-
1 караңгы
1. прил.1) тёмный, су́мрачный, неосвещённыйкараңгы бүлмә — су́мрачная ко́мната
караңгы урам — неосвещённая у́лица
2) тёмный, дрему́чийкараңгы урман — дрему́чий лес
3) тёмный (близкий к чёрному, не светлый)караңгы күк йөзе — тёмное не́бо
караңгы зәңгәр күлмәк — тёмно-си́нее пла́тье
ул караңгы төсләр генә кия — она́ но́сит то́лько тёмные цвета́
4) перен. тёмный, чёрный, беспросве́тныйкараңгы язмыш — тёмная судьба́
караңгы көннәр — беспросве́тные дни
якты һәм караңгы истәлекләр — све́тлые и мра́чные воспомина́ния
5) перен. мра́чный, су́мрачный, угрю́мый, хму́рый, неприве́тливый, неулы́бчивый ( о настроении человека)караңгы йөз — угрю́мое лицо́
караңгы чырай — мра́чный вид
6) перен. тёмный, сомни́тельный, непоря́дочный, неблагови́дный, подозри́тельныйкараңгы эшләр — тёмные дела́
караңгы шәхес — непоря́дочная ли́чность
караңгы юллардан килгән байлык — бога́тство, прише́дшее сомни́тельными путя́ми
7) перен. тёмный, неизве́стный, непоня́тный, нея́сный, тума́нныйәсәрнең караңгы урыннары — тёмные места́ прозведе́ния
минем киләчәгем караңгы — моё бу́дущее нея́сно
кияү - ат шикелле караңгы товар — (посл.) зять - как ло́шадь, неизве́стный това́р
8) перен.а) тёмный, неве́жественный, необразо́ванный, непросвещённый, отста́лый, некульту́рныйкараңгы кеше булып калу — оста́ться неве́жественным челове́ком
б) тёмный, глухо́й, отста́лыйилнең караңгы почмаклары — глухи́е углы́ страны́
2. сущ.караңгы авыллар — отста́лые дере́вни
темнота́, те́мень, тьма; су́мерки; мгла, мраккараңгыда калу — оста́ться в темноте́
3. нареч.бер караңгыдан икенче караңгыга — от темна́ до темна́
1) мра́чно, су́мрачно, угрю́мо, хму́ро, неприве́тливо, неулы́бчивокараңгы каршы алу — встре́тить хму́ро
2) в знач. нареч. караңгыда впотьма́х, в темноте́караңгыда утыру — сиде́ть в темноте́
•- караңгы чакта
- караңгы төшкәнче
- караңгы төшү
- караңгы иңү
- караңгы чүгү
- караңгыга калу••караңгы чырай белән — угрю́мо, мра́чно, неприве́тливо, негостеприи́мно
караңгы чырайлы — угрю́мый, хму́рый, мра́чный ( о человеке)
-
2 кара
I 1. прил.1) чёрный (о цвете, окраске)кара чәч — чёрные во́лосы
кара буяу — чёрная кра́ска
2) тёмный, чёрный ( более тёмный по сравнению с обычным цветом)кара күзләр — чёрные глаза́
күк йөзен кара болытлар каплаган — чёрные ту́чи закры́ли не́бо
3) поэт. тёмный, дрему́чий4) темноко́жий, сму́глыйбер кара гына кыз — одна́ сму́гленькая де́вушка
кара тәнле кеше — темноко́жий челове́к
5) вороно́й ( о масти лошади)кара айгыр — вороно́й конь (жеребе́ц)
6) разг.а) гря́зный, нечи́стый, чума́зый ( ребёнок)кара куллар — гря́зные ру́ки
кара бармаклар — нечи́стые па́льцы
б) гря́зный, нечи́стый; нести́раныйкара керләр — гря́зное бельё
кара күлмәк — нести́раная руба́шка
7) уст. чёрный, курно́йкара мунча — чёрная ба́ня
кара өй — курна́я изба́, ку́хня ( в пятистенных домах или домах с пристройкой)
8) чёрный, неквалифици́рованный, физи́чески тяжёлый и́ли гря́зный (о работе, труде и т. п.)кара эш — чёрная рабо́та
