-
21 hug-sótt
f. sickness of mind, care, anxiety, concern, Bret. 24, Str. 4, Róm. 297, Mar. -
22 hyggja
I)(hygg, hugða, hugðr and hugaðr), v.1) to think, believe;hugðu þó mjök sér hvárir-tveggju, they were of different opinions;2) to guess;fár hyggr þegjanda þörf, few can guess the needs of him that is silent;3) to intend, purpose (sóknargögn þau, er hann hugði fram at fœra);mæla fagrt, ok flátt hyggja, to speak fair and mean false;mæla hugat (af hugðu), to speak sincerely;4) hyggja e-m e-t, to intend a thing for one, to have in store for one (þóttist þann vita, at honum mundi slíkr kostr hugaðr);hyggja e-m vel, to be well disposed towards a person;hyggja e-u illa, to be ill pleased with;ok munu þau vel hyggja ( they will be glad), er þau hafa akrinn;5) with preps.:hyggja af e-u, to leave off thinking about, forget or drop (hyggja af harmi, heimsku);hyggja af um leitina, to give up the search;hyggja at e-u, to attend to, mind, look at;konungr hugði vandliga at manninum, the king looked closely at the man;hyggja á e-t, to think of (hyggja á flótta);ef hann á grið hygði, if he thought of any breach of faith;hyggja fyrir e-u, to look to, take heed to (hygg nú svá fyrir hag þínum);hyggja til e-s, to look forward to with pleasure, etc. (hversu hyggr þú til at deyja? gott hygg ek til bana míns);hyggja um e-t, to think about a thing;hyggja um með e-m, to deliberate with one about a thing;6) refl., hyggjast, to think;hyggst þú betr gøra munu? thinkst thou thou canst do it better? hyggjast fyrir, to hesitate;hyggst vætr hvatr fyrir, a valiant man flinches for nought.f. thought, mind, opinion.* * *u, f. thought, mind, opinion; h. ok hugleiðing, MS. 4. 7; at sinni hyggju, N. G. L. ii. 173; Guðleg h., Róm. 308: understanding, mannleg h., Stj.; fyrr fullkominn at hyggju en vetra-tölu, Ld. 18: á-hyggja, care, anxiety; fyrir-h., forethought; van-h., want of forethought; um-hyggja, concern.COMPDS: hyggjulauss, hyggjuleysi. -
23 koma
* * *I)(kem; kom or kvam, kómum or kvamúm; kominn), v.1) to come (litlu síðarr kómu Finnar aptr heim);2) to come, arrive (bréf kómu frá Skúla jarli);kom svá, at (it came to pass, that) Bárði var heitit meyjunni;3) with dat. of the object, to make to come, to take, bring, carry, etc.;hann skyldi koma Þór í Geirröðargarða, he should make Th. come to G.;hann kom Þórhaddi heilum yfir ána, he brought Th. safe across the river;koma e-m í hel, to put one to death;koma e-m til falls, to make one fall;koma e-m í sætt við e-n, to reconcile one with another;koma sér vel hjá e-m, to bring oneself into favour with, be agreeable to (þeir kómu sér vel við alla);koma e-u til leiðar (til vegar), to effect, bring about;koma orðum við e-n, to speak with a person (hann gørði sik svá reiðan, at ekki mátti orðum við hann koma);4) with preps.:koma e-u af sér, to get rid of (allt mun ek til vinna at koma af mér yðvarri reiði);koma e-u af, to abolish (Þvi hafði eigi orðit af komitmeði öllu);koma at e-m, to come upon one (kómu þessir at honum fyrir Sjólandi með tveim skipum);koma at hendi, to happen (mikill vandi er kominn at hendi);impers., Gunnarr játaði því, en þá er at kom, vildi hann eigi, G. agreed to it, but when it came to the point he would not;koma at e-u, to come at, regain, recover (koma at hamri);koma sér at e-u, to bring oneself to (Þ. kom sér ekki at því);koma á e-t, to come on, hit (höggit kom á lærit);koma e-u á, to bring about, effect (máttu þeir øngum flutningum á koma);koma kristni (dat.) á England, to christianize E.;koma fram, to come forth, appear, emerge (sigldi E. suðr með landi ok kom fram í Danmörk); to be produced, brought forward (nú mun pat fram koma sem ek sagða);koma e-u fram, to bring about, effect (koma fram hefndum);koma fyrir e-t, to be an equivalent for (fyrir víg Hjartar skyldi koma víg Kols);allt mun koma fyrir eitt, it will all come to the same;koma fyrir ekki, to come to naught, be of no avail;e-m þykkir fyrir ván komit, at, one thinks it past all hope, that;koma e-u fyrir, to destroy (hann kom hverjum hesti fyrir);koma í e-t, to come into, enter;mál koma í dóm, suits are brought up for judgement;koma niðr, to come down;hann reyndi eptir, hvar G. væri niðr kominn, what had become of G.;kom þar niðr tal hennar, at hon sagði honum, hversu, the end of her talk was, that she told him how koma;koma hart niðr, to pay dearly for it (ek hafða illa til gört, enda kom ek hart niðr);koma saman, to come together, gather (er saman kom liðit); to agree;þat kom saman (or ásamt) með þeim, they agreed on it;impers., kom þeim vel saman (ásamt), they agreed well;koma e-u saman, to bring about, effect;koma saman sættum með e-m, to reconcile them;koma til e-s, to come to a person or place (jarlinn kom með allan her sinn til Dyflinnar);koma till ríkis, to come to, or succeed to, the throne;koma til e-s, to cause: þat kemr til þess, at, the reason is, that; to help, avail: koma til lítils, to come to little, be of small avail (= koma fyrir lítit); to concern: þetta mál kemr ekki til þín, this quarrel is no business of thine; þat er til mín kemr, so far as I am concerned; to mean, signify (Þ. kvezk skilja, hvar orð hans kómu til); to be of value: sverð þat, er til kom