-
1 хущхъуэ
лекарство/ Узым зэрыщахъумэ, узыр зэрагъэхъужу пкъыгъуэ гуэрхэм (къэкIыгъэхэм) къыхаххэр.* Зым и хущхъуэр зым и щхъухьщ. (погов.)Хущхъуэ ехьэлIэн (зэхьэлIэн)применять лекарство. -
2 хущхъуэ
-
3 ефэгъуэ
1. время пить что-л./ Зыгуэрым щефэ зэман.Хущхъуэ ефэгъуэ. Шей ефэгъуэ.2. доза приема чего-л. жидкого (напр. лекарства)/ ЗэкIэ узэфэ хъун (хущхъуэ), зэкIэ узэфэну пхузэфIэкI. Хущхъуэ зэ ефэгъуэ къэщэхун.* Псышхуэр благъуэм зэ ефэгъуэ хурикъуакъым. фольк. -
4 ефэн
(йофэ) неперех. гл. 1. пить что-л./ псы, фадэ, шей, хущхъуэ сыт хуэдэхэр тэмакъым егъэхын.Псы ефэн. Хущхъуэ ефэн.2. пить, пьянствовать/ Фадэм дихьэхын, фадэкIэ ерыщын.А щIалэр ефэркъым.* Жэмал аркъэр пимычыпэми, нэхъ мащIэу ефэн мурадыр и гум илъ зэпыту псэурт. Къ. Хь.3. курить/ Тутын Iугъуэ жьэдэшэн.ДжырышкIий ефэн. Папирос ефэн. Сигарет ефэн. Тутын ефэн.Къэмыхъупс ефэн см. къэмыхъупс. -
5 ехьэлIэн
(ирехьэлIэ) перех. гл. 1. поднести что-л. к чему-л./ Зыгуэр адрейм гъунэгъу хуэщIын, бгъэдыхьэн.2. переносное применить, использовать что-л. для чего-л./ Зыгуэрым щхьэкIэ зыгуэр къэгъэсэбэпын.Вакъэ сщIынути есхьэлIэн сиIэкъым.ГъащIэр ехьэлIэн см. гъащIэ.УпщIэ ехьэлIэн см. упщIэ.Хущхъуэ ехьэлIэн см. хущхъуэ.Чэнджэщ ехьэлIэн см. чэнджэщ.Щэху ехьэлIэн см. щэху. -
6 зэхэлъхьэн
(зэхелъхьэ) перех. гл. 1. смешать, перемешать что-л. вместе ( о многом)/ Зыгуэрхэр зэхэлъу зы щIыпIэ щыгъэтIылъын е зыгуэрым илъхьэн.Пхъыр, помидорыр, нартыху гъэва хьэдзэр зэхэплъхьэрэ дагъэ тепкIэмэ, сыт хуэдэу салатыфI хъурэ. Т. Хь.2. прибавить одно число к другому, произвести сложение/ Зэхэлъытэн, зэхэбжэн.Бжыгъэхэр зэхэлъхьэн.3. приготовить (напр. лекарство, краску и т. п.)/ Зыгуэрхэр зэхэгъэзэрыхьауэ зэIыщIауэ зы щIын (хущхъуэ сыт хуэдэ). Хущхъуэ зэхэлъхьэн. КIытэ зэхилъхьащ.4. сложиться, устроить складчину/ Унагъуэ щхьэхуэ-щхьэхуэхэм яйр, яIэщIэлъыр зы щIауэ жылэм зэдай, я мылъку зэхэлъ щIын; Iуэху гуэр щхьэкIэ (ахъшэ) зэхуэхьэсын. {Мусэ:} -Дэ колхозу дызэгуохьэ. Къуажэм шыгурэ выгуу дэтыр зэхыдолъхьэ. Акъ. З.5. сочинить, сложить, составить что-л. (напр. песню, стихи)/ Зыгуэр къэгупсысын, тхын.Усэ зэхэлъхьэн. Уэрэд зэхэлъхьэн. {Къазджэрий:} -ЕгъэджакIуэм лажьи-хъати иIэкъым. Абы букварь къратар къиша къудейщ. Букварыр зэхэзылъхьар хэт жыфIэмэ, сэращ. Ауэ сэри псалъэ фызот букварыр нэгъуэщIу зэхэтлъхьэжыну. КI. А. Зауэ къэхъуамэ.. джэгуакIуэхэмрэ сыринапщэхэмрэ зауэлIхэр къызэщIэзыIэтэ усэхэмрэ псалъэхэмрэ зэхалъхьэрт. Н. Ш. Хъуэрщэрыгъэхэр зэхилъхьэу, Iуэху щIэн гугъухэр хъыджэбз цIыкIум ириту щIидзащ {анэнэпIэс бзаджэм}. Черк. таур.6. переносное собрать, напрячь (напр. силы)/ ЕхьэлIэн, зэхуэхьэсын (къару псори). Мурат и макъыр бгыщхьэмкIэ къыщоIу. Жэмал и къару псори зэхелъхьэ, абы нэхъ гъунэгъу зыхуищI и гугъэу и пщэр хешри мэгуо. Къ. Хь. -
7 зэхьэлIэн
(зэрехьэлIэ) перех. гл. 1. поднести, приблизить одно к другому/ Зыр адрейм ехьэлIэн, и гъунэгъу щIын, бгъэдэхьэн.Сабийхэм я щхьэр зэрахьэлIауэ зопсалъэ.2. переносное принять что-л. (напр. лекарство)/ Ифын (хущхъуэ). Хущхъуэ зэхьэлIэным куэдкIэ елъытащ сымаджэм и узыншагъэр зэрызэфIэувэжынур.3. присвоить себе что-л./ Зэбгъэдэлъхьэн, зэлъэфэлIэн (ахъшэ, мылъку сыт хуэдэхэр). ЛIам и мылъкур и Iыхьлыхэм зрахьэлIащ. -
