Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

via+vetus

  • 41 erro

    1.
    erro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [root er-, to go; desiderative forms, erchomai (ersk-); and Lat. (ers-o) erro, to seek to reach; hence, to wander; cf. Germ. irren; Engl. err, etc., v. Curt. Gr. Etym. p. 546 sq.].
    I.
    Neutr.
    A.
    In gen.
    1.
    Prop., to wander, to wander or stray about, to wander up and down, to rove (freq. and class.; cf.

    vagor, palor): propter te errans patria careo,

    Ter. Heaut. 2, 3, 16; cf.:

    cum vagus et exsul erraret,

    Cic. Clu. 62, 175:

    ignari hominumque locorumque Erramus vento huc et vastis fluctibus acti,

    Verg. A. 1, 333; cf. id. ib. 1, 32; 3, 200; Ov. M. 3, 175; id. F. 2, 335 et saep.:

    circum villulas nostras,

    Cic. Att. 8, 9, 3:

    pios per lucos,

    Hor. C. 3, 4, 7:

    inter audaces lupus errat agnos,

    id. ib. 3, 18, 13; cf.

    of beasts,

    id. S. 1, 8, 35; id. Epod. 2, 12; Verg. E. 1, 9; 2, 21; 6, 40; id. G. 4, 11 et saep.— Pass. impers.:

    male tum Libyae solis erratur in agris,

    Verg. G. 3, 249.—Prov.:

    in media luce errare,

    Sen. Ben. 5, 6, 3.—
    b.
    Transf., of inanimate things:

    (stellae) quae errantes et quasi vagae nominantur,

    Cic. Rep. 1, 14;

    so of the planets,

    id. N. D. 2, 20; 3, 20; id. Tusc. 1, 25, 62; Plin. 2, 6, 4, § 12; Vulg. Jud. 13; cf.

    of the motion of the stars in gen.,

    Hor. Ep. 1, 12, 17:

    Cocytus errans flumine languido,

    id. C. 2, 14, 18; cf. Verg. G. 3, 14:

    errantesque per altum Cyaneae,

    Val. Fl. 4, 561:

    hic lintres errare videres,

    Ov. F. 2, 391:

    vidi ad frontem sparsos errare capillos,

    i. e. flying about, Prop. 2, 1, 7; cf. id. 2, 22, 9:

    errantia lumina,

    i. e. moving fitfully about, Prop. 3, 14, 27 (4, 13, 27 M.); cf. Stat. Th. 10, 150:

    pulmonibus errat Ignis edax,

    i. e. spreads, runs about, Ov. M. 9, 201 et saep.—
    2.
    Trop., to wander, stray at random: ne vagari et errare cogatur oratio, Cic. de Or., 48, 209; cf.: erraus et vaga sententia (opp. stabilis certaque), id. N. D. 2, 1, 2:

    eo fit, ut errem et vager latius,

    id. Ac. 2, 20, 66:

    ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,

    id. Or. 23, 77:

    errans opinio (opp. stabilis conscientia),

    id. Fin. 2, 22, 71:

    dubiis affectibus errat,

    Ov. M. 8, 473:

    ne tuus erret honos,

    be in doubt, uncertain, id. F. 1, 468; cf. id. ib. 3, 543.— Poet., with a rel.-clause:

    erro, quam insistas viam,

    I am uncertain, in doubt, Plaut. Mil. 3, 1, 197; cf.:

    inter recens et vetus sacramentum,

    i. e. to hesitate, vacillate, Tac. H. 4, 58.—
    B.
    In partic., to miss the right way, to lose one's self, go astray (in the literal sense rarely, but in the trop. freq. and class.).
    1.
    Lit.: homo qui erranti comiter monstrat viam, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51:

    errare viā,

    Verg. A. 2, 739:

    maledictus qui errare facit caecum in itinere,

    Vulg. Deut. 27, 18.—
    2.
    Trop., to wander from the truth, to err, mistake:

    avius errat Saepe animus,

    Lucr. 3, 463; cf. id. 2, 740:

    totā erras viā,

    Ter. Eun. 2, 2, 14; cf.:

    in eo non tu quidem totà re, sed temporibus errasti,

    Cic. Phil. 2, 9 fin.:

    longe,

    Ter. Ad. 1, 1, 40; cf.

    procul,

    Sall. J. 85, 38 Kritz. N. cr.:

    errant probe,

    Plaut. Am. 3, 3, 20:

    vehementer,

    Cic. Ac. 2, 32, 103:

    valde,

    id. de Or. 2, 19, 83 et saep.:

    errare malo cum Platone quam cum istis vera sentire,

    Cic. Tusc. 1, 17, 39; cf. id. Balb. 28, 64:

    erras, si id credis,

    Ter. Heaut. 1, 1, 53; so with si, id. Hec. 4, 4, 60; Caes. B. G. 5, 41, 5; 7, 29, 2 et saep.:

    de nostris verbis errat,

    Ter. Heaut. 2, 3, 22:

    in aliqua re,

    Quint. 6, 3, 112; 10, 2, 21; 11, 1, 81 al.:

    in alteram partem,

    id. 10, 1, 26; cf.:

    in alienos fetus,

    Liv. 31, 12, 8.—Less freq. with acc. of a neutr. pronoun:

    mone, quaeso, si quid erro,

    Plaut. Most. 1, 3, 30; so with quid, Ter. And. 3, 2, 18; Quint. 2, 5, 16; 2, 3, 11; 2, 6, 6:

    hoc,

    Ter. Phorm. 5, 3, 21.— Poet. also with the acc. of a noun:

    errabant tempora,

    i. e. in chronology, Ov. F. 3, 155.— Pass. impers.:

    si fuit errandum,

    Ov. H. 7, 109:

    si nihil esset erratum,

    Quint. 6, 5, 7:

    si erratur in nomine,

    Cic. Fin. 4, 20 fin.; cf.:

    tutius circa priores erratur,

    Quint. 2, 5, 26:

    uno verbo esse erratum,

    id. 7, 3, 17. —Sometimes, in a palliative manner, of moral error, to err through mistake:

    pariter te errantem et illum sceleratissimum persequi,

    Sall. J. 102, 5; cf. id. ib. 104, 4. —Hence,
    b.
    errātum, i, n., an error, mistake, fault:

    illud de Flavio et fastis, si secus est, commune erratum est,

    Cic. Att. 6, 1, 18; cf. id. ib. 13, 44 fin.:

    cujus errato nulla venia, recte facto exigua laus proponitur,

    id. Agr. 2, 2, 5; id. Fam. 5, 20, 8:

    nullum ob totius vitae non dicam vitium, sed erratum,

    id. Clu. 48; cf. id. Lig. 1; id. Sull. 23; and in plur., id. Fam. 16, 21, 2; Sall. J. 102, 10; Ov. Pont. 2, 3, 66.—
    II.
    Act. in Aug. poets (only in part. perf.), to wander over or through:

    immensum est erratas dicere terras,

    Ov. F. 4, 573:

    ager,

    id. ib. 3, 655:

    orbis,

    Val. Fl. 4, 447:

    litora,

    Verg. A. 3, 690.
    2.
    erro, ōnis, m. [1. erro], a wanderer, vagabond, vagrant, Tib. 2, 6, 6; Ov. H. 15, 53.—Used esp. of slaves:

    ut errones aliquem cujus dicantur invenient,

    Plin. Ep. 2, 10, 5; Edict. Aedil. ap. Gell. 4, 2, 1; Dig. 21, 1, 17, § 14; 49, 16, 4 fin.; Hor. S. 2, 7, 113.—Of the queen-bee:

    dux,

    Col. 9, 10 fin. —Of the planets, Nigid. ap. Gell. 3, 10, 2; 14, 1, 11.— Of vagabond soldiers:

    nec nostros servire sinant errorribus agros,

    Verg. Dir. 70 Rib.

    Lewis & Short latin dictionary > erro

  • 42 deduco

    dē-dūco, dūxī, ductum, ere
    1) сводить, спускать вниз ( milites ex locis superioribus in campum Cs)
    d. aliquem de rostris C — увести кого-л. с трибуны
    equites (equitatum) d. in pedes Lспешить конницу
    4) опускать, зачёсывать вниз ( pectine crines O); поглаживать ( caesariem longae barbae O)
    talos ad terram d. Ptходить на пятках
    uxorem domum d. Ter — взять в жёны, жениться
    7) уводить, отводить (aliquem in carcerem Sl, exercitum ex his regionibus Cs; milites in hiberna L; navem in aliquem portum Pt); повести (classem in proelium Nep); пригонять (boves O; pecora Cs)
    8) нести, катить ( amnes deducunt undas in mare O); переносить
    d. aliquem ex possessione L (de fundo C) — изгнать кого-л. из владения
    d. coloniam C etc.основать колонию
    d. navem (in aquam) или d. navem litore V etc.спустить корабль на воду
    9) переселять, поселять ( colonos in omnes colonias totius Italiae C)
    10) вводить (aliquem in regnum, in possessionem alicujus rei T)
    12) отклонять, отвлекать (aliquem de sententia C; a tristĭtiā C; lunam cursu O или e cursu Tib; a pristĭno victu Nep)
    d. aliquem a recta via rhH. или de fide C — совратить (сбить) кого-л. с прямого пути
    13) завлекать, заманивать ( in insidias Just)
    14) скидывать, вычитать ( aliquid de summā C)
    d. de capite aliquid C — что-л. вычитать (отчислять) из капитала
    d. cibum Ter — сократить питание, поменьше кормить
    15) лишать, отнимать, удалять (corpore febres, animo curas H)
    d. alicui aliquid C etc. — лишить кого-л. чего-л.
    16) выводить, производить (originem, nomen ab aliquo PM, O etc.)
    17) приводить (d. aliquem ad consulem L; in conspectum Caesaris Cs)
    d. aliquem ad fletum C — довести кого-л. до слёз
    audi, quo rem deducam H — послушай, к чему я веду
    d. aliquem in periculum Cs — подвергнуть кого-л. опасности
    rem huc (in eum locum) deduxi, ut... Cs, C — я довёл дело до того, что...
    18) побуждать, склонять (aliquem ad eam sententiam Cs; d. aliquem, ut... L etc.)
    19) провожать (d. aliquem domum rhH.; ad forum, de domo C; corpus Alexandri in Hammonis templum Just)
    20) вытягивать, тянуть
    d. filum (fila) O, Ctlпрясть
    21) изготовлять, сочинять (mille die versūs H; d. carmen O)
    22) изображать, написать, начертить (litteram mero O; formam alicujus Sen)
    23) вовлечь, втянуть ( aliquem in bellum Just)
    deduci — попасть, впасть ( in egestatem Sen)