mörk gulls, that was worth a ‘mark’ of gold; mikit þykkir til e-s koma, one is much thought of, is thought to be of great importance;koma til, to be born;koma e-m undan, to help one to escape;koma undir e-n, to come unto one;ef undir oss skal koma kjörit, if we are to choose;koma e-m undir, to get one down, overcome one;koma upp, to come up;tungl kemr upp, the moon rises;eldr kom upp, fire broke out;kom þá upp af tali þeirra, at, the end of their talk was, that; to come out, become known (kom þat þá upp, at hann hafði beðit hennar);koma e-u upp, to open (kerling tekr hörpuna ok vildi upp koma);hann mátti lengi eigi orði upp koma, it was long before he could utter a word;koma við e-t, to touch (komit var við hurðina);þeir kómu við sker, they struck on a reef;hann kemr við margar sögur, he appears in many sagas; to be added to (koma þær nætr við hinar fyrri);koma við, to fit, be convenient, suit;koma e-u við, to employ, make use of (ek mátta eigi boganum við koma); hann kom því við (he brought about), at engi skyldi fara með vápn; urðu þeir at flýja sem því kómu við, all fled that could;koma sér við, to bring about, effect, be able to do (ek mun veita þér slíkt lið sem ek má mér við koma); to behave (hversu hann kom sér við í þessum málum);koma yfir, to pass over (hvert kveld, er yfir kom);5) refl., komast;* * *u, f. = kváma, arrival, komu-maðr, m. a guest. -
24 MÁL
* * *I)n.1) speech, faculty of speech (þrøngdi svá sóttarfari konungs, at hann misti málsins);þau hafa ekki mál, they are dumb;2) language, tongue;norrønt mál, the Norse tongue;3) speech, speaking (hvárt er Flosi svá nær, at hann megi heyra mál mitt);4) colloquy, talk, speech;koma á mál (or at máli) við e-n, to come to talk with, speak to;finna (hitta) e-n at máli, to obtain speech with;krefja e-n máls, to ask an interview with;leita mills við e-n (spyrja e-n máls, mæla mál of e-m), to broach a subject to one;bera mál á e-t, hafa e-t á (or at) máli, to speak (talk) of (allir menn höfðu á máli, hversu fríðr maðr hann var);lúka sínu máli, to end one’s speech;þat er mál manna, at, people say that;5) tale, story;nú er þar til máls at taka, now it must be told;6) saw, saying;fornt (fornkveðit) mál er, at, it is an old saw that;7) diction, construction of sentences;8) sentence;tvau mál, two sentences;fullt mál, a full period;9) suit, action, cause;hefja mál á hendr e-m, to bring an action against one;búa mál, to prepare a suit;sœkja mál, to prosecute;10) stipulation, agreement (ek vil halda mil við hann þan, sem mælt vóru);lauss allra mála, free of all stipulations;11) case, matter, affair (þetta mál var við Jórunni rœtt);svá er mál með vexti, the matter stands thus;var þat annat mál, another matter;miðla mál, to mediate;tillagagóðr inna stœrri mála, a good counsellor in great matters;hafa sitt mál, to have one’s own way, have one’s will (honum eirir illa, of hann hefir eigi sitt mál);hafa mikit til síns máls, to have much in support of one’s case;e-t skiptir miklu (litlu) máli, it is of great (small) importance;12) three months (mál ok misseri).n.1) measure (fimm álna er hátt mál hans);leggja, bera mál við e-t, to measure (hann lagði mál við öll in stœrstu tré);2) time, high time (mál er upp at standa);sagði, at þá var mið nótt ók at enn væri mál at sofa, and still time to sleep;3) meal;í eitt mál, at einu máli, for one single meal;deila mat at málum, to deal out food at each meal.n. inlaid ornaments (on the hilts and guards of swords).* * *1.n., old pl. ḿl, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = ἀγορά; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament.]A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð …, Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6.II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136.2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, ‘heilt ráð ok heimolt,’ en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301.3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at…, Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150.4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735.5. a saw; þat er fornt mál (‘tis an old saw), at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q. v.)6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál ( figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9–23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124.7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiríks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e. g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like:1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one’s verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N. G. L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc.2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362.3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim ḿlum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342.4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104.5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22.6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, … at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59; var þat annat m., another affair, Nj. 