-
1 ērudītiō
ērudītiō ōnis, f [erudio], an instructing, instruction: eius.— Learning erudition: praeclara.* * *instruction/teaching/education; learning/erudition; taught knowledge; culture -
2 eruditio
ērŭdītĭo, ōnis, f. [erudio], an instructing, instruction (cf.: doctrina, disciplina, scientia, intellegentia, cognitio).I.Prop.:II.de ejus eruditione quod labores, nihil est, quoniam ingenium ejus nosti,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 4 fin.; cf. Quint. 2, 3, 10; Gell. 11, 7, 3.— Far more freq.,Transf., learning, knowledge, erudition, obtained by instruction:qui praeclara eruditione atque doctrina aut utraque re ornati,
Cic. Off. 1, 33; id. de Or. 2, 1; id. Fin. 1, 21, 71; id. Tusc. 1, 2, 4; id. Div. 2, 63 fin.; Quint. 1, 4, 6; 6, 3, 17 et saep.—In plur., Vitr. 1, 1, 11; Gell. praef. § 3. -
3 eruditio
instruction, teaching / knowledge, learning -
4 altus
1.altus, a, um, participle from alo., lit., grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.A.Seen from below upwards, high.I.Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44:II.sub ramis arboris altae,
Lucr. 2, 30:acervus,
id. 3, 198 al.:columellam tribus cubitis ne altiorem,
Cic. Leg. 2, 26, 66:altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes,
taller, Ov. M. 3, 181:altis de montibus,
Verg. E. 1, 83:umbras Altorum nemorum,
Ov. M. 1, 591 al. —With the acc. of measure:clausi lateribus pedem altis,
a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.:triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli,
Vitr. 4, 3:majorem turrim altam cubitorum CXX.,
id. 10, 5:alta novem pedum,
Col. 8, 14, 1:singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum,
Plin. 36, 13, 19, § 4.—Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.:(α).altissimus dignitatis gradus,
Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought:te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,
Cic. Tusc. 2, 4, 11:homo sapiens et altā mente praeditus,
highminded, id. Mil. 8:qui altiore animo sunt,
id. Fin. 5, 20, 57 al. —So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.;also of things personified: rex aetheris altus Juppiter,
Verg. A. 12, 140:Apollo,
id. ib. 10, 875:Caesar,
Hor. C. 3, 4, 37:Aeneas, i. e. deā natus,
id. S. 2, 5, 62:Roma,
Ov. Tr. 1, 3, 33:Carthago,
Prop. 2, 1, 23 al. —Of the voice, high, shrill, loud, clear:Conclamate iterum altiore voce,
Cat. 42, 18:haec fatus altā voce,
Sen. Troad. 196:altissimus sonus,
Quint. 11, 3, 23 (cf.:vox magna,
Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).— Subst.: altum, i, n., a height:sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum,
on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98:aedificia in altum edita,
Tac. H. 3, 71:quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat,
Sen. Agam. 100.—Esp.(Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens:(β).ex alto volavit avis,
Enn. Ann. 1, 108:haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto,
Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,(Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224:B.ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui,
Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64:terris jactatus et alto,
Verg. A. 1, 3:in altum Vela dabant,
id. ib. 1, 34:collectae ex alto nubes,
id. G. 1, 324:urget ab alto Notus,
id. ib. 1, 443 al.:alto mersā classe,
Sil. 6, 665:ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est,
Cic. Verr. 2, 5, 32:in alto jactari,
id. Inv. 2, 31, 95:naves nisi in alto constitui non poterant,
Caes. B. G. 4, 24:naves in altum provectae,
id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.:alta petens,
Verg. A. 7, 362.— Trop.:quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
Plaut. As. 1, 3, 6:imbecillitas... in altum provehitur imprudens,
Cic. Tusc. 4, 18, 42:te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit,
id. de Or. 3, 36, 145.—Seen from above downwards, deep, profound.I.Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48:II.quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis,
Plaut. Mil. 4, 4, 14:altissimae radices,
Cic. Phil. 4, 5:altae stirpes,
id. Tusc. 3, 6, 13:altissima flumina,
Caes. B. C. 3, 77:altior aqua,
id. ib. 1, 25:alta theatri Fundamenta,
Verg. A. 1, 427:gurgite in alto,
in the deep whirlpool, id. E. 6, 76:altum vulnus,
id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48:altum totā metitur cuspide pectus,
Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.:unde altior esset Casus,
Juv. 10, 106.—With the abl. of measure:faciemus (scrobes) tribus pedibus altas,
Pall. Jan. 10, 3.—Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound:C.somno quibus est opus alto,
Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35:sopor,
Verg. A. 8, 27:quies,
id. ib. 6, 522:silentium,
id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22:altissima tranquillitas,
Plin. Ep. 2, 1:altissima eruditio,
id. ib. 4, 30:altiores artes,
Quint. 8, 3, 2.— Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed:ex alto dissimulare,
Ov. Am. 2, 4, 16:non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere,
Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched:quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt,
Cic. Fam. 3, 5:quid causas petis ex alto?