9) перен.; уст. тёмный, просто́й; необразо́ванный; из простонаро́дьякара халык — просто́й (тёмный, необразо́ванный) наро́д
10) разг.; миф. чёрный, дурно́й, злой, нечи́стыйкара көчләр — чёрные си́лы, нечи́стая си́ла
11) перен. чёрный, тёмный, тра́урныйкара кием — тра́урная оде́жда
һәрвакыт кара киемдә йөрү — ходи́ть всегда́ в тёмной оде́жде
12) перен.; поэт. чёрный, го́рестный, безра́достный, безотра́дный, тяжёлый, мра́чный; тру́дныйкара уйлар — мра́чные ду́мы
кара хәбәр килде — чёрная весть пришла́
кара язмыш — тру́дная (тяжёлая) судьба́
кара көннәр артта калды инде — го́рестные дни оста́лись уже́ позади́
13) перен. чёрный, зло́стный, кова́рный, престу́пныйкара ниятләр (исәпләр) — зло́стные мы́сли
кара күңел — кова́рная душа́
кара эшләр — престу́пные дела́
14) перен. чёрный, о́чень си́льныйкара кайгы — о́чень си́льное го́ре
кара явым — о́чень си́льные оса́дки; чёрное нена́стье
15) в сложн. сл. переводится компонентом черно-кара мыеклы — черноу́сый
кара кашлы — чернобро́вый
кара күзле — черноо́кий, черногла́зый
кара яллы — черногри́вый
•- кара балан
- кара балык
- кара бөрлегән
- кара бөтнек
- кара бүрек
- кара груһ
- кара елан
- кара җиләк
- кара җимеш
- кара зирек
- кара икмәк
- кара кан
- кара карга
- кара карлыган
- кара көрән
- кара кучкыл
- кара кучкыллы
- кара кызыл
- кара кымыз
- кара май
- кара өрәңге
- кара пар
- кара солы
- кара су
- кара сырга
- кара сыргак
- кара тал
- кара тояк
- кара тут
- кара тутлы
- кара түш
- кара үрдәк••кара акыл — непросвещённое разуме́ние
кара алтын — чёрное зо́лото, нефть
кара болыт каплау — пришли́ чёрные дни, пришло́ го́ре
кара болыт кебек (булып) — чёрной ту́чей, ту́ча ту́чей, тьма-тьму́щая
кара гайбәт — чёрная спле́тня
кара диндар — фана́тик
кара җәяү (җәяүгә) калу — пойти́ по́ миру
кара исәп (хисап) — приблизи́тельный подсчёт ( в уме)
кара исемлек — чёрный спи́сок
кара козгын — чёрный во́рон ( специальная закрытая машина для перевозки заключённых)
кара көз — осе́нние (после́дние, холо́дные) нена́стные дни
кара көнгә калдыру (саклау) — оста́вить (бере́чь) на чёрный день
кара көнгә калу — мы́кать век (жизнь), хлебну́ть (хвата́ть) го́ря
кара көнгә җыю — копи́ть (что-л.) на чёрный день
кара күзлектән үткәрү (карау) — ви́деть во всём то́лько плохо́е, то́лько недоста́тки
кара күмергә калу (кара кисәүгә әйләнү) — сгоре́ть дотла́
кара мәче узу — чёрная ко́шка пробежа́ла (проскочи́ла)
кара реакция — ист. чёрная реа́кция
кара сакал — нужда́, несча́стье
карасына баткан (кабынган) — мра́чный от зло́сти, за́висти; ту́ча ту́чей, черне́е ту́чи
кара такта — чёрная доска́ ( для вывешивания фамилий отстающих и нарушителей порядка)
кара чаган — па́клен
кара шар салу — забаллоти́ровать, прокати́ть на вороны́х ( не избрать)
кара эчле — см. кара йөрәк
кара эшче — чернорабо́чий, просто́й рабо́тник, рядово́й тру́женик
кара явым — осе́нние дожди́ (холодные, продолжительные)
кара ягу — очерни́ть, оклевета́ть (кого-л.)
