Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

relationship

  • 1 skyldleiki

    Íslensk-ensk orðabók > skyldleiki

  • 2 tengsl

    * * *
    n. pl.
    1) the ropes or fastenings by which ships were bound together during battle (höggva tengslin á skipum sínum);
    * * *
    n. pl. the ropes or fastenings by which ships were bound together during battle, Fms. vii. 259; þeir lögðu hvern aptan skipin í tengsl, Orkn. 418; höggva tengslin á skipum sínum, Fms. i. 174; mátti; þar eigi fram komask fyrir skipum þeim er lágu í tengslum, vi. 320; þeir hjuggu tengslin frá stikunum, vii. 259.

    Íslensk-ensk orðabók > tengsl

  • 3 tengdir

    * * *
    f. pl. affinity.

    Íslensk-ensk orðabók > tengdir

  • 4 KNÉ

    * * *
    (gen. pl. knjá, dat. knjám or knjóm), m.
    1) knee;
    sitja á kné e-m, to sit on a person’s knee;
    ganga (koma, fara, hvarfa) fyrir kné e-m, to approach one as a suppliant;
    koma e-m á kné, to bring one to his knees, overcome;
    láta kné fylgja kviði, to plant the knee on the belly;
    sitja fyrir knjóm e-rri, to attend a woman in childbirth;
    * * *
    n., gen. pl. knjá, dat. knjám, and older knióm; [Goth. kniu; A. S. cneow; O. H. G. chniu: Germ. knie; Dan. knæ; Lat. genu; Gr. γόνυ]:—the knee; hrynja í kné, Þkv. 30; á knjánum, Fms. i. 182; á bæði kné, Nj. 70; setja á kné e-m, Fms. i. 16; andaðisk Kjartan í knjám Bolla, ii. 257; á kné kalinn, Hm. 3; þat er fall, ef maðr styðr niðr kné eðr hendi, Grág.
    2. phrases, ganga, koma (fara, hvarfa) fyrir kné e-m, to go, come, before another’s knees, approach as a suppliant, Nj. 212, 229, Fbr. (in a verse), Fms. viii. 299; leiða e-n fyrir kné e-m, id., Sks. 650; láta kné fylgja kvíði, let the knee follow the belly, plant the knee on the belly, in wrestling, Grett. 28 new Ed.; koma e-m á kné, to bring one to his knees, overcome; öllum kemr hann (the death) á kné, Al. 132; henni (Elli = the Age) hefir engi á kné komit, Edda ii. 286, Karl. 421; tala um þvert kné sér, to ‘talk across one’s knees,’ to gossip, chatter, Sturl. iii. 150; rísa á kné, to arise, Hým. 51; sitja fyrir kné, knjóm e-m, to sit at one’s knees, feet, Og. 8 (of a midwife); en þjónustu-kona hennar sat fyrir knjóm henni, ok skyldi taka við barninu, Fms. viii. 7; falla á kné, to fall on one’s knees, Edda 33; þá steig hann af baki, féll á kné ok baðsk fyrir, 92; leggjask á kné, id., 95.
    3. knee-timber, in boat-building; engi var saumr í, en viðjar fyrir kné, Fms. vii. 216; ok eigi var meiri sjór á en í mitt knjám, Bs. i. 390; ertog fyrir kné hvert, krapta hvern ok kollu hverja, N. G. L. ii. 283.
    COMPDS: knésbót, knjádúkr, knjáliðr.
    II. [A. S. cneow; but cp. also Ulf. knods = γένος, Phil. iii. 5; O. H. G. knot; Hel. cnostes]:— a degree in relationship or lineage, spec, a degree of cognate relationship, a Norse law term, (höfuðbaðm is the agnate); at sjaunda kné ok sjaunda lið, in the seventh cognate and agnate degree, N. G. L. i. 15; at fimta kné ok fimta lið, id.; at fimta kné ok fimta manni, to the fifth degree of relalionship by the female and the fifth by the male side, 350; til níunda knés, 49, 50; af kné hverju, at sétta kné, 148; nú skal engi maðr fá frændkonu sína skyldri en at fimta kné, ok at fimta manni frændleif, 350; kvenn-kné (q. v.), cognate lineage.
    B. COMPDS: knébeðr, knébeygjask, knébjörg, knéfall, knéfalla, knékast, knékrjúpa, knéliðr, knérunnr, knésetja, knésetningr, knésig, knéskél, knéskot, knésól.

