Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

disposed

  • 61 arrideo

    ar-rīdĕo ( adr-, Lachm., B. and K., Halm, K. and H.; arr-, Fleck., Merk., Weissenb.), rīsi, rīsum, 2, v. n., to laugh at or with, to smile at or upon, especially approvingly.
    I.
    Lit., constr. absol. or with dat., more rarely with acc.; also pass.
    (α).
    Absol.:

    si non arriderent, dentis ut restringerent,

    Plaut. Capt. 3, 1, 26:

    oportet lenam probam arridere Quisquis veniat, blandeque alloqui,

    id. Truc. 2, 1, 14:

    cum quidam familiaris (Dionysii) jocans dixisset: huic (juveni) quidem certe vitam tuam committis, adrisissetque adulescens, utrumque jussit interfici,

    Cic. Tusc. 5, 20, 60:

    Hic cum adrisisset ipse Crassus,

    id. de Or. 2, 56, 229; id. Rep. 6, 12 fin.; Tac. Or. 42 fin.:

    Cum risi, arrides,

    Ov. M. 3, 459:

    Cum adrisissent, discessimus,

    Tac. Or. 42; so * Vulg. Dan. 14, 6.—
    (β).
    With dat.:

    Tum mi aedes quoque arridebant,

    Plaut. As. 1, 3, 55:

    si dentibus adrident,

    Hor. A. P. 101:

    nulli laedere os, arridere omnibus,

    Ter. Ad. 5, 4, 10; id. Eun. 2, 2, 19:

    vix notis familiariter arridere,

    Liv. 41, 20.—
    (γ).
    With acc.:

    video quid adriseris,

    Cic. N. D. 1, 28, 79: Cn. Flavius id adrisit, laughed at this, Piso ap. Gell. 6, 9 fin.: vos nunc alloquitur, vos nunc adridet ocellis, Val. Cato Dir. 108.—
    (δ).
    Pass.:

    si adriderentur, esset id ipsum Atticorum,

    Cic. Opt. Gen. 4, 11 (B. and K., riderentur). —
    II.
    Trop.
    A.
    Subject., to be favorable, kindly disposed to one:

    cum tempestas adridet,

    Lucr. 2, 32:

    et quandoque mihi Fortunae adriserit hora,

    Petr. 133, 3, 12.—
    B.
    Object. (i. e. in reference to the effect produced), to be pleasing to, to please:

    inhibere illud tuum, quod valde mihi adriserat, vehementer displicet,

    Cic. Att. 13, 21:

    quibus haec adridere velim,

    Hor. S. 1, 10, 89.

    Lewis & Short latin dictionary > arrideo

  • 62 bene

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene

  • 63 bene facta

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene facta

  • 64 bonae

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > bonae

  • 65 bonus

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > bonus

  • 66 cogito

    cōgĭto, āvi, ātum, 1, v. a. [contr. from cŏ-ăgito, acc. to Varr. L. L. 6, § 43 Müll.; but more prob. from con and root of aio, Sanscr. ah; cf.: nego, adagium], to pursue something in the mind (cf. agito, II.), i. e.
    I.
    To consider thoroughly, to ponder, to weigh, reflect upon, think (class. in prose and poetry); constr. absol., with aliquid, de aliquo, or de aliquā re, sic, ita, or a rel. -clause: cogitate cum animis vestris si quid, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4; so Plaut. Most. 3, 2, 13; Ter. Ad. 3, 4, 55; 5, 3, 32; Cic. Agr. 2, 24, 64; cf.:

    in animo cogitare,

    Ter. Ad. 1, 1, 5:

    toto animo,

    Cic. Fam. 1, 7, 3:

    coepi egomet mecum Aliam rem ex aliā cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3; so id. ib. 4, 2, 8; 1, 1, 19; id. Ad. 5, 3, 22:

    placuit tum id mihi. Sic cogitabam: hic, etc.,

    id. And. 1, 1, 83; cf. id. Eun. 1, 1, 11; 3, 3, 1; 4, 6, 21; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

    sic cogitabam! fore uti, etc.,

    Cic. Quint. 24, 77:

    severā fronte curas cogitans (i. e. animo volvens),

    Plaut. Mil. 2, 2, 46; cf. Cic. Leg. 2, 1, 2:

    nec, aequum anne iniquum imperet, cogitabit,

    Plaut. Am. 1, 1, 19; cf. id. ib. 1, 1, 291:

    quid agam cogito,

    Ter. And. 2, 2, 21; cf. id. ib. 5, 1, 7 sq.; id. Ad. 4, 2, 30; Plaut. Merc. 2, 3, 10; Lucr. 4, 789; cf. id. 4, 782; Cic. Rab. Perd. 10, 29:

    ad haec igitur cogita, vel potius excogita,

    id. Att. 9, 6, 7.—With acc. of person:

    Regulum cogita,

    think, imagine, picture to yourself, Plin. Ep. 4, 2, 2:

    tamquam in eo tragoediae argumento sui oblitus tantum Catonem cogitasset,

    Tac. Or. 2:

    matrem, patrem, propinquos,

    Quint. Decl. 22 fin.; cf.:

    o felicem illum, qui non praesens tantum, sed etiam cogitatus emendat,

    Sen. Ep. 11, 9.—With two accs.:

    quem ultimae gentes castiorem non modo viderunt sed cogitaverunt?

    Cic. Balb. 4, 9:

    Scipionem, Laelium, avum,

    to think of, call to mind, id. Fin. 5, 1, 2:

    et majores et posteros cogitate,

    Tac. Agr. 32 fin.:

    si principem cogitares,

    Plin. Ep. 6, 31, 31:

    cum Persas cogitaret,

    Flor. 2, 8, 2; Sen. Cons. Marc. 3, 4. —
    b.
    cōgĭtāta, ōrum, n. subst., reflections, thoughts, ideas:

    postquam ad judices Ventum est, non potuit cogitata proloqui,

    Ter. Phorm. 2, 1, 53:

    so cogitata (mentis) eloqui,

    Cic. Brut. 72, 253:

    perficere,

    id. Deiot. 7, 21:

    patefacere,

    Nep. Paus. 3, 1:

    sapientium,

    Cic. Agr. 1, 1, 1:

    Naevii,

    id. Quint. 29, 90.—Rare in sing.:

    quo neque acutius ullius imperatoris cogitatum neque celerius factum usquam legimus,

    Nep. Dat. 6, 8.—
    B.
    Cogitare in, adversus aliquem, with an adv., to think in some way in respect to one, to be disposed towards (very rare): si humaniter et sapienter et amabiliter in me cogitare vis, etc., Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 2:

    adversus se,

    Suet. Caes. 75 Bremi; cf. with de aliquo:

    si quid amice de Romanis cogitabis,

    Nep. Hann. 2, 6: ut multi mihi renuntiarent... male eum de me cogitare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; and absol.: male cogitantes, Cato, R. R. praef. 4; cf.:

    Karthagini male jam diu cogitanti bellum multo ante denuntio,

    Cic. Sen. 6, 18.—
    II.
    In respect to a work to be undertaken or a conclusion to be made, to have something in mind, to intend, meditate, design, plan, purpose, etc.
    (α).
    With inf.:

    praedium parare,

    Cato, R. R. 1, 1; 3, 1; Plaut. Am. 1, 1, 163:

    cogitat recipere hunc in aedes,

    Ter. Eun. 5, 2, 58:

    facere,

    id. Heaut. 3, 3, 46:

    recipere me,

    Cic. Att. 2, 9, 4:

    cenare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    uti,

    Hor. Ep. 1, 2, 50:

    ex fumo dare lucem,

    id. A. P. 144:

    deducere exercitum,

    Suet. Ner. 18 al. —
    (β).
    With acc.:

    proscriptiones et dictaturas cogitare,

    Cic. Cat. 2, 9, 20:

    caedem principis et res novas,

    Tac. A. 4, 28 fin.:

    cogitatum facinus,

    Suet. Tib. 19;

    and parricidium,

    id. Calig. 12:

    mecum rem pulcherrimam,

    Curt. 8, 7, 9:

    tantum nefas in aliquem,

    id. 6, 7, 30; 8, 6, 3; cf.:

    si qua cogitarentur, gravius adversus se,

    Suet. Caes. 75:

    quid bellicosus Cantaber et Scythes cogitet,

    what he plots, devises, Hor. C. 2, 11, 2; and so poet. of the (personified) wind:

    quid cogitet humidus Auster,

    Verg. G. 1, 462 Heyne.—
    (γ).
    With ut and subj.:

    neque jam, ut aliquid acquireret... cogitabat,

    Caes. B. G. 7, 59:

    quid... viros cogitasse arbitramur? Ut nomen suum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 32; Nep. Dion, 9, 2.—
    (δ).
    With de:

    cogitavit etiam de Homeri carminibus abolendis,

    Suet. Calig. 34:

    de reddendā republicā,

    id. Aug. 28:

    de consciscendā morte,

    id. Caes. 36; id. Claud. 31:

    de quo,

    id. Caes. 9:

    cum spiritus coepit de exitu cogitare,

    Sen. Q. N. 6, 25, 1.—In epistolary style, with ellipsis,
    a.
    Of ire:

    in Pompeianum cogitabam inde Aeculanum,

    Cic. Att. 16, 2, 4; 9, 1, 2; id. Fam. 7, 4 init.; id. Att. 2, 8, 2; 5, 15, 3.—
    b.
    Of manere:

    eo die cogitabam in Anagnino, postero autem in Tusculano,

    Cic. Att. 12, 1, 1; cf.:

    ut eo die apud T. Titium in Anagnino manerem. Postridie autem in Laterio cogitabam,

    id. Q. Fr. 2, 5, 4 (2, 7, 1).—Hence, *
    A.
    P. a.: cōgĭtātus, a, um, deliberate:

    utrum perturbatione aliquā animi, an consulto et cogitata fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 8, 27 B. and K. (al. cogitato).—
    B.
    cōgĭtātē, adv., with mature reflection, considerately (rare):

    tractare rem suam,

    Plaut. Trin. 2, 2, 45:

    meditari,

    id. Mil. 3, 3, 69:

    quae vero accurate cogitateque scripsisset,

    Cic. Arch. 8, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > cogito

  • 67 communico

    commūnĭco ( conm-), āvi, ātum, 1, v. a. ( dep. access. form, communicati sint = communicaverint, Liv. 4, 24, 2) [communis].
    I.
    To divide something with one, whether in giving or receiving.
    A.
    In giving, to divide a thing with one, to communicate, impart, to share; esp. freq. of imparting in discourse (very freq. in all periods); constr. usu. aliquid cum aliquo; also inter aliquos, alicui, aliquem aliquā re. cum aliquo de aliquā re and absol.
    (α).
    With aliquid cum aliquo:

    ut si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,

    Cic. Lael. 19, 70; id. Verr. 2, 5, 47, § 125; id. Div. in Caecil. 11, 33: auxilium [p. 384] sibi te putat adjunxisse, qui cum altero rem communicat, id. Rosc. Am. 40, 116:

    suam causam cum Chrysogono,

    id. ib. 48, 140:

    cum iis praemium communicat, hortaturque ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 37:

    civitatem nostram vobiscum,

    Liv. 23, 5, 9:

    causam civium cum servis fugitivis,

    Sall. C. 56, 5:

    at sua Tydides mecum communicat acta (i. e. me socium sumit actorum),

    Ov. M. 13, 239:

    consilia cum finitimis civitatibus,

    to make common cause, to take common counsel, commune, consult, Caes. B. G. 6, 2:

    cum plebeiis magistratibus,

    Liv. 6, 11, 7; 28, 28, 5; Suet. Calig. 56:

    curam doloris cum aliquo,

    Cic. Fam. 5, 16, 5.—Of discourse:

    homo, quocum omnia, quae me curā aliquā adficiunt, una communicem,

    Cic. Att. 1, 18, 1:

    ea quae didicerant, cum civibus suis communicare non poterant,

    id. N. D. 1, 4, 8; id. de Or. 1, 15, 66; id. Rosc. Am. 40, 116; Caes. B. G. 6, 20 al.; so cum aliquo de aliquā re:

    Pompeius, qui mecum... de te communicare solet,

    Cic. Fam. 1, 7, 3:

    is mecum de tuā mansione communicat,

    id. ib. 4, 4, 5:

    cum compluribus de ratione belli,

    Suet. Tib. 18. —
    (β).
    Aliquid inter aliquos:

    cum de societate inter se multa communicarent,

    Cic. Quint. 4, 15:

    socii putandi sunt, quos inter res communicata est,

    id. Verr. 2, 3, 20, § 50:

    ut quibus de rebus vellemus, tu tuis, ego meis, inter nos communicaremus,

    id. Fam. 15, 4, 2; 11, 27, 2:

    communicato inter se consilio,

    Liv. 8, 25, 9 (cf. a); Suet. Dom. 7.—
    (γ).
    Alicui aliquid, or de aliquā re (in Cic. only when the other party sharing is expressed by cum and abl.; cf.