Verg. A. 8, 395 (cf.:alte repetere in the same sense,
Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old:A. I.genus alto a sanguine Teucri,
Verg. A. 6, 500:Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti,
id. ib. 9, 697;genus Clauso referebat ab alto,
Ov. F. 4, 305:altā gente satus,
Val. Fl. 3, 202:altis inclitum titulis genus,
Sen. Herc. Fur. 338.— Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).Lit.:II.alte ex tuto prospectum aucupo,
Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.:colomen alte geminis aptum cornibus,
id. ib. p. 221:alte jubatos angues,
Naev. ib. p. 9:jubar erigere alte,
Lucr. 4, 404:roseā sol alte lampade lucens,
id. 5, 610:in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat,
Cato, R. R. 50:cruentum alte extollens pugionem,
Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15:(aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte,
Lucr. 6, 689:dextram Entellus alte extulit,
Verg. A. 5, 443:alte suras vincire cothurno,
high up, id. ib. 1, 337:puer alte cinctus,
Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92:unda alte subjectat arenam,
Verg. G. 3, 240:Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti,
Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16:eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo,
to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.— Comp.:quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt,
Cic. Tusc. 5, 13, 37:tollam altius tectum,
id. Har. Resp. 15, 33:altius praecincti,
Hor. S. 1, 5, 5:pullus in arvis altius ingreditur,
Verg. G. 3, 75:caput altius effert,
id. ib. 3, 553:altius atque cadant imbres,
id. E. 6, 38 ubi v. Forb.:altius aliquid tenere,
Sen. Q. N. 1, 5.— Sup.: [p. 96] cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—Trop.:B. I.alte natus,
Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.):alte enim cadere non potest,
Cic. Or. 28, 98:video te alte spectare,
id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.— Comp.:altius se efferre,
Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4:altius irae surgunt ductori,
Verg. A. 10, 813:altius aliquid agitare,
Cels. 1 prooem.:attollitur vox altius,
Quint. 11, 3, 65:verbis altius atque altius insurgentibus,
id. 8, 4, 27.— Sup.:Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit,
Vell. 2, 35:ingenium altissime adsurgit,
Plin. Ep. 8, 4.—Lit.:II.ablaqueato ficus non alte,
Cato, R. R. 36:ferrum haud alte in corpus descendere,
Liv. 1, 41:alte vulnus adactum,
Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30:timidum caput abdidit alte,
Verg. G. 3, 422:alte consternunt terram frondes,
deeply strew, id. A. 4, 443:ut petivit Suspirium alte!
Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.:ingentem gemitum dat pectore ab imo,
Verg. A. 1, 485):inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres,
Cato, R. R. 21, 2:minimum alte pedem,
Col. de Arb. 30.— Comp.:ne radices altius agant,
Col. 5, 6, 8:terra altius effossa,
Quint. 10, 3, 2:cum sulcus altius esset impressus,
Cic. Div. 2, 23, 50:frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus,
Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.:(latronibus gladium) altissime demergo,
App. M. 2, 32.—Trop., deeply, profoundly, far, from afar:2.privatus ut altum Dormiret,
Juv. 1, 16:alte terminus haerens,
Lucr. 1, 77:longo et alte petito prooemio respondere,
Cic. Clu. 21, 58:ratio alte petita,
Quint. 11, 1, 62:alte et a capite repetis, quod quaerimus,
Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.— Comp.:qui altius perspiciebant,
had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19:quae principia sint, repetendum altius videtur,
must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16:altius repetitae causae,
Quint. 11, 1, 62:de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor,
Cic. Verr. 4, 105:Hisce tibi in rebus latest alteque videndum,
Lucr. 6, 647:altius supprimere iram,
Curt. 6, 7, 35:altius aliquem percellere,
Tac. A. 4, 54:altius metuere,
id. ib. 4, 41:altius animis maerere,
id. ib. 2, 82:cum verbum aliquod altius transfertur,
Cic. Or. 25, 82:Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,
Verg. G. 4, 285;so,
Tac. H. 4, 12:altius aliquid persequi,
Plin. 2, 23, 31, § 35:hinc altius cura serpit,
id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.:qui vir et quantus esset, altissime inspexi,
Plin. Ep. 5, 15, 5. -
5 cultus
1.cultus, a, um, Part. and P. a., from 1. colo.2.cultus, ūs, m. [1. colo].I.Prop., a laboring at, labor, care, cultivation, culture (rare):II.quod est tam asperum saxetum, in quo agricolarum cultus non elaboret?