    Íslensk-ensk orðabók > KNÉ

  • 5 SEMJA

    * * *
    (sem, samda, samiðr and samdr), v.
    1) to shape, compose, arrange;
    to bring or put into, order;
    semja hljóðfœri, to tune instruments;
    semja sætt, to make peace (fyrr en sættin væri samið);
    2) to agree on, settle (engir hlutir skyldi þeir til verða, at eigi þeir sjálfir);
    semja við e-n, to treat with one (Hrútr kvazt at vísu vilja semja við Höskuld);
    3) impers., e-m semr e-t, one agrees to a thing;
    hvárt sem þeim semdi eða whether they came to terms or not;
    4) to reform, mend, put right;
    konungr bœtti þeirra ok samdi siðu, the king mended, reformed their faith and manners;
    hefir þú heldr samit þik ór því sem var, thou hast rather improved thyself;
    setja ok semja dramb to compose and set down one’s pride;
    semja sik eptir e-u, to adapt oneself to, conform oneself to (hefir þú samit þik mjök eptir siðvenju útlendra manna);
    at þeir semdi sína frændsemi eptir því sem vera ætti, that they should restore their relationship to a proper footing;
    5) reflex., semjast, to be settled, agreed on (þat mál samdist á þá leið, at);
    e-t semst með e-m, it is agreed on between them (samdist þetta með þeim);
    impers. (selja man ek yngra sveininn, sem okkr semst);
    semjast e-u, to take to (samdist hón skildi ok sverði en við sauma ok borða).
    * * *
    pres. sem, semr; pret. samði and samdi; subj. semði; part. samiðr, samdr, saminn; [from sam-, saman, but chiefly used in a peculiar and derived sense]:—prop. to ‘put together,’ to shape, compose, arrange, settle, and the like; samblandit ok úsamit efni, Stj. 7; ætlar þú hér eptir at semja kirkju-viðinn, thinkest thou after that fashion to shape it, Ld. 316; ok semja þar til eitt klæði, they shaped a cloth for that use, Mar.; síðan samði ( shaped) Guð fagra konu ór rifinu, Ver. 3; s. hljóðfæri, to tune instruments, Fas. iii. 221; alla hefi ek sam-hljóðendr samða ( arranged) í þat mark, Skálda 168; samði hann saman ( fused into one) hin fornu lög ok in nýju, Ver. 52: mod. semja kvæði, vers, bók, to compose a poem, verse, book; semja mærð, Lex. Poët.: semja heit, to make a vow, Magn. 532; semr hann dóma, ok sakar leggr, Vsp.; s. sætt, to make peace; fyrr en sættin væri samið, Fms. xi. 362; konungar sömðu sætt sína með því móti, at …, vi. 27; Sveinn konungr hafði samið sætt við hann, ii. 294; s. ráð sín, vi. 21; engir hlutir skyldi þeir til verða, at eigi semði ( settled) þeir sjálfir, Nj. 72; hann kvað þá mart talat hafa, en þat samit, at …, but this they had settled, that …, Ld. 44; at þeir hefði samið með hvat ríki Norðmenn skyldi hafa. Fms. x. 5; samði hann sik lítt við kennimannskap, the priesthood suited him ill, Fms. viii. 9; hann þóttisk trautt mega s. hann þar heima, sem hann vildi, he could hardly settle (manage) him as he liked, Ísl. ii. 204.
    2. to restore, reform, mend, put right; hann samði fagrliga þeirra líf, Bs. i. 96; at þeir semði sína frændsemi eptir því sem vera ætti, that they should restore their relationship to a proper footing. Ld. 66; konungr bætti trú þeirra ok samði siðu, the king mended, reformed their faith and manners, Fms. ii. 128; samdi hann Kristnina, Fb. ii. 250; hefir þú nú heldr samið þik ór því sem var, thou hast improved thyself, 211; s. sik eptir siðvenju útlendra manna, Fb. ii. 36; setja ok semja dramb e-s, compose and put down, Fas. i. 38.
    3. semja við e-n, to treat with one; Hrútr kvaðsk at vísu vilja s. við Höskuld, Ld. 66; biskuparnir sömdu til ( came to an arrangement) með öðrum lærðum mönnum hver boð þeir skyldi bjóða sínum undir-mönnum, Bs. i. 163: semja um e-t, to make a settlement, as also to enter into negotiation, H. E. i. 396.
    4. impers., e-m semr e-t, one agrees on; þeim samdi eigi, they could not agree, D. N. ii. 99; hann skyldi fara í griðum hvert sem þeim semði eðr eigi, either they came to terms or not, Fms. x. 34; samði eigi með þeim, they came not to terms, 96; allir játtuðusk undir slíkar skattgjafir sem þeim semði, 24; samdi þeim, at þar væri söngr sem at fornu hefir verit, Dipl. i. 5.
    II. reflex. to be settled, agreed on; þat mál samðisk á þá leið, at …, Fms. vii. 140; fóru þá menn milli konunganna, ok samðisk þat með einkamálum, at …, i. 23; samdisk þetta með þeim, 35; tala þeir jarl hér um langa hríð, þar til er þetta semsk með þeim, 85; samðisk þá mikit með þeim feðgum, Ísl. ii. 210.
    2. impers. it is agreed; slíkar skatt-gjafir sem þeim semdisk, Fms. x. 24; selja man ek enn yngra sveininn sem okkr semsk, 227; ef honum semsk um þat ráð við þá sem ráða eigu, K. Á. 104; sjá, hversu semsk með oss konungi, Eg. 18; samðisk hón meir skoti skildi ok sverði, enn við sauma ok borða, she took more to shield and sword than to seam and hem, Fas. i. 430: part., semjandi ok sækjandi, Sturl. iii. 136.