    Латинско-русский словарь > deduco

  • 43 floreo

    flōreo, uī, ēre (flos), blühen, in Blüte stehen, I) eig. u. bildl.: A) eig.: florent segetes, vinea, Ov.: floret arbor, Cic.: florentes ferulae, Verg.: floret terra (Ggstz. horret), Cic.: floret annus, blüht, ist voller Blüte, Ov. – B) bildl.: a) v. Lebl.: verborum vetus interit aetas, et iuvenum ritu florent modo nata virentque, erblüht u. grünt (= kommt auf), Hor.: florens vino animus, fröhlicher, Gell. – b) (wie ἀκμάζω) v. Pers.u. pers. Verhältnissen, blühen = glänzen, in glänzenden Verhältnissen leben, hoch stehen, in hohem Ansehen stehen, auf der Höhe der Macht und des Glückes stehen, sehr geachtet sein oder werden, eine bedeutende Rolle spielen, sich hervortun, floret Epicurus, Cic.: in sententiis senatoriis et in omni actione atque administratione rei publicae, Cic.: in re militari, Nep.: Ggstz., quemadmodum urbium imperiorumque, ita gentium (der Familien) nunc florere fortunam, nunc senescere, nunc interire, Vell. 2, 11, 3. – m. Abl. der Ursache, etw. im hohen Grade genießen, etw. im hohen Grade besitzen, sich einer Sache im hohen Grade zu erfreuen haben, mit etw. glänzend ausgestattet sein, an etw. Überfluß haben, aetate, in der Blüte seiner Fahre stehen, Liv.: gratiā et auctoritate, Cic.: favore, Vell.: laudibus, Cic.: acumine ingenii, Cic.: honoribus, Cic.: omnibus copiis, Cic.: famā iustitiae, Nep. Vgl. florens. – II) übtr.: A) (poet.) von etw. prangen = voll sein, tibi pampineo gravidus autumno floret ager, Verg.: mare florebat navibus, Lucr.: absol., genae florentes, auf denen die ersten Flaumen sprossen, Mart. 3, 6, 4. – B) schimmern, glänzen, florentes aere catervae, Verg.: oves nitentes aurique colore florentes, Apul.: exercitus insignibus argenteis et aureis florens Macr.: florentia lumina flammis, Lucr.: variis floret via discolor armis, Val. Flacc.: genae florent, glänzen, Stat. – C) vom Weine = (im Fasse) schäumen, Col. 12, 30, 1. Ov. fast. 5, 270. – / Partiz. Fut. akt. floriturus, Porphyr. Hor. carm. 2, 20, 6 (wo carmina sua semper floritura). Paul. Nol. (?) ep. S. Clem. in. im Spic. Solesm. 1. p. 393 Pitra (wo quod virga Aaron floritura esset). – Nbf. flōrio, īre, s. bes.

    lateinisch-deutsches > floreo

  • 44 Latium

    Latium, iī, n., I) eine Landschaft in Italien, zwischen dem Tiber u. Kampanien, mit der Weltstadt Rom, die heutige Campagna di Roma u. ein Teil der Terra di Lavoro, Varro LL. 5, 32. Mela 2, 4, 2 (2. § 59). Plin. 3, 54 sqq. Cic. Arch. 5. Hor. carm. 1, 35, 10 u.a.: seiner Ausdehnung nach zerfallend in Latium antiquum (Verg. Aen. 7, 38. Plin. 3, 56) od. vetus (Tac. ann. 4, 5), d.h. den Landstrich, der vor der Unterwerfung des latin. Bundes unter die Herrschaft der Römer die Landschaft Latium bildete u. von dem Tiber bis zum promunturium Circaeum (j. Circello) bei Anxur reichte, u. in Latium novum od. adiectum (Plin. 3, 59), d.h. die unter den Römern im Osten u. Süden hinzugefügten neuen Eroberungen (das Gebiet der Hernici, Aequi, Volsci, Aurunci) bis zum Liris. – II) meton.: 1) die Latiner, ius Latii, das latinische Recht (s. Latīnitāsno. II), Tac. – 2) = ius Latii od. Latinitas (s. d. no. II), Tac. hist. 3, 55 u.a. – Dav.: a) Latius, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, poet. = römisch, Ov. u.a. Dichter, Colum. u. Plin.: vulnera, der Römer, Ov.: forum, i.e. Romanum, wo in Rom Prozesse verhandelt wurden, Ov. – b) Latīnus, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, lingua, Cic.: sermo purus erit et Latinus, d.i. gut lateinisch = elegant, Cic. or. 79: verbum, Varro fr.: verbum (Zeitwort) minus Latinum, Hieron.: convertere in Latinum, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso vertere in Latinum, Quint.: vertere ex Graeco in Latinum, Plin. ep., od. in Latinum sermonem, Liv.: vertere orationes Latinas, Quint.: u. transferre ex Graeco in Latinum, Quint. – feriae Latinae u. bl. Latinae, die latin. Ferien, das gemeinsame Bundesfest der Latiner, an dem dem Jupiter Latialis auf dem albanischen Berge geopfert wurde, Liv. u.a.: via Latina, von der porta Latina (nahe an der porta Capena) beginnend, Liv.: Latinae coloniae, die das jus Latii (s. Latīnitās) hatten, Suet. – Compar. (vgl. Serg. expl. in Donat. 492, 7 K.), nihil conditius, nihil Latinius legi, M. Aurel. bei Fronto ep. ad M. Caes. 2, 3. p. 28, 15 N.: nihil dulcius nihilque Latinius haberemus tuis voluminibus, Hieron. epist. 58, 9: Superl., homo Latinissimus et facundissimus, Hieron. epist. 50, 2. – subst., Latīnus, ī, m., ein Latiner, Lateiner, u. Latīni, ōrum, m., die Latiner, Lateiner, d.i. α) die Einwohner in Latium, Liv. – β) die das ius Latii (s. Latīnitās) hatten, Tac.: dah. Flavia Latinae condicionis, die die Rechte einer Latinerin, nicht die einer Römerin hat, Suet. – γ) die lateinisch reden, Quint. u. Spät. – δ) Latini Iuniani, die nach der lex Iunia Norbana (i. J. 29 n. Chr.) Freigelassenen, Gaius inst. 3, 56. – Adv. Latīnē, latinisch, lateinisch, L. dicendi copia, der Reichtum lateinischer Beredsamkeit, Cic.: L. loqui, lateinisch sprechen, sowohl übh. = in latein. Sprache sprechen, Liv., als insbes., elegant-, gut-, schön (latein.) sprechen, Cic.; und (wie unser »deutsch reden«) gerade heraus-, offen sagen, Cic.: optime Latine posse, Apul.: L. reddere, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso L. transferre, Quint.: alqm L. docere, Plin. ep.: L. scire, Lateinisch verstehen, Cic., Ggstz. L. nescire, Titin. fr. u. Cic.: id nos Latine gloriosum dicimus, Plaut.: versum Graecum Latine enuntiabo, Apul.: occisum ab se Marium Latine (auf Lateinisch) clamare coepit, Frontin. – c) Latīniēnsis, e, latinisch, ager, Cic.: populus, Plin. – subst., Latiniēnsēs, ium, m., die Latiner, Cic. – d) Latiālis, e, zu Latium gehörig, latialisch, latinisch, populus, Ov.: sermo, Plin.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes (s. Latiāris), Lucan.: L. caput, poet. = aedes Iovis Latialis s. Latiāris, Lucan. – e) Latiāris, e, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, regnum, Augustin.: doctrina, Macr.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes, dem von den Römern u. Latinern gemeinschaftlich auf dem mons Albanus geopfert wurde, Cic. u.a. (s. Garatoni Cic. Mil. 31, 85): collis, Varro LL. 5, 52. – Dav.: α) Latiar, āris, n., ein Fest des Jupiter Latiaris, Cic. ad Q. fr. 2, 4. § 2. Macr. sat. 1, 16. § 16. – β) Latiāriter, Adv., lateinisch, Mart. Cap. 5. § 426 u. 6. § 574 u. § 587 Eyss. Sidon. carm. 23, 235.