Cic. Agr. 2, 25, 66:agricolae,
id. Leg. 1, 1, 1:agrorum,
Liv. 4, 12, 7; Quint. prooem. § 26; cf. id. 8, 3, 75:(oves) neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possent,
Cic. N. D. 2, 63, 158; cf.:cultus et curatio corporis,
id. ib. 1, 34, 94:omnis cultus fructusque Cereris in iis locis interisse,
id. Verr. 2, 4, 51, § 114.—Trop.A.In gen. (also rare), training, education, culture:B.malo cultu corruptus,
Cic. Part. Or. 26, 91:animi,
mental discipline, id. Fin. 5, 19, 54; cf.:recti cultus pectora roborant,
Hor. C. 4, 4, 34; id. Ep. 2, 2, 123:litterarum,
Just. 9, 8, 18; Gell. 14, 6, 1:quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbuerat,
Sen. Ira, 3, 17, 1:quid tam dignum cultu atque labore ducamus (sc. quam vocem)?
Quint. 2, 16, 17.—In partic.1.An honoring, reverence, adoration, veneration:2.philosophia nos primum ad deorum cultum erudivit,
Cic. Tusc. 1, 26, 64; id. Inv. 2, 53, 161; Ov. M. 2, 425:exquisitus religionis cultus,
Val. Max. 5, 2, 1; 4, 4, 4.— In plur.:justis ac piis,
Lact. 4, 3:de adventu regis et cultu sui,
Tac. A. 2, 58.— Far more freq. and class. in prose and poetry,Care directed to the refinement of life (opp. to a state of nature), i. e. arrangements for living, style, manner of life, culture, cultivation, elegance, polish, civilization, refinement, etc.:b.homines a ferā agrestique vitā ad humanum cultum civilemque deducere,
Cic. de Or. 1, 8, 33; cf.: eadem mediocritas ad omnem usum cultumque vitae transferenda est. id. Off. 1, 39, 140: [p. 489] (Belgae) a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, Caes. B. G. 1, 1; cf. id. ib. 1, 31; Verg. A. 5, 730; and in plur.:cultusque artesque virorum,
Ov. M. 7, 58:liberalis,
Liv. 45, 28, 11:humilis,
id. 1, 39, 3:agrestis et rusticus,
id. 7, 4, 6; cf.feri,
Hor. C. 1, 10, 2:multas (artes) ad animorum corporumque cultum... invexit,
Liv. 39, 8, 3:regio victu atque cultu aetatem agere,
Sall. C. 37, 6;so with victus,
Cic. Fam. 9, 3, 1; Caes. B. G. 6, 24; Nep. Alcib. 11, 4 al.; cf. of improvement, cultivation of mind:animi cultus ille erat ei quasi quidam humanitatis cibus,
Cic. Fin. 5, 19, 54:non mores patrios solum, sed etiam cultum vestitumque mutavit,
Nep. Paus. 3, 1. —In a bad sense, luxury, voluptuousness, wantonness:libido stupri, ganeae ceterique cultūs non minor incesserat,
sensual indulgences, Sall. C. 13, 3; cf.:cultus ac desidia imperatoris,
Liv. 29, 21, 13.—Transf., of ornaments of style:3.in verbis effusiorem, ut ipsi vocant, cultum adfectaverunt,
Quint. 3, 8, 58; so id. 2, 5, 23; 10, 1, 124 al.—Style of dress, external appearance, clothing, dress, garb, apparel, attire; esp. ornament, decoration, splendid dress, splendor (so most freq.):aequato omnium cultu,
Liv. 34, 4, 12:pastoralis,
Vell. 1, 2:quam maxime miserabilis,
Sall. J. 33, 1; Tert. Hab. Mul. 3:regius,
Nep. Dat. 3, 1:militaris,
Liv. 29, 19, 11:incinctus Gabino cultu,
id. 10, 7, 3:justo mundior,
id. 8, 15, 7:amoenior,
id. 4, 44, 11 et saep.; Vell. 2, 40; Quint. 8, prooem. § 20; Suet. Caes. 44 et saep.; Hor. C. 1, 8, 16; 4, 9, 15; Ov. M. 3, 609 et saep. -
6 humanitas
hūmānĭtas, ātis, f. [humanus], human nature, humanity, in a good sense; the qualities, feelings, and inclinations of mankind.I.In gen. (for the most part only in Cic.):B.magna est vis humanitatis, multum valet communio sanguinis,
Cic. Rosc. Am. 22, 63:naturas hominum vimque omnem humanitatis penitus perspicere,
id. de Or. 1, 12, 53:humanitatis societas,
id. Rep. 2, 26:communis humanitatis jus,
id. Fl. 11, 24; cf.:communis humanitatis causa,
id. Quint. 16, 51:peterem errato veniam ex humanitate communi,
id. Sull. 23, 64:humanitatis prima species,
id. Tusc. 4, 14, 32:at natura certe dedit, ut humanitatis non parum haberes,
id. Rosc. Am. 16, 46:humanitatem tuam amoremque in tuos reditus celeritas declarabit,
id. Att. 4, 15, 2:nec potuisse (te) non commoveri (viri amicissimi morte) nec fuisse id humanitatis tuae,
id. Lael. 2, 8:fac, id quod est humanitatis tuae, ne quid aliud cures hoc tempore, nisi ut quam commodissime convalescas,
which you owe to yourself as a man, id. Fam. 16, 11, 1:assiduitate molestiarum sensum omnem humanitatis ex animis amittimus,
id. Rosc. Am. 53, 154 fin.; cf.:jam ad ista obduruimus et humanitatem omnem exuimus,
id. Att. 13, 2, 1; id. Lig. 5, 14:nisi ex ejus animo exstirpatam humanitatem arbitramur,
id. Lael. 13, 48:age vero, quid esse potest in otio aut jucundius aut magis proprium humanitatis quam sermo facetus ac nulla in re rudis?