    Íslensk-ensk orðabók > SEMJA

  • 6 vandi

    I)
    m.
    1) difficulty, difficult task (lízt mér þat mikill vandi);
    2) responsibility (ek af sel vanda mér af höndum, hversu sem gefst);
    3) obligation, duty, esp. of relationship; e-m er v. á við e-n, one is under obligation to a person (er þér miklu meiri v. á við Eirik konung en Egil); binda sér vanda við e-n, to enter into obligation.
    m. custom, habit, wont (leggja e-t í vanda); at (or eptir) vanda, as usual.
    * * *
    1.
    a, m. a difficulty, difficult task; lízk mér þat mikill vandi, Korm. 150, Nj. 177; þó nökkurr vandi liggi á, Fms. vi. 10; hafa bæði vit ok vanda at vera höfðingi, xi. 217: sayings, þat er vandi vel boðnu að neita ( a good offer is not to be refused); vandi fylgir vegsemd hverri, cp. noblesse oblige.
    II. obligation, duty, esp. of relationship; thus in the phrase, e-m er vandi á við e-n, þótt þér sé vandi á við Helga, Ld. 264; er þér miklu meiri vandi á við Eirík konung en Egil, Eg. 423; þat er mér ókunnara hverr vandi mér er á við hann, Fms. i. 297; sveiktú þann er þér var meiri vandi á enn við mik, vi. 17; fyrir vanda sakir ok tengda, xi. 11; binda sér vanda við e-n, to enter into an obligation, Gísl. 11.
    COMPDS: vandabundinn, vandahlutr, vandalauss, vandalítill, vandamaðr, vandamál, vandamikill, vandaráð, vandasamligr, vandasamr.
    2.
    a, m., qs. vanði (vanþi, Ó. H.); [from vanr, and different to the preceding word]:—a custom, habit, want. Eg. 41, 70; dró til vanda með þeim, Nj. 12; leggja í vanda, Glúm. 324; at vanda, as usual, Nj. 3, 103, Eg. 125, 491; ú-vandi, unmanners, whimsies, wayward manners. vanda-tíðir, f. pl. customary feasts, Bs. i. 164.