- кара йөз- кара йөрәк
- кара көю
- кара тир түгү
- кара яну 2. сущ.1) каралар чёрные (фигуры шахмат, шашек)каралар белән уйнау — игра́ть чёрными
2) перен. не́что чёрное, чернота́; силуэ́т, очерта́ния; теньII сущ.еракта бер кара күренә — вдали́ видне́ется что́-то чёрное
черни́ла || черни́льныйкара белән язылган кәгазь — бума́га, напи́санная черни́лами
кара порошогы — черни́льный порошо́к
кара кара — чёрные черни́ла
кара табы — черни́льное пятно́
-
3 акыллы
1. прил.1)а) у́мный, разу́мный, благоразу́мный, рассуди́тельный (человек, руководитель, совет, чин, поступок); смышлёный, сообрази́тельный; смека́листый, сметли́вый; толко́вый || разу́мник, разу́мница; у́мник, у́мница••акыллы әйтер юл куйдым дип, юләр әйтер мин җиңдем дип — (посл.) у́мный ска́жет, что уступи́л, глу́пый ска́жет, что победи́л; у́мный смиря́ется, глу́пый надува́ется
акыллы уйлап торганчы, акылсыз сугып егар — (посл.) реши́тельное де́йствие, хотя́ и безогля́дное, лу́чше изли́шней медли́тельности
б) у́мный, сообрази́тельный, поня́тливый ( о животных)2) в субстантивн. употр. как обращение акыллым у́мница (у́мненький) мой, у́мница (у́мненькая) моя́2. нареч.у́мно́, разу́мно, благоразу́мно, с умо́м (голово́й), рассуди́тельно, толко́во (говорить, действовать, мыслить); здра́во (судить о чём-л.), по-у́мному; му́дро ( поступать)••акыллы башлану — ирон. у́мничать || у́мничанье
акыллы башлы — см. акыллы баш 1)
-
4 акылсыз
1. прил.1)а) неу́мный, глу́пый́ (человек, голова); не в себе́ (своём уме́) (кто-л.); безголо́вый, тупоголо́в || тупи́ца, тугоду́макылсыздыр ул — он, наве́рное, безу́мец
б) неу́мный, неразу́мный, неблагоразу́мный, нерассуди́тельный, безду́мный (человек, его намерения, решения, высказывания, поступки); неле́пый ( шаг)2) безрассу́дный, сумасбро́дный; чудакова́тый, взба́лмошный, ненорма́льный, одуре́лый, с при́дурью || сумасбро́д, сумасбро́дка, чуда́к, чуда́чка; чудачо́к; чудачи́на2.1) неразу́мно, неблагоразу́мно, нерассуди́тельно, глу́по, несура́зно, неле́по (поступать, говорить)2) безрассу́дно, безу́мно•••акылсыз баш — безу́мная (дурна́я, безрассу́дная) голова́ || безу́мец
-
5 режимлы
прил.режи́мный; -режи́мный, с режи́момиске режимлы — старорежи́мный
каты режимлы — строгорежи́мный
-
6 тапкыр
I сущ.1)а) преимущ. в сочет. с числ. раз; ра́заике тапкыр — два ра́за
ничә тапкыр? — ско́лько раз?