    lateinisch-deutsches > Latium

  • 45 sacer

    sacer, cra, crum (sancio), einem Gotte geheiligt, gewidmet, heilig, I) adi.: A) im allg.: a) mit Dat. u. Genet.: mensis sacer manibus, Ov.: aesculus sacra Iovi, Plin.: sacrum deae pecus, Liv.: sacrum Soli id animal, Tac.: Cereri sacer Polyphoetes, Priester der Ceres, Verg.: eius partem decumam Apollini sacram esse, Liv.: m. Genet., anseres sacri Iunonis, Liv.: pietatis sacrum, Inscr.: illa insula eorum deorum sacra putatur, Cic. – übtr., pugionem magno operi sacrum, geweiht (= bestimmt), Tac. – b) absol.: sacrae aedes, Cic.: aedificia (Ggstz. aed. profana), Cic.: lucus, Curt.: signa, Cic.: litterae, die heilige Schrift, Bibel, Eccl.: ignis, Curt.: fontes, amnes, Ov.: ius (Ggstz. publicum, privatum), Quint.; vgl. iura sacerrima lecti, heiligsten, dah. unverbrüchlichsten, Ov.: foedus, Curt.: pecunia (Ggstz. p. privata), Quint.: vates (weil dem Apollo heilig), Hor.: sacra profanaque omnia polluere, Sall. – poet. v. der Gottheit selbst, Vesta, Cybele, Prop. (und bei Liv. 3, 19, 10 im Wortspiel ut sacrosancti [hochheilig] habeantur, quibus ipsi dii neque sacri [hoch] neque sancti [heilig] sunt). – üotr., heilig, ehrfurchtsvoll, ehrwürdig, lingua (des Cirero), Mart.: Maro, Mart.: memoria patris, Quint.: sacerrima eloquentia, Sen. rhet. – bes. in bezug auf den Kaiser, sacrā Caesaris aure, Mart.: occupationes, Suet.: dah. später = kaiserlich übh., constitutiones, ICt.: auditio, spät. ICt. – endlich als stehendes Beiwort gewisser Örtlichkeiten u. Ggstde., wie: sacer mons, der heilige Berg, ein alleinstehender Hügel im Sabinischen, 4 km nordöstlich von Rom, am rechten Ufer des Anio, Liv. 2, 32, 2; vgl. Fest. p. 318 (b), 20. – sacra via, die heilige Straße, eine Straße in Rom, beim sacellum Streniae beginnend, auf der Burg endigend, Cic. Planc. 17. Hor. sat. 1, 9, 1: bei Dicht. auch sacer clivus, Hor. carm. 4, 2, 35. Mart. 1, 70, 5 (s. das weitere bei Jordan Topographie Roms 1, 2. S. 274 ff.). – os sacrum, das heilige Bein (griech. ἱερον ὀστέον), als anatom. t. t., Cael. Aur. de morb. chron. 1, 4, 24. – mare sacrum, das große Weltmeer, Cael. Aur. de morb. acut. 2, 30, 162: dass. sacer Oceanus, Sen. suas. 1, 4. – B) insbes., einer unterirdischen Gottheit zur Vernichtung geweiht, ihr als Opfer verfallen, dah. verflucht, verwünscht, a) als t. t. der Religionsspr.: α) m. Dat.: eius caput Iovi (sc. Stygio) sacrum esset, altes Plebiszit bei Liv.: sac os esse certis dis, Macr. – β) absol.: eum, qui eorum cuiquam nocuerit, sacrum sanciri, Liv. – b) übtr., übh. verflucht, verwünscht, verabscheut, abscheulich, α) m. Dat.: homo, sacra res homini, Sen. ep. 95, 33. – β) absol.: ego sum sacer, scelestus, Plaut.: unus istic servus est sacerrimus, Plaut.: is intestabilis et sacer esto, Hor. – auri sacra fames, Verg.: hircus alarum, Catull.: venenum, magisches, geheimes, Val. Flacc.: passio, die Fallsucht, Epilepsie, Cael. Aur. de morb. chron. 1, 4, 60: ignis, s. īgnis.

    II) subst., sacrum, ī, n., etw. Heiliges, Geweihtes, A) der heilige, geweihte Gegenstand, das Heiligtum, a) eig.: Cloacinae sacrum, Plaut.: sacrum clepere, rapere, Cic.: sacrum (Opfer) accendere, Phaedr.: sacrum (Opfer) id Vulcano cremare, Liv. – Plur., α) die Heiligkeit, regni, der Königswürde, Nipperd. Tac. ann. 2, 27. – β) Heiligtümer, heilige Geräte u. dgl., sacra ex aedibus suis eripuisse, Cic.: sacra omnia proferre, Auct. b. Alex.: cumque suis penetralia sacris, Götterbildnissen, Penaten, Ov.: sacra in mensa penatium deorum ponere, Opfergaben, Opfer, Naev. fr.: persaepe (incedebat) velut qui Iunonis sacra ferret, oft schritt er so bedächtig einher, wie einer, der beim Junofest die heiligen Geräte trägt, Hor. sat. 1, 3, 10 sq. – b) poet. übtr., v. Dichtungen, die Heiligtümer (der Musen), sacra caelestia, Ov.: sacra Maronis, Mart.: vatum, Pers. – B) der heilige Gebrauch, die heilige, gottesdienstliche Handlung, Feier, bes. das Opfer, a) eig.: Graeco sacro, nach griech. Religionsgebrauch, Cic.: morientibus operire oculos... sacrum est, Plin.: ebenso fabacia in sacro est, Plin. – sacrum (Opfer) facere Herculi, Liv., Iunoni, Prop.: sacra facere Graeco Herculi, Liv., Iovi, Ov.: plurima sacra obire, Liv.: sacris operari, Liv.: perpetrato sacro in monte (Albano), Liv. – sollemne Apollinis sacrum (Gottesdienst), Suet.: Cereris sacrum arcanae, Hor.: u. so Plur. sacra oft übh. Gottesdienst, gottesdienstl. Feier, sacrorum religio, Cic.: sacra Orphica, Cic., Eleusina, Suet.: sacra Cereris, Cic.: sacra arcana, Hor.: Romana sacra suscipere, Liv.: ea sacra, quae maiores nostri ab exteris nationibus adscita atque arcessita coluerunt, Cic.: Romanis quoque ab eodem prodigio novemdiale sacrum susceptum est, Liv. – u. v. Privatgottesdienste der Geschlechter (gentes) u. Familien (familiae), von den Römern mit äußerster Sorgfalt bewahrt u. selbst vom Staate überwacht (so daß immer der Vermögenserbe u. der Adoptierte die sacra übernehmen mußten), sacra gentilicia (Ggstz. publica sacra), Liv.: sacra interire maiores noluerunt, Cic.: isdem uti sacris, Cic.: sacra nuptialia, Vermählungsfeierlichkeiten, Quint.: dass. sacra iugalia, Ov. – Sprichw., inter sacrum (Opfer) saxumque (Kieselstein, mit dem der Fetial das Opfertier tötete) sto, das Messer steht mir an der Kehle, Plaut. capt. 617: u. so quod ait vetus proverbium, inter sacrum ac saxum positus cruciabar, Apul. met. 11, 28. – hereditas sine sacris, eine Erbschaft ohne (mit vielen Kosten u. Mühen verknüpfte) Familiensakra = großer Vorteil ohne Kosten, -ohne Mühe, Plaut. capt. 775; trin. 484. – b) übtr., der Geheimdienst, die Mysterien = die Geheimnisse, sacra tori, Ov. – bes. der Wissenschaften, litterarum sacra colere, Quint.: sacra studiorum profanare, Tac. dial.

    / vulg. Nomin. sacrus, Not. Vatic. im Corp. gramm. ed. Keil. IV. p. 308 a. E. – arch. Nbf. nach der 3. Dekl., in der Opfersprache, in der Verbindung sacrem porcum, angef. b. Fest. p. 318 (a), 7 u. Plur. porci sacres, Plaut. Men. 289; rud. 1208. Varro r. r. 2, 1, 20 u. 2, 4, 16.

    lateinisch-deutsches > sacer

  • 46 floreo

    flōreo, uī, ēre (flos), blühen, in Blüte stehen, I) eig. u. bildl.: A) eig.: florent segetes, vinea, Ov.: floret arbor, Cic.: florentes ferulae, Verg.: floret terra (Ggstz. horret), Cic.: floret annus, blüht, ist voller Blüte, Ov. – B) bildl.: a) v. Lebl.: verborum vetus interit aetas, et iuvenum ritu florent modo nata virentque, erblüht u. grünt (= kommt auf), Hor.: florens vino animus, fröhlicher, Gell. – b) (wie ἀκμάζω) v. Pers.u. pers. Verhältnissen, blühen = glänzen, in glänzenden Verhältnissen leben, hoch stehen, in hohem Ansehen stehen, auf der Höhe der Macht und des Glückes stehen, sehr geachtet sein oder werden, eine bedeutende Rolle spielen, sich hervortun, floret Epicurus, Cic.: in sententiis senatoriis et in omni actione atque administratione rei publicae, Cic.: in re militari, Nep.: Ggstz., quemadmodum urbium imperiorumque, ita gentium (der Familien) nunc florere fortunam, nunc senescere, nunc interire, Vell. 2, 11, 3. – m. Abl. der Ursache, etw. im hohen Grade genießen, etw. im hohen Grade besitzen, sich einer Sache im hohen Grade zu erfreuen haben, mit etw. glänzend ausgestattet sein, an etw. Überfluß haben, aetate, in der Blüte seiner Fahre stehen, Liv.: gratiā et auctoritate, Cic.: favore, Vell.: laudibus, Cic.: acumine ingenii, Cic.: honoribus, Cic.: omnibus copiis, Cic.: famā iustitiae, Nep. Vgl. florens. – II) übtr.: A)
    ————
    (poet.) von etw. prangen = voll sein, tibi pampineo gravidus autumno floret ager, Verg.: mare florebat navibus, Lucr.: absol., genae florentes, auf denen die ersten Flaumen sprossen, Mart. 3, 6, 4. – B) schimmern, glänzen, florentes aere catervae, Verg.: oves nitentes aurique colore florentes, Apul.: exercitus insignibus argenteis et aureis florens Macr.: florentia lumina flammis, Lucr.: variis floret via discolor armis, Val. Flacc.: genae florent, glänzen, Stat. – C) vom Weine = (im Fasse) schäumen, Col. 12, 30, 1. Ov. fast. 5, 270. – Partiz. Fut. akt. floriturus, Porphyr. Hor. carm. 2, 20, 6 (wo carmina sua semper floritura). Paul. Nol. (?) ep. S. Clem. in. im Spic. Solesm. 1. p. 393 Pitra (wo quod virga Aaron floritura esset). – Nbf. flōrio, īre, s. bes.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > floreo