    Krebs, Antibarb. p. 250): quibus communicare de maximis rebus Pompeius consuerat,

    Caes. B. C. 3, 18 (Dinter, ex conj., quibuscum):

    hisque omnium domus patent victusque communicatur,

    id. B. G. 6, 23 fin.;

    so with redditur,

    id. ib. 6, 13:

    sibi communicatum cum alio, non ademptum imperium esse,

    Liv. 22, 27, 8 Weissenb. ad loc.:

    id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,

    Cic. Brut. 73, 254; cf. id. Div. in Caecil. 4, 14 Halm ad loc.; id. Verr. 2, 5, 2, § 5; id. Rosc. Am. 49, 142; Mamert. Pan. Max. 10; Cic. Pis. 39, 94 Ascon.—
    * (δ).
    Aliquem aliquā re:

    communicabo semper te mensā meā,

    Plaut. Mil. 1, 1, 50.—
    (ε).
    Absol.: nonne prius communicatum oportuit? * Ter. And. 1, 5, 4; Cic. Sull. 3, 9:

    et secundas res splendidiores facit amicitia et adversas partiens communicansque leviores,

    id. Lael. 6, 22; Quint. 9, 2, 22:

    ut ad se veniat rationesque belli gerendi communicet,

    Caes. B. G. 7, 63:

    consilia communicant,

    id. B. C. 2, 4 fin.; cf. Sall. C. 18, 5; Suet. Aug. 75 fin.; Plin. 11, 30, 36, § 108; Quint. 9, 2, 22.—
    2.
    Transf. of things: aliquid cum aliquā re, to join to an equal part, to unite:

    viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis cum dotibus communicant,

    Caes. B. G. 6, 19:

    privabo potius illum debito testimonio, quam id cum meā laude communicem,

    Cic. Ac. 2, 1, 3; id. Fam. 12, 2, 1.—
    3.
    In late Lat.: cum aliquo or alicui, to have intercourse with an inferior:

    ne cum peregrinis communicarent,

    Just. 36, 2, 15:

    malis,

    with evil-disposed persons, Aug. Ep. 162:

    ne communices homini indocto,

    Vulg. Ecclus. 8, 5.—Also alicui rei, to take part in, Vulg. 1 Tim. 5, 22.—
    B. (α).
    Aliquid cum aliquo:

    ut me juves Conmunicesque hanc mecum meam provinciam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 153; cf.:

    provinciam cum Antonio,

    Cic. Pis. 2, 5:

    inimicitias mecum,

    id. Fam. 15, 21, 2:

    qui sibi cum illo rationem communicatam putat,

    believes that he has all things in common with him, id. Rosc. Am. 49, 142; cf. id. ib. 48, 140; id. Div. in Caecil. 4, 14; cf. id. Verr. 2, 5, 2. § 5 Zumpt; Liv. 22, 27, 8:

    haud dubitavit (Thalestris) fateri ad communicandos cum rege liberos se venisse,

    Curt. 6, 5, 30 Vogel ad loc.—
    (β).
    Absol.:

    primo labores et discrimina, mox et gloriam communicabat,

    Tac. Agr. 8.—
    (γ).
    Alicui (late Lat.):

    altari Christi,

    to receive the sacrament, Aug. Ep. 162; id. contra Cresc. 3, 36.—
    II.
    In Tertull., acc. to communis, II., to make common, i. e. low, base, to contaminate, defile, Tert. Spect. 17; id. Patient. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > communico

  • 68 compono

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin.
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst.
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > compono

  • 69 compositum

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin.
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst.
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > compositum

  • 70 conmunico

    commūnĭco ( conm-), āvi, ātum, 1, v. a. ( dep. access. form, communicati sint = communicaverint, Liv. 4, 24, 2) [communis].
    I.
    To divide something with one, whether in giving or receiving.
    A.
    In giving, to divide a thing with one, to communicate, impart, to share; esp. freq. of imparting in discourse (very freq. in all periods); constr. usu. aliquid cum aliquo; also inter aliquos, alicui, aliquem aliquā re. cum aliquo de aliquā re and absol.
    (α).
    With aliquid cum aliquo:

    ut si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,

    Cic. Lael. 19, 70; id. Verr. 2, 5, 47, § 125; id. Div. in Caecil. 11, 33: auxilium [p. 384] sibi te putat adjunxisse, qui cum altero rem communicat, id. Rosc. Am. 40, 116:

    suam causam cum Chrysogono,

    id. ib. 48, 140:

    cum iis praemium communicat, hortaturque ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 37:

    civitatem nostram vobiscum,

    Liv. 23, 5, 9:

    causam civium cum servis fugitivis,

    Sall. C. 56, 5:

    at sua Tydides mecum communicat acta (i. e. me socium sumit actorum),

    Ov. M. 13, 239:

    consilia cum finitimis civitatibus,

    to make common cause, to take common counsel, commune, consult, Caes. B. G. 6, 2:

    cum plebeiis magistratibus,

    Liv. 6, 11, 7; 28, 28, 5; Suet. Calig. 56:

    curam doloris cum aliquo,

    Cic. Fam. 5, 16, 5.—Of discourse:

    homo, quocum omnia, quae me curā aliquā adficiunt, una communicem,

    Cic. Att. 1, 18, 1:

    ea quae didicerant, cum civibus suis communicare non poterant,

    id. N. D. 1, 4, 8; id. de Or. 1, 15, 66; id. Rosc. Am. 40, 116; Caes. B. G. 6, 20 al.; so cum aliquo de aliquā re:

    Pompeius, qui mecum... de te communicare solet,

    Cic. Fam. 1, 7, 3:

    is mecum de tuā mansione communicat,

    id. ib. 4, 4, 5:

    cum compluribus de ratione belli,

    Suet. Tib. 18. —
    (β).
    Aliquid inter aliquos:

    cum de societate inter se multa communicarent,

    Cic. Quint. 4, 15:

    socii putandi sunt, quos inter res communicata est,

    id. Verr. 2, 3, 20, § 50:

    ut quibus de rebus vellemus, tu tuis, ego meis, inter nos communicaremus,

    id. Fam. 15, 4, 2; 11, 27, 2:

    communicato inter se consilio,

    Liv. 8, 25, 9 (cf. a); Suet. Dom. 7.—
    (γ).
    Alicui aliquid, or de aliquā re (in Cic. only when the other party sharing is expressed by cum and abl.; cf.

    Krebs, Antibarb. p. 250): quibus communicare de maximis rebus Pompeius consuerat,

    Caes. B. C. 3, 18 (Dinter, ex conj., quibuscum):

    hisque omnium domus patent victusque communicatur,

    id. B. G. 6, 23 fin.;

    so with redditur,

    id. ib. 6, 13:

    sibi communicatum cum alio, non ademptum imperium esse,

    Liv. 22, 27, 8 Weissenb. ad loc.:

    id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,

    Cic. Brut. 73, 254; cf. id. Div. in Caecil. 4, 14 Halm ad loc.; id. Verr. 2, 5, 2, § 5; id. Rosc. Am. 49, 142; Mamert. Pan. Max. 10; Cic. Pis. 39, 94 Ascon.—
    * (δ).
    Aliquem aliquā re:

    communicabo semper te mensā meā,

    Plaut. Mil. 1, 1, 50.—
    (ε).
    Absol.: nonne prius communicatum oportuit? * Ter. And. 1, 5, 4; Cic. Sull. 3, 9:

    et secundas res splendidiores facit amicitia et adversas partiens communicansque leviores,

    id. Lael. 6, 22; Quint. 9, 2, 22:

    ut ad se veniat rationesque belli gerendi communicet,

    Caes. B. G. 7, 63:

    consilia communicant,

    id. B. C. 2, 4 fin.; cf. Sall. C. 18, 5; Suet. Aug. 75 fin.; Plin. 11, 30, 36, § 108; Quint. 9, 2, 22.—
    2.
    Transf. of things: aliquid cum aliquā re, to join to an equal part, to unite:

    viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis cum dotibus communicant,

    Caes. B. G. 6, 19:

    privabo potius illum debito testimonio, quam id cum meā laude communicem,

    Cic. Ac. 2, 1, 3; id. Fam. 12, 2, 1.—
    3.
    In late Lat.: cum aliquo or alicui, to have intercourse with an inferior:

    ne cum peregrinis communicarent,

    Just. 36, 2, 15:

    malis,

    with evil-disposed persons, Aug. Ep. 162:

    ne communices homini indocto,

    Vulg. Ecclus. 8, 5.—Also alicui rei, to take part in, Vulg. 1 Tim. 5, 22.—
    B. (α).
    Aliquid cum aliquo:

    ut me juves Conmunicesque hanc mecum meam provinciam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 153; cf.:

    provinciam cum Antonio,

    Cic. Pis. 2, 5:

    inimicitias mecum,

    id. Fam. 15, 21, 2:

    qui sibi cum illo rationem communicatam putat,

    believes that he has all things in common with him, id. Rosc. Am. 49, 142; cf. id. ib. 48, 140; id. Div. in Caecil. 4, 14; cf. id. Verr. 2, 5, 2. § 5 Zumpt; Liv. 22, 27, 8:

    haud dubitavit (Thalestris) fateri ad communicandos cum rege liberos se venisse,

    Curt. 6, 5, 30 Vogel ad loc.—
    (β).
    Absol.:

    primo labores et discrimina, mox et gloriam communicabat,

    Tac. Agr. 8.—
    (γ).
    Alicui (late Lat.):

    altari Christi,

    to receive the sacrament, Aug. Ep. 162; id. contra Cresc. 3, 36.—
    II.
    In Tertull., acc. to communis, II., to make common, i. e. low, base, to contaminate, defile, Tert. Spect. 17; id. Patient. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > conmunico

  • 71 conpono

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin.
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst.
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > conpono

  • 72 conposite

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin.
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst.
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > conposite

  • 73 conpositum

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin.
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst.
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > conpositum