id. de Or. 1, 8, 32:homines quidem pereunt: ipsa humanitas, ad quam homo effingitur, permanet,
Sen. Ep. 65.—Transf., concr., i. q. humanum genus, the human race, mankind (very rare;II.mostly post-class.): ista in figura hominis feritas a communi tamquam humanitatis corpore segreganda est,
Cic. Off. 3, 6, 32:humanitatem hoc loco dicimus omne hominum genus,
Hier. Ep. 147:timorem omnem, quo humanitas regitur, sustulerunt,
Min. Fel. Oct. 8; App. Dogm. Plat. 1, p. 11; id. Trism. p. 288.In partic.A.Humane or gentle conduct towards others, humanity, philanthropy, gentleness, kindness, politeness (syn.: comitas, facilitas, mansuetudo, clementia, opp. severitas;B.very freq. and class.): quemquamne existimas Catone proavo tuo commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?... Sed si illius comitatem et facilitatem tuae gravitati severitatique asperseris, etc.,
Cic. Mur. 31, 66; cf.:pro tua facilitate et humanitate,
id. Fam. 13, 24, 2:difficillimam illam societatem gravitatis cum humanitate,
id. Leg. 3, 1, 1:ut summa severitas summa cum humanitate jungatur,
id. Fam. 12, 27:ad humanitatem atque mansuetudinem revocavit animos hominum, studiis bellandi jam immanes ac feros,
id. Rep. 2, 14; cf. id. Sull. 33, 92; id. de Imp. Pomp. 14, 42; cf.also: omnia plena clementiae, mansuetudinis, humanitatis,
id. Q. Fr. 1, 1, 8 fin.; and: pro sua clementia atque humanitate, Hirt. B. G. 8, 21, 2; Caes. B. C. 3, 20, 2:tantaque poena (eos) afficiamus, quantam aequitas humanitasque patitur,
Cic. Off. 2, 5, 18:singularis humanitas suavissimique mores,
id. Att. 16, 16, A, 6:Caesaris summa erga nos humanitas,
id. Fam. 4, 13, 2; cf.:amorem erga me, humanitatem suavitatemque desidero,
id. Att. 15, 1, A, 1:humanitas vetat superbum esse adversus socios,
Sen. Ep. 88 med.:humanitatis praecipua pars est, honestissimum quemque complecti, etc.,
Plin. Ep. 9, 5, 1:illa vero vitiosissima, quae jam humanitas vocatur, invicem qualiacumque laudandi,
Quint. 2, 2, 10.—Mental cultivation befitting a man, liberal education, good breeding, elegance of manners or language, refinement (cf. on this signif. Gell. 13, 16; syn.: doctrina, litterae, eruditio;freq. and class.): homo non communium litterarum et politioris humanitatis expers,
Cic. de Or. 2, 17, 72:esse politum propriis humanitatis artibus,
id. Rep. 1, 17; cf.:humanitate politiores,
id. de Or. 2, 37, 154:in omni recto studio atque humanitate versari,
id. ib. 1, 60, 256:sine ulla bona arte, sine humanitate, sine ingenio, sine litteris,
id. Verr. 2, 4, 44, § 98:doctrinae studium atque humanitatis,
id. Cael. 10, 24; cf.:propter humanitatem atque doctrinam Anco regi familiaris,
id. Rep. 2, 20:in omni genere sermonis, in omni parte humanitatis dixerim oratorem perfectum esse debere,
id. de Or. 1, 16, 71; cf. id. ib. 1, 9, 35 (Ellendt ad loc.):orator inops quidam humanitatis atque inurbanus,
id. ib. 2, 10, 40:ea quae multum ab humanitate discrepant, ut si quis in foro cantet,
good manners, id. Off. 1, 40, 145:Socratem opinor in hac ironia dissimulantiaque longe lepore et humanitate omnibus praestisse,
polished language, id. de Or. 2, 67, 270:(epistulae) humanitatis sparsae sale,
id. Att. 1, 13, 1:alicujus litteras aut humanitatem adamare,
id. Rosc. Am. 41, 121:litteris, et humanitate alicujus delectari,