256; ekki eru þau efni í um várt mál, Ld. 76; konungr átti dóm á þeirra máli, id.; ber hann upp fyrir bróður sinn málit, hann berr upp málit ok biðr Unnar, ok undra ek er þú ferr með því máli, Fas. i. 364; Austmaðrinn heldr nú á málinu við bónda Nj. 259; ef þér vilit göra málit at álitum, 3; svara þessu máli, Fms. vii. 124; miðla mál, to mediate, Íb. 12; inna stærri mála, in important cases, Nj. 2.7. special phrases, e-t skiptir miklu, litlu … máli, to bear much or little upon a case, to be of great (small …) importance, Eg. 742, Ó. H. 31, passim: skiptir þá eigi máli, Grág. i. 43; varða máli, id.; ef honum þætti máli varða at hann næði því, Rd. 260: þú kvaddir þess kviðar er eigi átti máli at skipta um víg Auðúlfs, who had no concern with the slaying of A., Nj. 87.C. COMPDS, máls- and mála-: máls-afglöpun, f. a false or collusive action, whereby the suit is lost, Grág. i. 494. máls-bót, f. an excuse, exculpation, Fms. vii. 207; esp. in plur., hafa sér e-ð til málsbóta, to use as an excuse. mála-efni, n. pl. a cause, its circumstances and nature, Nj. 47, Háv. 51; íll málaefni, a bad case, Fs. 41. 138, Ó. H. 150, Band. 12. máls-endi, a, m., see málsemd. máls-eyrendi, n. a discourse, Sturl. i. 140. mála-ferli, n. pl. lawsuits, litigation, Fs. 47, Eg. 644, Nj. 78, Sturl. i. 105, Fær. 109. mála-flutningr, m. the conduct of a suit, Hrafn. 17. mála-fylgjumaðr ( mála-fylgismaðr), m. a lawyer; mikill m., a great taker up of suits, Nj. 1, Bs. i. 82. máls-fylling, f. the conclusion of a case, Fb. iii. 451. máls-grein, f. a sentence, Skálda 174, 181, Bs. i. 753 ( a passage in a letter): a phrase, Stj. 79, Edda 49; partr málsgreinar = pars orationis, Skálda 180: diction, style, Edda 120. mála-háttr, m. [mál, háttr], a kind of metre, Edda 142, where a specimen is given. máls-hattr, m. a phrase, Stj. 67, 126: = málsgrein, Skálda 170: a proverb, saying, Fms. ii. 33, Fas. iii. 104, Stj. 133, passim. málshátta-safn, n. a collection of proverbs. mála-hlutr or máls-hlutr or -hluti, a, m. one side of a case or suit eiga enn þyngra málahlut, Ísl. ii. 172; þá ferr ílla m. várr ( our case), Lv. 95: a share, mun sá verða m. várr beztr, Nj. 88; nú kann vera, at ek kunna ekki at sjá málahlut til handa mér, en vilja munda ek halda sæmd minni, Sturl. i. 105. mála-kosta, u, f. a complaint, pleading in a case, Sturl. i. 613, H. E. i. 457. mála-leitan, f. a negotiation, the mooting a question, Eg. 521, Eb. 130, Fms. vii. 299, Orkn. 56. mála-lenging, f. useless prolongation. mála-lok, n. pl. the end of a case, conclusion, Eb. 106, Nj. 102, Bs. i. 68. mála-lyktir, f. pl. = málalok, Eb. 24, 36, Nj. 88, Fms. vii. 14. máls-löstr, m. bad grammar, Skálda 181. mála-maðr, m. = málafylgju-maðr, Dropl. 6, Ld. 298, Boll. 354. mála-mannligt, n. adj. like, worthy of a málamaðr, Bs. i. 751. máls-metandi, part., m. maðr, a person of mark. mála-mynd, f.; til málamyndar, only for appearance, not seriously. máls-orð, n. a word in a sentence, Edda 124, 126, 128. máls-partr, m. a part of speech, Skálda 185: a part in a suit, mod. máls-rödd, f. = málrómr, Stj. 81. mála-skil, n. pl. knowledge of proceeding. Sturl. iii. 10. mála-skot, n. an appeal in a case, K. Á. 218. mála-sóku, f. a lawsuit, prosecution, Nj. 248. máls-spell, n. a flaw in a suit, Nj. 170, Fms. x. 12. mála-sönnun, f. evidence, Mar. mála-tilbúningr or mála-tilbúnaðr, m. the preparation of a suit, Grág. i. 490, Eb. 282, Nj. 36, 100. mála-tilleitan, f. = málaleitan, Þórð. 67. mála-vöxtr, m. the state of a case, Fms. vi. 11, Al. 113, Bs. i. 67, Nj. 79. máls-þörf, f. a wish to speak, Fms. vi. 374.2.n. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός; A. S. mâl; Engl. meal; Germ. mahl; Dan. and Swed. maal, mâl = a mark]:—a measure: hann mælti grundvöll undir húss, þat var þeirra átrúnaðr ef málit gengi saman, þá er optarr væri reynt, at þess manns ráð mundi saman ganga, ef mál-vöndrinn þyrri, en þróask ef hann vissi til mikilleiks, gékk nú málit saman ok var þrem sinnum reynt, Korm. 8; fimm álna er hátt mál hans, Fms. vi. 929; ganga undir mál, to undergo a mál (for measuring one’s height); þat sögðu menn at þeir hefði jafnmiklir menn verit, þá er þeir gengu undir mál, Ld. 178; leggja, bera mál við, to measure; hann lagði mál við öll in stærstu tré, 216; með því sama máli sem þér mælit út mun yðr verða aptr mælt, Mar.; bar hón mál á, ok þurfti þá þrjár álnar ok þver hönd, Bs. ii. 168; kunna maga mál, to know the measure of one’s stomach, Hm. 20.2. a length of sixteen fathoms, D. N. (Fr.)B. Temp. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός], a ‘meal,’ of time, i. e. a certain portion of time:I. time, high time; skipverjum þótti mál ór hafi, Landn. 206: with infin., Vsp. 14, Hm. 111, Skm. 10, Bm. 1; mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; at mál væri at ganga at sofa, Fms. ii. 138; mælti biskup at mál væri at sofa, 139; sagði mál at ríða, Orkn. 48: adding a dat., mál er mér at ríða, Hkv. 2. 