  • 74 constituo

    con-stĭtŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [statuo], to cause to stand, put or lay down, to set, put, place, fix, station, deposit a person or thing somewhere (esp. firmly or immovably), etc. (the act. corresponding to consistere; class.).
    I.
    In gen.
    A.
    Prop.:

    hominem ante pedes Q. Manilii constituunt,

    Cic. Clu. 13, 38:

    vobis (dīs) candentem taurum ante aras,

    Verg. A. 5, 237:

    impedimenta,

    Liv. 44, 36, 6:

    reliquias praedonum contractas in urbibus,

    Vell. 2, 32 fin.:

    unum aliquem lectorem,

    Quint. 2, 5, 6:

    velut in aliquā sublimi speculā constitutus,

    Lact. 2, 2, 18.—
    B.
    Trop.:

    cum hujus vobis adulescentiam proposueritis, constituitote vobis ante oculos etiam hujus miseri senectutem,

    Cic. Cael. 32, 79.—
    II.
    Esp.,
    A.
    Milit. t. t.
    1.
    To station or post troops somewhere, to draw up, set in order:

    legionem Caesar passibus CC. ab eo tumulo constituit,

    Caes. B. G. 1, 43:

    legiones pro castris in acie,

    id. ib. 2, 8 fin.;

    4, 35: aciem ordinesque intra silvas,

    id. ib. 2, 19:

    octo cohortes in fronte,

    Sall. C. 59, 2:

    quod reliquum peditum erat, obliquo constituerunt colle,

    Liv. 28, 33, 8 al.:

    naves ad latus apertum hostium,

    Caes. B. G. 4, 25; cf.:

    naves aperto ac plano litore,

    id. ib. 4, 23 fin.:

    naves nisi in alto,

    id. ib. 4, 24:

    subsidiarias (naves) in secundo ordine, Auct. B. Alex. 14, 3: classem apud Salamina exadversum Athenas,

    Nep. Them. 3, 4; cf. id. Alcib. 8, 1:

    praesidia in Rutenis provincialibus,

    Caes. B. G. 7, 7.—Rarely of a single person: se constituere, to station or post one's self: dum se Gallus iterum eodem pacto constituere studet, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 17.—
    2.
    In contrast with a march, to cause to halt:

    paulisper agmen constituit,

    Sall. J. 49, 5; so,

    agmen,

    Liv. 35, 28, 8; 38, 25, 12:

    signa paulisper novitate rei,

    id. 33, 10, 3; so,

    signa,

    id. 34, 20, 4.—And trop.:

    si constituitur aliquando (narratio) ac non istā brevitate percurritur,

    Cic. de Or. 2, 80, 328.—
    B.
    With the access. idea of preparation, to set up, erect, establish, found, build, construct, prepare, make, create, constitute (class. and very freq.).
    1.
    Lit.:

    genus humanum, quorum omnia causā constituisse deos,

    Lucr. 2, 175:

    aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere coepit,

    Caes. B. G. 7, 17:

    turres,

    id. ib. 2, 12:

    turrim,

    id. ib. 2, 30:

    castella ad extremas fossas,

    id. ib. 2, 8:

    vineas ac testudines,

    Nep. Milt. 7, 2:

    locis certis horrea,

    Caes. B. C. 3, 42:

    inane sepulcrum,

    Ov. M. 6, 568:

    feralis cupressos,

    Verg. A. 6, 216:

    ingentem quercum in tumulo,

    id. ib. 11, 6:

    pyras curvo in litore,

    id. ib. 11, 185:

    quattuor aras ad alta delubra dearum,

    id. G. 4, 542; Suet. Aug. 59 fin.:

    aedem in foro geminis fratribus,

    id. Caes. 10:

    castra Romae,

    id. Tib. 37 et saep.:

    oppidum,

    to found, Caes. B. C. 1, 15; Nep. Cim. 2, 2; so,

    nova moenia,

    Verg. A. 12, 194; cf.:

    moenia in Aside terrā,

    Ov. M. 9, 449:

    domicilium sibi Magnesiae,

    Nep. Them. 10, 2:

    triplex Piraeei portus constitutus est,

    id. ib. 6, 1:

    hiberna omnium legionum in Belgis,

    Caes. B. G. 3, 38:

    di primum homines humo excitatos celsos et erectos constituerunt,

    Cic. N. D. 2, 56, 140.—
    2.
    Trop., to bring about, effect, establish, appoint, etc., freq. of judicial determinations, etc.: videte, [p. 438] per deos immortalis, quod jus nobis, quam condicionem vobismet ipsis, quam denique civitati legem constituere velitis, to establish, Cic. Caecin. 14, 40:

    jus melius Sullanis praediis quam paternis,

    id. Agr. 3, 3, 10:

    judicium,

    id. Part. Or. 28, 99:

    judicium de pecuniis repetundis,

    id. Div. in Caecil. 4, 11:

    judicium capitis in se,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 141:

    controversiam,

    id. de Or. 1, 31, 143:

    quaestionem,

    Quint. 3, 11, 17; 4, 2, 10:

    ratiocinationem,

    id. 5, 14, 12:

    in hac accusatione comparandā constituendāque laborare,

    Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2; and of persons, to designate, appoint, select, put forward, etc.:

    accusatorem,

    id. Div. in Caecil. 3, 10; Quint. 3, 10, 3 (cf.:

    comparare accusatorem,

    Cic. Clu. 67, 191):

    testis,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    tutores pupillis,

    Dig. 2, 1, 1 et saep.:

    nuper apud C. Orchivium collegam meum locus ab judicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis non est constitutus,

    no trial of him was permitted, Cic. Clu. 34, 94:

    reum statim fecit, utique ei locus primus constitueretur impetravit,

    id. ib. 20, 56:

    fidem,

    id. Part. Or. 9, 31; cf. id. Sen. 18, 62:

    concordiam,

    id. Att. 8, 11, D, 1:

    si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem,

    id. Fin. 2, 24, 78:

    amicitiam tecum,

    Q. Cic. Pet. Cons. 7, 27 (cf. id. ib. §

    25: amicitiae permultae comparantur): libertatem,

    Cic. Fl. 11, 25:

    victoriam,

    id. Rosc. Am. 6, 16:

    pacem (opp. bellum gerere),

    id. ib. 8, 22:

    quantum mali sibi ac liberis suis,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 65.—
    C.
    With the access. idea of ordering, contriving, to establish, fix, appoint, settle, order, manage; to confirm, regulate, arrange, dispose.
    1.
    Lit.:

    Ti. et C. Gracchos plebem in agris publicis constituisse,

    to have established, Cic. Agr. 2, 5, 10; cf. id. ib. 2, 31, 83:

    ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset,

    should assign them a permanent abode, Caes. B. G. 1, 13:

    reges in civitate,

    Cic. Agr. 2, 6, 15; cf. id. Off. 2, 12, 41:

    Commium regem ibi,

    Caes. B. G. 4, 21:

    decemviralem potestatem in omnibus urbibus,

    Nep. Lys. 2, 1; cf. Cic. Agr. 2, 7, 17:

    curatores legibus agrariis,

    id. ib.; cf.:

    publice patronum huic causae,

    id. Mur. 2, 4:

    regnum alicui,

    Nep. Chabr. 2, 1 al.:

    composita et constituta res publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42; cf.:

    bene morata et bene constituta civitas,

    id. Brut. 2, 7; so id. Agr. 2, 5, 10 fin.:

    civitates,

    to organize, id. de Or. 1, 9, 35:

    quis tibi concesserit... reliquas utilitates in constituendis civitatibus... a disertis ornateque dicentibus esse constitutas,

    id. ib. 1, 9, 36:

    Chersoneso tali modo constituto,

    Nep. Milt. 2, 4:

    res summā aequitate,

    id. ib. 2, 2; cf.:

    rem nummariam,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    rem familiarem,

    id. Phil. 11, 2, 4.—
    2.
    Trop.:

    ineuntis aetatis inscitia senum constituenda et regenda prudentiā est,

    Cic. Off. 1, 34, 122; cf.:

    majores vestri majestatis constituendae gratiā bis Aventinum occupavere,

    Sall. J. 31, 17; Cic. Fam. 15, 4, 6:

    jam perfectis constitutisque viribus,

    Quint. 10, 1, 57.— Pass. impers.: non tam sinistre constitutum est, ut non, etc., i. e. we are not so badly off as not, etc., Plin. Pan. 45, 5.—Of persons:

    Athenaeum in maximā apud regem auctoritate gratiāque,

    Cic. Fam. 15, 4, 6:

    aliquem sibi quaestoris in loco,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 77:

    in potestate aliquem,

    Lact. Epit. 55, 6:

    constituuntur in honoribus, cum magistratus creantur,

    Aug. Cont. adv. Leg. 1, 45 al. —
    D.
    With the access. idea of limiting, fixing, allotting, to fix, appoint something ( for or to something), to settle, agree upon, define, determine.
    1.
    Lit.:

    propter dissensionem placuerat dividi thesauros finesque imperii singulis constitui,

    Sall. J. 12, 1:

    summum pretium,

    Cic. Att. 12, 31, 2; cf.:

    pretium frumento,

    id. Verr. 2, 3, 73, § 171:

    certam pecuniam proconsulibus,

    Suet. Aug. 36; id. Ner. 10:

    propria loca senatoribus,

    id. Claud. 21:

    diem nuptiis,

    Plaut. Trin. 2, 4, 180; cf.:

    nuptias in hunc diem,

    Ter. And. 1, 5, 34:

    diem concilio,

    Caes. B. G. 1, 30:

    diem colloquio,

    id. ib. 1, 47:

    posterum diem pugnae,

    id. ib. 3, 23 fin.:

    negotio proximum diem,

    Sall. J. 93, 8:

    certum tempus ei rei,

    Caes. B. C. 3, 19:

    grandiorem aetatem ad consulatum,

    Cic. Phil. 5, 17, 47:

    tempus in posterum diem locumque,

    Liv. 38, 25, 2:

    postquam ad constitutam non venerat diem,

    id. 27, 16, 16:

    locus, tempus constitutum est,

    Ter. Eun. 3, 4, 3:

    modum credendi,

    Cic. Rab. Post. 3, 5: de numero pastorum alii angustius, alii laxius constituunt:

    ego in octogenas hirtas oves singulos pastores constitui, Atticus in centenas,

    Varr. R. R. 2, 10, 10.—
    b.
    T. t. of the lang. of business, to accord, agree with one in a thing, to appoint, fix, to concert, agree upon, assent to (cf. Gron. Obss. p. 14 sq.); constr. aliquid cum aliquo, alicui, inter se, or with acc. only, or absol.
    (α).
    Cum aliquo:

    ubiea dies, quam constituerat cum legatis venit,

    Caes. B. G. 1, 8:

    pactam et constitutam esse cum Manlio diem,

    Cic. Cat. 1, 9, 24:

    constitui cum quodam hospite, Me esse illum conventuram,

    Ter. Hec. 1, 2, 120:

    constitui cum hominibus, quo die mihi Messanae praesto essent,

    Cic. Verr. 2, 2, 27, § 65: cum aliquo, ut, etc., Aug. ap. Suet. Calig. 8; cf. under P. a., B. 2.—
    (β).
    Alicui:

    L. Cincio HS. XXCD. constitui me curaturum Idibus Febr.,

    Cic. Att. 1, 7 init.; id. Off. 1, 10, 32:

    ubi nocturnae Numa constituebat amicae,

    Juv. 3, 12; cf.:

    sane, inquit, vellem non constituissem, in Tusculanum me hodie venturum esse, Laelio,

    id. de Or. 1, 62, 265.—
    (γ).
    With acc. only or absol.:

    vadimonia constituta,

    Cic. Sen. 7, 21:

    de pecuniā constitutā,

    Dig. 13, tit. 5; Ter. Heaut. 4, 4, 4:

    (Vaccenses) compositis inter se rebus in diem tertiam constituunt,

    Sall. J. 66, 2:

    sic constituunt, sic condicunt,

    Tac. G. 11; Juv. 6, 487.— Pass. impers.:

    Avillius, ut erat constitutum, simulat se aegrotare,

    Cic. Clu. 13, 37.—
    2.
    Trop.:

    constituendi sunt qui sint in amicitiā fines deligendi,

    Cic. Lael. 16, 56:

    si forte quaereretur quae esset ars imperatoris, constituendum putarem principio, quis esset imperator: qui cum esset constitutus administrator quidam belli gerendi, tum adjungerem, etc. (for which, soon after, definire),

    id. de Or. 1, 48, 210; cf. C. 1. supra, and Quint. 12, 1, 1:

    nondum satis constitui molestiaene plus an voluptatis attulerit mihi Trebatius noster,

    Cic. Fam. 11, 27, 1:

    ut constitueret, honestum esse aliquid quod, etc.,

    id. Off. 2, 3, 9:

    bona possessa non esse constitui,

    id. Quint. 29, 89:

    de hoc Antigonus cum solus constituere non auderet, ad consilium retulit,

    Nep. Eum. 12, 1.—
    E.
    With the access. idea of resolving, to determine to do something, to take a resolution, to resolve, decide, determine.
    (α).
    With inf.:

    si quis mare Neptunum Cereremque vocare Constituit fruges,

    Lucr. 2, 656:

    cohortes duas in Nantuatibus collocare,

    Caes. B. G. 3, 1:

    bellum cum Germanis gerere,

    id. ib. 4, 6:

    Romanorum adventum exspectare atque ibi decertare,

    id. ib. 4, 19:

    desciscere a rege,

    Nep. Dat. 5, 5.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    audio constitutum esse Pompeio et ejus consilio in Siciliam me mittere,

    Cic. Att. 7, 7, 4. —
    (γ).
    With interrog.-clause:

    quantum pecuniae quaeque civitas daret, Aristides delectus est, qui constitueret,

    Nep. Arist. 3, 1. —
    (δ).
    With ut:

    rus uti irem, jam heri constitueram,

    Plaut. Ps. 1, 5, 136:

    constitueram, ut pridie Idus Aquini manerem,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    constituimus inter nos ut ambulationem conficeremus,

    id. Fin. 5, 1, 1:

    Lentulus cum ceteris constituerant, uti, etc.,

    Sall. C. 43, 1.—Hence, constĭtūtus, a, um, P. a.
    A.
    Adj. (acc. to B.), constituted, arranged, disposed:

    bene constitutum corpus,

    Cic. Tusc. 2, 6, 17:

    viri sapientes et bene naturā constituti,

    id. Sest. 65, 137:

    quotus quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vitā constitutus, ut ratio postulat,

    id. Tusc. 2, 4, 11:

    qui integri sunt et sani et bene constituti de rebus domesticis,

    id. Sest. 45, 97.—
    2.
    (Acc. to C.) Fixed, established:

    cursus siderum,

    Quint. 1, 10, 46:

    discrimina (opp. fortuita),

    id. 5, 10, 42:

    jam confirmatae constitutaeque vocis,

    id. 11, 3, 29.—
    B.
    Subst.: constĭtūtum, i, n.
    1.
    (Acc. to B.) An institution, ordinance, law (mostly postclass.), Cod. Th. 1, 11, 5; 12, 41, 1.—
    b.
    Trop.:

    cum videas ordinem rerum et naturam per constituta procedere,

    according to established laws, Sen. Q. N. 3, 16, 2.—
    2.
    (Acc. to D. 1. b.) An agreement, appointment, accommodation; a compact (in good prose):

    ante rem quaeruntur, quae talia sunt, apparatus, conloquia, locus, constitutum, convivium,

    Cic. Top. 12, 52; so absol., id. Att. 11, 16, 2; id. Cael. 8, 20:

    rescripsit constitutum se cum eo habere,

    id. Att. 12, 23, 3:

    constitutum factum esse cum servis, ut venirent, etc.,

    id. Cael. 25, 61; and humorously: si quod constitutum cum podagra habes, fac ut in alium diem differas, id. Fam. 7, 4; so,

    ad constitutum venire,

    Varr. R. R. 2, 5, 1; Cic. Caecin. 12, 33:

    se proripu it,

    Suet. Oth. 6;

    and without a verb,

    Cic. Att. 12, 1, 1; Flor. 2, 6, 16 (but in Vell. 2, 110, 1, the better read. is consili).

    Lewis & Short latin dictionary > constituo

  • 75 cupio

    cŭpĭo, īvi or ĭi, ītum, 3 ( imperf. subj. cŭpīret, Lucr. 1, 72; quoted ap. Non. p. 506 fin., and ap. Prisc. p. 879 P.), v. a. [Sanscr kup, to be in active motion, to be angry; cf. recupero], to long for a thing, to desire, wish (designating a natural, involuntary inclination, or an unbridled or passionate desire, while volo indicates an energetic will, and opto a deliberate wish or choice, Cic. Mil. 12, 32; Sen. Ep. 116, 2; cf. Klotz in Jahn's Neues Jahrb. 1834, II. p. 119 sq.; freq. in every per. and species of composition); constr. with acc., inf., acc. and inf., acc. and part., ut, ne, the gen., or absol.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of persons.
    (α).
    With acc.:

    quid istuc tam cupide cupis?

    Plaut. Cas. 2, 3, 49:

    nec bonum illud esse, quod cupias ardenter,

    Cic. Tusc. 4, 17, 39:

    nuptias,

    Ter. Heaut. 5, 1, 12:

    cupere eadem, eadem odisse,

    Sall. J. 31, 14:

    domum alius, alius agros,

    id. C. 11. 4:

    novas res,

    id. J. 70, 1:

    quanto plura parasti, Tanto plura cupis,

    Hor. Ep. 2, 2, 148:

    (magistratus, imperia, etc.) minime mihi hac tempestate cupienda videntur,

    Sall. J. 3, 1; cf. Ov. Tr. 4, 4, 66 et saep.—In part. perf.: corde cupitus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 41:

    cupitus atque exspectatus,

    Plaut. Poen. 5, 4, 104:

    Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitā,

    Ov. F. 3, 21:

    cupitus aetatis flos,

    Lucr. 3, 770;

    5, 847: cujus rei semper cupitae,

    Liv. 26, 7, 3; Tac. A. 4, 3 et saep.:

    tandem huic cupitum contigit,

    Plaut. Poen. 5, 4, 116; so in neutr., Liv. 3, 37, 7; Tac. A. 6, 32; 14, 2 al.—
    (β).
    With inf. (so most freq.):

    emori cupio,

    Ter. Heant. 5, 2, 18:

    vitam mutare,

    Lucr. 5, 170; 1, 71:

    te celare de phaleris,

    Cic. Verr. 2, 4, 12, § 29:

    audire cupio,

    id. Caecin. 12, 33:

    diem consumere,

    id. Att. 4, 2, 4:

    operam navare,

    Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    proelium facere,

    Sall. J. 57, 4 et saep.:

    cum nostri quid sine imperatore efficere possent perspici cuperent,

    Caes. B. G. 3, 21.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    te tuā frui virtute cupimus,

    Cic. Brut. 97, 331; id. Fam. 1, 2, 2: cupio me esse clementem;

    cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum videri,

    id. Cat. 1, 2, 4; cf.

    Haase ad Reisig, Lect. p. 790: (Pausanias) se tecum affinitate conjungi cupit,

    Nep. Paus. 2, 3.—
    * (δ).
    With acc. and part.: Cu. Quis nominat me? Ph. Qui te conventum cupit. Cu. Hau me magis cupis, quam te ego cupio, Plaut. Curc. 2, 3, 25.—
    (ε).
    With ut:

    cupio ut impetret,

    Plaut. Capt. 1, 1, 34:

    quin etiam necesse erit cupere et optare, ut peccet, etc.,

    Cic. Lael. 16, 59:

    responsum est mihi cupere quidem universos ut a me rationes coloniae legerentur,

    Plin. Ep. 10, 47 (56), 1. —
    (ζ).
    With ne:

    cupio, ne... habeant,

    Plin. Ep. 5, 17, 6; cf. Ov. H. 6, 6.—
    (η).
    With subj. alone:

    cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittat,

    Plin. Ep. 5, 14 (15), 9.—
    (θ).
    Absol.:

    ubi nolis, cupiunt ultro,

    Ter. Eun. 4, 7, 43:

    qui cupit aut metuit,

    Hor. Ep. 1, 2, 51;

    so with metuo,

    id. ib. 1, 6, 12; 1, 16, 65; cf. Cic. de Or. 2, 44, 185; 1, 1, 2:

    cohortatus suos, omnibus cupientibus ad hostium castra contendit,

    Caes. B. G. 3, 24; cf. id. ib. 3, 19 et saep.—
    (κ).
    With gen.:

    pol quamquam domi cupio, opperiar,

    Plaut. Trin. 4, 1, 23 Brix ad loc.; cf. P. a. a infra. —With gen. pers.:

    quae (puellae) cupiunt tui,

    Plaut. Mil. 4, 1, 17; cf.:

    jam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita,

    Symm. Ep. 1, 8 init.
    B.
    Transf., of things:

    asperiora vina rigari utique cupiunt,

    Plin. 17, 26, 41, § 250.—
    II.
    Pregn., to be well disposed, be favorable or inclined to one, to favor, to wish well, to be interested for, etc.:

    favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem,

    Caes. B. G. 1, 18; cf.:

    quid ego Fundanio non cupio?