id. Verr. 2, 3, 4, § 8. -
7 ineruditio
ĭn-ērŭdītĭo, ōnis, f., want of learning, Vulg. Eccl. 4, 30; cf.: ineruditio apaideusia, Gloss. Philox. -
8 literatorius
littĕrātōrĭus ( lītĕr-), a, um, adj. [litterator], grammatical:eruditio,
Tert. Idol. 10.—The fem. not to be used as a substantive:grammatice litteratura est, non litteratrix, quemadmodum oratrix: nec litteratoria, quemadmodum oratoria,
Quint. 2, 14, 3. -
9 litteratorius
littĕrātōrĭus ( lītĕr-), a, um, adj. [litterator], grammatical:eruditio,
Tert. Idol. 10.—The fem. not to be used as a substantive:grammatice litteratura est, non litteratrix, quemadmodum oratrix: nec litteratoria, quemadmodum oratoria,
Quint. 2, 14, 3. -
10 scientia
scĭentĭa, ae, f. (plur. only Vitr. 1, 1, 18; 3, praef. 1) [sciens], a knowing or being skilled in any thing, knowledge, science, skill, expertness, = cognitio, eruditio (freq. and class.).(α).Absol.:(β).aut scire istarum rerum nihil, aut, etiamsi maxime sciemus, nec meliores ob eam scientiam nec beatiores esse possumus,
Cic. Rep. 1, 19, 32:se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem referre,
id. ib. 5, 3, 5:Antiochus ingenio scientiāque putatur excellere,
id. Ac. 2, 2, 4:omnes trahimur ad cognitionis et scientiae cupiditatem... omnis autem cogitatio aut in consiliis capiendis aut in studiis scientiae cognitionisque versabitur,
id. Off. 1, 6, 18 sq.; so (with cognitio) id. ib. 1, 44, 158; id. Fin. 5, 12, 34; 5, 18, 48 al.:exercere altissimam eruditionem ac scientiam,
Quint. 1, 4, 6:his difficultatibus duae res erant subsidio, scientia atque usus militum,
Caes. B. G. 2, 20; cf. so (with usus) infra, b:nullam rem esse declarant in usu positam militari, quae hujus viri scientiam fugere possit,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:notabo singulas res: etsi nullo modo poterit oratio mea satisfacere vestrae scientiae,
id. Phil. 2, 23, 57; id. de Or. 1, 20, 92: tuae scientiae excellenti ac singulari non multo plus quam nostri relictum est loci, i. e. for jurisprudence than for oratory, id. Fam. 4, 3, 4:ars earum rerum est, quae sciuntur: oratoris autem omnis actio opinionibus, non scientiā continetur,
id. de Or. 2, 7, 30:etsi ars, cum eā non utare, scientiā tamen ipsā teneri potest,
in theory, theoretically, id. Rep. 1, 2, 2; so (opp. ars) id. Fin. 5, 9, 26; id. Ac. 2, 47, 146:alter (Cratippus) te scientiā augere potest, altera (urbs Athenarum) exemplis,
id. Off. 1, 1, 1; id. de Or. 1, 14, 59:jam efficaci do manus scientiae,
Hor. Epod. 17, 1:trivialis scientia,
Quint. 1, 4, 27: cum tanta sit celeritas animorum... tot artes tantae scientiae, tot inventa, requiring so great knowledge (scientiae is gen. sing.), Cic. Sen. 21, 78 (dub.; B. and K. bracket the words tantae scientiae); cf.:physica ipsa et mathematica scientiae sunt eorum, qui, etc.,
id. de Or. 1, 14, 61.— Plur.: disciplinarum scientiae, Vitr. 3, praef. § 1. —With gen. obj.:(γ).rerum magnarum atque artium scientiam consequi,
Cic. de Or. 1, 6, 20; (with cognitio rei) id. ib. 3, 29, 112:Veneti scientiā atque usu nauticarum rerum reliquos antecedunt,
Caes. B. G. 3, 8:sine regionum terrestrium aut maritimarum scientiā,
Cic. de Or. 1, 14, 60:ignoratio futurorum malorum utilior est quam scientia,