    Íslensk-ensk orðabók > vandi

  • 7 venzl

    n. pl. relationship, ties of blood or affinity; fyrir venzla sakir, for kinship’s sake.
    * * *
    n. pl. [vandi], relationship ( ties of blood or affinity); fyrir venzla sakir, Nj. 79; er hann þó í venzlum við oss bundinn, Boll. 354; fyrir frændsemis sökum ok margra annarra venzla, Orkn. 452; at ek sé þar í meirum venzlum enn aðrir menn, Lv. 78; at hann mundi allítils virða við Sverri venzl né vígslur, Fms. viii. 266; ek vil biðja hennar mér til eigin-konu, ok staðfesta svá við yðr venzl með vináttu, Fas. iii. 59; þeim mönnum er minni venzl mundi á, Ó. T. 7.
    COMPDS: venzlalauss, venzlamaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > venzl

  • 8 þyrmslir

    f. pl.; þyrmsl, n. pl.; þyrmslur, f. pl.:— any sacred or lawful obligation of respect or forbearance due to others:
    1. as a law phrase, the obligation of a client or dependent towards his master; nú skal leysingi hafa þyrmslir við skap-dróttinn sinn, eigi skal hann í févélum né í fjörvélum við hann vera, né í dómum gegn honum …, hverfa eigi odd né egg móti honum …, bera eigi vitni á hönd honum …, N. G. L. i. 34; svá skulu leysingja-kaup fara þeirra er eigi hafa keypt þyrmslar af sér, 234; þá er hann (viz. the client) ór þyrmslum við þann mann, 211.
    2. any obligation, from relationship or the like; allar þær þyrmslur sem hirðmönnum byrjar at hafa innan-hirðar, N. G. L. ii. 440.
    3. eccl., of forbidden degrees of relationship; geymi menn at þyrmslum sínum verði lýst áðr samgangr hjóna verðr í millum, H. E. i. 414; þær eru konur aðrar er enn eru í meirum þyrmslum við oss, … ef vér vinnum líkams losta við þær, N. G. L. i. 15: veita þyrmslur úvígðum kirkjum, K. Á. 36; þat er mælt í lögum at eigi skal bera vápn í kirkju … slík þyrmsl eru ok á bæna-húsum …, 38.
    4. medic. abstinence, fasting (?); þat görðisk eitt hvert sinn at konungr var í þyrmslum eptir blóðlát sitt, it happened once upon a time that the king was abstaining after blood-letting, Sks. 642. þyrmsla-maðr, m. a law phrase, a kind of client, a dependent ranking between a bondsman and a freeman, N. G. L. i. 158, 220.

    Íslensk-ensk orðabók > þyrmslir

  • 9 aðili

    (-ja, -jar, later -a, -ar), m. chief defendant (varnaraðili) or prosecutor (sóknaraðili, sakaraðili).
    * * *
    ja, m. the chief-defendant or prosecutor in an Icel. lawsuit in the time of the Commonwealth. It seems to have meant originally head, chieftain, princeps. A standing word in the Grágás and the Sagas. As to the form, the older one is that which preserves the j in the terminations, gen. dat. acc. aðilja, plur. -jar, acc. -ja, dat. -jum. The Grágás constantly employs this form. The Njála and some of the Sagas drop the j and write aðila etc. In the Grágás aðilja seems to occur as an indecl. word—at least four times in the Kb.—used as nom. pl.: but as -ar in old MSS. is frequently marked by a single ‘a’ with a little stroke (a-), this may be a misinterpretation. The indeclinable form occurs in the Kb. (Þ. Þ.) 25 and 109 (only preserved in the Kb.); Kb. 147, 170 has aðilja, where the Sb. has in both passages aðiljar: cp. however guðsifja and -bræðra. There is a distinction between a sóknar-aðili or sakar-aðili, prosecutor, and a varnar-aðili, defendant. Either with gen. or prep. at, varnar-a., sóknar-a., sakar-a.; or inversely, a. sakar, a. varnar, a. frumsakar, Kb. 42, 124; a. máls, 126; a. vígsakar, in a case of manslaughter, 167; or vígsakar a. (often); a. fésakar, in a lawsuit about compensation, 123; a. legorðssakar, case of legorð, 194: with at, varnir þær er hann er aðili at, 175; aðili at legorðs sekt, App. iv. 46, Grág. Kb. 15, 211 ; cp. also § 58, p. 103: hann er aðili at sök, bæði sækjandi ok seljandi, chief-plaintiff, either for carrying it on himself or by a delegate, Kb. 208. In the case of a delegate being the aðili, the challenge of jurors and judges on account of relationship was to be made in respect to the chief aðili, not the delegate, Kb. 127.

