Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

Cīvīlis

  • 1 cīvīlis

        cīvīlis e, adj. with comp.    [civis], of citizens, civil, civic: bellum: discordia, S.: acies, O.: aestus, H.: victoria, N.: mos consuetudoque: clamor, L.: quercus (i. e. corona civica), V.—As subst n.: si quicquam in vobis civilis esset, sense of public duty, L.—In the phrase ius civile, private rights, the law (as protecting citizens): sit ergo in iure civili finis hic: neque naturali neque civili iure descripto: de iure civili si quis novi quid instituit, the Civil Law: quod agas mecum ex iure civili non habes: civile ius evolgavit, a code of procedure, L.: inteream si... novi civilia iura, legal process, H.—Meton., of the state, relating to public life, political, public, state: scientia, political science: mersor civilibus undis, H.— Civil (opp. military): officia: munera, L.: res, L. — Fig., courteous, polite, civil, affable, urbane: quid enim civilius illo? O.: sermo minime, L.: ingenium, Ta.: parum civile, unbecoming a private citizen, L.
    * * *
    civilis, civile ADJ
    of/affecting fellow citizens; civil; legal; public; political; unassuming

    Latin-English dictionary > cīvīlis

  • 2 Civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > Civilis

  • 3 civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civilis

  • 4 civilis

    civil, civic.

    Latin-English dictionary of medieval > civilis

  • 5 Corpus Juris Civilis

    Latin Quotes (Latin to English) > Corpus Juris Civilis

  • 6 civile

    courtesy; civility

    Latin-English dictionary > civile

  • 7 civile

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civile

  • 8 civilitas

    cīvīlĭtas, ātis, f. [civilis].
    I.
    (Acc. to civilis, I. B.) The art of government, politics, only three times in Quint. as transl. of the Gr. politikê, 2, 15, 25; 2, 15, 33; 2, 17, 14. —
    II.
    (Acc. to civilis, II.) Courteousness, politeness, affability (post-Aug. and rare), Suet. Aug. 51; id. Claud. 35; Eutr. 7, 21; Lampr. Alex. Sev. 20.

    Lewis & Short latin dictionary > civilitas

  • 9 prūdentia

        prūdentia ae, f    [prudens], a foreseeing: futurorum.— Acquaintance, knowledge, skill, professional learning: civilis, statesmanship: iuris publici: iuris civilis, N.: verbosa simulatio prudentiae: cani rectoris, Iu.— Sagacity, good sense, intelligence, prudence, practical judgment, discretion: hominis mira: quae vestra prudentia est: vivendi ars est prudentia: rerum fato prudentia maior, V.: si ratio et prudentia curas aufert, H.
    * * *
    discretion; good sense, wisdom; prudence; foresight

    Latin-English dictionary > prūdentia

  • 10 civica

    cīvĭcus, a, um, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic, citizens (more rare than the class. civilis, and, except in the phrase civica corona, mostly poet.):

    jura,

    Hor. Ep. 1, 3, 23:

    motus,

    id. C. 2, 1, 1:

    rabies,

    id. ib. 3, 24, 26; Flor. 3, 21, 5; cf.

    furor,

    id. 4, 2, 75:

    bella,

    Ov. P. 1, 2, 126:

    invidia,

    Sil. 8, 21:

    arma pro trepidis reis,

    i. e. defence before a tribunal, Ov. F. 1, 22.—
    B.
    Esp. corona civica, the civic crown, made of oak leaves (hence, civilis quercus, Verg. A. 6, 772, and querna corona. Ov. F. 1, 614; id. Tr. 3, 1, 36), the crown of highest distinction, except the corona obsidionalis, and bestowed upon him who had saved the life of a fellow-citizen in war;

    its inscription was: OB CIVEM (CIVES) SERVATVM (SERVATOS),

    Liv. 6, 20, 7; Plin. 16, 4, 3, § 7 sq.; Gell. 5, 6, 11 sq.; Cic. Planc. 30, 72; id. Pis. 3, 6; Liv 10, 46, 3, Dict. of Antiq. p 310. —Also subst.: cīvĭca, ae, f.:

    civicam mereri,

    Sen. Clem. 1, 26, 5:

    aliquem civicā donare,

    Quint. 6, 3, 79:

    servati civis decus,

    Tac. A. 12, 31 fin.
    II.
    Of or pertaining to a town or city: errare intra muros civicos, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 181 P. (in Liv. 1, 40, 2, vicinae, not civicae, is the true reading).—No comp. or sup.