  • 47 Latium

    Latium, iī, n., I) eine Landschaft in Italien, zwischen dem Tiber u. Kampanien, mit der Weltstadt Rom, die heutige Campagna di Roma u. ein Teil der Terra di Lavoro, Varro LL. 5, 32. Mela 2, 4, 2 (2. § 59). Plin. 3, 54 sqq. Cic. Arch. 5. Hor. carm. 1, 35, 10 u.a.: seiner Ausdehnung nach zerfallend in Latium antiquum (Verg. Aen. 7, 38. Plin. 3, 56) od. vetus (Tac. ann. 4, 5), d.h. den Landstrich, der vor der Unterwerfung des latin. Bundes unter die Herrschaft der Römer die Landschaft Latium bildete u. von dem Tiber bis zum promunturium Circaeum (j. Circello) bei Anxur reichte, u. in Latium novum od. adiectum (Plin. 3, 59), d.h. die unter den Römern im Osten u. Süden hinzugefügten neuen Eroberungen (das Gebiet der Hernici, Aequi, Volsci, Aurunci) bis zum Liris. – II) meton.: 1) die Latiner, ius Latii, das latinische Recht (s. Latinitas no. II), Tac. – 2) = ius Latii od. Latinitas (s. d. no. II), Tac. hist. 3, 55 u.a. – Dav.: a) Latius, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, poet. = römisch, Ov. u.a. Dichter, Colum. u. Plin.: vulnera, der Römer, Ov.: forum, i.e. Romanum, wo in Rom Prozesse verhandelt wurden, Ov. – b) Latīnus, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, lingua, Cic.: sermo purus erit et Latinus, d.i. gut lateinisch = elegant, Cic. or. 79: verbum, Varro fr.: verbum (Zeitwort) minus Latinum, Hieron.: con-
    ————
    vertere in Latinum, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso vertere in Latinum, Quint.: vertere ex Graeco in Latinum, Plin. ep., od. in Latinum sermonem, Liv.: vertere orationes Latinas, Quint.: u. transferre ex Graeco in Latinum, Quint. – feriae Latinae u. bl. Latinae, die latin. Ferien, das gemeinsame Bundesfest der Latiner, an dem dem Jupiter Latialis auf dem albanischen Berge geopfert wurde, Liv. u.a.: via Latina, von der porta Latina (nahe an der porta Capena) beginnend, Liv.: Latinae coloniae, die das jus Latii (s. Latinitas) hatten, Suet. – Compar. (vgl. Serg. expl. in Donat. 492, 7 K.), nihil conditius, nihil Latinius legi, M. Aurel. bei Fronto ep. ad M. Caes. 2, 3. p. 28, 15 N.: nihil dulcius nihilque Latinius haberemus tuis voluminibus, Hieron. epist. 58, 9: Superl., homo Latinissimus et facundissimus, Hieron. epist. 50, 2. – subst., Latīnus, ī, m., ein Latiner, Lateiner, u. Latīni, ōrum, m., die Latiner, Lateiner, d.i. α) die Einwohner in Latium, Liv. – β) die das ius Latii (s. Latinitas) hatten, Tac.: dah. Flavia Latinae condicionis, die die Rechte einer Latinerin, nicht die einer Römerin hat, Suet. – γ) die lateinisch reden, Quint. u. Spät. – δ) Latini Iuniani, die nach der lex Iunia Norbana (i. J. 29 n. Chr.) Freigelassenen, Gaius inst. 3, 56. – Adv. Latīnē, latinisch, lateinisch, L. dicendi copia, der Reichtum lateinischer Beredsamkeit, Cic.: L. loqui, lateinisch sprechen, sowohl übh. = in
    ————
    latein. Sprache sprechen, Liv., als insbes., elegant-, gut-, schön (latein.) sprechen, Cic.; und (wie unser »deutsch reden«) gerade heraus-, offen sagen, Cic.: optime Latine posse, Apul.: L. reddere, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso L. transferre, Quint.: alqm L. docere, Plin. ep.: L. scire, Lateinisch verstehen, Cic., Ggstz. L. nescire, Titin. fr. u. Cic.: id nos Latine gloriosum dicimus, Plaut.: versum Graecum Latine enuntiabo, Apul.: occisum ab se Marium Latine (auf Lateinisch) clamare coepit, Frontin. – c) Latīniēnsis, e, latinisch, ager, Cic.: populus, Plin. – subst., Latiniēnsēs, ium, m., die Latiner, Cic. – d) Latiālis, e, zu Latium gehörig, latialisch, latinisch, populus, Ov.: sermo, Plin.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes (s. Latiaris), Lucan.: L. caput, poet. = aedes Iovis Latialis s. Latiaris, Lucan. – e) Latiāris, e, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, regnum, Augustin.: doctrina, Macr.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes, dem von den Römern u. Latinern gemeinschaftlich auf dem mons Albanus geopfert wurde, Cic. u.a. (s. Garatoni Cic. Mil. 31, 85): collis, Varro LL. 5, 52. – Dav.: α) Latiar, āris, n., ein Fest des Jupiter Latiaris, Cic. ad Q. fr. 2, 4. § 2. Macr. sat. 1, 16. § 16. – β) Latiāriter, Adv., lateinisch, Mart. Cap. 5. § 426 u. 6. § 574 u. § 587 Eyss. Sidon. carm. 23, 235.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Latium