    Íslensk-ensk orðabók > aðili

  • 10 AUGA

    * * *
    (gen. pl. augna), n.
    1) eye;
    lúka (bregða) upp augum, bregða augum í sundr, to open (lift up) the eyes;
    lúka aptr augum, to shift the eyes;
    renna (bregða, leiða) augum til e-s, to turn the eyes to;
    leiða e-n augum, to measure one with the eyes;
    berja augum í e-t, to take into consideration;
    koma augum á e-t, to set eyes on, become aware of;
    hafa auga á e-u, t have, keep, an eye upon;
    segja e-t í augu upp, to one’s face, right in the face;
    unna e-m sem augum í höfði sér, as one’s own eye-balls;
    e-m vex e-t í augu, one has scruples about;
    gløggt er gests augat, a guest’s eye is sharp;
    mörg eru dags augu, the day has many eyes;
    eigi leyna augu, ef ann kona manni, the eyes cannot hide it if a woman loves a man;
    2) hole, aperture in a needle (nálarauga), in a millstone (kvarnarauga) or an axe-head;
    3) pit full of water.
    * * *
    n., gen. pl. augna, [Lat. oculus, a dimin. of an obsolete ocus; Gr. οφθαλμός (Boeot. οκταλμός); Sanskr. aksha: the word is common to Sanskrit with the Slavonic, Greek, Roman, and Teutonic idioms: Goth. augo; Germ, auge; A. S. eâge; Engl. eye; Scot. ee; Swed. öga; Dan. öje, etc. Grimm s. v. suggests a relationship to Lat. acies, acutus, etc. The letter n appears in the plur. of the mod. northern languages; the Swedes say ‘ögon,’ oculi, the Danes ‘öjne;’ with the article ‘ögonen’ and ‘öjnene;’ Old Engl. ‘eyne;’ Scot. ‘een’]
    I. an eye. It is used in Icel. in a great many proverbs, e. g. betr sjá augu en auga, ‘two eyes see better than one,’ i. e. it is good to yield to advice: referring to love, unir auga meðan á sér, the eye is pleased whilst it can behold (viz. the object of its affection), Fas. i. 125, cp. Völs. rím. 4. 189; eigi leyna augu, ef ann kona manni, the eyes cannot bide it, if a woman love a man, i. e. they tell their own tale, Ísl. ii. 251. This pretty proverb is an απ. λεγ. l. c. and is now out of use; it is no doubt taken from a poem in a dróttkvætt metre, (old proverbs have alliteration, but neither rhymes nor assonance, rhyming proverbs are of a comparatively late date): medic., eigi er sá heill er í augun verkir, Fbr. 75; sá drepr opt fæti ( slips) er augnanna missir, Bs. i. 742; hætt er einu auganu nema vel fari, he who has only one eye to lose will take care of it (comm.); húsbóndans auga sér bezt, the master’s eye sees best; glögt er gests augat, a guest’s eye is sharp; mörg eru dags augu, the day has many eyes, i. e. what is to be hidden must not be done in broad daylight, Hm. 81; náið er nef augum, the nose is near akin to the eyes (tua res agitur paries quum proximus ardet), Nj. 21; opt verðr slíkt á sæ, kvað selr, var skotinn í auga, this often happens at sea, quoth the seal, when he was shot in the eye, of one who is in a scrape, Fms. viii. 402. In many phrases, at unna ( to love) e-m sem augum í höfði sér, as one’s own eye-balls, Nj. 217; þótti mér slökt it sætasta ljós augna minna, by his death the sweetest light of my eyes was quenched, 187: hvert grætr þú nú Skarphéðinn? eigi er þat segir Skarphéðinn, en hitt er satt at súrnar