    Lewis & Short latin dictionary > civica

  • 11 civicus

    cīvĭcus, a, um, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic, citizens (more rare than the class. civilis, and, except in the phrase civica corona, mostly poet.):

    jura,

    Hor. Ep. 1, 3, 23:

    motus,

    id. C. 2, 1, 1:

    rabies,

    id. ib. 3, 24, 26; Flor. 3, 21, 5; cf.

    furor,

    id. 4, 2, 75:

    bella,

    Ov. P. 1, 2, 126:

    invidia,

    Sil. 8, 21:

    arma pro trepidis reis,

    i. e. defence before a tribunal, Ov. F. 1, 22.—
    B.
    Esp. corona civica, the civic crown, made of oak leaves (hence, civilis quercus, Verg. A. 6, 772, and querna corona. Ov. F. 1, 614; id. Tr. 3, 1, 36), the crown of highest distinction, except the corona obsidionalis, and bestowed upon him who had saved the life of a fellow-citizen in war;

    its inscription was: OB CIVEM (CIVES) SERVATVM (SERVATOS),

    Liv. 6, 20, 7; Plin. 16, 4, 3, § 7 sq.; Gell. 5, 6, 11 sq.; Cic. Planc. 30, 72; id. Pis. 3, 6; Liv 10, 46, 3, Dict. of Antiq. p 310. —Also subst.: cīvĭca, ae, f.:

    civicam mereri,

    Sen. Clem. 1, 26, 5:

    aliquem civicā donare,

    Quint. 6, 3, 79:

    servati civis decus,

    Tac. A. 12, 31 fin.
    II.
    Of or pertaining to a town or city: errare intra muros civicos, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 181 P. (in Liv. 1, 40, 2, vicinae, not civicae, is the true reading).—No comp. or sup.

    Lewis & Short latin dictionary > civicus

  • 12 naturale

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturale

  • 13 naturalia

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturalia

  • 14 naturalis

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturalis

  • 15 prudentia

    prūdentĭa, ae, f. [prudens].
    I.
    A foreseeing (very rare): id enim est sapientis providere: ex quo sapientia est appellata prudentia, Cic. Fragm. ap. Non. 41, 31:

    futurorum,

    id. Sen. 21, 78.—
    II.
    Acquaintance with a thing, knowledge of a matter, skill in a matter:

    juris publici,

    Cic. de Or. 1, 60, 256:

    juris civilis,

    Nep. Cim. 2, 1:

    legum,

    Cic. Rep. 2, 36, 61; cf. id. Mur. 13, 28:

    physicorum,

    id. Div. 2, 4, 11:

    cani rectoris,

    Juv. 12, 32; 10, 48.—
    B.
    Esp., = juris prudentia, Just. Inst. praef. § 2.—
    III.
    Sagacity, good sense, intelligence, prudence, practical judgment, discretion:

    prudentia constat ex scientiā rerum bonarum et malarum et nec bonarum nec malarum,

    Cic. N. D. 3, 15, 38:

    prudentia tribus partibus constare videtur, memoriā, intellegentiā, providentiā,

    id. Inv. 2, 53, 160; cf. Auct. Her. 3, 2, 3: prudentia, quam Graeci phronêsin, est rerum expetendarum fugiendarumque scientia, Cic. Off. 1, 43, 153:

    prudentia cernitur in delectu bonorum et malorum,

    id. Fin. 5, 23, 67:

    ut medicina valetudinis, sic vivendi ars est prudentia,

    id. ib. 5, 6, 16:

    civilis prudentia,

    statesmanship, id. Rep. 2, 25, 46; id. Inv. 2, 53, 159:

    ad omnes res adhibere prudentiam,

    id. Att. 12, 4, 2; Col. 12, 57, 6; 1, 1, 1:

    rerum fato prudentia major,

    Verg. G. 1, 416:

    velox,

    ready, Pers. 4, 4:

    si ratio et prudentia curas aufert,

    Hor. Ep. 1, 11, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > prudentia

  • 16 ratio

    rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.
    I.
    Lit.
    (α).
    Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

    rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

    id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

    itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

    Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

    dextera digitis rationem computat,

    id. Mil. 2, 2, 49:

    magna ratio C. Verruci,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

    direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

    id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

    quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

    Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

    decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

    to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

    rationem ducere,

    to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

    omnium proeliorum,

    Caes. B. C. 3, 53; cf.:

    hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

    id. B. G. 6, 19; and:

    piratarum,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

    rationem inire,

    to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    quattuor minae periere, ut ratio redditur,

    Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

    tibi ego rationem reddam?

    id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

    rationem referre,

    Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

    rationem repetere de pecuniis repetundis,

    id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

    drachumae, quas de ratione debuisti,

    according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

    grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

    how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—
    (β).
    Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

    rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

    Cato, R. R. 2, 5:

    rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

    Cic. Pis. 25, 61:

    ut rationes cum publicanis putarent,

    id. Att. 4, 11, 1:

    rationes a colono accepit,

    id. Caecin. 32, 94:

    quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

    id. Att. 5, 21, 12:

    rationes referre... rationes deferre,

    id. Fam. 5, 20, 2:

    Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

    Hor. A. P. 325 et saep.:

    A RATIONIBVS,

    an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—
    B.
    Transf.
    1.
    A list, roll, register (rare):

    cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

    Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

    Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28.—
    2.
    A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

    nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

    Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—
    3.
    A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

    res rationesque eri Ballionis curo,

    Plaut. Ps. 2, 2, 31:

    res rationesque vestrorum omnium,

    id. Am. prol. 4:

    re ac ratione cum aliquo conjunctus,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

    id. Quint. 4, 15:

    cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

    Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

    ratio nummaria,

    Cic. Att. 10, 11, 2:

    aeraria ratio,

    id. Quint. 4, 15:

    ratio domestica... bellica,

    id. Off. 1, 22, 76:

    quod ad popularem rationem attinet,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    rationes familiares componere,

    Tac. A. 6, 16 fin.:

    fori judiciique rationem Messala suscepit,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

    in explicandis rationibus rerum civilium,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    rationes civitatis,

    id. ib. 1, 6, 11:

    quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. Mur. 17, 35:

    propter rationem Gallici belli,

    id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

    ad omnem rationem humanitatis,

    id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

    ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

    id. Att. 9, 11, A, 1.—
    b.
    Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

    me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

    Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

    exemplum meis alienissimum rationibus,

    id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

    consideres, quid tuae rationes postulent,

    Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

    si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

    Cic. Red. ad Quir. 1, 1.
    II.
    Trop., a reckoning, account, computation:

    postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

    presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

    itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

    i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

    nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

    an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    id. Trin. 4, 2, 30; so,

    rationem dare, for the more usual rationem reddere,

    Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

    (argentarii) ratione utuntur,

    make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

    cum eam mecum rationem puto,

    go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

    frustra egomet mecum has rationes puto,

    Ter. Ad. 2, 1, 54:

    (Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

    Cic. N. D. 3, 29, 71:

    quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

    to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

    and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

    id. ib. 3, 86:

    ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

    that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

    semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

    id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

    nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

    id. Div. in Caecil. 9, 28;

    and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

    will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

    tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

    Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

    mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

    Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—
    B.
    Transf.
    1.
    Relation, reference, respect to a thing:

    (agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

    have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

    ubi ratio cum Orco habetur,

    Varr. R. R. 1, 4, 3;

    for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

    Col. 1, 3, 2:

    cum omnibus Musis rationem habere cogito,

    Cic. Att. 2, 5, 2:

    cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

    id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

    . quae ratio tibi cum eo intercesserat?

    id. Rosc. Com. 14, 41:

    pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

    id. Phil. 4, 6, 14:

    quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

    id. ib. 12, 7, 17:

    fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

    in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—
    b.
    Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

    quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

    id. Imp. Pomp. 7, 17:

    (deos) piorum et impiorum habere rationem,

    id. Leg. 2, 7, 15:

    cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

    Caes. B. C. 1, 9; so,

    absentis,

    id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

    sauciorum et aegrorum habita ratione,

    id. ib. 3, 75:

    moneret, frumenti rationem esse habendam,

    Hirt. B. G. 8, 34;

    so (al. frumentandi), rationem habere,

    Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

    alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

    Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

    alicujus salutis rationem habere,

    i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

    turpissimae fugae rationem habere,

    id. ib. 2, 31:

    ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 139:

    proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

    Caes. B. C. 1, 13:

    habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

    id. B. G. 5, 27:

    non ullius rationem sui commodi ducit,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128:

    cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

    id. Clu. 42, 117:

    omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

    id. Lael. 24, 89; cf.:

    didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

    id. Fam. 3, 5, 1:

    habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

    bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

    ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

    id. Fam. 3, 6, 6:

    neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

    id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

    hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

    id. ib. 2, 2, 29, e70.—
    c.
    Relation to a thing, i. e.
    (α).
    Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

    nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

    ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

    Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

    tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

    Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

    ratio viaque defensionis,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

    itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

    Caes. B. C. 1, 30:

    mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

    Cic. de Or. 2, 72, 292:

    haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

    id. N. D. 1, 5, 11:

    dicendi,

    id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

    aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 36, 61:

    ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

    Caes. B. G. 7, 24:

    quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

    Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

    hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

    plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

    de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

    id. Rep. 1, 6, 11.—
    (β).
    Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

    sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

    Caes. B. G. 2, 19; cf.:

    ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

    id. ib. 2, 22; so,

    rei militaris,

    id. ib. 4, 23:

    ratio atque usus belli,

    the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

    novae rationes bellandi,

    id. ib. 3, 50:

    ratio equestris proelii,

    id. B. G. 5, 16:

    quorum operum haec erat ratio, etc.,

    id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

    tigna bina, etc.,

    id. B. G. 4, 17:

    serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

    Cic. Lael. 23, 87; cf.:

    ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

    id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

    civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

    id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

    reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

    id. ib. 2, 11, 22;

    1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

    id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

    haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

    Caes. B. G. 6, 11 fin.:

    ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

    id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

    docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

    id. B. G. 7, 14:

    hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

    quid refert, qua me ratione cogatis?

    id. Lael. 8, 26:

    quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

    Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

    simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76:

    auxilium ferri nulla ratione poterat,

    id. ib. 1, 70:

    nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

    id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—
    (γ).
    With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

    678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

    multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

    id. ib. 2, 1, 40, ee

    103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

    id. Mur. 17, 35:

    nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. ib. 17, 36:

    praedicere tempestatum rationem et praedonum,

    id. ib. 2, 4:

    tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

    id. Off. 2, 17, 60.—
    2.
    Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

    altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

    Cic. Off. 1, 28, 101:

    homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

    id. ib. 1, 4, 11 sq.:

    haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

    id. N. D. 2, 27, 69:

    lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

    id. N. D. 1, 42, 118:

    mens et ratio et consilium in senibus est,

    id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

    Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

    si ratio et prudentia curas aufert,

    Hor. Ep. 1, 11, 25:

    quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

    Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

    illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

    id. Rep. 2, 11, 22; and:

    moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

    Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

    consilio et ratione deficitur,

    Cic. Clu. 65, 184:

    Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

    Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

    nec sat rationis in armis,

    Verg. A. 2, 314:

    rationis egens,

    id. ib. 8, 299 et saep.:

    iracundia dissidens a ratione,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    majora quam hominum ratio consequi possit,

    id. ib. 1, 10, 15:

    quantum ratione provideri poterat,

    Caes. B. G. 7, 16 fin.:

    quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

    Hirt. B. G. 8, 6 init.:

    nec majore ratione bellum administrari posse,

    Caes. B. C. 7, 21:

    minari divisoribus ratio non erat,

    it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

    too, minime rationis est,

    Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

    Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

    which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

    quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

    reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—
    b.
    The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

    ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

    Auct. Her. 2, 18, 28:

    quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

    nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

    id. de Or. 2, 19, 80:

    noverit orator argumentorum et rationum locos,

    id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

    si mei consilii causam rationemque cognoverit,

    id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

    ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

    Caes. B. G. 2, 10 fin.:

    quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

    Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

    deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

    id. Caecin. 33, 96:

    non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

    id. N. D. 1, 27, 76:

    et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

    id. Div. 2, 50, 104:

    idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

    id. Att. 8, 11, D, §

    5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

    id. Fam. 4, 13, 3:

    rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

    id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

    rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

    id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

    quod cum disputando rationibusque docuisset,

    id. Rep. 1, 16, 25:

    his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

    id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

    num parva causa aut prava ratio est?

    reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—
    (β).
    In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

    ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

    Cic. Inv. 1, 13, 18:

    ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

    id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—
    c.
    Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

    in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

    in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

    ut ratione et via procedat oratio,

    id. Fin. 1, 9, 29:

    modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

    id. Quint. 7, 28; cf.:

    quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

    Hor. S. 2, 3, 266:

    nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

    Cic. N. D. 2, 16, 43:

    intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

    divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

    ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

    in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

    in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

    order, system, id. ib. 2, 33, 57;

    5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

    reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

    ratio et distributio,

    a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—
    d.
    A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

    erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

    Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13;