күп тапкыр — мно́го раз
тәүге (беренче) тапкыр — (в) пе́рвый раз
бишенче тапкыр — (в) пя́тый раз
б) в ф. тапкырларкүп тапкырлар — мно́го, мно́го раз
2) -жды, -крат; -кратно || -кра́тныйөч тапкыр герой — три́жды геро́й
ике тапкыр дөнья чемпионы — двукра́тный чемпио́н ми́ра
дүрт тапкыр кабатлау — четы́режды повторя́ть
3) в ф. притяж. и косв. п. зае́зд, захо́дутауның өченче тапкыры — тре́тья пропо́лка; тре́тий захо́д пропо́лки
II прил.беренче тапкыр(ын)да — в пе́рвый (его́) захо́д
(-га тапкыр) прису́щий, соотве́тствующий || соотве́тствует ( чему)заманага тапкыр — соотве́тствующий || соотве́тствует вре́мени (эпо́хе)
III сущ.; употр. с мест. личн.; указ.геройга тапкыр сыйфатлар — ка́чества, прису́щие геро́ю
1) определённое ме́сто; ме́сто в ряду́шул тапкырда — в том ме́сте
2) в притяж. ф.; в знач. послеслога ме́сто ря́дом (с чем-л.; около кого-л.; чего-л.)өй тапкырында — о́коло до́ма
IV 1. прил.минем тапкырымда — о́коло меня́
1) нахо́дчивый, остроу́мный; изобрета́тельныйтапкыр кеше — остроу́мный челове́к
телгә тапкыр — востёр на язы́к; остроу́мный
2) остроу́мный отве́т2. нареч.тапкыр кушамат — остроу́мное и то́чное про́звище
остроу́мно, то́чнотапкыр әйтте — остроу́мно вы́разился
-
7 алгыч
сущ.; спец.детекторлы (радио)алгыч — дете́кторный приёмник
алгычны тоташтыру — включи́ть приёмник || в сочет. приёмный
алгыч бункер тех. — приёмный бу́нкер
алгыч улак тех. — приёмный жёлоб
алгыч җайланма — приёмное устро́йство
-
8 беркатлы
прил.1) бесхи́тростный, дове́рчивый; доброду́шный, и́скреннийсабый бала кебек бе́ркатлы кеше ул — он челове́к дове́рчивый, как младе́нец
2)а) разг. сли́шком просто́й, наи́вный, нео́пытныйтормыш мәсьәләсендә ул бик бе́ркатлы — в вопро́сах жи́зни он о́чень наи́вен
яшь һәм бе́ркатлы егет — молодо́й и нео́пытный па́рень
б) недалёкий (умо́м), слабоу́мный, глупова́тый, неразу́мныйбигрәк бе́ркатлы карт ул — уж сли́шком он неразу́мный стари́к
-
9 дуамал
1. прил.1) безрассу́дный, безу́мный, сумасбро́дный, горя́чий; взба́лмошный, шально́йартык дуамал кеше — сли́шком сумасбро́дный (безрассу́дный) челове́к
дуамал егет — шально́й па́рень
дуамал хатын — взба́лмошная же́нщина
2) безрассу́дный, безу́мный, сумасбро́дный, опроме́тчивый, неразу́мныйдуамал адым — безрассу́дный шаг
дуамал батырлык — безу́мная хра́брость
дуамал планнар — сумасбро́дные пла́ны
2. нареч.дуамал сүзләр — опроме́тчивые (неразу́мные) слова́
1) безрассу́дно, безу́мно, сумасбро́дно, опроме́тчиводуамал эш итү — поступа́ть безрассу́дно
2) диал. сли́шком, о́ченьдуамал каты эшләү — рабо́тать о́чень усе́рдно
дуамал усал кеше — сли́шком злой челове́к
••дуамал баш — сумасбро́д, безу́мец
дуамал рәвештә — безрассу́дно, безу́мно, сумасбро́дно, опроме́тчиво, наобу́м
-
10 күтәрткеч
1. сущ.1) подъёмник, крантөзелеш күтәрткече — строи́тельный подъёмник (кран)
2) домкра́т2. прил.винтлы күтәрткеч — винтово́й домкра́т
күтәрткеч механизм — подъёмный механи́зм
күтәрткеч җайланма — подъёмное устро́йство
-
11 мәгънәсез
1. прил.1) бессмы́сленный; неу́мный, неуме́стныймәгънәсез сөйләшү — бессмы́сленный разгово́р
сүзләрнең мәгънәсез җыелмасы — бессмы́сленный набо́р слов
мәгънәсез караш — неу́мный взгляд
2)а) неле́пый, бесце́льный; бесполе́зныймәгънәсез эш — бесполе́зное де́ло
мәгънәсез юл йөрүләр — бесце́льные пое́здки
б) груб. дура́цкиймәгънәсез сораулар бирү — задава́ть дура́цкие вопро́сы
3) бестолко́вый, непоня́тливый, неразу́мный, несообрази́тельный, тупо́й, глу́пыймәгънәсез бала — бестолко́вый ребёнок
мәгънәсез кеше — глу́пый челове́к
4) беспоря́дочный, сумбу́рныймәгънәсез төш — беспоря́дочный сон
мәгънәсез нәрсә — тараба́рщина
2. нареч.мәгънәсез ятлау — зубрёжка пренебр.