  • 48 sacer

    sacer, cra, crum (sancio), einem Gotte geheiligt, gewidmet, heilig, I) adi.: A) im allg.: a) mit Dat. u. Genet.: mensis sacer manibus, Ov.: aesculus sacra Iovi, Plin.: sacrum deae pecus, Liv.: sacrum Soli id animal, Tac.: Cereri sacer Polyphoetes, Priester der Ceres, Verg.: eius partem decumam Apollini sacram esse, Liv.: m. Genet., anseres sacri Iunonis, Liv.: pietatis sacrum, Inscr.: illa insula eorum deorum sacra putatur, Cic. – übtr., pugionem magno operi sacrum, geweiht (= bestimmt), Tac. – b) absol.: sacrae aedes, Cic.: aedificia (Ggstz. aed. profana), Cic.: lucus, Curt.: signa, Cic.: litterae, die heilige Schrift, Bibel, Eccl.: ignis, Curt.: fontes, amnes, Ov.: ius (Ggstz. publicum, privatum), Quint.; vgl. iura sacerrima lecti, heiligsten, dah. unverbrüchlichsten, Ov.: foedus, Curt.: pecunia (Ggstz. p. privata), Quint.: vates (weil dem Apollo heilig), Hor.: sacra profanaque omnia polluere, Sall. – poet. v. der Gottheit selbst, Vesta, Cybele, Prop. (und bei Liv. 3, 19, 10 im Wortspiel ut sacrosancti [hochheilig] habeantur, quibus ipsi dii neque sacri [hoch] neque sancti [heilig] sunt). – üotr., heilig, ehrfurchtsvoll, ehrwürdig, lingua (des Cirero), Mart.: Maro, Mart.: memoria patris, Quint.: sacerrima eloquentia, Sen. rhet. – bes. in bezug auf den Kaiser, sacrā Caesaris aure, Mart.: occupationes, Suet.: dah. später = kaiserlich übh., constitutiones,
    ————
    ICt.: auditio, spät. ICt. – endlich als stehendes Beiwort gewisser Örtlichkeiten u. Ggstde., wie: sacer mons, der heilige Berg, ein alleinstehender Hügel im Sabinischen, 4 km nordöstlich von Rom, am rechten Ufer des Anio, Liv. 2, 32, 2; vgl. Fest. p. 318 (b), 20. – sacra via, die heilige Straße, eine Straße in Rom, beim sacellum Streniae beginnend, auf der Burg endigend, Cic. Planc. 17. Hor. sat. 1, 9, 1: bei Dicht. auch sacer clivus, Hor. carm. 4, 2, 35. Mart. 1, 70, 5 (s. das weitere bei Jordan Topographie Roms 1, 2. S. 274 ff.). – os sacrum, das heilige Bein (griech. ἱερον ὀστέον), als anatom. t. t., Cael. Aur. de morb. chron. 1, 4, 24. – mare sacrum, das große Weltmeer, Cael. Aur. de morb. acut. 2, 30, 162: dass. sacer Oceanus, Sen. suas. 1, 4. – B) insbes., einer unterirdischen Gottheit zur Vernichtung geweiht, ihr als Opfer verfallen, dah. verflucht, verwünscht, a) als t. t. der Religionsspr.: α) m. Dat.: eius caput Iovi (sc. Stygio) sacrum esset, altes Plebiszit bei Liv.: sac os esse certis dis, Macr. – β) absol.: eum, qui eorum cuiquam nocuerit, sacrum sanciri, Liv. – b) übtr., übh. verflucht, verwünscht, verabscheut, abscheulich, α) m. Dat.: homo, sacra res homini, Sen. ep. 95, 33. – β) absol.: ego sum sacer, scelestus, Plaut.: unus istic servus est sacerrimus, Plaut.: is intestabilis et sacer esto, Hor. – auri sacra fames, Verg.: hircus alarum, Catull.: venenum, magisches, geheimes, Val.
    ————
    Flacc.: passio, die Fallsucht, Epilepsie, Cael. Aur. de morb. chron. 1, 4, 60: ignis, s. ignis.
    II) subst., sacrum, ī, n., etw. Heiliges, Geweihtes, A) der heilige, geweihte Gegenstand, das Heiligtum, a) eig.: Cloacinae sacrum, Plaut.: sacrum clepere, rapere, Cic.: sacrum (Opfer) accendere, Phaedr.: sacrum (Opfer) id Vulcano cremare, Liv. – Plur., α) die Heiligkeit, regni, der Königswürde, Nipperd. Tac. ann. 2, 27. – β) Heiligtümer, heilige Geräte u. dgl., sacra ex aedibus suis eripuisse, Cic.: sacra omnia proferre, Auct. b. Alex.: cumque suis penetralia sacris, Götterbildnissen, Penaten, Ov.: sacra in mensa penatium deorum ponere, Opfergaben, Opfer, Naev. fr.: persaepe (incedebat) velut qui Iunonis sacra ferret, oft schritt er so bedächtig einher, wie einer, der beim Junofest die heiligen Geräte trägt, Hor. sat. 1, 3, 10 sq. – b) poet. übtr., v. Dichtungen, die Heiligtümer (der Musen), sacra caelestia, Ov.: sacra Maronis, Mart.: vatum, Pers. – B) der heilige Gebrauch, die heilige, gottesdienstliche Handlung, Feier, bes. das Opfer, a) eig.: Graeco sacro, nach griech. Religionsgebrauch, Cic.: morientibus operire oculos... sacrum est, Plin.: ebenso fabacia in sacro est, Plin. – sacrum (Opfer) facere Herculi, Liv., Iunoni, Prop.: sacra facere Graeco Herculi, Liv., Iovi, Ov.: plurima sacra obire, Liv.: sacris operari, Liv.: perpetrato sacro in monte (Albano), Liv. – sollemne Apol-
    ————
    linis sacrum (Gottesdienst), Suet.: Cereris sacrum arcanae, Hor.: u. so Plur. sacra oft übh. Gottesdienst, gottesdienstl. Feier, sacrorum religio, Cic.: sacra Orphica, Cic., Eleusina, Suet.: sacra Cereris, Cic.: sacra arcana, Hor.: Romana sacra suscipere, Liv.: ea sacra, quae maiores nostri ab exteris nationibus adscita atque arcessita coluerunt, Cic.: Romanis quoque ab eodem prodigio novemdiale sacrum susceptum est, Liv. – u. v. Privatgottesdienste der Geschlechter (gentes) u. Familien (familiae), von den Römern mit äußerster Sorgfalt bewahrt u. selbst vom Staate überwacht (so daß immer der Vermögenserbe u. der Adoptierte die sacra übernehmen mußten), sacra gentilicia (Ggstz. publica sacra), Liv.: sacra interire maiores noluerunt, Cic.: isdem uti sacris, Cic.: sacra nuptialia, Vermählungsfeierlichkeiten, Quint.: dass. sacra iugalia, Ov. – Sprichw., inter sacrum (Opfer) saxumque (Kieselstein, mit dem der Fetial das Opfertier tötete) sto, das Messer steht mir an der Kehle, Plaut. capt. 617: u. so quod ait vetus proverbium, inter sacrum ac saxum positus cruciabar, Apul. met. 11, 28. – hereditas sine sacris, eine Erbschaft ohne (mit vielen Kosten u. Mühen verknüpfte) Familiensakra = großer Vorteil ohne Kosten, -ohne Mühe, Plaut. capt. 775; trin. 484. – b) übtr., der Geheimdienst, die Mysterien = die Geheimnisse, sacra tori, Ov. – bes. der Wissenschaften, litterarum sacra
    ————
    colere, Quint.: sacra studiorum profanare, Tac. dial.
    vulg. Nomin. sacrus, Not. Vatic. im Corp. gramm. ed. Keil. IV. p. 308 a. E. – arch. Nbf. nach der 3. Dekl., in der Opfersprache, in der Verbindung sacrem porcum, angef. b. Fest. p. 318 (a), 7 u. Plur. porci sacres, Plaut. Men. 289; rud. 1208. Varro r. r. 2, 1, 20 u. 2, 4, 16.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sacer

  • 49 ā

       ā    (before consonants), ab (before vowels, h, and some consonants, esp. l, n, r, s), abs (usu. only before t and q, esp. freq. before the pron. te), old af, praep. with abl., denoting separation or departure (opp. ad).    I. Lit., in space, from, away from, out of.    A. With motion: ab urbe proficisci, Cs.: a supero mari Flaminia (est via), leads: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun: usque a mari supero Romam proficisci, all the way from; with names of cities and small islands, or with domo, home (for the simple abl; of motion, away from, not out of, a place); hence, of raising a siege, of the march of soldiers, the setting out of a fleet, etc.: oppidum ab Aeneā fugiente a Troiā conditum: ab Alesiā, Cs.: profectus ab Orico cum classe, Cs.; with names of persons or with pronouns: cum a vobis discessero: videat forte hic te a patre aliquis exiens, i. e. from his house, T.; (praegn.): a rege munera repudiare, from, sent by, N.—    B. Without motion.    1. Of separation or distance: abesse a domo paulisper maluit: tum Brutus ab Romā aberat, S.: hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat, Cs.: a foro longe abesse: procul a castris hostes in collibus constiterunt, Cs.: cum esset bellum tam prope a Siciliā; so with numerals to express distance: ex eo loco ab milibus passuum octo, eight miles distant, Cs.: ab milibus passuum minus duobus castra posuerunt, less than two miles off, Cs.; so rarely with substantives: quod tanta machinatio ab tanto spatio instrueretur, so far away, Cs.—    2. To denote a side or direction, etc., at, on, in: ab sinistrā parte nudatis castris, on the left, Cs.: ab eā parte, quā, etc., on that side, S.: Gallia Celtica attingit ab Sequanis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, Cs.: ab decumanā portā castra munita, at the main entrance, Cs.: crepuit hinc a Glycerio ostium, of the house of G., T.: (cornua) ab labris argento circumcludunt, on the edges, Cs.; hence, a fronte, in the van; a latere, on the flank; a tergo, in the rear, behind; a dextro cornu, on the right wing; a medio spatio, half way.—    II. Fig.    A. Of time.    1. Of a point of time, after: Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus, immediately after, Cs.: ab eo magistratu, after this office, S.: recens a volnere Dido, fresh from her wound, V.: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine, i. e. after leaving, L.: ab his, i. e. after these words, hereupon, O.: ab simili <*>ade domo profugus, i. e. after and in consequence of, L.—    2. Of a period of time, from, since, after: ab hora tertiā bibebatur, from the third hour: ab Sullā et Pompeio consulibus, since the consulship of: ab incenso Capitolio illum esse vigesumum annum, since, S.: augures omnes usque ab Romulo, since the time of: iam inde ab infelici pugnā ceciderant animi, from (and in consequence of), L.; hence, ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first: ab integro, anew, afresh: ab... ad, from (a time)... to: cum ab horā septimā ad vesperum pugnatum sit, Cs.; with nouns or adjectives denoting a time of life: iam inde a pueritiā, T.: a pueritiā: a pueris: iam inde ab incunabulis, L.: a parvo, from a little child, or childhood, L.: ab parvulis, Cs.—    B. In other relations.    1. To denote separation, deterring, intermitting, distinction, difference, etc., from: quo discessum animi a corpore putent esse mortem: propius abesse ab ortu: alter ab illo, next after him, V.: Aiax, heros ab Achille secundus, next in rank to, H.: impotentia animi a temperantiā dissidens: alieno a te animo fuit, estranged; so with adjj. denoting free, strange, pure, etc.: res familiaris casta a cruore civili: purum ab humano cultu solum, L.: (opoidum) vacuum ab defensoribus, Cs.: alqm pudicum servare ab omni facto, etc., II.; with substt.: impunitas ab iudicio: ab armis quies dabatur, L.; or verbs: haec a custodiis loca vacabant, Cs.—    2. To denote the agent, by: qui (Mars) saepe spoliantem iam evertit et perculit ab abiecto, by the agency of: Laudari me abs te, a laudato viro: si quid ei a Caesare gravius accidisset, at Caesar's hands, Cs.: vetus umor ab igne percaluit solis, under, O.: a populo P. imperia perferre, Cs.: equo lassus ab indomito, H.: volgo occidebantur: per quos et a quibus? by whose hands and upon whose orders? factus ab arte decor, artificial, O.: destitutus ab spe, L.; (for the sake of the metre): correptus ab ignibus, O.; (poet. with abl. of means or instr.): intumuit venter ab undā, O.—Ab with abl. of agent for the dat., to avoid ambiguity, or for emphasis: quibus (civibus) est a vobis consulendum: te a me nostrae consuetudinis monendum esse puto.—    3. To denote source, origin, extraction, from, of: Turnus ab Ariciā, L.: si ego me a M. Tullio esse dicerem: oriundi ab Sabinis, L.: dulces a fontibus undae, V.—With verbs of expecting, fearing, hoping (cf. a parte), from, on the part of: a quo quidem genere, iudices, ego numquam timui: nec ab Romanis vobis ulla est spes, you can expect nothing from the Romans, L.; (ellipt.): haec a servorum bello pericula, threatened by: quem metus a praetore Romano stimulabat, fear of what the praetor might do, L.—With verbs of paying, etc., solvere, persolvere, dare (pecuniam) ab aliquo, to pay through, by a draft on, etc.: se praetor dedit, a quaestore numeravit, quaestor a mensā publicā, by an order on the quaestor: ei legat pecuniam a filio, to be paid by his son: scribe decem (milia) a Nerio, pay by a draft on Nerius, H.; cognoscere ab aliquā re, to know or learn by means of something (but ab aliquo, from some one): id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse, Cs.; in giving an etymology: id ab re... interregnum appellatum, L.—Rarely with verbs of beginning and repeating: coepere a fame mala, L.: a se suisque orsus, Ta.—    4. With verbs of freeing from, defending, protecting, from, against: ut a proeliis quietem habuerant, L.: provincia a calamitate est defendenda: sustinere se a lapsu, L.—    5. With verbs and adjectives, to define the respect in which, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of: orba ab optimatibus contio: mons vastus ab naturā et humano cultu, S.: ne ab re sint omissiores, too neglectful of money or property, T.: posse a facundiā, in the matter of eloquence, T.; cf. with laborare, for the simple abl, in, for want of: laborare ab re frumentariā, Cs.—    6. In stating a motive, from, out of, on account of, in consequence of: patres ab honore appellati, L.: inops tum urbs ab longinquā obsidione, L.—    7. Indicating a part of the whole, of, out of: scuto ab novissimis uni militi detracto, Cs.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).—    8. Marking that to which anything belongs: qui sunt ab eā disciplinā: nostri illi a Platone et Aristotele aiunt.—    9. Of a side or party: vide ne hoc totum sit a me, makes for my view: vir ab innocentiā clementissimus, in favor of.—10. In late prose, of an office: ab epistulis, a secretary, Ta. Note. Ab is not repeated with a following pron interrog. or relat.: Arsinoën, Stratum, Naupactum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc. It is often separated from the word which it governs: a nullius umquam me tempore aut commodo: a minus bono, S.: a satis miti principio, L.—The poets join a and que, making āque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.): aque Chao, V.: aque mero, O.—In composition, ab- stands before vowels, and h, b, d, i consonant, l, n, r, s; abs- before c, q, t; b is dropped, leaving as- before p; ā- is found in āfuī, āfore ( inf fut. of absum); and au- in auferō, aufugiō.
    * * *
    I
    Ah!; (distress/regret/pity, appeal/entreaty, surprise/joy, objection/contempt)
    II
    by (agent), from (departure, cause, remote origin/time); after (reference)
    III
    ante, abb. a.