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    ipsi Glycerio,

    Ter. And. 5, 4, 2: cui maxime, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 4:

    cujus causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeo,

    Cic. Fam. 13, 75, 1; cf.:

    causam mihi tradidit, quem suā causā cupere ac debere intellegebat,

    id. Rosc. Am. 51, 149:

    vehementer ejus causā,

    id. Fam. 13, 64, 1:

    qui istius causā cupiunt omnia, qui ab eo benignissime tractati sunt, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 73, § 180; cf. id. Div. in Caecil. 6, 21 Halm ad loc.—Hence the phrase cupio omnia quaevis, your wishes are mine; cf. the Engl., I am entirely at your service, Hor. S. 1, 9, 5.—Hence, cŭpĭens, entis, P. a., desiring, desirous, longing, eager for something (mostly ante- class. and post-Aug.; most freq. in Plaut. and Tac.).
    (α).
    With gen.:

    corporis,

    Plaut. Mil. 4, 2, 7:

    nuptiarum,

    id. ib. 4, 4, 29:

    tui (tua amica),

    id. ib. 4, 2, 58:

    liberorum,

    Tac. A. 16, 6:

    novarum rerum,

    id. ib. 15, 46:

    bonarum artium,

    id. ib. 6, 46:

    voluptatum,

    id. ib. 14, 14:

    erogandae pecuniae,

    id. ib. 1, 75.— Comp., Aur. Vict. Caes. 24.— Sup.: cupientissimus legis, Sall. Fragm. ap. Diom. p. 291 P.—
    (β).
    Absol.:

    ut quibusque bellum invitis aut cupientibus erat,

    Tac. A. 1, 59.— Sup.:

    Marius cupientissimā plebe consul factus,

    Sall. J. 84, 1.— Adv.: cŭpĭenter, desirously, earnestly, eagerly, = cupide (only ante-class.): cupienter cupere, Enn. ap. Non. p. 91, 8 (Trag. Rel. v. 337 Vahl.):

    discerpere membra,

    Att. ib. p. 91, 6 (Trag. Rel. v. 543 Rib.):

    petere,

    Plaut. Ps. 2, 3, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > cupio

  • 76 faveo

    făvĕo, fāvi, fautum, 2, v. n. [perh. root phaW-, phaos, phôs, light, safety; cf. also foveo], to be favorable, to be well disposed or inclined towards, to favor, promote, befriend, countenance, protect (class.; syn.: studeo, foveo, diligo, amo).
    I.
    In gen.
    (α).
    With dat.:

    favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem (opp. odisse),

    Caes. B. G. 1, 18, 8:

    qui diligebant hunc, illi favebant,

    Cic. Rosc. Com. 10, 29; cf.

    favor, II.: ille (chorus) bonis faveatque et consilietur amice (= semper cum personis probis stet),

    Hor. A. P. 196: Romanis Juno coepit placata favere, Enn. ap. Serv. Verg. A. 1, 281 (Ann. v. 289 ed. Vahl.):

    tibi favemus, te tuā frui virtute cupimus, etc.,

    Cic. Brut. 97, 331:

    rescripsi... me ei fauturum,

    id. Att. 12, 49, 1:

    non multo plus patriae faveo quam tuae gloriae,

    id. Fam. 10, 19, 2:

    rei publicae, dignitati ac gloriae tuae,

    id. ib. 12, 7, 1:

    nostrae laudi dignitatique,

    id. ib. 1, 7, 8:

    huic meae voluntati,

    id. ib. 15, 4, 14; cf.:

    honori et dignitati,

    Caes. B. C. 1, 7, 1:

    sententiae,

    Cic. Tusc. 1, 23, 55:

    rebus Gallicis,

    Caes. B. G. 6, 7, 7:

    rebus Caesaris,

    id. B. C. 2, 18, 6: favere et plaudere ingeniis sepultis, Hor. Ep. 2, 1, 88:

    operi,

    Ov. M. 15, 367 et saep.:

    honoribus,

    Cic. Planc. 8, 20:

    huc coëamus ait... Coëamus retulit Echo, et verbis favet ipsa suis,

    i. e. delights in, Ov. M. 3, 388:

    qui (galli) silentio noctis, ut ait Ennius, favent faucibus russis cantu,

    i. e. give rest to, indulge, Cic. Div. 2, 26, 57.— Pass. impers.:

    non modo non invidetur illi aetati, verum etiam favetur,

    Cic. Off. 2, 13, 45; so,

    favetur,

    id. de Or. 2, 51, 207; Quint. 5, 7, 31: huic Romae ita fautum est, ut, etc., Spartian. Pescenn. 2.—
    (β).
    Absol. (very rare; mostly poet. and in post-Aug. prose):

    maxime favet judex qui, etc.,

    Quint. 3, 7, 25; cf.:

    judices, ut faveant, rogamus,

    id. 4, 1, 73:

    si favet alma Pales,

    Ov. F. 4, 722:

    assis, o Tegeaee, favens (= propitius),

    Verg. G. 1, 18:

    Phoebe, fave,

    Tib. 2, 5, 1:

    faveas, Cypria,

    id. 3, 3, 34; cf.:

    quisquis es, o faveas,

    Ov. M. 3, 613:

    vos, o, coetum, Tyrii, celebrate faventes,

    Verg. A. 1, 735:

    favente Marte,

    Tib. 1, 10, 30; cf.:

    faventibus diis,

    Suet. Galb. 10:

    et bonos et aequos et faventes vos habui dominos,

    id. Tib. 29.—
    (γ).
    With inf. (= cupere): matronae moeros complent spectare faventes, Enn. ap. Serv. Verg. G. 1, 18 (Ann. v. 376 ed. Vahl., but not in Ov. H. 6, 100, v. Loers. ad h. l.).—
    B.
    Of inanim. subjects:

    (terra) altera frumentis favet, altera Baccho, densa magis Cereri, etc.,

    is favorable, promotes, Verg. G. 2, 228:

    dum favet nox,

    Hor. C. 3, 4, 50:

    venti faventes (i. q. secundi, prosperi),

    favorable, Ov. M. 15, 49.
    II.
    In partic.
    A.
    In relig. lang., linguis, rarely linguā, ore, etc., to speak good words or to abstain from evil words (the Greek euphêmein); hence, to keep still, be silent: idcirco rebus divinis, quae publice fierent, ut FAVERENT LINGVIS imperabatur;

    inque feriis imperandis, ut LITIBVS ET IVRGIIS SE ABSTINERENT,

    Cic. Div. 1, 45, 102; cf.:

    faventia bonam ominationem significat. Nam praecones clamantes populum sacrificiis FAVERE jubebant. Favere enim est bona fari: at veteres poëtae pro silere usi sunt favere, Paul. ex Fest. s. v. faventia. p. 88, 6 Müll.: vidimus certis precationibus custodem praeponi, qui faveri linguis jubeat,

    Plin. 28, 2, 3, § 11; Cic. Div. 2, 40, 83: prospera lux oritur: linguis animisque favete;

    Nunc dicenda bono sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 71; cf.:

    dicamus bona verba, venit natalis, ad aras. Quisquis ades, linguā vir mulierque fave,

    Tib. 2, 2, 2:

    en deus est, deus est! linguis animisque favete, quisquis ades! dixit... Quisquis adest, jussum veneratur numen, et omnes Verba sacerdotis referunt geminata,

    Ov. M. 15, 677 sq.: contecti gladiis sub scutis ore faventes (= tacentes), Enn. ap. Phil. Verg. G. 4, 230 (Ann. v. 415 ed. Vahl.); cf.:

    ore favete omnes et cingite tempora ramis,

    Verg. A. 5, 71:

    odi profanum vulgus et arceo. Favete linguis,

    Hor. C. 3, 1, 2:

    quoties mentio sacra litterarum intervenerit, favete linguis,

    Sen. Vit. Beat. 26 fin.:

    sacra facit vates? sint ora faventia sacris,

    Prop. 4 (5), 6, 1; cf.:

    concipiamque bonas ore favente preces,

    Ov. Tr. 3, 13, 18:

    linguā favens assit (diei natali), longorum oblita malorum,

    id. ib. 5, 5, 5; Juv. 12, 83; cf.:

    mente favete pari, etc.,

    Sil. 15, 295.— Absol.:

    favete (= tacete), adeste aequo animo et rem cognoscite,

    Ter. And. prol. 24.—
    B.
    To applaud:

    quo clamor vocat et turba faventium, etc.,

    Hor. C. 3, 24, 46; cf.:

    tum clamore, qualis ex insperato faventium solet, Romani adjuvant militem suum (Horatium),

    Liv. 1, 25, 9:

    infensus turbae faventi adversus studium suum,

    Suet. Calig. 30; Plin. Ep. 9, 6, 2:

    tu Veneri dominae plaude favente manu,

    Ov. A. A. 1, 148.

    Lewis & Short latin dictionary > faveo

  • 77 habeo

    hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).
    I.
    In gen.
    A.
    Of personal subjects.
    1.
    With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

    aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

    Caes. B. G. 1, 18, 6:

    si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

    Cic. Rep. 1, 37 fin.:

    quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

    id. Rosc. Am. 50, 147:

    cum ille haberet filium delicatiorem,

    id. de Or. 2, 64, 257:

    quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

    Hor. S. 1, 6, 91:

    habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

    id. ib. 1, 3, 11:

    fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

    id. Rep. 3, 10:

    tantas divitias habet,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

    aurum,

    id. ib. 2, 3, 35; and:

    vectigalia magna Divitiasque,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    tantum opum,

    Cic. Rep. 1, 48:

    classes,

    id. Phil. 9, 2, 4:

    naves,

    id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

    denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 92:

    tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

    Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

    longe fuge,

    Hor. S. 1, 4, 34:

    leges in monumentis habere,

    Cic. Rep. 2, 14:

    hostis habet muros,

    Verg. A. 2, 290:

    hostis habet portus,

    Val. Fl. 3, 45 al.:

    quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10:

    Ciceronem secum,

    id. Att. 4, 9, 2; cf.:

    ea legione, quam secum habebat,

    Caes. B. G. 1, 8, 1:

    secum senatorem,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

    also: magnum numerum equitatus circum se,

    Caes. B. G. 1, 18, 5:

    haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

    quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

    Hor. Ep. 2, 2, 52:

    qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

    Cic. Rep. 1, 17.—
    2.
    With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

    Cic. Div. 2, 45, 95:

    febrim,

    id. Fam. 7, 26, 1:

    instrumenta animi,

    id. Rep. 3, 3:

    nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

    id. ib. 1, 2:

    in populos perpetuam potestatem,

    id. ib. 2, 27; cf.:

    in populum vitae necisque potestatem,

    id. ib. 3, 14; so,

    potestatem,

    id. ib. 2, 29; 32;

    36: eo plus auctoritatis,

    id. ib. 3, 16:

    ornamenta dicendi,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    summam prudentiam summamque vim dicendi,

    id. ib. 1, 20, 89:

    Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

    id. N. D. 1, 6, 15:

    neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

    Caes. B. G. 4, 20 fin.:

    nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

    Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    spem in fide alicujus,

    Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

    tantum spei ad vivendum,

    id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

    also: summam spem de aliquo,

    id. Lael. 3, 11:

    odium in equestrem ordinem,

    id. Clu. 55, 151:

    metum,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

    rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

    Cic. Att. 8, 10:

    neque modum neque modestiam victores habere,

    observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

    v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

    Cic. Att. 1, 6; cf.:

    haec habui de amicitia quae dicerem,

    this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—
    (β).
    With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

    habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

    rogas, ut id mihi habeam curare,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

    Lact. 4, 12, 15:

    habemus humiliare eum in signo,

    id. 4, 18, 22:

    quod plurimae haereses haberent existere,

    id. 4, 30, 2:

    etiam Filius Dei mori habuit,

    Tert. Hab. Mul. 1:

    si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

    id. Apol. 37:

    de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

    Col. 5, 5, 3:

    praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 8, 12:

    si nunc primum statuendum haberemus,

    Tac. A. 14, 44:

    cum respondendum haberent,

    id. Or. 36.—
    B.
    Of inanim. or abstr. subjects:

    prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

    Cic. Rep. 2, 22:

    locus ille nihil habet religionis,

    id. Leg. 2, 22, 57:

    humani animi eam partem, quae sensum habeat,

    id. Div. 1, 32, 70:

    animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

    Sall. J. 2, 3:

    divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

    id. Rep. 1, 42; cf.:

    nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

    id. ib. 1, 28:

    ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

    id. ib. 1, 27:

    nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

    id. ib. 1, 31:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. ib. 1, 4; cf.:

    viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

    id. Fam. 5, 12, 5:

    habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

    id. Rep. 2, 4:

    quid habet illius carminis simile haec oratio?

    id. ib. 1, 36:

    magnam habet vim disciplina verecundiae,

    id. ib. 4, 6 et saep.:

    quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

    Sen. Ep. 119 med.; cf.:

    animalia somnus habebat,

    Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

    me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

    Verg. A. 6, 521; cf.:

    non me impia namque Tartara habent,

    id. ib. 5, 734:

    habentque Tartara Panthoiden,

    Hor. C. 1, 28, 9:

    qui (metus) major absentes habet,

    id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

    et habet mortalia casus,

    Luc. 2, 13:

    terror habet vates,

    Stat. Th. 3, 549.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

    miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

    Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

    habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

    Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

    in nummis,

    id. Att. 8, 10:

    in Salentinis aut in Brutiis,

    i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

    et belli rabies et amor successit habendi,

    Verg. A. 8, 327; cf.:

    amore senescit habendi,

    Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —
    2. (α).
    With an objectclause:

    de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

    Cic. Fam. 1, 5, 3:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6:

    haec fere dicere habui de natura deorum,

    this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

    quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

    id. Balb. 14, 33:

    habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

    id. Rosc. Am. 35, 100:

    illud affirmare pro certo habeo, etc.,

    Liv. 44, 22, 4:

    sic placet, an melius quis habet suadere?

