-
1 हृदयदाहिन्
hṛídaya-dāhinmfn. heart-burning Bhartṛ.
-
2 हृदयदीप
hṛídaya-dīpa
hṛídaya-dīpakam. N. of a glossary of materia medica by Vopadeva
-
3 हृदयदीपक
hṛídaya-dīpa
hṛídaya-dīpakam. N. of a glossary of materia medica by Vopadeva
-
4 हृदयदूत
hṛídaya-dūtam. N. of a poem by Hari-hara Bhaṭṭa.
-
5 हृदयदेश
hṛídaya-deṡam. the region of the heart GṛṠrS.
-
6 हृदयदौर्बल्य
hṛídaya-daurbalyan. weakness of heart, faintheartedness Bhag.
-
7 हृदयद्रव
hṛídaya-dravam. too rapid throbbing of the heart Car.
-
8 हृदय
hṛídaya
hṛidaye-kṛi, « to take to heart»), soul, mind (as the seat of mental operations;
capala-hṛidaya, « fickleminded») RV. etc. etc.;
the heart orﾠ interior of the body RV. AV. TBr. MBh. ;
the heart orﾠ centre orﾠ core orﾠ essence orﾠ best orﾠ dearest orﾠ most secret part of anything AV. etc. etc.;
true orﾠ divine knowledge MW. ;
the Veda ib. ;
science ib. ;
(with prajāpateḥ) N. of a Sāman. IndSt. ;
m. a partic. Sunday BhavP. ;
(ā) f. N. of a mare Hariv. ;
mfn. going to the heart BhāgP. (fr. hṛid + aya Sch.)
- हृदयकम्प
- हृदयकम्पन
- हृदयक्लम
- हृदयक्षोभ
- हृदयगत
- हृदयग्रन्थि
- हृदयग्रह
- हृदयग्राह
- हृदयग्राहक
- हृदयग्राहिन्
- हृदयंगम
- हृदयचन्द्र
- हृदयचोर
- हृदयचौर
- हृदयच्छिद्
- हृदयज
- हृदयज्ञ
- हृदयज्वर
- हृदयदत्त
- हृदयदर्पण
- हृदयदाहिन्
- हृदयदीप
- हृदयदीपक
- हृदयदूत
- हृदयदेश
- हृदयदौर्बल्य
- हृदयद्रव
- हृदयधर
- हृदयनरपति
- हृदयनाथ
- हृदयनारायणदेव
- हृदयपीडा
- हृदयपुण्डरीक
- हृदयपुरुष
- हृदयप्रकाश
- हृदयप्रबोध
- हृदयप्रमाथिन्
- हृदयप्रस्तर
- हृदयप्रिय
- हृदयबन्धन
- हृदयबोधिका
- हृदयरज्जु
- हृदयराम
- हृदयरोग
- हृदयलेख
- हृदयलेह्य
- हृदयवत्
- हृदयवल्लभ
- हृदयविरोध
- हृदयवृत्ति
- हृदयवेधिन्
- हृदयव्यथा
- हृदयव्याधि
- हृदयशल्य
- हृदयशूल
- हृदयशैथिल्य
- हृदयशोक
- हृदयशोषण
- हृदयश्रिष्
- हृदयसंसर्ग
- हृदयसंघट्ट
- हृदयसंधि
- हृदयसंनिहित
- हृदयसम्मित
- हृदयसाहि
- हृदयस्थ
- हृदयस्थली
- हृदयस्थान
- हृदयस्थायिन्
- हृदयस्पृश्
- हृदयहारिन्
-
9 उत्था _utthā
उत्था 1 P. [उद्-स्था]1 To get up, stand, rise, raise oneself; उत्तिष्ठेत्प्रथमं चास्य Ms.2.194; R.9.59; Śi.9.39.-2 To get up from, leave, give up or cease from; अनाशनादुत्तिष्ठति Pt.4.-3 To rise, come up (as the sun &c.).-4 To rebound (as a ball); कराभिघातोत्थितकन्दुकेयम् R.16.83,-5 To come forth, arise, spring or originate from, accrue from; ग्रामाच्छतमुत्तिष्ठति Mbh; यदुत्तिष्ठति वर्णेभ्यो नृपाणां क्षयि तत्फलम् Ś.2.14; अन्यदमृतादुत्थितम् K.136; उदतिष्ठन् प्रशंसावाचः Dk.49 shouts of applause burst forth (were heard); असंशयं सागरभागुदस्थात् N.22.44.-6 To rise, increase in strength or power, grow, (as an enemy, disease &c.); (Ātm.) उत्तिष्ठमानस्तु परो नोपेक्ष्यः पथ्यमिच्छता Śi.2.1 (= Pt.1.234.)-7 To become animated, rise (from the dead) मृतोत्थिता; Ku.7.4.-8 To be active or brave, rise up; हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ Bg.2.3,37; Mv.2; Pt.3.21.-9 To make efforts; take pains, strive, try; उत्तिष्ठमानं मित्रार्थे कस्त्वां न बहु मन्यते Bk.8.12; 2.18; Mv.4.6; मुक्तावुत्तिष्ठते जनः Ki.11.13; उदस्थित ऋतौ Śi.14.17.-1 To excel, surpass. -Caus. (उत्थापयति)1 To cause to stand up, raise, lift up; उत्थाप्यते ग्रावा H.3.35; R.14.59; raise or throw up (as dust); R.7.39.-2 To instigate, excite, rouse to action; त्वामुत्थापयति द्वयम् Śi.2.57,12; Kām.5.4; H.3.85; Dk.17.-3 To arouse, awaken, raise to life, make alive; प्राणो हीदं सर्वमुत्थापयति Śat. Br.-4 To support, feed, aid; अत्र परिकरोत्थापितो$र्थान्तरन्यासालङ्कारः Malli. on Ki.8.4. -