47: ok er mál at vit farim, Fær. 255; mál er at leita at hestum várum, Korm. 182; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, Ld. 258; ok er nú mál at hætta, Fms. vi. 212: e-m er mál (of stools):—í mál, in due time; þóat í mál yrði borinn kviðrinn, Grág. i. 54.2. the moment, nick of time (mál, q. v.); at hann var þar þá nótt, ok á því máli …, of an alibi, N. G. L. i. 309.II. the meal-time, morning and evening, Edda 103; hence of cattle, missa máls, to miss the time, sheep lost or astray for a day so that they cannot be milked, Grág. ii. 230, 231; kvikfénaðr missir máls, Snót; hence málnyta. q. v.; deila mat at málum, to deal out meat at each meal, Grág. i. 149; í hvert mál, Hm. 36; í eitt mál, for one single ‘meal,’ Karl. 347, Grág. i. 293; fæða þá í tvau mál, ii. 400; í bæði mál (see i B, p. 317): at því máli = Germ. diesmahl, Korm. (in a verse); þat er ok mitt ráð þó þat sé at fyrra máli at menn snæði nokkut, Fb. ii. 676; þat vilda ek at þær æti at einu máli kýr Hálfdanar bróður míns, Ó. H. 64; ef ættak at málungi mat, if I had meat from meal to meal, Hm.2. of the day marks; dag-mál = day-meal = 9 o’clock A. M.; and nátt-mál, night-time = 9 o’clock P. M.; í fyrra málið, to-morrow morning; eg skal koma í fyrra málið.III. of the seasons of the year; í misseri eru mál tvau, í máli eru mánuðr þrír, Rb. 6; mál ok misseri, Hm.; sumar-mál, the time when summer sets in (middle of April), opp. to vetr-nætr, when winter sets in; hríð-mál. q. v.COMPDS: málamatr, málamjólk, málsverðr.3.n. [Ulf. mêl = γραφή and γράμμα; Hel. mâl = imago, effigies; cp. also Goth. maljan = γράφειν, whence mod. Germ. mahlerei, mahlen, = pingere]:—prop. ‘a drawing,’ but it is used in old writers only of inlaid ornaments on spear’s heads or on the hilts and guards of swords; görir Þorgrímr þar af spjót, mál vóru í, Gísl. 18; hann hafði króka-spjót í hendi haugtekit ok allgóð mál í, Ld. 78; spjót, þá fann hann blóð í málunum, Glúm. 344; stál bjartra mála, Korm. 1; gull-mál (q. v.), Þiðr. 110; stála-mál, inlaid work of steel, Ht. R. 33. For specimens of ‘mál’ see Worsaae, Nos. 325, 331; a plate with inlaid work on the outside and a Runic inscription on the inside was found in Oct. 1870 in the cairn Greenmount in Ireland, and is described by Major-General Lefroy.COMPDS: málajárn, málasax, málaspjót, málasteinn. -
25 skylda
* * *I)(að), v.1) to bind in duty, oblige (konungrum skyldaði þá til at flytja líkin til graptar);2) s. til e-s, to deserve, merit.f.1) due, tax, tribute (fekk hann þaðan engar skyldur né skatta);2) duty (er þat yðvarr réttr ok s. at verja ríki várt);3) relationship (eigi veit ek, at með okkr sé nein s.).* * *1.d and að. to bind in duly, oblige, enjoin; allra þeirra orða, er yðr skylda lög til um at bera, Nj. 208; er þá skylda lög til, Grág. i. 8; en þat skyldar mik til at ríta, Bs. i. 59; konungr skyldaði þá til at flytja líkin til graptar, Fms. viii. 231; ek em skyldaðr til at blóta, 656 B. 9; vera til skyldaðr, H. E. i. 471: hverrgi má skylda annan til garðlags, Grág. ii. 262; skylda ek ykkr heldr til þessa enn aðra menn, at …, Fms. i. 189; því skyldi ek þik til blóta, 656 B. 4; hann skyldir mik at fella tár, Eluc. 56; nauðr skyldi yðr til, urged you, Bjarn. 54: láta þeir sem eingu ætti við aðra at skylda, as if they had no concern with one another, Band. 4 new Ed.II. reflex., því skyldumk vér, 671. 3, Stj. 151, H. E. i. 410; skyldask um e-t, to be made responsible for, K. Á. 82: to be prescribed, þá hluti er eigi skyldask tiundar-görð af, which are not subject to a tithe, id.; hverjar pínur skyldask á þá menn, 224, Stj. 46.2.u, f. a due, tax, tribute; þeir (the kings) fengu engar skyldur í Þrándheimi, Fms. i. 49; þangat liggr tíund, lýsi-tollar, … öll önnur skylda liggr til Hváls, Vm. 96: = skyldleikr, N. G. L. i. 350. But usually skyld is the legal and skylda the moral term.II. one’s duty, Fms. i. 52, vii. 280, K. Á. 134; er þat vist hans skylda, it is his duty, Sks. 599; and so in countless instances, esp. in eccl. writers, skyldan við Guð, s. við náungann.COMPDS: skylduembætti, skylduhjón, skylduhlýðni, skyldulauss, skylduliga, skylduligr, skyldusöngr. -
26 snerta
* * *I)(snert; snart, snurtum; snortinn), v.2) fig. to touch, concern (sókn ok vörn mála þeirra, er okkr snerta).(-rta), v. to quaff off quickly (snerti Hrungnir ór hverri skál).f.1) short distance (B. var í skóginum ok snertu eina frá þeim);2) = snerra.* * *1.u, f. = snerra, í þessi snertu, Fms. viii. 230: of a short distance, Barði var í skóginum, ok snertu eina frá þeim, Ísl. ii. 355; Haraldr jarl tjaldar langa snertu upp frá sjónum, Fb. i. 170 (stund þá, Fms. xi. 85, l. c.)2.t, to quaff off quickly; ok snerti Hrungnir ór hverri (skál), Edda 57. -
27 SÖK