    2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

    id. ib. 1, 23, 37; cf.:

    omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

    continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

    id. Div. 1, 51, 117:

    Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

    doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

    Stoicorum ratio disciplinaque,

    id. Off. 3, 4, 20:

    Cynicorum ratio,

    id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

    etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

    id. ib. 3, 3, 4:

    improba navigii ratio tum caeca jacebat,

    Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

    si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

    Cic. Arch. 1, 1.—
    e.
    A view or opinion resting upon reasonable grounds:

    mea sic est ratio,

    Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

    inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

    cujus ratio etsi non valuit,

    Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—
    f.
    In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

    non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

    Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

    ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

    id. Fat. 16, 38; cf.:

    ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

    id. Rep. 3, 31, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > ratio

  • 17 victoria

    victōrĭa, ae, f. [victor].
    I.
    Prop., victory.
    A.
    In war.
    1.
    Absol.: cernere de victoriā, Enn. ap. Non. p. 511, 9 (Trag. Rel. v. 206 Vahl.):

    insignia victoriae, non victoriam reportare,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 8; cf.:

    exercitus plus victoriae quam praedae deportavit,

    prestige, Curt. 10, 2, 11:

    reverti cum victoriā,

    Just. 2, 5, 2:

    concurritur: horae Momento cita mors venit aut victoria laeta,

    Hor. S. 1, 1, 8.— Plur.: illum diem omnes labores et victorias confirmaturum, Sall. J. 49, 3.—
    2.
    With gen.: utrl magni victoria sit dati regni, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 108 (Ann. v. 91 Vahl.):

    extremum malorum omnium esse civilis belli victoriam,

    Cic. Fam. 9, 6, 3:

    clementiam in victoriā belli civilis admirabilem exhibuit,

    Suet. Caes. 75 init.—Plur.:

    haec bella gravissima victoriaeque eorum bellorum clarissimae,

    Cic. Mur. 14, 31.—
    3.
    With de and abl.:

    cum Canulejus victoriā de patribus... ingens esset,

    Liv. 4, 6, 5:

    Africanus ob egregiam victoriam de Hannibale Poenisque appellatus,

    id. 21, 46, 8; 25, 39, 17:

    de Vejentibus,

    id. 5, 15, 1:

    quantaecumque, de Romanis tamen, victoriae partae fama,

    id. 27, 31, 3:

    Philippi de Atheniensibus victoriam praeferebat,

    Curt. 8, 1, 33; Just. 31, 3, 9.—
    4.
    With ab and abl.:

    ut ab illo insignia victoriae, non victoriam reportarent,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 8.—
    5.
    With ex and abl.:

    gens una populi Romani saepe ex opulentissimā Etruscā civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50, 2:

    ex Campanis victoriam pepererunt,

    id. 7, 34, 13:

    Domitii ex Arvernis victoria fuit nobilis,

    Vell. 2, 10, 2.—
    B.
    In law contests, etc.
    1.
    In gen.:

    victoria penes patres fuit,

    Liv. 4, 50:

    ex collegā victoriam quaerere,

    id. 2, 44; cf. Ov. F. 2, 811; id. A. A. 2, 539.—
    2.
    With gen.:

    litium,

    Plin. 29, 3, 12, § 54.—
    II.
    Transf.
    A.
    Personified: Victoria, as a Roman goddess, Victory:

    Neptunus, Virtus, Victoria,

    Plaut. Am. prol. 42; cf. Cic. N. D. 2, 23, 61; id. Div. 1, 43, 98; Ov. M. 8, 13; Inscr. Orell. 387; 1803; 1838; cf. Varr. L. L. 5, § 62 Müll.—
    B.
    A battle-cry, shout of victory:

    suo more victoriam conclamant,

    Caes. B. G. 5, 37.—
    C.
    A statue of Victory; in a lusus verbb.:

    nam qui Victorias aureas in usum belli conflari volebat, ita declinavit, victoriis utendum esse,

    Quint. 9, 2, 92.