8 зыгъэжей
зыгъэжей хущхъуэ снотворное средство. Сымаджэр жеифыртэкъыми, зыгъэжей хущхъуэ итратащ. -
9 зыжьэдэгъэжыхьын
(зыжьэдегъэжыхь) перех. гл. полоскать рот/ Гъэкъэбзэн е еIэзэн мурадкIэ уи жьэм псы е хущхъуэ жьэдэгъэтын.Псы зыжьэдэгъэжыхьын. Хущхъуэ зыжьэдэгъэжыхьын. -
10 псчэ
кашель/ Тэмакъыр зытхъунщI, макъыр пхъашэ зыщI хьэуа къыжьэдэкIыкIэ.Псчэм и хъущхъуэ.псчэ гъущэ сухой кашель/ Iупс хэмыту псчэныгъэ.псчэ хущхъуэ средство ( лекарство) от кашля/ Псчэр зыгъэувыIэ, зыгъэхъупс хущхъуэ.Псчэ хъущхъуэ ефэн. -
11 хузэхэлъхьэн
I а)(хузэхалъхьэ) перех. гл. сложиться, устроить складчину (в пользу кого-л.)/ Зыгуэрым щхьэкIэ зэхэлъхьэн (ахъшэ). Ахъшэ хузэхэлъхьэн. Мылъку хузэхэлъхьэн.б)(хузэхелъхьэ) перех. гл. 1. приготовить, составить (напр. лекарство, краску) кому-л., для кого-л./ Зыгуэрым хузэхэлъхьэн (хущхъуэ).Сымаджэм хущхъуэ хузэхалъхьэн.2. сочинить (песню, стих и т. п.) о ком-л. ; составить (напр. план)/ Хуэусын, зыгуэрым щхьэкIэ зэхэлъхьэн (уэрэд, усэ тхылъ с. ху.).* Пщыхэм я пыхъуэпышэхэм щытхъу уэрэд абыхэм хузэхалъхьэрт. КI. Т., Акъ. З.ПцIы хузэхэлъхьэн см. пцIы. -
12 щIэгъэуэн
I ингаляция/ И бахъэмкIэ, IугъуэмкIэ зэрызэIэзэ хущхъуэ.* Дыуэпсрэ щIэгъэуэнрэ иIыгъыу нанэр къыщIыхьэжащ. Таур. хъыб.II кубано-зеленчукские болезнь, обезображивающая лицо/ Напэр нэджэIуджэ зыщI уз.* ЩIэгъэуэнкIэ зэджэ узыр уз Iейуэ цIыхум яхэтащ, зэфыкIыр нэджэIуджэ ищIу. Черк. фольк.III каузатив к щIэуэн I/ ЩIэуэн I псалъэм и каузатив.Бахъэ щIэгъэуэн см. бахъэ.Псы щIэгъэуэн см. псы.Тхъуэбзащхъуэ щIэгъэуэн = хущхъуэ щIэгъэуэн.Экзаменым щIэгъэуэн просторечие см. экзамен.Iугъуэ щIэгъэуэн см. Iугъуэ. -
13 лекарственный
-ая, -ое хущхъуэ; лекарственные травы хущхъуэ къызыхащIыкI удзхэр -
14 лекарство
с. II хущхъуэ; принять лекарство хущхъуэ зэхьэлIэн (ефэн) -
15 опылить
II, сов., что
1. (бот.) гъэгъам лъхуадэ сабэ телъэлъэн; опылить цветок гъэгъам лъхуадэ сабэ тегъэлъэлъэн
2. хущхъуэ текIэн; опылить виноградник жызумейм хущхъуэ текIэн -
16 целебный
-
17 аптекэ
аптека/ Хущхъуэ е медицинэм ехьэлIа гуэрхэр щагъэхьэзыр, щахъумэ, щащэ IуэхущIапIэ.Аптекэм хущхъуэхьэ кIуэн. -
18 афиян
устар. опиум/ Iущхьэм фIэс хъурейм шэм ещхьу къыщIэж ткIуаткIуэм къыхащIыкIыу хущхъуэ папщIэу къагъэсэбэпым зэреджэу щыта псалъэ.* Чэнчэ зэуз шым афиян халъхьэмэ, хъужырт. Ад. фольк.Афиян шхын сойти с ума. -
19 бырхьэм
смесь воска с топленным маслом ( в народной медицине используется как смягчающая кожу мазь)/ Шэхурэ тхъурэ зэхэгъэвауэ щIыфэ пхъашэ хъуам щахуэу зэрахьэ хущхъуэ.Iэм бырхьэм щыхуэн. -
20 гын
1. порох/ Фочышэ, топышэ сытхэр къэуэн папщIэ зэраузэд пкъыгъуэ.Гын щабэ. Гын пхъашэ. Гын фIыцIэ.2. лекарство/ Хущхъуэ.Щхьэ уз гын. Дзэ уз гын.3. переносное яд/ Щхъухь.* {Лидэ:} - УзыгъэлIэн гын уэстым фIыуэ услъагъуу, уэзмытмэ узмылъагъуу ара? Акъ. З.Гын {мыгъуэ} шхын объесться белены, обезуметь.
Страницы