1) неу́мно, бессмы́сленно; неуме́стномәгънәсез кылану — вести́ себя́ неу́мно
2) неле́по, бесце́льно; без по́льзышәһәр буенча кирәксезгә, мәгънәсезгә йөрү — без нужды́, бесце́льно броди́ть по го́роду
3) бестолко́во, неразу́мно, глу́помәгънәсез сөйләү — бестолко́во говори́ть
•••мәгънәсез эш — марты́шкин труд
-
12 төрмә
1. сущ.тюрьма́, темни́ца; остро́г, остро́жек || тюре́мный, остро́жныйтөрмәгә утырту — посади́ть в тюрьму́
төрмәдә утыру — сиде́ть в тюрьме́
төрмә жаргоны — тюре́мный жарго́н
- төрмәгә керүтөрмә режимы — тюре́мный режи́м
••2. сущ.; кулин.; диал.төрмәдә туган — кра́йне бесцеремо́нный, бо́йкий и хи́трый (букв. роди́лся в тюрьме́)
вид пирога́; расстега́й -
13 туфраклы
прил.1) земли́стый, с при́месью земли́туфраклы ашлык — зерно́ с при́месью земли́
2) в определительных словосочет. -зёмный3) загрязнённый землёй, гли́ной ( об одежде) -
14 тыйнак
1. прил.1) скро́мный, сде́ржанный, присто́йныйтыйнак холык — скро́мный нрав
кунак булсаң тыйнак бул — (посл.) е́сли ты гость - будь сде́ржанным
2) скро́мный, непритяза́тельныйтыйнак шартларда — в непритяза́тельных усло́виях
2. нареч.тыйнак җиһазлар — скро́мная обстано́вка (ме́бель)
1) скро́мно, сде́ржанно; не хвастли́вотыйнак кылану — вести́ себя́ скро́мно, сде́ржанно
2) скро́мно, непритяза́тельнотыйнак бизәлгән бүлмә — скро́мно укра́шенная ко́мната
• -
15 тыйнаксыз
1. прил.1) нескро́мный; несде́ржанныйтыйнаксыз кеше — нескро́мный челове́к
2) невоспи́танный, недисциплини́рованныйтыйнаксыз балалар — невоспи́танные де́ти
3) непристо́йныйтыйнаксыз кыланыш — непристо́йное поведе́ние
4) неуёмный2. нареч.тыйнаксыз нәфес — неуёмная жа́дность; неуёмное жела́ние
1) нескро́мно, несде́ржаннотыйнаксыз йөренү — нескро́мно броди́ть, разгу́ливать
2) непристо́йно; распу́щеннотыйнаксыз киенү — непристо́йно одева́ться
үз-үзен тыйнаксыз тоту — вести́ себя́ развя́зно
-
16 шау-шулы
прил.1)а) шу́мный, шумли́выйшау-шулы бала — шумли́вый ребёнок
шау-шулы бәхәс — шу́мный спор
б) шу́мный, напо́лненный шу́мом, оживле́нием (день, город, дом, вечер и т. п.)2) сканда́льный; спо́рныйшау-шулы вакыйга — сканда́льный слу́чай
3) беспоко́йный, трево́жный, су́етныйшау-шулы вә мәшәкатьле көннәр — беспоко́йные и хлопотли́вые дни
шау-шулы бер чорда яшәү — жить в са́мое беспоко́йное вре́мя
-
17 караңгы
-
18 кара
1. сущ. 1) чернота, чёрное, тень 2) чернилаqara qara ― чёрные чернила
qara tabı ― чёрное пятно
2. прил. 1) чёрный, тёмный 2) вороной (о масти лошади) 3) перен.глухой, густой, дремучий 4) перен.тёмный, необразованный 5) перен.чёрный, мрачный 6) чёрно- (первая часть сложных слов), тёмно-qara mıyıqlı ― черноусый
qara tänle ― чернокожий (о неграх)
qara kük ― тёмный-синий
qara körän ― тёмно-коричневый