    Lewis & Short latin dictionary > victoria

  • 18 aestus

        aestus ūs, m    [AID-], an agitation, glow, heat, rage of fire: furit aestus ad auras, V.: quia oleam momorderit aestus, H.: labore et aestu languidi, S.: ad aestūs vitandos aedificare, Cs.: Aestibus mediis, in midday heat, V.: Caniculae, H.: sidereus, O.: ulceris aestus, fever: aegri aestu febrique iactantur.—Poet., summer: medio in aestu, O. — Of the sea, a heaving, swell, surge: fervet aestu pelagus; cf. exsultant aestu latices, boil up, V.: aequoris, breakers, V.: ingreditur ferventes aestibus undas, O. — The waves, billows, sea: delphines aestum secabant, V.: maritimos aestūs maximos in oceano efficere, tides: minuente aestu, at low tide, Cs.—Fig.: quantos aestūs habet ratio comitiorum, tides of passion: civilis belli aestus, H.: quasi aestus ingeni.—Irresolution, uncertainty, hesitation: qui tibi aestus, qui error: amor irarum fluctuat aestu, V.: aestūs graves, H.
    * * *
    agitation, passion, seething; raging, boiling; heat/fire; sea tide/spray/swell

    Latin-English dictionary > aestus

  • 19 cīvīliter

        cīvīliter adv.    [civilis], citizen-like, as becomes a private citizen: vivere: vim facere: cenare, with decent hospitality, Iu.: Exercet plus quam civiliter iras, excessively, O.
    * * *
    civilius, civilissime ADV
    in civil sphere, between citizens; as becomes a citizen; civilly, unassumingly

    Latin-English dictionary > cīvīliter

  • 20 conciliātiō

        conciliātiō ōnis, f    [concilio], a connection, union, bond: generis hominum: civilis.—Fig., a conciliating, making friendly, gaining over: conciliationis causā. — In rhet., a gaining over, conciliating (of a judge or audience).—In philos., an inclination, longing: hominis ad ea, quae, etc.: naturae.—An acquiring, procuring, winning: gratiae.
    * * *
    connection/union; winning over/favor; attraction; acceptance; desire; procuring

    Latin-English dictionary > conciliātiō

См. также в других словарях:

  • Civilis — may refer to: Gaius Julius Civilis, the leader of the Batavian rebellion against the Romans in 69 Tiberius Claudius Civilis Civilis (vicarius), a vicarius of Roman Britain in 368 This disambiguation page lists articles associated with the same… …   Wikipedia

  • Civilis — Civilis,   Gaius Iulius, Führer der germanischen Bataver im 1. Jahrhundert n. Chr., von fürstlicher Abkunft; unter Nero Befehlshaber in römischen Diensten. Er erhob sich gegen Rom, brachte während der Thronwirren des Dreikaiserjahres 69 mithilfe… …   Universal-Lexikon

  • Civīlis [1] — Civīlis (lat.), 1) was die Bürger Roms, 2) überhaupt Bürger betrifft …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Civīlis [2] — Civīlis, Claudius od. Julius, edler Bataver; wurde, weil die Römer ihn fürchteten, von Fontejus Capito in Ketten nach Rom geschickt, aber von Galba 67 n. Chr. freigegeben. Die Thronstreitigkeit zwischen Vitellius u. Vespasianus in Rom benutzend,… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Civīlis — Civīlis, Julius (besser als: Claudius), Anführer der Bataver im Aufstand gegen die Römer 69–70 n. Chr. Erbittert darüber, daß er wegen angeblicher Empörung gegen die römische Herrschaft zweimal gefangen gesetzt worden war und beinahe hingerichtet …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • civilis — index civic, political Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • CIVILIS — nomine Iulius, praepotens inter Batavos, ab inferiore Germanico Exercitu periculum vitae adiit, sed exemptus, ne suppliciô eius ferox gens alienaretur. Tacit. Hist. l. 1. c. 59. Claudius vocatur, l. 4. c. 13. Ingeniô sollers, et Sertorium se aut… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Civilis — Julius Civilis (* 25), mit vollständigem Namen Gaius Iulius Civilis (falsch Claudius Civilis), führte im 1. Jahrhundert n. Chr. einen germanischen Aufstand gegen Rom an. Er stammte aus einem vornehmen batavischem Geschlecht und war Präfekt einer… …   Deutsch Wikipedia

  • Civilis — Gaius Julius Civilis Gaius Julius Civilis, qu on appelait jadis erronément Claudius Civilis, d où le titre d un célèbre tableau de Rembrandt, la Révolte de Claude Civilis, est un chef des Bataves ayant la citoyenneté romaine, comme l indique son… …   Wikipédia en Français

  • civilis — /sivalas/ Civil, as distinguished from criminal. @ civilis actio a civil action @ …   Black's law dictionary

  • civilis — /sivalas/ Civil, as distinguished from criminal. @ civilis actio a civil action @ …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»