(gen. sakar, pl. sakar or sakir), f.1) charge, the offence charged;sönn sök, a true charge;gera sakar á hendr sér, to incur charges;gera sakir við e-n, to do offence or harm to one;sannr at sök, proved (found) guilty;gefa e-m (upp) sakir, to remit a charge;gefa e-m sök (sakar) á e-u, gefa e-m e-t at sök, to make a charge against one;fœrast undan sökum, to plead not guilty;vera (bundinn) í sökum við e-n, to have done offence to one (konungr tók stór gjöld af bóndum þeim, er honum þóttu í sökum við sik);2) suit, action, in court;eiga sök á e-u, to have a ground for complaint;ek á sjálfr sök á því, that is my own affair;sækja e-n sökum, to prosecute one;svæfa allar sakar, to settle all causes;fara með sökina, to conduct the suit;segja fram sök sína, to declare ones suit;3) effect;hafa ekki at sök, to effect nothing;tók Þóroddr þá at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki at sök, but to no effect;4) cause, reason (þótti konungi sakir til, þótt hann hefði eigi komit);fyrir hverja sök, for the sake of what, why?fyrir þá (þessa) sök, for that reason, therefore;af þeim sökum, from that cause (svá lauk þessu, at húsfreyja lézt af þeim sökum);fyrir e-s sakir or sökum, for the sake of, because of;fyrir ástar sakir, for love’s sake;with respect to (skyldi boðit verða sem vegligast, bæði fyrir tilfanga sakir ok fjölmennis);fyrir mínum sökum, for my sake, for my part;um sakar þínar, for thy sake;of time, um nokkurra nátta sakir, for a few nights;of (um) stundar sakir, for a while;um sinns sakir, for this once;um nætr sakir, for one night;sakir e-s, sökum e-s = fyrir sakir e-s, fyrir sökum e-s.* * *f., gen. sakar, dat. sök, and older saku, which occurs on Runic stones; pl. sakar, later sakir; a gen. sing. söku or saku (from saka, u, f.) remains in the compds söku-dólgr, söku-nautr: [Ulf. sakjo = μάχη; A. S. sacu; Engl. sake; Germ. sache; Dan. sag; Swed. sak.]A. A charge, then the offence charged, guilt, crime, like Lat. crimen; göra sakar á hendr sér, to incur charges, Ld. 44; sannr at sök, guilty, Nj. 87, Grág. i. 75; sök er sönn, a true charge, 294; sakar allar skulu liggja niðri meðal okkar, Grág. i. 362; svæfa sakar, Gm. 15; semr hann dóma ok sakar leggr, Vsp. 64; ef sakar görask þær skal fé bæta, Ísl. ii. 380; bæta sakir þær allar með fé er görzk höfðu í þeim málum, Eg. 98; nú er sagt hvaðan sakar görðusk, Hkv.; veiztú hverjar sakir ek á við konung þenna? … hann hefir drepit föður minn, Fas. ii. 532; þeim megin siglu er menn eigu síðr sakir við menn, Grág. ii. 137; gefa e-m upp sakir, to remit a charge, Ld. 44; or, gefa e-m sakir, id., Fms. x. 326; gefa e-m sök (sakar) á e-u, to make a charge against one, Landn. 145; gefa e-m e-t að sök, id., Fms. i. 37; bera sakar á e-n, to bring a charge against, Hkr. i. 168; eiga sakar við e-n, to have a charge against a person; færask undan sökum, to plead not guilty, Fms. xi. 251; verjask sök, id., Grág. i. 38; lúka sökum með sér, to settle the charges brought by one against the other, 361; líta á sakar úreiðr, Fms. i. 15; vera bundinn í sökum við e-n, to stand committed, Eg. 589, Fms. i. 61.2. the offence charged; falla í sök, to fall into crime, Sks. 575; fyrir sakir ( for wrongs committed) skyldi niðr falla þriðjungr gjalda, Fms. ix. 227; dauða verðr fyrir sökina, Sks. 575 B; fyrir-gef oss várar sakar ( our trespasses), Hom. 158; fyrir hví var hann píndr, eða hvat sök görði hann? Bs. i. 9.II. a law phrase, a plaint, suit, action in court; ef hann á sök at sækja, þá er …, Grág. i. 64; sakar-aðili, a plaintiff, Grág. passim; eiga sök í dómi, i. 74; sækjandi ok sakar verjandi, 17; á sá sök er …, he owns the case, i. e. is the right plaintiff, 38; fara með sök, to conduct a suit, 37, Nj. 86; færa fram sök, Grág. i. 83; segja fram sök, 39, 43, Nj. 36, 87, 110, 187; sök fyrnisk, is prescribed, Grág. i. 381; í salti liggr sök ef sækendr duga, see salt; göra tvær sakar ór vígi ok fram hlaupi, ii. 35; hafa sök at sækja, or, hafa sök at verja, i. 37, 76; hafa sök á hendi e-m, 75; hluta sakir, 74, 104; lýsa sakar, 19, Nj. 110; lýsa sök á hönd e-m, 18, 19, 110; selja e-m sök á hendr e-m, at þú mættir hvárki sækja þína sök né annarra, 99; sækja svá sök sína, Grág. i. 75; hafa sök at sækja, etc.; verja sök, 298; eiga sök á e-u, to have a suit against one, of the injured person; hvat hafðir þú til gört áðr?—þat er hann átti enga sök á, what hast thou done?—That for which he had no ground for complaint, i. e. which did not concern him, Nj. 130; eg á sjálfr sök á því, that is my own affair; dómar fara út til saka, the courts are sitting to hear the pleadings, 295; því at eins verðr sökin ( the action) við hann, ef …, 405; bjóða sök á þingi, N. G. L. i. 20; sökin Tyrfings, the case of T., Nj. 100, 101; þriggja þinga sök, a case lasting three sessions, Grág. i. 441, ii. 233; tólf aura, sex aura, merkr, þriggja marka sök, an action for three marks, N. G. L. i. 81, 82, Grág. i. 405, ii. 113; víg-sök, a case of manslaughter; fjörbaugs-sök, skóggangs-sök, a case, action of outlawry, passim; borgit málinu ok svá sökinni, the case and the suit, Nj. 36.2. spec., persecution; sök eða vörn, Grág. i. 17, (rare, see sókn); at sökum öllum ok svá at vörnum, 104.3. phrases; hafa ekki at sök, to no effect; hann kvað sér þó þungt, at nokkut mundi at sök hafa, Eb. 53 new Ed.; tók Þóroddr at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki (not eigi) at sök, 50 new Ed.; ok hafði ekki vætta at sök, Fms. viii. 18; hann eggjar lið sitt ok hafði gott at sök, Flóv. 44.III. a ‘sake,’ cause; eru fleiri vinda sakir, are there more causes of the winds? Rb. 440; þótti konungi sakir til þótt hann hefði eigi komit, Fms. xi. 13; hann skal segja hvat at sökum er, what is the reason, cause? Grág. i. 310; sú var sök til þess, at …, Fms. i. 153; brýnar sakar, Al. 7; fyrir hverja sök, for the sake of what? wherefore? Fms. i. 81; af sök nökkurar óvináttu, for the sake of, because of, Hom. 20.2. adverbial phrases; fyrir sakar (sakir) e-s, for the sake of, because of; fyrir sakir orma, Al. 1; beztr kostr fyrir sakir frænda …, Glúm. 348; er þér þat sjálf-rátt fyrir sakir höfðing-skapar þíns, Nj. 266; fyrir tignar sakir várrar ok lands siðar, 6; fyrir styrks sakar ok megins, Eg. 107; fyrir úrækðar sakar, … fyrir veðrs sakar, K. Þ. K.; fyrir ástar sakir, Nj. 3: leaving out ‘fyrir,’ whereby sakar (acc.) becomes quite a preposition; sakir harma várra, Lv. 67; sakar refsingar ok ástar sakar við hina, Sks. 666 B; sakir þess at hann var ekki skáld, Fb. i. 215; sakir (þess) at hann var gamall, Fas. iii. 260: acc., fyrir þínar sakir, Nj. 140; fyrir várar sakir, Fms. vii. 190; um sakar e-s, id.; um konu sakar, Grág. ii. 62; of óra sök, Skv. 3. 