id. Div. 2, 9, 23; so (opp. ignoratio) id. Leg. 1, 6, 18; id. Sull. 13, 39; id. Rep. 1, 6, 11:astrologiae scientia,
id. ib. 1, 14, 22:dialecticorum,
id. Or. 32, 113:juris,
id. Leg. 1, 6, 18:rei militaris,
id. Imp. Pomp. 10, 28; Caes. B. G. 3, 23; 7, 57:oppugnationis (with artificium),
id. ib. 7, 29:linguae Gallicae,
id. ib. 1, 47:colendorum deorum (sanctitas),
Cic. N. D. 1, 41, 116:verborum aut faciendorum aut deligendorum,
id. de Or. 2, 9, 36: qui in alienis morbis profitentur tenere se medicinae scientiam, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 5:fundendi aeris,
Plin. 34, 7, 18, § 46; 35, 12, 44, § 153 et saep.—With in or de and abl. (rare):scientia in legibus interpretandis,
Cic. Phil. 9, 5, 10:in affectibus omnis generis movendis,
Quint. 10, 2, 27:cujus scientiam de omnibus constat fuisse, ejus ignoratio de aliquo purgatio debet videri,
Cic. Sull. 13, 39. -
11 serus
sērus, a, um, adj. [cf. series; Sanscr. sărat, thread; that which is long drawn out], late (freq. and class.; cf.: tardus, lentus): nescis quid vesper serus vehat (the title of a work by Varro), Varr. ap. Gell. 1, 22, 4; 13, 11, 1:b.sero a vespere,
Ov. M. 4, 415:serā nocte,
Liv. 1, 57, 9; Col. 1 praef.; Prop. 1, 3, 10; Val. Fl. 7, 400:crepuscula,
Ov. M. 1, 219:lux,
id. ib. 15, 651:dies,
Tac. H. 3, 82 (cf. infra, B.):hiems,
Liv. 32, 28, 6:anni,
i. e. ripe years, age, Ov. M. 6, 29; 9, 434; id. F. 5, 63; cf.aetas,
id. A. A. 1, 65; Plaut. Aul. 4, 1, 4:gratulatio,
Cic. Fam. 2, 7, 1:portenta deūm Tarda et sera nimis, id. poët. Div. 2, 30, 64: nepotes,
Ov. M. 6, 138:posteritas,
id. P. 1, 4, 24: sera eruditio, quam Graeci opsimathian appellant, Gell. 11, 7, 3; cf. poet., of persons, with gen.: o seri studiorum! ye late-learned, opsimatheis (i. e. backward, ignorant), Hor. S. 1, 10, 21 (v. infra, b. a): ulmus, late - or slowly-growing (acc. to others, old), Verg. G. 4, 144; so,ficus,
late in bearing, Col. 5, 10, 10; cf. serotinus, and v. the foll. under sup.—Comp. (rare; not in Cic. or Cæs.; cf. adv. infra fin.):serior mors (opp. maturior),
Cels. 2, 6 med.:senectus,
Mart. 5, 6, 3:spe omnium serius bellum,
Liv. 2, 3, 1:serior putatio,
Col. 4, 23, 1; 2, 10, 15.— Poet., for posterior:serior aetas,
Ov. Tr. 5, 9, 7; Tib. 1, 4, 33:hora,
Ov. H. 19, 14.— Sup.:successores quam serissimi,
Vell. 2, 131, 2:serissima omnium (pirorum) Amerina, etc.,
ripening the latest, Plin. 15, 15, 16, § 55; cf. supra.—Poet.(α).For the adv. sero, of one who does any thing late:(β).serus in caelum redeas,
Hor. C. 1, 2, 45:serus Graecis admovit acumina chartis,
id. Ep. 2, 1, 161:jusserit ad se Maecenas serum sub lumina prima venire Convivam,
late in the day, id. S. 2, 7, 33:nec nisi serus abi,
Ov. A. A. 2, 224:poena tamen tacitis sera venit pedibus,
Tib. 1, 10, 3:(me) Arguit incepto serum accessisse labori,
Ov. M. 13, 297.—So with things as subjects:sera rubens accendit lumina Vesper,
Verg. G. 1, 251:imposita est sero tandem manus ultima bello,
Ov. M. 13, 403:seros pedes assumere,
id. ib. 15, 384:Cantaber serā domitus catenā,
Hor. C. 3, 8, 22:serum ut veniamus ad amnem Phasidos,
Val. Fl. 4, 708.—With gen.:o seri studiorum!
Hor. S. 1, 10, 21 (v. supra); so,belli serus,
Sil. 3, 255.—With inf.:cur serus versare boves et plaustra Bootes?