    in calendar expression a. d. = ante diem -- before the day

    Latin-English dictionary > ā

  • 50 dē-dūcō

        dē-dūcō dūxī, ductus, ere    (imper. deduc, C.; deduce, T.), to lead away, draw out, turn aside, divert, bring out, remove, drive off, draw down: atomos de viā: eum contionari conantem de rostris, drag down, Cs.: aliquem ex ultimis gentibus: summā vestem ab orā, O.: Cantando rigidas montibus ornos, V.: canendo cornua lunae, i. e. bring to light (from eclipse), O.: dominam Ditis thalamo, V.: tota carbasa malo, i. e. unfurl, O.: febrīs corpore, H.: molliunt clivos, ut elephanti deduci possent, L.: rivos, i. e. to clear out, V.: aqua Albana deducta ad utilitatem agri, conducted off: imbres deducunt Iovem, i. e. Jupiter descends in, etc., H.: crinīs pectine, to comb, O.: vela, O.: deductae est fallacia Lunae, Pr.: hunc ad militem, T.: suas vestīs umero ad pectora, O.: in mare undas, O.: alqm in conspectum (Caesaris), Cs.: ab augure deductus in arcem, L.: aliquem in carcerem, S.: mediā sulcum deducis harenā, i. e. are dragged to execution, Iu.—Of troops, to draw off, lead off, withdraw, lead, conduct, bring: nostros de valle, Cs.: ab opere legiones, Cs.: finibus Attali exercitum, L.: praesidia, Cs.: legionibus in hiberna deductis, Cs.: in aciem, L.: neque more militari vigiliae deducebantur, S.—Of colonists, to lead forth, conduct: coloni lege Iuliā Capuam deducti, Cs.: milites in colonias: triumvir coloniis deducendis, S.: illi qui initio deduxerant, the founders, N.—Of ships, to draw out (from the dock): ex navalibus eorum (navem), Cs.: Deducunt socii navīs, V.—To draw down, launch: celoces viginti, L.: neque multum abesse (navīs) ab eo, quin paucis diebus deduci possent, Cs.: navīs litore, V.: carinas, O.: deducendus in mare, set adrift, Iu. — To bring into port: navīs in portum, Cs.—In weaving, to draw out, spin out: pollice filum, O.: fila, Ct.: stamina colo, Tb.—Poet.: vetus in tela deducitur argumentum, is interwoven, O. — Of personal attendance, in gen., to lead, conduct, escort, accompany: te domum: me de domo: deducendi sui causā populum de foro abducere, L.: quem luna solet deducere, Iu.: deducam, will be his escort, H. — To conduct a young man to a public teacher: a patre deductus ad Scaevolam.—Of a bride, to lead, conduct (to her husband): uni nuptam, ad quem virgo deducta sit, L.: domum in cubiculum, to take home, T.: quo primum virgo quaeque deducta est, Cs.—To lead in procession, conduct, show: deduci superbo triumpho, H.—In law, to eject, exclude, put out of possession (a claimant of land): ut aut ipse Tullium deduceret aut ab eo deduceretur: de fundo deduci.—To expel, exclude: alqm ex possessione, L.—To summon, bring (as a witness): ad hoc iudicium.—To take away, subtract, withdraw, deduct, diminish: cibum, T.: addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fiat: de capite, quod usuris pernumeratum est, L.— Fig., to bring down, lead away, divert, withdraw, bring, lead, derive, deduce, reduce: alqm de animi lenitate: alqm de fide: me a verā accusatione: mos unde deductus, derived, H.: nomen ab Anco, O.: alqm ad fletum: rem ad arma, Cs.: ad humum maerore, bows, H.: ad sua flagra Quirites, subdue under, Iu.: in eum casum deduci, Cs.: rem in controversiam, Cs.: rem huc, ut, etc., Cs.: audi, quo rem deducam, what I have in view, H.: Aeolium carmen ad Italos modos, transfer, H.: in patriam deducere musas, V.—To mislead, seduce, entice, induce, bring, instigate: adulescentibus oratione deductis, Cs.: a quibus (inimicis) deductus, Cs.—To spin out, string out, compose (poet.): tenui deducta poëmata filo, H.: mille die versūs, H.: nihil expositum, Iu: carmen in actūs, H. — To remove, expel, cure: corpore febrīs, H.: haec (vitia) deducuntur de corpore, i. e. men try to remove.

    Latin-English dictionary > dē-dūcō

  • 51 deduco

    dē-dūco, xi, ctum ( imper.:

    deduc,

    Cic. Rep. 1, 21, 34;

    old form, deduce,

    Ter. Eun. 3, 3, 32), 3, v. a., to lead or bring away, to lead, fetch, bring or draw down (for syn. cf.: duco, comitor, prosequor, persequor, stipo, sequor, consequor—freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    a.
    Not designating a limit:

    atomos de via,

    to turn from a straight course, Cic. Fat. 9, 18:

    eum concionari conantem de rostris,

    Caes. B. C. 3, 21, 3:

    pedes de lecto,

    Plaut. Curc. 2, 3, 82:

    suos clam ex agris,

    Caes. B. G. 4, 30 fin.; so,

    aliquem ex ultimis gentibus,

    Cic. Phil. 13, 13:

    lunam e curru,

    Tib. 1, 8, 21; cf.

    the foll.: summā vestem deduxit ab orā,

    Ov. M. 3, 480:

    cantando rigidas deducere montibus ornos,

    Verg. E. 6, 71: lunam caelo id. ib. 8, 69; cf.:

    lunam cursu,

    Ov. H. 6, 85:

    hunc caelo,

    id. F. 3, 317:

    dominam Ditis thalamo,

    Verg. A. 6, 397:

    tota carbasa malo,

    i. e. to spread, unfurl, by letting down, Ov. M. 11, 477; cf.

    the foll.: febres corpore,

    Hor. Ep. 1, 2, 48:

    inde boves,

    Ov. M. 6, 322:

    transfuga duci se ad consules jubet deductusque traditurum urbem promittit,

    Liv. 9, 24:

    Ubiis imperat, ut pecora deducant suaque omnia ex agris in oppida conferant,

    Caes. B. G. 6, 10, 2; cf. Liv. 21, 37: rivos, i. e. to clear out, cleanse ( = detergere, Macr. Sat. 3, 3; Col. 2, 22, 3), Verg. G. 1, 269 Heyne ad loc.; cf.:

    aqua Albana deducta ad utilitatem agri suburbani,

    conducted off, Cic. Div. 2, 32, 69, and v. the foll.:

    lunam,

    Prop. 1, 1, 19; cf.