10 त्यज् _tyaj
त्यज् 1 P. (त्यजति, तत्याज, अत्याक्षीत्, त्यक्ष्यति, त्यक्त)1 To leave (in all senses), abandon, quit, go away from; वर्त्म भानोस्त्यजाशु Me.41; Ms.6.77; 9.177; Ś.5. 26.-2 To let go, dismiss, discharge; वालिनो दूरभाग् रामो बाणं प्राणा$दमत्यजत् Bk.6.122.-3 To give up, renounce, resign, surrender; स्वयं त्यक्ता ह्येते शमसुखमनन्त विदधति Bh. 3.16; Ms.2.95;6.33; Bg.6.24; त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः । कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ 16. 21.-4 To shun, avoid.-5 To get rid of, free oneself from; क्षुद्रं हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ परंतप Bg.2.3.-6 To set aside, disregard; त इमे$वस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च Bg.1.33.-7 To except.-8 To distribute, give away; कृतं (संचयं) आश्वयुजे त्यजेत् Y.3.47; Ms.6.15.-9 To shoot off. -Caus.1 To cause to give up &c., to deprive (a person) of anything; मौनं त्याजयति प्रायः कालक्षेपाय मां भवान् Ks.83.34; Bk.15.12.-2 To expel, turn out; (तं बहिः) त्याजयामास रथ्यायां निरपेक्षतया निशि Ks.2.126.-3 To quit. -Desid. (तित्यक्षति) To wish to leave &c. -
11 दारक _dāraka
दारक a. (-रीका f.) [दॄ-ण्वुल्] Breaking, tearing, splitting; दारिका हृदयदारिका पितुः.-कः 1 A boy, a son. (-की) A girl, a daughter; कथं नु दारका दीना दारकीर्वा- परायणाः । वर्तिष्यन्ते मयि गते भिन्ननाव इवोदधौ ॥ Bhāg.4.28. 21.-2 A child, infant.-3 Any young animal.-4 A village hog.-Comp. -आचार्यः a schoolmaster. -
12 दौर्बल्यम् _daurbalyam _लम् _lam
दौर्बल्यम् लम् Impotency, debility, weakness, feebleness, दौर्बल्यं ख्यापते राज्ञः Ms.8.171; क्षुद्रं हृदयदौर्बल्यं त्यक्त्वोत्तिष्ठ परंतप Bg.2.3.Sanskrit-English dictionary > दौर्बल्यम् _daurbalyam _लम् _lam
-
13 रञ्ज् _rañj
रञ्ज् 1, 4 U. (रजति-ते, रज्यति-ते, रक्त; pass. रज्यते; desid. रिरंक्षति)1 To be dyed or coloured, to redden, become red, glow; कोपरज्यन्मुखश्रीः U.5.3; नेत्रे स्वयं रज्यतः 5.36; N.3.12;7.6;22.52.-2 To dye, tinge, colour, paint.-3 To be attached or devoted to (with loc.). देवानियं निषधराजरुचस्त्यजन्ती रूपादरज्यत नले न विदर्भसुभ्रूः N.13.38; S. D.111.-4 To be enamoured of, fall in love with, feel passion or affection for.-5 To be pleased, satisfied, or delighted. -Caus. (रञ्जयति- ते)1 To dye, tinge, colour, redden, paint; सा रञ्जयित्वा चरणौ कृताशीः Ku.7.19;6.81; Ki.1.4;4.14.-2 To please, gratify, propitiate, satisfy; ज्ञानलवदुर्विदग्धं ब्रह्मापि नरं न रञ्जयति Bh.2.3; (रजयति also in this sense; see Ki. 6.25); स्फुरतु कुचकुम्भयोरुपरि मणिमञ्जरी रञ्जयतु तव हृदयदेशम् Gīt.1.-3 To conciliate, win over, keep contented; समीक्ष्य स धृतः सम्यक् सर्वा रञ्जयति प्रजाः Ms.7.19.-4 To hunt deer (रजयति only in this sense).-5 Ved. To worship. -
14 रभस _rabhasa