í augum, the eyes smart from smoke, 200: renna, líta augum, to seek with the eyes, to look upon: it is used in various connections, renna, líta ástaraugum, vánaraugum, vinaraugum, trúaraugum, öfundaraugum, girndarauga, with eyes of love, hope, friendship, faith, envy, desire: mæna a. denotes an upward or praying look; stara, fixed; horfa, attentive; lygna, blundskaka, stupid or slow; blína, glápa, góna, vacant or silly; skima, wandering; hvessa augu, a threatening look; leiða e-n a., to measure one with the eyes; gjóta, or skjóta hornauga, or skjóta a. í skjálg, to throw a side glance of dislike or ill-will; gjóta augum is always in a bad sense; renna, líta mostly in a good sense: gefa e-u auga, oculum adjicere alicui; hafa auga á e-u, to keep an eye on it; segja e-m e-t í augu upp, to one’s face, Orkn. 454; at augum, adverb. with open eyes, Hervar. S. (in a verse), etc. As regards various movements of the eyes; ljúka upp augum, to open the eyes; láta aptr augun, to shut the eyes; draga auga í pung, to draw the eye into a purse, i. e. shut one eye; depla augum, to blink; at drepa titlinga (Germ. äugeln, blinzen), to wink, to kill tits with the suppressed glances of the eye; glóðarauga, a suffusion on the eye, hyposphagma; kýrauga. proptosis; vagl á auga, a beam in the eye; skjálgr, Lat. limus; ský, albugo; tekinn til augnanna, with sunken eyes, etc., Fél. ix. 192; a. bresta, in death: hafa stýrur í augum, to have prickles in the eyes, when the eyes ache for want of sleep: vatna músum, ‘to water mice,’ used esp. of children weeping silently and trying to hide their tears. As to the look or expression of the eyes there are sundry metaph. phrases, e. g. hafa fékróka í augum, to have wrinkles at the corners of the eyes, of a shrewd money getting fellow, Fms. ii. 84, cp. Orkn. 330, 188, where krókauga is a cognom.; kvenna-króka, one insinuating with the fair sex; hafa ægishjalm í augum is a metaphor of one with a piercing, commanding eye, an old mythical term for the magical power of the eye, v. Grimm’s D. Mythol. under Ægishjalmr: vera mjótt á milli augnanna, the distance between the eyes being short, is a popular saying, denoting a close, stingy man, hence mjóeygr means close: e-m vex e-t í augu (now augum), to shrink back from, of a thing waxing and growing before one’s eyes so that one dares not face it. As to the shape, colour, etc. of the eye, vide the adj. ‘eygr’ or ‘eygðr’ in its many compds. Lastly we may mention the belief, that when the water in baptism touches the eyes, the child is thereby in future life prevented from seeing ghosts or goblins, vide the words úfreskr and skygn. No spell can touch the human eye; en er harm sá augu hans (that of Loki in the shape of a bird), þá grunaði hann (the giant) at maðr mundi vera, Edda 60; í bessum birni þykist hón kenna augu Bjarnar konungs sonar, Fas. i. 51, vide Ísl. Þjóðs.
    II. meton. and metaph. auga is used in a great many connections:
    α. astron.; þjaza augu, the eyes of the giant Thiazi, is a constellation, probably the Dioscuri, Castor and Pollux; the story is told in the Edda 47, cp. Harbarðsljóð 19; (Snorri attributes it to Odin, the poem to Thor.)