    Jovem,

    the sun, Hor. Epod. 13, 2:

    crines pectine,

    to comb, Ov. M. 4, 311; cf.:

    caesariem barbae dextrā,

    id. ib. 15, 656:

    vela,

    id. ib. 3, 663:

    sive aliquis molli deducit candida gestu Brachia,

    moves, Prop. 2, 22 (3, 15), 5 (al. diducit); imitated by Stat. Silv. 3, 5, 66 (al. diducit) et saep.—
    b.
    Stating the limit:

    cito hunc deduc ad militem,

    Ter. Eun. 3, 3, 32:

    aliquem ad aliquem,

    id. ib. 4, 4, 10; Cic. Lael. 1; Caes. B. G. 7, 28 fin.; id. B. C. 1, 18, 3; Sall. J. 113 fin. et saep.:

    juvenem ad altos currus,

    Ov. M. 2, 106:

    suas vestes humero ad pectora,

    Ov. M. 6, 405; cf.:

    manum ad imum ventrem,

    Quint. 11, 3, 112 et saep.:

    impedimenta in proximum collem,

    Caes. B. G. 7, 68, 2:

    aquam in vias,

    Cato R. R. 155; Ov. M. 1, 582:

    aliquem in conspectum (Caesaris),

    Caes. B. C. 1, 22, 2:

    aliquem in arcem,

    Liv. 1, 18; id. 1, 58:

    aliquem in carcerem,

    Sall. C. 55:

    in arenam,

    Suet. Calig. 35: levis deducet pondere fratres, will bring down (the scale), Grat. Cyn. 292. —
    B.
    In partic.
    I.
    Milit. t. t., to draw off, lead off, withdraw troops from a place; to lead, conduct, bring to a place: praesidia de locis, Sisenna ap. Non. 289, 15; so with de, Plaut. Am. 1, 1, 60; Caes. B. G. 5, 51, 2; Cic. Att. 7, 14 al.:

    exercitum ex his regionibus,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so with ex, id. ib. 7, 87, 4 fin.; 7, 81 fin.; id. B. C. 1, 12, 3 al.:

    legionem ab opere,

    id. ib. 3, 69; so with ab, id. ib. 2, 26, 3; Liv. 34, 35 al.:

    deducta Orico legione,

    Caes. B. C. 3, 34:

    exercitum finibus Attali,

    Liv. 32, 27: deducto exercitu, Caes. B. G. 6, 43, 3; 7, 20, 11; id. B. C. 3, 39 al.; cf. Oud. ad Caes. B. G. 2, 33, 2:

    milites ad Ciceronem,

    Caes. B. G. 5, 27, 9:

    tres in arcem cohortes praesidio,

    id. B. C. 3, 19, 5:

    a Flacco inter ceteros, quos virtutis causa secum ex provincia ad triumphum deducebat, deductus sum,

    Liv. 42, 34:

    copias ex locis superioribus in campum deducit,

    Caes. B. C. 2, 40 fin.:

    legionibus in hiberna deductis,

    id. B. G. 2, 35, 3; so,

    in hiberna,

    Liv. 26, 20; 43, 9:

    in interiorem Galliam,

    Caes. B. G. 2, 2; cf.

    in Menapios,

    id. ib. 4, 22, 5:

    in proxima municipia,

    id. B. C. 1, 32:

    in hiberna in Sequanos,

    id. B. G. 1, 54, 2:

    in aciem,

    Liv. 3, 62:

    praesidia eo,

    Caes. B. C. 2, 18, 5:

    neque more militari vigiliae deducebantur,

    Sall. Jug. 44, 5; id. C. 59, 1. —
    2.
    Pub. law t. t., to lead forth, conduct a colony to a place:

    coloni, qui lege Julia Capuam deducti erant,

    Caes. B. C. 1, 14, 4; cf. Suet. Caes. 81:

    colonos in aliquem locum,

    id. ib. 28:

    coloniam in aliquem locum,

    Cic. Rep. 2, 3; 2, 4; Liv. 10, 1; 10, 13; 34, 45 (repeatedly); Suet. Tib. 4 al.:

    Aquileia colonia Latina eo anno in agro Gallorum est deducta,

    Liv. 40, 34; cf.:

    in colonia Capua deducti,

    Suet. Caes. 81:

    ut emantur agri a privatis, quo plebs publice deducatur,

    Cic. Agr. 2, 25; cf. id. ib. 2, 26;

    2, 34, 92: triumvir coloniis deducendis,

    Sall. J. 42; cf. Liv. 9, 46; 9, 28; Suet. Aug. 46 al.— Absol.:

    deductis olim et nobiscum per conubium sociatis, haec patria est,

    Tac. H. 4, 65. —
    3.
    Nautical t. t.
    a.
    To draw out a ship from the docks:

    ex navalibus eorum unam (navem) deducit,

    Caes. B. C. 2, 3, 2:

    deducunt socii naves,

    Verg. A. 3, 71.—Hence far more freq. meton., like the Gr. kathelkein, to draw down a ship from the stocks into the sea; to launch, Liv. 21, 17; 41, 9; Caes. B. G. 7, 60:

    neque multum abesse (naves) ab eo, quin paucis diebus deduci possent,

    id. ib. 5, 2, 2:

    naves,

    id. ib. 5, 23, 2:

    classem,

    Liv. 36, 41 al.:

    naves litore,

    Verg. A. 4, 398:

    carinas,

    Ov. M. 6, 144; 8, 104 et saep.—
    b.
    Rarely for subducere and the Gr. katagein, to draw a ship into port:

    onerarias naves in portum deducunt,

    Caes. B. C. 1, 36, 2:

    in portum,

    Petr. 101, 8.—
    4.
    Weavers' t. t., to draw out, spin out the thread, yarn:

    dextera tum leviter deducens fila, Catull. 64, 313: filum,

    Ov. M. 4, 36; id. Am. 1, 14, 7; id. H. 9, 77.—Hence, meton., to prepare a web, to weave:

    vetus in tela deducitur argumentum,

    is interwoven, represented in weaving, Ov. M. 6, 69.—
    5.
    t. t. of common life, to lead out, conduct, escort, accompany a person out of the house, as a mark of respect or for protection:

    haec ipsa sunt honorabilia... assurgi, deduci, reduci,

    Cic. de Sen. 18, 63:

    cum magna multitudo optimorum virorum et civium me de domo deduceret,

    id. Fam. 10, 12, 2; Suet. Aug. 29:

    ne deducendi sui causa populum de foro abduceret,

    Liv. 23, 23 fin.; cf. Tac. A. 3, 14:

    a quibus (sc. equitibus Rom.) si domus nostra celebratur, si interdum ad forum deducimur, etc.,

    Cic. Mur. 34.—
    b.
    Esp., to conduct a young man to a public teacher:

    dicam hunc a patre continuo ad me esse deductum,

    Cic. Cael. 4, 9; id. Lael. 1, 1; Tac. Dial. 34; Quint. 12, 11, 6; cf. ephebum in gymnasium, Petron. 85, 3.—
    c.
    Aliquam alicui, ad aliquem, to lead, conduct a bride (from her father's house) to her husband (cf. denubo):

    bona uxor si ea deducta est usquam cuiquam gentium,

    Plaut. Mil. 3, 1, 90; cf.

    Catull. 68, 143: virginem juveni marito,

    Tib. 3, 4, 31:

    uni nuptam, ad quem virgo deducta sit,

    Liv. 10, 23:

    nullo exemplo deductae in domum patrui fratris filiae,

    Tac. A. 12, 5; so,

    in domum,

    id. ib. 14, 63; so of the bridegroom himself, to take home the bride:

    domum in cubiculum,

    Ter. Ad. 4, 5, 60:

    uxorem domum,

    id. Hec. 1, 2, 60:

    quo primum virgo quaeque deducta est,

    Caes. B. G. 5, 14 fin.—Absol.:

    eas velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse,

    Liv. 42, 12, 4; cf. Prop. 4 (5), 3, 13.—
    (β).
    In a dishonorable sense, to bring one a concubine, Plaut. Casin. 2, 8, 36; Cic. Verr. 2, 3, 34; Suet. Calig. 25; id. Caes. 50; id. Ner. 28; cf. also the foll., no. 7.—
    d.
    To lead about in a public procession, Suet. Tib. 17 fin.:

    invidens privata deduci superbo non humilis mulier triumpho,

    Hor. Od. 1, 37, 31:

    tensas,

    Suet. Aug. 43; id. Vesp. 5.—
    e.
    Hence, to drive out, expel = expellere: Arsinoen ex regno, Auct. B. [p. 527] Alex. 33:

    ex possessione,

    Liv. 34, 58, 6. —
    6.
    Jurid. t. t.
    a.
    Aliquem de fundo, to lead away a person from a disputed possession in the presence of witnesses (with or without force: the latter moribus, the former vi solida), in order to procure him the right of action (this was a symbolic procedure preparatory to an action): appellat Fabius, ut aut ipse Tullium deduceret aut ab eo deduceretur. Dicit deducturum se Tullius, etc., Cic. pro Tull. Fragm. § 20; id. Agr. 2, 26, 68;

    placuit Caecinae constituere, quo die in rem praesentem veniretur, et de fundo Caecina moribus deduceretur, etc.,