रभस a. [रभ्-अचस् Uṇ 3.116]1 Violent, impetuous, fierce, wild.-2 Strong, intense, vehement, powerful, ardent, eager (as desire &c.); रभसया नु दिगन्तदिदृक्षया Ki.5.1; R.9.61; Mu.5.24.-3 Rash, precipitate.-4 Joyful, glad.-5 Ved. Strengthening.-सः 1 Violence, force, impetuosity, haste, speed, hurry, vehemence; आलीषु केलीरभसेन बाला मुहुर्ममालापमुपालपन्ती Bv.2.12; त्वभि- सरणरभसेन वलन्ती Gīt.6; Śi 6.13;11.23; Ki.9.47; Bhāg.7.9.15.-2 Rashness, precipitateness, headlong haste; अतिरभसकृतानां कर्मणामाविपत्तेर्भवति हृदयदाही शल्यतुल्यो विपाकः Bh.2.99; त्यजति न मृगव्याधरभसः Śiva-mahimna 22.-3 Anger, passion, rage, fury; रक्तेक्षणेन च मनाग्रभसं दधानौ Bhāg.3.15.28.-4 Regret, sorrow.-5 Joy, pleasure, delight; मनसि रभसविभवे हरिरुदयतु सुकृतेन Gīt. 5.-6 Ardent desire, eagerness.-7 Poison.-8 N. of a magical incantation recited over weapons. -
15 विपत्तिः _vipattiḥ
विपत्तिः f.1 A calamity, misfortune, disaster, mishap, adversity; संपत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता Śubhāṣ.-2 Death, destruction; अतिरभसकृतानां कर्मणामाविपत्तेर्भवति हृदयदाही शल्यतुल्यो विपाकः Bh.2.99; R.19.56; Ve. 4.6; हिमसेकविपत्तिः नलिनी R.8.45.-3 Agony, torment (यातना).-4 Cessation, end.-त्तिः (m.) An excellent or distinguished footsoldier; स्यन्दना नो च तुरगाः सुरेभा वा विपत्तयः Ki.15.16.-Comp. -कालः season of adversity. -
16 स्फुर् _sphur
1स्फुर् 6 P. (स्फुरति, स्फुरित)1 (a) To throb, palpitate (as eyes &c.); शान्तमिदमाश्रमपदं स्फुरति च बाहुः कुतः फल- मिहास्य Ś.1.16; स्फुरता वामकेनापि दाक्षिण्यमवलम्ब्यते Māl. 1.8; अभिमतफलशंसी चारु पुस्फोर बाहुः Bk.1.27; स्फुरति हृदयं वाहय रथम् Pratimā 3.1. (b) To shake, tremble, quiver, vibrate in general; स्फुरदधरनासापुटतया U.1.29; 6.33.-2 To twitch, struggle, become agitated; हतं पृथिव्यां करुणं स्फुरन्तम् Rām.-3 To start, dart, spring for- ward; पुस्फुरुर्वृषभाः परम् Bk.14.46.-4 To spring back, rebound (as a bow.).-5 To spring or break forth, shoot out, spring up, rise forth; धर्मतः स्फुरति निर्मलं यशः Ku.3.68.-6 To start into view, become visible or manifest, appear clearly, become displayed; मुखात् स्फुरन्तीं को हर्तुमिच्छति हरेः परिभूय दंष्ट्राम् Mu.1.8; रचितरुचिरभूषां दृष्टिमोषे प्रदोषे स्फुरति निरवसादां कापि राधां जगाद Gīt.11.-7 To flash, scintillate, sparkle, glitter, gleam, shine; स्फुरतु कुचकुम्भयोरुपरि मणिमञ्जरी रञ्जयतु तव हृदयदेशम् Gīt.1; (तया) स्फुरत्प्रभामण्डलया चकाशे Ku.1.24; R.3.6;5.51; Me.15,27.-8 To shine, distinguish oneself, become eminent; जातस्तु गण्यते सो$त्र यः स्फुरत्यन्वयाधिकम् Pt.1.27.-9 To flash on the mind, rush suddenly into memory.-1 To go tremu- lously.-11 To bruise, destroy. -Caus. (स्फारयति-ते, स्फोरयति-ते)1 To cause to throb or vibrate.-2 To cause to shine, irradiate.-3 To throw, cast. -With अप to shine forth or out. अभि1 to spread or be diffused, expand.-2 to become known.2स्फुर् (at the end of a compound) quivering, throb- bing; ततः सपत्नापनयस्मरणानुशयस्फुरा Śi.2.14. -
17 moving
adj.चलता हुआ, चर; चलाने वाला; हृदयद्रावी, हृदयग्राही, करुणात्मक
См. также в других словарях:
Bhagavad Gita — Gita redirects here. For other uses, see Gita (disambiguation). Krishna and Arjuna at Kurukshetra, 18–19th century painting. The … Wikipedia
hṛídaya-dāhin — हृदयदाहिन् … Indonesian dictionary
hṛídaya-daurbalya — हृदयदौर्बल्य … Indonesian dictionary
hṛídaya-deṡa — हृदयदेश … Indonesian dictionary
hṛídaya-dīpa — हृदयदीप … Indonesian dictionary
hṛídaya-dīpaka — हृदयदीपक … Indonesian dictionary
hṛídaya-drava — हृदयद्रव … Indonesian dictionary
hṛídaya-dūta — हृदयदूत … Indonesian dictionary