Prop. 3, 5 (4, 4), 35.—For adverb. use of sera and serum, v. adv. infra.—B.Substt. ‡1.sēra, ae, f. (sc. hora), a late hour, the evening hour, hespera, sera, vespra, crepusculum, Gloss. Vet.—2.sērum, i, n., late time, late hour (of the day or night; first in Liv.;II.esp. in the historians): serum erat diei,
Liv. 7, 8, 4:quia serum diei fuerit,
id. 26, 3, 1:jamque sero diei subducit ex acie legionem,
Tac. A. 2, 21 fin.:extrahebatur in quam maxime serum diei certamen,
Liv. 10, 28, 2 Drak. N. cr.:in serum noctis convivium productum,
id. 33, 48; cf.: ad serum [p. 1682] usque diem, Tac. H. 3, 82.— Absol., in Sueton., of a late hour of the day:in serum dimicatione protractā,
Suet. Aug. 17; id. Ner. 22:in serum usque patente cubiculo,
id. Oth. 11.—Pregn., too late (class.):b.ut magis exoptatae Kalendae Januariae quam serae esse videantur,
Cic. Phil. 5, 1:neque rectae voluntati serum est tempus ullum, etc.,
Quint. 12, 1, 31:tempus cavendi,
Sen. Thyest. 487: bellum, Sall. Fragm. ap. Philarg. Verg. G. 4, 144:Antiates serum auxilium post proelium venerant,
Liv. 3, 5 fin.; 31, 24:auxilia,
Val. Fl. 3, 562:improbum consilium serum, ut debuit, fuit: et jam profectus Virginius erat, etc.,
Liv. 3, 46 fin.:redit Alcidae jam sera cupido,
Val. Fl. 4, 247:seras conditiones pacis tentare,
Suet. Aug. 17:cum tandem ex somno surrexissent, in quod serum erat, aliquot horas remis in naves collocandis absumpserunt,
which was too late, Liv. 33, 48, 8:hoc serum est,
Mart. 8, 44, 1; and with a subj.-clause:dum deliberamus, quando incipiendum sit, incipere jam serum est,
Quint. 12, 6, 3; so,serum est, advocare iis rebus affectum, etc.,
id. 4, 2, 115.—Poet. for the adverb (cf. supra, I. b. a):1. 2. 3.tum decuit metuisse tuis: nunc sera querelis Haud justis assurgis,
too late, Verg. A. 10, 94:ad possessa venis praeceptaque gaudia serus,
Ov. H. 17, 107:Herculeas jam serus opes spretique vocabis Arma viri,
Val. Fl. 3, 713:serā ope vincere fata Nititur,
Ov. M. 2, 617:auxilia ciere,
Val. Fl. 3, 562.—Hence, adv., in three forms.sērō̆.A.(Acc. to I.) Late.a.Late, at a late hour of the day or night (rare but class.):b.eo die Lentulus venit sero,
Cic. Att. 7, 21, 1 (cf. infra, B.):domum sero redire,
id. Fam. 7, 22.—Late, at a late period of time, in gen. (freq. and class.):B.res rustica sic est: si unam rem sero feceris omnia opera sero facies,
Cato, R. R. 5, 7; Cic. Brut. 10, 39; Quint. 6, 3, 103:doctores artis sero repertos,
id. 2, 17, 7; 2, 5, 3.— Comp.:modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,
Ov. M. 4, 198; Liv. 31, 11, 10:serius, quam ratio postulat,
Quint. 2, 1, 1:scripsi ad Pompeium serius quam oportuit,
Cic. Fam. 14, 10; 15, 1, 4; id. Sest. 31, 67; Liv. 37, 45, 18; 42, 28, 1:itaque serius aliquanto notatus et cognitus (numerus),
Cic. Or. 56, 186:serius egressus vestigia vidit in alto Pulvere,
Ov. M. 4, 105:ipse salutabo decimā vel serius horā,
Mart. 1, 109, 9: omnium Versatur urna serius ocius Sors exitura, later or earlier (or, as we say, inverting the order, sooner or later), Hor. C. 2, 3, 26; so,serius aut citius sedem properamus ad unam,
Ov. M. 10, 33:serius ei triumphandi causa fuit, ne, etc.,
Liv. 39, 6, 4; 38, 27, 4:in acutis morbis serius aeger alendus est,
Cels. 3, 2.— Sup.:ut quam serissime ejus profectio cognosceretur,
Caes. B. C. 3, 75 (Scaliger ex conj.); so,legi pira Tarentina,
Plin. 15, 17, 18, § 61 (al. serissima).—(Acc to II.) Too late (freq. and class.):abi stultus, sero post tempus venis,
Plaut. Capt. 4, 2, 90:idem, quando illaec occasio periit, post sero cupit,
id. Aul. 2, 2, 71; id. Am. 2, 2, 34; id. Men. 5, 6, 31; id. Pers. 5, 1, 16 (Opp. temperi); id. Trin. 2, 4, 14; 2, 4, 167; 4, 2, 147; Ter. Heaut. 2, 3, 103; id. Ad. 2, 4, 8. (Scipio) factus est consul bis:primum ante tempus: iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,
Cic. Lael. 3, 11; id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9:sero resistimus ei, quem per annos decem aluimus contra nos,
id. Att. 7, 5, 5; id. Verr. 2, 5, 63, § 164 et saep.:ne nimis sero ad extrema veniamus,
far too late, id. Phil. 2, 19, 47; Liv. 21, 3, 5.—Hence, in a double sense, alluding to the signif. A. a.:cum interrogaret (accusator), quo tempore Clodius occisus esset? respondit (Milo), Sero,
Quint. 6, 3, 49.—Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise too late, are troubled with after-wit; v. sapio.— Comp., in the same sense:possumus audire aliquid, an serius venimus?