    id. Caecin. 7, 20.—
    b.
    To bring before a tribunal as a witness:

    multi boni ad hoc judicium deducti non sunt,

    Cic. Flac. 4, 9.—
    c.
    To bring to trial:

    lis ad forum deducta est,

    Phaedr. 3, 13, 3. —
    7.
    With the accessory idea of diminution, to withdraw, deduct, subtract, diminish:

    cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23. And as a mercantile t. t.:

    addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fiat,

    Cic. Off. 1, 18, 59:

    ut centum nummi deducerentur,

    id. Leg. 2, 21, 53; cf. Cato R. R. 144 sq.:

    de capite deducite, quod usuris pernumeratum est,

    Liv. 6, 15; cf. Suet. Caes. 42 et saep.—Hence in a double sense: Tertia deducta est (in allusion to the meaning, no. 5, c. b), Suet. Caes. 50; cf. the same account in Macr. S. 2, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bring down, bring or lead away, withdraw, bring, lead: quare, si placet, deduc orationem tuam de coelo ad haec citeriora, Cic. Fragm. ap. Non. 85, 20, and 289, 9:

    licet enim contrahere universitatem generis humani, eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere in singulos,

    id. N. D. 2, 65 fin.:

    aliquem de animi lenitate,

    id. Cat. 2, 13; cf.:

    aliquem de animi pravitate,

    Q. Cic. Pet. Cons. 10 fin.:

    aliquem de sententia,

    Cic. Brut. 25 fin.:

    aliquem de fide,

    id. Verr. 1, 9, 25 et saep.:

    perterritos a timore,

    id. N. D. 2, 59, 148:

    aliquem a tristitia, ab acerbitate,

    id. de Or. 2, 83 fin.:

    aliquem ab humanitate, a pietate, a religione,

    id. Verr. 2, 4, 6 (for which, shortly before, abducere):

    aliquem a vera accusatione,

    id. ib. 2, 1, 6 fin.; id. Fam. 1, 1, 2 et saep.:

    voluntates impellere quo velit, unde autem velit deducere,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    mos unde deductus,

    derived, Hor. Od. 4, 4, 19; cf.:

    nomen ab Anco,

    Ov. F. 6, 803:

    quae tandem ea est disciplina, ad quam me deducas,

    Cic. Acad. 2, 36:

    aliquem ad fletum misericordiamque,

    id. de Or. 2, 45, 189:

    aliquem ad eam sententiam,

    Caes. B. G. 2, 10, 5; 6, 10, 2:

    rem ad arma,

    id. B. C. 1, 4 fin.; cf.:

    rem ad otium,

    id. ib. 1, 5 fin.:

    plura argumenta ad unum effectum,

    Quint. 9, 2, 103 et saep.:

    quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset (Aeduos),

    Caes. B. G. 7, 54, 3; so,

    aliquem in eum casum,

    id. ib. 2, 31, 6:

    aliquem in periculum,

    id. ib. 7, 50, 4: Quint. 4, 2, 12; cf.:

    rem in summum periculum,

    Caes. B. G. 5, 31; id. B. C. 1, 19, 3:

    rem in controversiam,

    id. B. G. 7, 63, 5:

    aliquem in causam,

    Liv. 36, 5:

    in societatem belli,

    id. 36, 7 et saep.:

    huc jam deduxerat rem, ut, etc.,

    Caes. B. C. 1, 62; so,

    rem huc, ut, etc.,

    id. ib. 1, 86, 3:

    deduxisti totam hanc rem in duo genera solum causarum, caetera innumerabilia exercitationi reliquisti,

    have brought, reduced, Cic. de Or. 2, 17, 71; id. Cat. 2, 2, 4; cf.:

    rem in eum locum, ut, etc.,

    id. Fam. 16, 12:

    quem in locum,

    id. ib. 4, 2, 3:

    ergo huc universa causa deducitur, utrum, etc.,

    id. Rosc. Com. 12, 34:

    rerum divisio in duos articulos deducitur,

    Gai. Inst. 2, 2:

    audi, quo rem deducam,

    what I aim at, what I have in view, to what conclusion I will bring the matter, Hor. S. 1, 1, 15:

    Aeolium carmen ad Italos modos,

    transfer, transplant, id. Od. 3, 30, 14; cf.:

    in patriam deducere musas,

    Verg. G. 3, 10. —
    B.
    In partic.
    1.
    To mislead, seduce, entice, induce, bring one to an opinion (rare):

    adolescentibus et oratione magistratus et praemio deductis,

    Caes. B. G. 7, 37, 6; id. B. C. 1, 7, 1:

    sibi esse facile, Seuthen regem Thracum deducere, ut, etc.,

    Nep. Alcib. 8:

    aliquem vero,

    from the truth, Lucr. 1, 370.—
    2.
    To spin out a literary composition, like a thread, i. e. to elaborate, prepare, compose ( poet., and in post-Aug. prose):

    tenui deducta poëmata filo,

    Hor. Ep. 2, 1, 225:

    mille die versus,

    id. Sat. 2, 1, 4; Ov. Pont. 1, 5, 13:

    carmina,

    id. Tr. 1, 1, 39; cf. id. ib. 5, 1, 71: nihil expositum, Juv. 7, 54:

    commentarios,

    Quint. 3, 6, 59:

    oratio deducta atque circumlata,

    finely spun out, id. 4, 1, 60 al.:

    primaque ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen,

    Ov. M. 1, 3; cf. id. Tr. 2, 560; Hor. A. P. 129:

    opus,

    Manil. 1, 3. —
    3.
    (Another figure borrowed from spinning.) To make finer, thinner, weaker; to attenuate: vocem deducas oportet, ut mulieris videantur verba, Pompon. ap. Macr. Sat. 6, 4: "Odusseus" ad "Ulixem" deductus est, Quint. 1, 4, 16; cf. P. a. B.—
    4.
    To derive (of the origin of words):

    nomen Christianorum a Christo deducitur,

    Tert. adv. Marc. 4, 14;

    id. de Virg. vel. 5: diximus nomen religionis a vinculo pietatis esse deductum,

    Lact. 4, 28, 12; cf.:

    sed et Pharnacion (cognominatur) a Pharnace rege deductum,

    Plin. 25, 4, 14, § 33.—
    5.
    To remove, cure, of physical evils:

    brassica de capite omnia deducet et sanum faciet,

    Cato R. R. 157, 6:

    corpore febres, animo curas,

    Hor. Ep. 1, 2, 48; Cic. Fin. 5, 17, 47.—
    6.
    To bring down (late Lat.):

    deducis ad inferos,

    i. e. to death, Vulg. Tobiae, 13, 2; id. Gen. 42, 38; id. 1 Reg. 2, 6.—
    7.
    Law t. t., to withhold:

    cum in mancipanda proprietate (usus fructus) deducatur,

    Gai. Inst. 2, 33.—Hence,

    Lewis & Short latin dictionary > deduco

  • 52 Latinienses

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latinienses

  • 53 Latinum

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latinum

  • 54 Latium

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latium

  • 55 Latius

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latius

См. также в других словарях:

  • Vetus Salina —  Karte mit allen Koordinaten: OSM, Google oder Bing …   Deutsch Wikipedia

  • Via Aurelia — Das römische Straßennetz – Die Via Aurelia in gelb Die Via Aurelia (deutsch Aurelische Straße) ist eine Römerstraße, die der Censor Gaius Aurelius Cotta im Jahr 241 v. Chr. in Auftrag gab. Sie verlief im Endausbau von Rom aus die Küste entlang… …   Deutsch Wikipedia

  • Via Tiburtina — Voie Tiburtine La via Tiburtina, en rose sur la carte (rouge=via Salaria, bleu=via Flaminia) …   Wikipédia en Français

  • Via Tiburtina Valeria — Voie Valérienne La voie Valérienne sur une carte du Latium antique (1886, G. Droysens Allgemeiner Historischer Handatlas) …   Wikipédia en Français

  • Via Valeria — Voie Valérienne La voie Valérienne sur une carte du Latium antique (1886, G. Droysens Allgemeiner Historischer Handatlas) …   Wikipédia en Français

  • Via Valeria (Sicile) — Voie Valérienne La voie Valérienne sur une carte du Latium antique (1886, G. Droysens Allgemeiner Historischer Handatlas) …   Wikipédia en Français

  • Forum Vetus — Forum Romanum Forum Romanum …   Wikipédia en Français

  • Roman military confederation — The Roman military confederation (or confederacy or commonwealth ) is a term devised by modern historians to denote the Roman Republic s system of military alliances with the tribes and city states of the Italian peninsula prior to the Social War …   Wikipedia

  • Marcische Wasserleitung — Aqua Marcia Baujahr 144 140 v. Chr. Länge 91 km Quellgebiet Tal des Aniene bei Marano Equo Höhe der Quelle über NN 318 m Höhe in Rom 59 m Querschnitt im …   Deutsch Wikipedia

  • Rom [1] — Rom (Roma, a. Geogr. u. Topogr.), Stadt in Latium in Unteritalien, am linken u. zum Theil am rechten Ufer des Tibris auf sieben (od. vielmehr 10) Hügeln gebaut, daher die Siebenhügelstadt (Roma septicollis). Nach der Sage wurde R. 754 od. 753 v.… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Acueductos de Roma — Roma, vía Apia, Parco degli Acquedotti. Los romanos construyeron numerosos acueductos (latín aquaeductūs, sing. aquaeductus) para proporcionar agua a las ciudades y los lugares industriales. Estos acueductos estaban entre los mayores logros de… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»