49: temp., um nökkorra nátta sakir, for a few nights, Fms. i. 213; of stundar sakir, for a while, Nj. 139, Al. 99, Fms. xi. 107; um viku sakir, a week’s respite, Eg.; um hríðar sakar, a while, Mar., Al. 83; gefa mat um máls sakir, for one meal, Vm. 16; um sinn sakir, for this once, Ld. 184, 196, 310, Þórð. 36 new Ed.:—dat. plur. sökum, placed after a genitive, in which case even indeclinable fem. nouns for the sake of euphony assume a final s; af hennar sökum, for her sake, Ver. 44; af frændsemis sökum, Grág. ii. 72; af hræsnis sökum, Hom. 23; at sinn sakum, for this once, Sks. 483 B; fyrir þeim sökum, on that account, Grág. i. 48; fyrir veðrs sökum, K. Þ. K.; fyrir aldrs sökum, for old sake, Fms. xi. 50; fyrir veilendi sökum, Grág. i. 41; fyrir fáfræðis sökum ok úgá, Bs. i. 137; fyrir mínum sökum, for my sake, Þorst. St. 54; at hann mundi eigi mega vera einn konungr fyrir Áka sökum, Fms. xi. 46; sökum snjóvar, Lv. 25; fylgir þar enn sökum þess því goðorði alþingis-helgun, Landn. 336 (Append.), and passim.B. COMPDS: sakaraðili, sakaráberi, sakabætr, sakadólgr, sakareyrir, sakarferli, sakafullr, sakargipt, sakalauss, sakamaðr, sakarspell, sakarstaðr, sakartaka, sakartökuváttr, sakartökuvætti, sakarvandræði, sakarvörn. -
28 umb-ogr
m. [hugr], care, concern, Hom. (St.) -
29 varða
I)(að), v.1) to warrant, guarantee, answer for;varða fyrir e-n, to stand bail for one;ek vil, at Flosi einn varði við mik, my will is that F. alone shall be answerable (for the fines) to me;2) to bargain for (S. hefir áðr varðat viðinn fyrir þrjú hundruð einlit);3) to be of importance (ef þér þykkir varða um mína vináttu);varða e-n, to concern one, be of importance to one (at segja þér þat, er þik varðar);varða miklu, litlu, engu, to matter much, little, naught;hann kvað þá engu þat varða, said it was no business of theirs;varðar engu um vára aptrkomu, it does not matter whether we come back or not;4) to guard, watch, defend (varða land, alla vega);varða e-m e-t, to ward a thing off from a person withhold it from him;varða mér bátinn: to forbid me the boat, by force;varða e-m, with infin. to hinder, prevent (varðar hann fé váru at komast yfir ána);5) to be liable to, punishable by (varðar þat fjörbaugsgarð);hvat varðar, þótt vér reynim, what risk though we try?;varða e-m e-t, to entail as a penalty upon one (spurði, hvat konu varðaði, ef hón væri í brókum jafnan svá sem karlar);varða við lög, to be punishable by law (þat ætla ek við lög varða at vinna á Mikjálsdegi);ok lét varða þriggja marka útlegð, he asked for a fine of three marks;6) to belong to (sú jörð er klaustrinu varðaði).f. pile of stones, cairn (hlaða, reisa vörðu).* * *u, f. [Germ. warte], a beacon; hann bað þá göra þar vörðu til minnis, Orkn. 208.2. a pile of stones or wood to ‘warn’ a wayfarer; in Icel. varða is the popular name of stone cairns erected on high points on mountains and waste places, to ‘warn’ the wayfarer as to the course of the way, (in the Tyrolese Alps they are called ‘daube’ = Icel. þúfa, q. v.); hann reisti þar vörðu hjá dysinni, Hrafn. 9; varða á hálsinum fyrir sunnan Stiga-bæli. Dipl. v. 19; hæðir þær er heita Hallbjarnar-vörður … því eru þrjár vörður á þeirri hæðinni en fimm á hinni, Landn. 153; haug eða stóra vörðu, Stj. 182; náttmála-varða, Þórð. 58 (see náttmál); dagmála-varða, of piles of stones by which the ‘day-marks’ are fixed: freq. in local names, Vörðu-fell, Holtavörðu-heiðr, Landn., map of Icel. -
30 VARÐA
I)(að), v.1) to warrant, guarantee, answer for;varða fyrir e-n, to stand bail for one;ek vil, at Flosi einn varði við mik, my will is that F. alone shall be answerable (for the fines) to me;2) to bargain for (S. hefir áðr varðat viðinn fyrir þrjú hundruð einlit);3) to be of importance (ef þér þykkir varða um mína vináttu);varða e-n, to concern one, be of importance to one (at segja þér þat, er þik varðar);varða miklu, litlu, engu, to matter much, little, naught;hann kvað þá engu þat varða, said it was no business of theirs;varðar engu um vára aptrkomu, it does not matter whether we come back or not;4) to guard, watch, defend (varða land, alla vega);varða e-m e-t, to ward a thing off from a person withhold it from him;varða mér bátinn: to forbid me the boat, by force;varða e-m, with infin. to hinder, prevent (varðar hann fé váru at komast yfir ána);5) to be liable to, punishable by (varðar þat fjörbaugsgarð);hvat varðar, þótt vér reynim, what risk though we try?;varða e-m e-t, to entail as a penalty upon one (spurði, hvat konu varðaði, ef hón væri í brókum jafnan svá sem karlar);varða við lög, to be punishable by law (þat ætla ek við lög varða at vinna á Mikjálsdegi);ok lét varða þriggja marka útlegð, he asked for a fine of three marks;6) to belong to (sú jörð er klaustrinu varðaði).f. pile of stones, cairn (hlaða, reisa vörðu).