Cic. Rep. 1, 13, 20:ad quae (mysteria) biduo serius veneram,
id. de Or. 3, 20, 75:doleo me in vitam paulo serius tamquam in viam ingressum,
id. Brut. 96, 330: erit verendum mihi, ne non hoc potius omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse dicat, id. Cat. 1, 2, 5:serius a terrā provectae naves,
Caes. B. C. 3, 8; Suet. Tib. 52.
См. также в других словарях:
eruditio — index instruction (teaching), research Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
VARIA Eruditio — vide Philologia et Polymathia … Hofmann J. Lexicon universale
érudition — [ erydisjɔ̃ ] n. f. • 1495; lat. eruditio « enseignement », de erudire → érudit 1 ♦ Vx Instruction, savoir. 2 ♦ (après 1650) Mod. Savoir approfondi fondé sur l étude des sources historiques, des documents, des textes. ⇒ connaissance , 2. culture … Encyclopédie Universelle
ЭРУДИЦИЯ — (лат., от erudire научать, обучать). Многосторонняя ученость, начитанность. Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка. Чудинов А.Н., 1910. ЭРУДИЦИЯ глубокая и многосторонняя ученость. Словарь иностранных слов, вошедших в состав… … Словарь иностранных слов русского языка
erudiţie — ERUDÍŢIE, erudiţii, s.f. Cunoaştere temeinică a uneia sau mai multor ştiinţe; cultură vastă. [var.: (înv.) erudiţiúne s.f.] – Din fr. erudition, lat. eruditio, onis. Trimis de valeriu, 10.01.2003. Sursa: DEX 98 Erudiţie ≠ ignoranţă Trimis de… … Dicționar Român
erudición — (Del lat. eruditio, onis.) ► sustantivo femenino Conocimiento amplio y profundo adquirido por el estudio en una o varias materias, en ciencias, artes, etc.: ■ demostró tener una gran erudición en literatura europea. SINÓNIMO sabiduría ANTÓNIMO… … Enciclopedia Universal
Kirchenvater — Darstellung der Kirchenväter in der altrussischen Sammelhandschrift Isbornik Swjatoslaws (Kiew 1073) Als Kirchenvater (von lat. pater ecclesiae zu grch. πατηρ εκκλησιαστίκος) wird ein christlicher Autor der ersten acht Jahrhunderte bezeichnet,… … Deutsch Wikipedia
Hugues De Saint-Victor — miniature anglaise anonyme, extraite d une copie du De Arca Morali du XIIIe siècle (Bodlein Library, Oxford, Ms. Laud. Misc. 409, f° 3v.) Hugues de Saint Victor est un philosophe, un théologien et un auteur myst … Wikipédia en Français
Hugues de Saint-Victor — miniature anglaise anonyme, extraite d une copie du De Arca Morali du XIIIe siècle (Bodlein Library, Oxford, Ms. Laud. Misc. 409, f° 3v.) Hugues de Saint Victor est un philosophe, un théologien et un auteur mystique du Moyen Âge, né en 1096, au… … Wikipédia en Français
Hugues de Saint Victor — miniature anglaise anonyme, extraite d une copie du De Arca Morali du XIIIe siècle (Bodlein Library, Oxford, Ms. Laud. Misc. 409, f° 3v.) Hugues de Saint Victor est un philosophe, un théologien et un auteur myst … Wikipédia en Français
Hugues de saint-victor — miniature anglaise anonyme, extraite d une copie du De Arca Morali du XIIIe siècle (Bodlein Library, Oxford, Ms. Laud. Misc. 409, f° 3v.) Hugues de Saint Victor est un philosophe, un théologien et un auteur myst … Wikipédia en Français