    Hor. Epod. 16, 23.—
    (β).
    With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

    or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

    Cic. N. D. 3, 25, 64:

    de pueris quid agam, non habeo,

    id. Att. 7, 19:

    usque eo quid arguas non habes,

    id. Rosc. Am. 15, 45:

    quid huic responderet, non habebat,

    id. Mur. 12, 26:

    nec quid faceret habebat,

    id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

    qui, quo se reciperent, non haberent,

    Caes. B. G. 4, 38, 2:

    nihil habeo, quod ad te scribam,

    Cic. Att. 7, 19:

    nil habeo, quod agam,

    Hor. S. 1, 9, 19; and:

    nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

    Cic. Lael. 27, 103.—
    B.
    To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

    anulus in digito subter tenuatur habendo,

    i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

    aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

    Ov. Am. 1, 8, 51:

    quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

    Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

    magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

    Tac. A. 4, 44.—Hence,
    2.
    To hold, use, wield, handle, manage:

    nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

    Tac. A. 2, 14.— Trop.:

    quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

    Sall. C. 5, 9; cf.:

    reipublicae partes,

    Tac. A. 4, 6 init.
    C.
    To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

    aliquem in obsidione,

    Caes. B. C. 3, 31, 3:

    aliquem in liberis custodiis,

    Sall. C. 47, 3; so,

    aliquem in custodiis,

    id. ib. 52, 14:

    aliquem in vinculis,

    id. ib. 51 fin.;

    for which also: in custodiam habitus,

    i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

    quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

    Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

    cum talem virum in potestatem habuisset,

    Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

    quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

    id. ib. 79, 3:

    alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

    Liv. 26, 24:

    aegros in tenebris,

    Cels. 3, 18:

    aquam caelestem sub dio in sole,

    Col. 12, 12, 1:

    in otio militem,

    Liv. 39, 2, 6; cf.:

    legiones habebantur per otium,

    Tac. H. 1, 31:

    externa sine cura habebantur,

    id. A. 1, 79 init.:

    exercitus sine imperio et modestia habitus,

    Sall. J. 44, 1:

    quos ille postea magno in honore habuit,

    Caes. B. C. 1, 77, 2;

    for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

    id. B. G. 5, 54, 4:

    habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

    i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

    ita me mea forma habet sollicitum,

    Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

    miserrimum ego hunc habebo amasium,

    id. Cas. 3, 3, 27 al.:

    laetum Germanicum,

    Tac. A. 2, 57; 65:

    sollicitum habebat cogitatio,

    Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,
    2.
    With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

    cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

    Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

    an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

    id. 7, 2, 37:

    istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

    cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

    Cic. Fl. 29, 71:

    obvium habuerunt patrem,

    Quint. 7, 1, 29:

    reliquas civitates stipendiarias,

    Caes. B. G. 1, 30, 3:

    quod (cognomen) habes hereditarium,

    Cic. Rep. 6, 11:

    quae habuit venalia,

    id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

    qui auro habeat soccis suppactum solum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

    me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

    have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

    inclusum in curia senatum habuerunt,

    Cic. Att. 6, 2, 8:

    (Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

    id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

    si nondum eum satis habes cognitum,

    id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

    decumas ad aquam deportatas,

    id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

    domitas habere libidines,

    id. de Or. 1, 43, 194:

    omnes philosophiae notos et tractatos locos,

    id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

    innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

    id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

    quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

    Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

    in adversariis scriptum habere (nomen),

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    de Caesare satis dictum habebo,

    id. Phil. 5, 19, 52:

    bellum habere susceptum,

    id. Agr. 2, 6, 14:

    quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

    id. Att. 1, 6, 1:

    ut omnes labores, pericula consueta habeam,

    Sall. J. 85, 7:

    compertum ego habeo,

    id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—
    3.
    Also, with a double object, to make, render:

    praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

    Sall. C. 41, 5:

    qui pascua publica infesta habuerant,

    Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

    necdum omnia edita facinora habent,

    id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

    anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

    Plin. Ep. 2, 9, 1:

    sed Pompeium gratia impunitum habuit,

    kept, Vell. 2, 1, 5.—
    4.
    Hence:

    in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

    Sall. J. 14, 1:

    in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

    Curt. 6, 9, 12:

    majora in eo obsequia habiturus,

    Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—
    5.
    To have or hold a person in any manner, to treat, use:

    is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 64:

    equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

    Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

    exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

    Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

    eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

    id. J. 103, 5; 113, 2:

    Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

    Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

    video quam molliter tuos habeas,

    Plin. Ep. 5, 19, 1:

    militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

    Curt. 8, 8, 11:

    virgines tam sancte habuit,

    id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

    male habere aliquem,

    Nep. Eum. 12, 1:

    neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

    Tac. A. 2, 10.—
    6.
    With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.
    (α).
    Habere se:

    Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

    Cic. Att. 7, 2, 3:

    praeclare te habes, cum, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

    ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

    id. Att. 11, 7, 4:

    Bene habemus nos,

    id. ib. 2, 8, 1:

    ego me bene habeo,

    am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

    male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

    id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

    quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

    ita se res habet, ut ego, etc.,

    id. Quint. 1, 2:

    sic profecto res se habet,

    id. de Or. 2, 67, 271:

    scire aveo, quomodo res se habeat,

    id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

    ut se tota res habeat,

    id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

    ut meae res sese habent,

    Ter. Phorm. 5, 4, 1.—
    (β).
    Mid.:

    virtus clara aeternaque habetur,

    exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

    sicuti pleraque mortalium habentur,

    as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—
    (γ).
    Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

    I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

    magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

    so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—
    D.
    To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

    aliquem fidelem sibi habere,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

    deos aeternos et beatos,

    Cic. N. D. 1, 17, 45:

    id habent hodie vile et semper habuerunt,

    id. Balb. 22, 51:

    maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

    id. Fin. 1, 11, 37:

    eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

    id. Brut. 15, 61:

    Ut et rex et pater habereter omnium,

    id. Rep. 1, 36; 2, 21:

    parentem Asiae et dici et haberi,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

    eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

    id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

    cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

    Caes. B. G. 4, 21, 7:

    nihil pensi habere,

    Quint. 11, 1, 29; cf.

    also: an perinde habenda sit haec atque illa,

    id. 7, 3, 11:

    sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

    aliquem pro hoste,

    Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

    nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

    Cic. Fam. 5, 20, 2:

    licet omnia Italica pro Romanis habeam,

    Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

    istuc jam pro facto habeo,

    Cic. Att. 13, 1, 2:

    Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

    to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

    id obliviscendum, pro non dicto habendum,

    Liv. 23, 22, 9:

    hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

    Cic. Att. 5, 5 fin.:

    aliquem in deorum numero,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    aliquem in hostium numero,

    Caes. B. G. 1, 28, 1:

    aliquem suorum In numero,

    Hor. S. 2, 6, 41;

    for which also: hostium numero haberi,

    Cic. Att. 11, 6, 6:

    numero impiorum ac sceleratorum haberi,

    Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

    quem Aegyptii nefas habent nominare,

    Cic. N. D. 3, 22, 56:

    mutare nefas habent,

    Quint. 12, 8, 6:

    nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

    to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

    non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

    sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

    Cic. Fam. 3, 13, 2:

    unum hoc sic habeto: si, etc.,

    id. ib. 2, 6 fin.:

    sic habeto: omnibus, etc.,

    id. Rep. 6, 13:

    enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

    id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

    id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

    Cic. Fam. 13, 29, 2:

    tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

    id. ib. 2, 8, 2.—
    2.
    To take, accept, bear, submit to, endure:

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

    Sall. C. 51, 11:

    egestas facile habetur sine damno,

    id. ib. 6, 37:

    quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

    Tac. A. 4, 21:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    id. ib. 3, 70;

    12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

    Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—
    E.
    To hold, have possession of, occupy, a place:

    urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

    Sall. C. 6, 1:

    qui mortales initio Africam habuerint,

    id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

    Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

    rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

    urbem Romanam a principio reges habuere,

    Tac. A. 1, 1:

    Hispaniae tribus legionibus habebantur,

    id. ib. 4, 5; 12, 54.—
    2.
    More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

    ille geminus qui Syracusis habet,

    Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

    ubi nunc adulescens habet?

    id. Trin. 1, 2, 156:

    apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

    Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

    situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

    Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—
    F.
    To spend, pass (time, etc.):

    aetatem procul a republica,

    Sall. C. 4, 1:

    vitam,

    id. ib. 51, 12 al.—
    G.
    To have in one's mind, to know, be acquainted with:

    siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

    Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

    nunc cognosce de Bruto,

    there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

    habetis igitur primum ortum tyranni,

    id. Rep. 2, 27:

    habetis sermonem bene longum hominis,

    id. de Or. 2, 88, 361; cf.

    also: habes nostras sententias,

    Suet. Claud. 4:

    habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

    Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —
    H.
    To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

    habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

    Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—
    K.
    To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

    alium quaerebam, iter hac habui,

    made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

    ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

    Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

    iter,

    id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

    vias,

    Luc. 2, 439:

    C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

    to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    senatum,

    id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

    concilia,

    id. B. G. 5, 53, 4:

    contionem,

    Cic. Att. 4, 1, 6:

    censum,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    delectum (militum),

    id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

    v. delectus: ludos,

    Suet. Rhet. 1:

    sermonem,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

    orationem,

    to deliver, id. Rep. 1, 46:

    multis verbis ultro citroque habitis,

    id. ib. 6, 9 fin.:

    disputationem,

    id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

    dialogum,

    Cic. Att. 2, 9, 1:

    verba,

    id. de Or. 2, 47, 190:

    querelam de aliquo apud aliquem,

    id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

    controversiam de fundo cum aliquo,

    id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

    deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

    caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

    latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

    Caes. B. G. 6, 23, 6.—
    L.
    Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

    istum exheredare in animo habebat,

    Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

    hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

    Caes. B. G. 6, 7, 5:

    neque bello eum invadere animo habuit,

    Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—
    M.
    Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

    clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

    per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

    Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

    res tuas tibi habeas or habe,

    Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

    illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

    Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

    apage sis amor: tuas tibi res habeto,

    Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

    secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    verum haec tu tecum habeto,

    id. Att. 4, 15, 6.—
    N.
    Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

    postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

    Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

    duxi, habui scortum,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

    habeo, inquit, non habeor a Laide,

    Cic. Fam. 9, 26, 2.—
    O.
    Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

    desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

    Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—
    2.
    Transf.:

    hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

    Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

    Certe captus est! Habet!

    Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—
    2.
    Trop.:

    ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

    Ter. Heaut. 2, 4, 22.—
    B.
    In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

    corpulentior videre atque habitior,

    Plaut. Ep. 1, 1, 8:

    si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > habeo

  • 78 hora

    1.
    hōra, ae (archaic gen. sing. horāï, Lucr. 1, 1016.—In abl. plur. HORABVS, Inscr. Orell. 4601), f. [kindred with hôra; Zend yare, year; ayara, day; orig. for Wosara, from Wear, ver], (lit., a definite space of time, fixed by natural laws; hence, as in Greek).
    I.
    An hour.
    A.
    Lit. (among the Romans, of varying length, according to the time of year, from sunrise to sunset being reckoned as twelve hours; cf.:

    aetas, aevum, tempus, dies): aestiva,

    Mart. 12, 1, 4; cf.:

    viginti milia passuum horis quinque duntaxat aestivis conficienda sunt,

    Veg. Mil. 1, 9:

    horam amplius jam in demoliendo signo moliebantur,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 95:

    īdem eadem possunt horam durare probantes?

    Hor. Ep. 1, 1, 82:

    ternas epistolas in hora dare,

    Cic. Fam. 15, 16, 1:

    in hora saepe ducentos versus dictabat,

    Hor. S. 1, 4, 9:

    horas tres dicere,

    Cic. Att. 4, 2, 4:

    primum dormiit ad horas tres,

    id. ib. 10, 13, 1:

    quatuor horarum spatio antecedens,

    Caes. B. C. 3, 79 fin.:

    quatuor aut plures aulaea premuntur in horas,

    Hor. Ep. 2, 1, 189:

    non amplius quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    haec (cogitatio) paucis admodum horis magnas etiam causas complectitur,

    Quint. 10, 6, 1:

    paucissimarum horarum consulatus,

    Plin. 7, 53, 54, § 181:

    hora quota est?

    what o'clock is it? Hor. S. 2, 6, 44:

    nuntiare horas,

    to tell the time of day, Juv. 10, 216; cf.:

    cum a puero quaesisset horas,

    Plin. 7, 53, 54, § 182; Suet. Dom. 16:

    si te grata quies et primam somnus in horam Delectat,

    Hor. Ep. 1, 17, 6:

    hora secunda postridie,

    Cic. Quint. 6, 25:

    quartā vix demum exponimur horā,

    Hor. S. 1, 5, 23:

    cum ad te quinta fere hora venissem,

    Cic. Pis. 6, 13:

    ea res acta est, cum hora sexta vix Pompeius perorasset, usque ad horam octavam,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2:

    hora fere nona,

    id. ib.:

    hora diei decima fere,

    id. Phil. 2, 31, 77:

    hora fere undecima aut non multo secus,

    id. Mil. 10, 29: prima salutantes atque altera continet hora;

    Exercet raucos tertia causidicos: In quintam varios extendit Roma labores: Sexta quies lassis, septima finis erit, etc.,

    Mart. 4, 8:

    post horam primam noctis.... decem horis nocturnis,

    Cic. Rosc. Am. 7, 19:

    prima noctis,

    Suet. Aug. 76:

    tribus nocturnis,

    id. Calig. 50:

    id quidem in horam diei quintam vel octavam spectare maluerint, i. e.,

    towards that part of the heavens where the sun is at the fifth or eighth hour, Plin. 17, 11, 16, § 84; 6, 32, 37, § 202:

    hic tu fortasse eris diligens, ne quam ego horam de meis legitimis horis remittam,

    of the hours allowed to an orator, Cic. Verr. 2, 1, 9, § 25:

    hora partūs,

    the hour of one's birth, natal hour, Suet. Aug. 94:

    hora natalis,

    Hor. C. 2, 17, 19:

    mortis,

    Suet. Dom. 14:

    cenae,

    id. Claud. 8:

    pugnae,

    id. Aug. 16:

    somni,

    id. Dom. 21 et saep.:

    ad horam venire,

    at the hour, punctually, Sen. Q. N. 2, 16:

    clavum mutare in horas,

    every hour, hourly, Hor. S. 2, 7, 10; id. C. 2, 13, 14; id. A. P. 160; Plin. Ep. 3, 17, 3.—
    2.
    Prov.
    a.
    In horam vivere, to care only for the passing hour, to live from hand to mouth, Cic. Phil. 5, 9, 25.—
    b.
    Omnium horarum homo (amicus, etc.), ready, active, well disposed at all times, Quint. 6, 3, 110 Spald.; Suet. Tib. 42 (for which:

    C. Publicium solitum dicere, P. Mummium cuivis tempori hominem esse,

    Cic. de Or. 2, 67, 271).—
    B.
    Transf., in plur.: hōrae, ārum, a horologe, dial, clock:

    cum machinatione quadam moveri aliquid videmus, ut sphaeram, ut horas,

    Cic. N. D. 2, 38, 97; Petr. 71; cf.:

    videt oscitantem judicem, mittentem ad horas,

    to look at the clock, Cic. Brut. 54, 200.—
    II.
    Poet., in gen., time, time of year, season:

    tu quamcumque deus tibi fortunaverit horam, Grata sume manu,

    Hor. Ep. 1, 11, 22:

    et mihi forsan, tibi quod negarit, Porriget hora,

    id. C. 2, 16, 31:

    neu fluitem dubiae spe pendulus horae,

    id. Ep. 1, 18, 110:

    qui recte vivendi prorogat horam,

    id. ib. 1, 2, 41:

    extremo veniet mollior hora die,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 16:

    numquam te crastina fallet Hora,

    Verg. G. 1, 426:

    sub verni temporis horam,

    Hor. A. P. 302;

    so of spring: genitalis anni,

    Plin. 9, 35, 54, § 107:

    flagrantis atrox hora Caniculae,

    Hor. C. 3, 13, 9:

    (hae latebrae) Incolumem tibi me praestant Septembribus horis,

    id. Ep. 1, 16, 16:

    arbor ipsa omnibus horis pomifera est,

    at all seasons, all the year round, Plin. 12, 3, 7, § 15.—
    III.
    Personified: Hōrae, ārum, f., like the Gr. Hôrai, the Hours, daughters of Jupiter and Themis, goddesses that presided over the changes of the seasons and kept watch at the gates of heaven, Ov. M. 2, 26; 118; Val. Fl. 4, 92; Stat. Th. 3, 410; Ov. F. 1, 125; 5, 217; Hyg. Fab. 183.
    2.
    Hō̆ra, ae, f. [perh. an old form for hĕra, lady], the wife of Quirinus ( Romulus), who was worshipped as a goddess (called, before her death, Hersilia, Ov. M. 14, 830): Quirine pater, veneror, Horamque Quirini, Enn. ap. Non. 120, 2 (Ann. v. 121 Vahl.):

    Hora Quirini,

    Gell. 13, 22, 2; cf.:

    pariter cum corpore nomen Mutat Horamque vocat,

    Ov. M. 14, 851.

    Lewis & Short latin dictionary > hora

  • 79 Horae

    1.
    hōra, ae (archaic gen. sing. horāï, Lucr. 1, 1016.—In abl. plur. HORABVS, Inscr. Orell. 4601), f. [kindred with hôra; Zend yare, year; ayara, day; orig. for Wosara, from Wear, ver], (lit., a definite space of time, fixed by natural laws; hence, as in Greek).
    I.
    An hour.
    A.
    Lit. (among the Romans, of varying length, according to the time of year, from sunrise to sunset being reckoned as twelve hours; cf.:

    aetas, aevum, tempus, dies): aestiva,

    Mart. 12, 1, 4; cf.:

    viginti milia passuum horis quinque duntaxat aestivis conficienda sunt,

    Veg. Mil. 1, 9:

    horam amplius jam in demoliendo signo moliebantur,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 95:

    īdem eadem possunt horam durare probantes?

    Hor. Ep. 1, 1, 82:

    ternas epistolas in hora dare,

    Cic. Fam. 15, 16, 1:

    in hora saepe ducentos versus dictabat,

    Hor. S. 1, 4, 9:

    horas tres dicere,

    Cic. Att. 4, 2, 4:

    primum dormiit ad horas tres,

    id. ib. 10, 13, 1:

    quatuor horarum spatio antecedens,

    Caes. B. C. 3, 79 fin.:

    quatuor aut plures aulaea premuntur in horas,

    Hor. Ep. 2, 1, 189:

    non amplius quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    haec (cogitatio) paucis admodum horis magnas etiam causas complectitur,

    Quint. 10, 6, 1:

    paucissimarum horarum consulatus,

    Plin. 7, 53, 54, § 181:

    hora quota est?

    what o'clock is it? Hor. S. 2, 6, 44:

    nuntiare horas,

    to tell the time of day, Juv. 10, 216; cf.:

    cum a puero quaesisset horas,

    Plin. 7, 53, 54, § 182; Suet. Dom. 16:

    si te grata quies et primam somnus in horam Delectat,

    Hor. Ep. 1, 17, 6:

    hora secunda postridie,

    Cic. Quint. 6, 25:

    quartā vix demum exponimur horā,

    Hor. S. 1, 5, 23:

    cum ad te quinta fere hora venissem,

    Cic. Pis. 6, 13:

    ea res acta est, cum hora sexta vix Pompeius perorasset, usque ad horam octavam,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2:

    hora fere nona,

    id. ib.:

    hora diei decima fere,

    id. Phil. 2, 31, 77:

    hora fere undecima aut non multo secus,

    id. Mil. 10, 29: prima salutantes atque altera continet hora;

    Exercet raucos tertia causidicos: In quintam varios extendit Roma labores: Sexta quies lassis, septima finis erit, etc.,

    Mart. 4, 8:

    post horam primam noctis.... decem horis nocturnis,

    Cic. Rosc. Am. 7, 19:

    prima noctis,

    Suet. Aug. 76:

    tribus nocturnis,

    id. Calig. 50:

    id quidem in horam diei quintam vel octavam spectare maluerint, i. e.,

    towards that part of the heavens where the sun is at the fifth or eighth hour, Plin. 17, 11, 16, § 84; 6, 32, 37, § 202:

    hic tu fortasse eris diligens, ne quam ego horam de meis legitimis horis remittam,

    of the hours allowed to an orator, Cic. Verr. 2, 1, 9, § 25:

    hora partūs,

    the hour of one's birth, natal hour, Suet. Aug. 94:

    hora natalis,

    Hor. C. 2, 17, 19:

    mortis,

    Suet. Dom. 14:

    cenae,

    id. Claud. 8:

    pugnae,

    id. Aug. 16:

    somni,

    id. Dom. 21 et saep.:

    ad horam venire,

    at the hour, punctually, Sen. Q. N. 2, 16:

    clavum mutare in horas,

    every hour, hourly, Hor. S. 2, 7, 10; id. C. 2, 13, 14; id. A. P. 160; Plin. Ep. 3, 17, 3.—
    2.
    Prov.
    a.
    In horam vivere, to care only for the passing hour, to live from hand to mouth, Cic. Phil. 5, 9, 25.—
    b.
    Omnium horarum homo (amicus, etc.), ready, active, well disposed at all times, Quint. 6, 3, 110 Spald.; Suet. Tib. 42 (for which:

    C. Publicium solitum dicere, P. Mummium cuivis tempori hominem esse,

    Cic. de Or. 2, 67, 271).—
    B.
    Transf., in plur.: hōrae, ārum, a horologe, dial, clock:

    cum machinatione quadam moveri aliquid videmus, ut sphaeram, ut horas,

    Cic. N. D. 2, 38, 97; Petr. 71; cf.:

    videt oscitantem judicem, mittentem ad horas,

    to look at the clock, Cic. Brut. 54, 200.—
    II.
    Poet., in gen., time, time of year, season:

    tu quamcumque deus tibi fortunaverit horam, Grata sume manu,

    Hor. Ep. 1, 11, 22:

    et mihi forsan, tibi quod negarit, Porriget hora,

    id. C. 2, 16, 31:

    neu fluitem dubiae spe pendulus horae,

    id. Ep. 1, 18, 110:

    qui recte vivendi prorogat horam,

    id. ib. 1, 2, 41:

    extremo veniet mollior hora die,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 16:

    numquam te crastina fallet Hora,

    Verg. G. 1, 426:

    sub verni temporis horam,

    Hor. A. P. 302;

    so of spring: genitalis anni,

    Plin. 9, 35, 54, § 107:

    flagrantis atrox hora Caniculae,

    Hor. C. 3, 13, 9:

    (hae latebrae) Incolumem tibi me praestant Septembribus horis,

    id. Ep. 1, 16, 16:

    arbor ipsa omnibus horis pomifera est,

    at all seasons, all the year round, Plin. 12, 3, 7, § 15.—
    III.
    Personified: Hōrae, ārum, f., like the Gr. Hôrai, the Hours, daughters of Jupiter and Themis, goddesses that presided over the changes of the seasons and kept watch at the gates of heaven, Ov. M. 2, 26; 118; Val. Fl. 4, 92; Stat. Th. 3, 410; Ov. F. 1, 125; 5, 217; Hyg. Fab. 183.
    2.
    Hō̆ra, ae, f. [perh. an old form for hĕra, lady], the wife of Quirinus ( Romulus), who was worshipped as a goddess (called, before her death, Hersilia, Ov. M. 14, 830): Quirine pater, veneror, Horamque Quirini, Enn. ap. Non. 120, 2 (Ann. v. 121 Vahl.):

    Hora Quirini,

    Gell. 13, 22, 2; cf.:

    pariter cum corpore nomen Mutat Horamque vocat,

    Ov. M. 14, 851.

    Lewis & Short latin dictionary > Horae

  • 80 horae

    1.
    hōra, ae (archaic gen. sing. horāï, Lucr. 1, 1016.—In abl. plur. HORABVS, Inscr. Orell. 4601), f. [kindred with hôra; Zend yare, year; ayara, day; orig. for Wosara, from Wear, ver], (lit., a definite space of time, fixed by natural laws; hence, as in Greek).
    I.
    An hour.
    A.
    Lit. (among the Romans, of varying length, according to the time of year, from sunrise to sunset being reckoned as twelve hours; cf.:

    aetas, aevum, tempus, dies): aestiva,

    Mart. 12, 1, 4; cf.:

    viginti milia passuum horis quinque duntaxat aestivis conficienda sunt,

    Veg. Mil. 1, 9:

    horam amplius jam in demoliendo signo moliebantur,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 95:

    īdem eadem possunt horam durare probantes?

    Hor. Ep. 1, 1, 82:

    ternas epistolas in hora dare,

    Cic. Fam. 15, 16, 1:

    in hora saepe ducentos versus dictabat,

    Hor. S. 1, 4, 9:

    horas tres dicere,

    Cic. Att. 4, 2, 4:

    primum dormiit ad horas tres,

    id. ib. 10, 13, 1:

    quatuor horarum spatio antecedens,

    Caes. B. C. 3, 79 fin.:

    quatuor aut plures aulaea premuntur in horas,

    Hor. Ep. 2, 1, 189:

    non amplius quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    haec (cogitatio) paucis admodum horis magnas etiam causas complectitur,

    Quint. 10, 6, 1:

    paucissimarum horarum consulatus,

    Plin. 7, 53, 54, § 181:

    hora quota est?

    what o'clock is it? Hor. S. 2, 6, 44:

    nuntiare horas,

    to tell the time of day, Juv. 10, 216; cf.:

    cum a puero quaesisset horas,

    Plin. 7, 53, 54, § 182; Suet. Dom. 16:

    si te grata quies et primam somnus in horam Delectat,

    Hor. Ep. 1, 17, 6:

    hora secunda postridie,

    Cic. Quint. 6, 25:

    quartā vix demum exponimur horā,

    Hor. S. 1, 5, 23:

    cum ad te quinta fere hora venissem,

    Cic. Pis. 6, 13:

    ea res acta est, cum hora sexta vix Pompeius perorasset, usque ad horam octavam,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2:

    hora fere nona,

    id. ib.:

    hora diei decima fere,

    id. Phil. 2, 31, 77:

    hora fere undecima aut non multo secus,

    id. Mil. 10, 29: prima salutantes atque altera continet hora;

    Exercet raucos tertia causidicos: In quintam varios extendit Roma labores: Sexta quies lassis, septima finis erit, etc.,

    Mart. 4, 8:

    post horam primam noctis.... decem horis nocturnis,

    Cic. Rosc. Am. 7, 19:

    prima noctis,

    Suet. Aug. 76:

    tribus nocturnis,

    id. Calig. 50:

    id quidem in horam diei quintam vel octavam spectare maluerint, i. e.,

    towards that part of the heavens where the sun is at the fifth or eighth hour, Plin. 17, 11, 16, § 84; 6, 32, 37, § 202:

    hic tu fortasse eris diligens, ne quam ego horam de meis legitimis horis remittam,

    of the hours allowed to an orator, Cic. Verr. 2, 1, 9, § 25:

    hora partūs,

    the hour of one's birth, natal hour, Suet. Aug. 94:

    hora natalis,

    Hor. C. 2, 17, 19:

    mortis,

    Suet. Dom. 14:

    cenae,

    id. Claud. 8:

    pugnae,

    id. Aug. 16:

    somni,

    id. Dom. 21 et saep.:

    ad horam venire,

    at the hour, punctually, Sen. Q. N. 2, 16:

    clavum mutare in horas,

    every hour, hourly, Hor. S. 2, 7, 10; id. C. 2, 13, 14; id. A. P. 160; Plin. Ep. 3, 17, 3.—
    2.
    Prov.
    a.
    In horam vivere, to care only for the passing hour, to live from hand to mouth, Cic. Phil. 5, 9, 25.—
    b.
    Omnium horarum homo (amicus, etc.), ready, active, well disposed at all times, Quint. 6, 3, 110 Spald.; Suet. Tib. 42 (for which:

    C. Publicium solitum dicere, P. Mummium cuivis tempori hominem esse,

    Cic. de Or. 2, 67, 271).—
    B.
    Transf., in plur.: hōrae, ārum, a horologe, dial, clock:

    cum machinatione quadam moveri aliquid videmus, ut sphaeram, ut horas,

    Cic. N. D. 2, 38, 97; Petr. 71; cf.:

    videt oscitantem judicem, mittentem ad horas,

    to look at the clock, Cic. Brut. 54, 200.—
    II.
    Poet., in gen., time, time of year, season:

    tu quamcumque deus tibi fortunaverit horam, Grata sume manu,

    Hor. Ep. 1, 11, 22:

    et mihi forsan, tibi quod negarit, Porriget hora,

    id. C. 2, 16, 31:

    neu fluitem dubiae spe pendulus horae,

    id. Ep. 1, 18, 110:

    qui recte vivendi prorogat horam,

    id. ib. 1, 2, 41:

    extremo veniet mollior hora die,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 16:

    numquam te crastina fallet Hora,

    Verg. G. 1, 426:

    sub verni temporis horam,

    Hor. A. P. 302;

    so of spring: genitalis anni,

    Plin. 9, 35, 54, § 107:

    flagrantis atrox hora Caniculae,

    Hor. C. 3, 13, 9:

    (hae latebrae) Incolumem tibi me praestant Septembribus horis,

    id. Ep. 1, 16, 16:

    arbor ipsa omnibus horis pomifera est,

    at all seasons, all the year round, Plin. 12, 3, 7, § 15.—
    III.
    Personified: Hōrae, ārum, f., like the Gr. Hôrai, the Hours, daughters of Jupiter and Themis, goddesses that presided over the changes of the seasons and kept watch at the gates of heaven, Ov. M. 2, 26; 118; Val. Fl. 4, 92; Stat. Th. 3, 410; Ov. F. 1, 125; 5, 217; Hyg. Fab. 183.
    2.
    Hō̆ra, ae, f. [perh. an old form for hĕra, lady], the wife of Quirinus ( Romulus), who was worshipped as a goddess (called, before her death, Hersilia, Ov. M. 14, 830): Quirine pater, veneror, Horamque Quirini, Enn. ap. Non. 120, 2 (Ann. v. 121 Vahl.):

    Hora Quirini,

    Gell. 13, 22, 2; cf.:

    pariter cum corpore nomen Mutat Horamque vocat,

    Ov. M. 14, 851.

    Lewis & Short latin dictionary > horae

См. также в других словарях:

  • Disposed — Dis*posed , p. a. 1. Inclined; minded. [1913 Webster] When he was disposed to pass into Achaia. Acts xviii. 27. [1913 Webster] 2. Inclined to mirth; jolly. [Obs.] Beau. & Fl. [1913 Webster] {Well disposed}, in good condition; in good health. [Obs …   The Collaborative International Dictionary of English

  • disposed — [dispōzd′] adj. inclined; having a certain tendency or inclination: often preceded by an adverb [to feel well disposed toward someone] …   English World dictionary

  • disposed — index eager, inclined, prone, ready (willing), receptive, willing (desirous) Burton s Legal Thesaurus …   Law dictionary

  • disposed of — index complete (ended) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • disposed — (adj.) mid 14c., inclined, in the mood, pp. adjective from DISPOSE (Cf. dispose). Meaning in a certain condition is late 14c.; arranged is 15c …   Etymology dictionary

  • disposed — [adj] inclined to a type of behavior apt, at drop of hat*, biased, fain, game*, game for, given, liable, likely, minded, of a mind to*, partial, predisposed, prone, ready, subject, tending toward, willing; concepts 542,552 Ant. indisposed,… …   New thesaurus

  • disposed — [[t]dɪspo͟ʊzd[/t]] 1) ADJ GRADED: v link ADJ to inf If you are disposed to do something, you are willing or eager to do it. [FORMAL] We passed one or two dwellings, but were not disposed to stop... I might have been disposed to like him in other… …   English dictionary

  • disposed — adj. (formal) inclined (cannot stand alone) 1) disposed to, towards (he seems well disposed towards us) 2) disposed to + inf. (she is disposed to accept our offer) * * * [dɪs pəʊzd] towards (he seems well disposed towards us) (formal) [ inclined… …   Combinatory dictionary

  • disposed — dis|posed [ dı spouzd ] adjective FORMAL 1. ) disposed to likely to behave or think in a particular way: He was a man of good character and was not disposed to violence. 2. ) disposed to used for describing what type of attitude you have toward… …   Usage of the words and phrases in modern English

  • Disposed — Dispose Dis*pose , v. t. [imp. & p. p. {Disposed}; p. pr. & vb. n. {Disposing}.] [F. disposer; pref. dis + poser to place. See {Pose}.] 1. To distribute and put in place; to arrange; to set in order; as, to dispose the ships in the form of a… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • disposed — dis|posed [dıˈspəuzd US ˈspouzd] adj formal 1.) be well/favourably/kindly disposed (to/towards sb/sth) to like or approve of someone or something ▪ Management is favourably disposed to the idea of job sharing. 2.) be/feel/seem etc disposed to do… …   Dictionary of contemporary English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»