testa — ты поступаешь необдуманно

le formule matematiche non gli entrano in testa — математика не лезет ему в голову

non ho testa per il computer — мне не совладать с компьютером

mi ha fatto una testa come un pallone — она заморочила мне голову

non riesco a togliermi dalla testa quella scena tremenda! — у меня не выходит из головы эта жуткая сцена

levati dalla testa di uscire stasera! — ты сегодня никуда не пойдёшь!

ficcatevi bene in testa che qui comando io! — запомните, что хозяин здесь я!

mettitelo bene in testa! — заруби себе на носу!

mettere la testa a partito (a posto) — образумиться (остепениться, угомониться)

non sapeva più dove sbattere la testa — он не знал, что делать (как быть, где преклонить голову, куда приткнуться)

è stata la prima cosa che mi è passata per la testa — это было первое, что пришло мне в голову

mi ci gioco la testa! — даю голову на отсечение!

non so come fargli entrare in testa che deve studiare! — не знаю, как втемяшить ему в голову, что надо заниматься!

ho altro per la testa! — мне не до этого!

dove hai la testa?! — о чём ты думаешь?!

dove avevi la testa? — что ты натворил?! (о чём ты думал?, где была твоя голова?)

hai la testa altrove! — но ты меня не слушаешь!

ho la testa altrove (non ci sto con la testa) — мне сейчас не до того

tagliare la testa al toro — взять быка за рога

chiedono la testa del ministro — они требуют, чтобы министр подал в отставку

dare una lavata di testa — задать (устроить) головомойку

mi sono bagnato dalla testa ai piedi — я промок с головы до ног

ha salvato la testa per miracolo — он чудом спасся

rischiare la testa — рисковать жизнью (головой)

ha pagato con la testa — он за это поплатился жизнью

te lo giuro sulla testa dei miei figli! — клянусь своими детьми! (жизнью детей!)

pagare un occhio della testa — платить втридорога

non mi è nemmeno passato per la testa! — мне это даже в голову не пришло!

che cosa ti è saltato in testa? — что тебе взбрело в голову?

ha una sola cosa in testa: le ragazze — у него только девчонки на уме

mi gioco la testa che non verrà! — ручаюсь, что он не придёт!

oggi ho la testa pesante — у меня сегодня тяжёлая голова

la ragazza ha molti grilli per la testa — девица взбалмошная

fasciarsi la testa prima di essersela rotta — дуть на холодное

chi non ha testa ha gambe — дурная голова ногам покоя не даёт

tante teste, tante idee! — сколько голов, столько умов!

stare (in) sulle cacce