qara yäşel ― тёмно-зелёный
▪ qara qara sawıtı чернильница ▪ qara börlegän ежевика ▪ qara ikmäk чёрный хлеб, ржаной хлеб ▪ qara munça чёрная баня ▪ qara öy чёрная изба ▪ qara qarlığan чёрная смородина ▪ qara tänle чернокожий ▪ qara ürdäk зоол.чернуш, чернушка ▪▪ qara altın нефть, чёрное золото ▪▪ qara eçle злой, злопамятный ▪▪ qara yağarğa очернить, оклеветать кого -
19 qara
кара 1. сущ.1) чернота; чёрное; тень2) чернилаqara qara ― чёрные чернила
2. прил.qara tabı ― чёрное пятно
1) чёрный; тёмный3) перен.глухой; густой; дремучий4) перен.тёмный; необразованный5) перен.чёрный; мрачный6) чёрно- (первая часть сложных слов); тёмно-qara míıqlı ― черноусый
qara tänle ― чернокожий (о неграх)
qara kük ― тёмный-синий
qara körän ― тёмно-коричневый
qara yäşel ― тёмно-зелёный
чёрный хлеб; ржаной хлебчёрное золото; нефть▪ qara öy▪▪ qara yağarğaочернить; оклеветать кого▪▪ qara eçleзлой; злопамятный. -
20 акылга җиңел
= акыллы җиңел1) полоу́мный, дура́шливый, ненорма́льный, придуркова́тый, дуракова́тый, полупоме́шанный, слабоу́мный2) см. акылсыз 1)-2)
См. также в других словарях:
Тёмный рыцарь — У этого термина существуют и другие значения, см. Бэтмен (фильм). Тёмный рыцарь The Dark Knight … Википедия
Тёмный город (фильм, 1998) — У этого термина существуют и другие значения, см. Тёмный город. Тёмный город Dark City … Википедия
Тёмный рыцарь (фильм) — Темный рыцарь The Dark Knight Жанр триллер Режиссёр Кристофер Нолан Продюсер Эмма Томас Charles Rove … Википедия
Тёмный рыцарь (фильм, 2008) — Темный рыцарь The Dark Knight Жанр триллер Режиссёр Кристофер Нолан Продюсер Эмма Томас Charles Rove … Википедия
Тёмный город (фильм — Тёмный город (фильм, 1998) У этого термина существуют и другие значения, см. Тёмный город. Тёмный город Dark City … Википедия
Объёмный фактор — Объёмный коэффициент (Formation Volume Factor, коэффициент объёмного расширения) газа/нефти/воды отношение объёма газа/нефти/воды в пластовых условиях (в м³) к объёму газа/нефти/воды, приведённого к атмосферному давлению и температуре 20 °C … Википедия
Объёмный модуль упругости — (K) характеризует способность вещества сопротивляться всестороннему сжатию. Эта величина определяет, какое нужно приложить внешнее давление для уменьшения объёма в 2 раза. Например, у воды объёмный модуль упругости составляет около 2000 МПа … Википедия
Тёмный мир — Тёмный мир … Википедия
Тёмный рыцарь: Возрождение легенды — У этого термина существуют и другие значения, см. Бэтмен (фильм). Темный рыцарь: Возрождение легенды The Dark Knight Rises … Википедия
Василий II Васильевич Тёмный — Василий Васильевич Тёмный Великий князь Московский … Википедия
Василий Васильевич Тёмный — Великий князь Московский … Википедия