* * *að, [Ulf. in fra-wardian; A. S. wardian; Engl. ward, warrant; Germ. warten; Fr. guarder, etc.; cp. vara]:—to warrant, guarantee, answer for; esp. as a law term, björn ok úlfr, þeirra verk skal engi maðr varða, N. G. L. i. 45; varðar hann þat alls ekki nema við Guð, … varða orð ok verk fyrir e-n, Grág. (Kb.) i. 139; handsala-menn þá er varða vildi, at …, Sturl. iii. 43; ek vil at Flosi einn varði við mik, I shall be my sole surety, Nj. 256; vill hann sjálfr varða ( bail) fyrir honum, Þiðr. 75; ef maðr kaupir man at manni, þá skal sa varða, er sölumaðr er, við stinga ok við stjarfa, N. G. L. i. 29; skal bóndi hverr einum húsum varða, at eigi falli krossar, 11; bú hans varðar taki, is bailable, 47; varða taki fyrir e-n, to be bail for a person, 48; varði lóð þar til lokit er, Gþl. 331: ok varða við hey sínu við hey hans. Grág. (Kb.) ii. 96 (Jb. 243); ok skal varða við engi því, Kb. ii. 94: ok svá skulu þeir við varða, Jb. 277; einyrkjar skulu varða fjögur þing. Gþl. 438; skal hann varða þeim af þessum eignum fulla lögskyld, D. N. iii. 88; sá vita-vörðr skal varða þrjár … örtugar, N. G. L. ii. 37; þess viðar er hann hafði áðr varðat fyrir sína hönd, secured, bought, Rd. 253.2. metaph. to be of importance; ef þér þykkir varða um mína vináttu, Fms. ii. 119; lézk hann skyldr at segja þér þat er þik varðar, Glúm.; þá hluti er þeim þætti sik varða, Eb. 112; v. mikla, litlu, önga, to matter much, little, naught: um þá hluti er mér þykkir mestu varða, Fms. ii. 120, v. 102: varðar engu um vára aptrkvámu, vi. 13; varðar mest til allra orða, at …, Lil.: with a double dat., e-m varðar e-u, miklu varðar þeim, at þeir sé, Gþl. ix: acc., hvat mun v. þótt vér heyrim, what will it matter? i. e. why not hear it? Fms, vii, 60, vi. 95: hvat mun v. (þótt ek eta)? Eg. 604: acc. of the person, þat varðar þik engu, ‘tis no business of thine; þeir spurðu hví hann var þar kominn, hann kvað þá engu þat varða, Þorf. Karl. 414: so in mod. usage, þig varðar ekki um það, ‘tis no business of thine!II. to guard, defend; varða sjálfs þíns land, Lv.; v. e-m e-t, to ward a thing off from a person, i. e. In warn one off from a thing (= Lat. arcere); varða mér bátinn, to forbid me the boat, by force, Fms. vii. 32; v. mér skarðit, Ölk. 37: v. fé váru at komask yfir ána, Krók. 38; v. þeim öll vöð ok vatns-föll á ánni, Stj. 394; hann kvaðsk mundu varða, at eigi kæmisk hann þar útan, Rd. 244: to guard, þá vegu er hann varðaði, Sól. 1; er þú á haugi sitr ok varðar alla vega, Skm. 11. Fsm.: of boundaries, himinn varðar fyrir ofan, en hafit Rauda fyrir útan, Ísl. ii. 489; þaðan ræðr á … þaðan varðar lækr er, fellr, D. I. 577.III. as a law term, denoting the fine, punishment, and liability legally incurred, absol. or with dat. of the person (Gr. ὀφείλω, ὀφλισκάνω), to be liable to, finable, punishable; þeim varðar elði þeirra, Grág. (Kb.) i. 108; varðar þeim þat ekki við lög, they incur no penalty by the law …, 44, passim: the penalty (amount) in acc., slíkt (acc.) varða bjargir hins, ii. 25; ljúgvitni varðar skóggang, varða N.M. marka sekð, to be finable so many marks: þá varðar ekki þótt gögnum sé haldit, Kb. i. 143; eigi varðar haga-beit, ii. 107; varðaði eigi um bjargir hans, Sturl. i. 92 C; hvat konu varðaði, ef …, Ld. 136, Grág. in countless instances; skóggangr (nom.) varðar, ef …, Grág. ii. 89 (is prob. an error for acc.); skyldi varða fjörbaugs-garði (better garð, acc.) et váttum kæmi við, Bs. i. 25 -
31 ÞOLA
(þolda, þolt or þolat), v.1) to bear, endure, suffer (þola högg, mannraun dauða); reyna, hvárt hann þyldi járn eða eigi, to try whether he could bear iron or not; þola hart, to suffer hardship; hversu þoldi S. í brennunni, how did S. bear the burning?;2) þola e-m e-t, to bear it at one’s hand (kann verap at þá sá nökkurir svá röskvir, at ei þoli jarli allan ósóma); þola eigi lög, not to bear the law; eigi skal þat, ok skal þola Snorra lög, S. shall have the benefit of the law;3) to feel at rest, be still or quiet; þá œðist dýrit svá at þat þolir hvergi, so that it has no rest; fylgdi svá mikill verkr, at hann mátti hvergi kyrr þola, so great pain that he could nowhere remain quiet.* * *pres. þoli, pret. þolði, subj. þylði (þølði); part. þolt, later form þolat; [Goth. þulan = ἀνέχεσθαι, στέγειν; A. S. þoljan; Old Engl. and Scot. thole.; O. H. G. doljan, dolon; Dan. taale; Germ. dulden; Lat. tulisse, tol-erare; Gr. τλα- in τληναι, etc.]:—to bear, endure, suffer; reyna hvert hann þyldi járn eðr eigi, whether he could bear it or not, Fms. vii. 250; hvárt Þrændir þyldi atgörða-laust, ef …, vi. 38; ok þoli skor, Grág. ii. 188; at þau (the ships) þeyldi (i.e þøldi) mannfarminn, Fms. viii. 380, v. l.; mannraunir er hann hafði þolat, vi. 19; hversu þoldi Skarphéðinn í brennunni … vel fyrst en þó lauk svá at hann grét, Nj. 270; ef slíkt þolist, Ísl. ii. 406; eigi er þat þolanda (gerund.), it is intolerable, K. Á. 36; spyrr hversu lengi hann hafði þat áfelli þolt, Fms. x. 226; lengi höfu vér þolt þeirra ofsa, 237; þau hafa mart högg þolt í dag, 360; hversu hart þeir hafa þolat, Fas. i. 339.2. þola e-m e-t, to bear it at one’s hand; kann vera at þá sé nokkurir svá röskvir at eigi þoli jarli allan ósóma, Fms. i. 208; munt þú skora mér á hólm ok þola eigi lög, Nj. 87; eigi skal þat ok skal þola Snorra lög, let us ‘thole’ the law to Snorri, i. e. let us give him the benefit of the law, Eb. 100; undrumk ek at Guð þolir honum þá ofdirfð, Fms. vii. 261; þeir þolðu honum eigi réttindi, Ó. H. 190; mun konungr eigi þola þér lengr at þú gangir á hans ríki, Fms. xi. 62; hugði hann at jarl mundi þola honum her, he had a mind that the earl should thole war at his hand, he would wage war against the earl, 3; at hann mundi lúka honum skatt eðr tola her ella, Fas. i. 329.3. þola ílla, þola hart, to suffer hardship, Stj. 247, Bs. i. 201; þola önd, to keep breath; hann rann hundrað skrefa meðan hann þoldi önd einu sinni, in one breath, Rb. 482: hence the mod. þola önn (i. e. önd) fyrir e-n, to feel a pang for one, feel anxiety, concern; see önd.II. to feel at rest, be still or quiet, stir not; kistan þoldi uppi sem fyrr eða nokkuru verr …, Bs. i. 712; (one would say that the mod. tolla, to rest, sit fast, was a corruption of this phrase, were it not that tolla occurs in the verse in Hallfr. S.); æðisk dyrit svá at þat þolir hvergi, so that it has no rest, Lækn. 472; fylgði svá mikill verkr, at hann mátti hvergi kyrr þola, so great pain that he could nowhere remain quiet, Grett. 152; rekr Grettir hrossin, ok þolir Kingála eigi í haga, K. was restless, 25 new Ed.; hann þolir ekki við fyrir verkjum, he has no rest for pains. -
32 ör-uggr
adj. ‘out of all concern,’ out of danger, safe, secure, Greg. 24, Fms. vi. 152: fearless, undaunted, hugdjarfr sem inn öruggazti berserkr, i. 259; öruggr í framgöngu, vi. 421; verit öruggir ok óttalausir, Ó. H. 240; drengr góðr ok ö. í öllu, Nj. 30, passim.2. resolved; þeir vöru öruggir í því at firrask Noreg sem mest, Eg. 159, Ld. 302: trusty, to be relied on, gefið eiguir þeim sem yðr eru öruggir, Fms. vii. 182, Th. 2.3. of things, safe; engi örugg fylgsni, Fms. i. 136; öruggr íss, safe ice, ix. 371; öruggr skjöldr, Finnb. 328; ö. reiði á skipi, Sks. 29; örugga hvíld ok haga, MS. 544. 14; berjask með öruggum atgangi, Ísl. ii. 268; öruggt til lækninga, Sks. 32 new Ed., Magn. 468. -
33 annsemd
f. business, care, concern; bera mikla annsemd fyrir e-u, to be concerned about. -
34 áhugaverðr
a. causing concern, serious. -
35 hugsótt
f. care, anxiety, concern. -
36 úskyldr
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Concern Worldwide — Founder(s) Kay Kennedy John O’Loughlin Kennedy Registration No. 39647 Founded 1968 Location … Wikipedia
Concern (horse) — Concern Sire Broad Brush Grandsire Ack Ack Dam Fara s Team Damsire Tunerup Sex Stallion Foaled … Wikipedia
concern — con‧cern [kənˈsɜːn ǁ ɜːrn] noun [countable] formal COMMERCE a business organization, usually a company: • the French defense and electronics concern, Matra SA going concern COM … Financial and business terms
concern — CONCÉRN, concerne, s.n. Organizaţie complexă care reuneşte întreprinderi economice legate între ele prin activitatea lor, întreprinderile rămânând formal independente. – Din engl. concern. Trimis de Joseph, 16.05.2004. Sursa: DEX 98 concérn s.… … Dicționar Român
concern yourself — phrase to pay attention to something because it is important or because it worries you concern yourself with: I’m too busy to concern myself with your affairs. concern yourself about: There’s nothing in the doctor’s report to concern yourself… … Useful english dictionary
concern — noun. In the meaning ‘anxiety, worry’, concern is normally followed by about, at, or over, or by a that clause: • Concern has been expressed at the manner in which the whole operation has been put together and actioned Rescue News, 1985 • ‘Big… … Modern English usage
Concern Tractor Plants — Industry machine building Headquarters Cheboksary Products heavy machinery Employees 45,000 Website http://www.tplants … Wikipedia
concern — vb Concern, affect are sometimes confused. Concern implies the bearing or influence, affect, the direct operation or action, of one thing on another; thus, a piece of legislation may concern (that is, have to do with, have reference or relation… … New Dictionary of Synonyms
concern — ► VERB 1) relate to; be about. 2) be relevant to; affect or involve. 3) make anxious or worried. ► NOUN 1) worry; anxiety. 2) a matter of interest or importance. 3) a business … English terms dictionary
Concern — Con*cern , n. 1. That which relates or belongs to one; business; affair. [1913 Webster] The private concerns of fanilies. Addison. [1913 Webster] 2. That which affects the welfare or happiness; interest; moment. [1913 Webster] Mysterious secrets… … The Collaborative International Dictionary of English
Concern for the Nation Functional Party — Partai Karya Peduli Bangsa Chairman HR Hartono Secretary General Hartono … Wikipedia