    β. botan., auga = Lat. gemma, Hjalt. 38; kattarauga, cat’s eye, is the flower forget-me-not.
    γ. the spots that form the numbers on dice, Magn. 530.
    δ. the hole in a millstone; kvarnarauga, Edda 79, 221, Hkr. i. 121: the opening into which an axe handle is fastened, Sturl. ii. 91: a pit full of water, Fs. 45: nálarauga, a needle’s eye: vindauga, wind’s eye or window (which orig. had no glass in it), A. S. eag-dura (eye-door); also gluggi, q. v.: gleraugu, spectacles.
    ε. anatom., the pan of the hip joint, v. augnakarl, Fms. iii. 392: gagnaugu, temples.
    ζ. hafsauga, the bottom of the ocean, in the popular phrase, fara út í hafsauga, descendere ad tartara.
    η. poët. the sun is called heimsauga, dagsauga, Jónas 119.
    COMPDS either with sing. auga or pl. augna; in the latter case mod. usage sometimes drops the connecting vowel a, e. g. augn-dapr, augn-depra, augn-fagr, etc. auga-bragð (augna-), n. the twinkling of an eye, Hm. 77; á einu a., in the twinkling of an eye, Ver. 32, Edda (pref.) 146, Sks. 559, Rb. 568: a glance, look, snart a., Fms. ii. 174; mikit a., v. 335; úfagrligt a., Fs. 43; hafa a. af e-u, to cast a look at, Fbr. 49, Fms. xi. 424: in the phrase, at hafa e-n (or verða) at augabragði, metaph. to make sport of, to mock, deride, gaze at, Stj. 627, 567, Hm. 5, 29. auga-brun, f. the eye-brow. auga-staðr, m. an eye-mark; hafa a. á e-u, to mark with the eye. auga-steinn (augna-), m. the eye-ball, Hkr. iii. 365, Fms. v. 152. augna-bending, f. a warning glance, Pr. 452. augna-blik, n. mod. = augnabragð, s. augna-bólga, u, f. ophthalmia. augna-brá, f. the eye-lid, D. N. i. 216. augna-fagr and aug-fagr, adj. fair-eyed, Fas. ii. 365, Fms. v. 200. augna-fró, f. a plant, eye-bright, euphrasia, also augna-gras, Hjalt. 231. augna-fræ, n. lychnis alpina. augna-gaman, n. a sport, delight for the eyes to gaze at, Ld. 202, Bær. 17, Fsm. 5 (love, sweetheart). augna-gróm, n. (medic.) a spot in the eye; metaph., ekki a., no mere speck, of whatever can easily be seen. augna-hár, n. an eye-lash. augna-hvannr, m. the eye-lid. augna-hvita, u, f. albugo. augna-karl, n. the pan of the hip joint; slíta or slitna or augnaköllunum, Fas. iii. 392. augna-kast, n. a wild glance, Barl. 167. augna-kláði, a, m. psorophthalmi. augna-krókr, n. the corner of the eye. augna-lag, n. a look, Ld. 154. augna-lok, n. ‘eye-covers,’ eye-lids. augna-mein, n. a disease of the eye. augna-mjörkvi, a, m. dimness of the eye, Pr. 471. augna-ráð, n. expression of the eye. augna-skot, n. a look askance, Gþl. 286, Fs. 44 (of cats). augna-slím, n. glaucoma. augna-staðr, m. the socket of the eye, Magn. 532. augna-sveinn, m. a lad leading a blind man, Str. 46. augn-tepra, u, f. hippus. augna-topt, f. the socket of the eye. augna-verkr, m. pain in the eye, Hkr. ii. 257, Bs. i. 451, Pr. 471, Bjarn. 58. augna-vik, n. pl. = augnakrókr. augna-þungi, a, m. heaviness of the eye, Hkr. ii. 257.

    Íslensk-ensk orðabók > AUGA

  • 11 baug-gildi

    n. a law term, the ‘weregild’ to be paid to the ‘agnates’ of the slain; opp. to nefgildi, the same amount to be paid to the ‘cognates;’ defined, Grág. (Bt.) ii. 176, N. G. L. i. 186: metaph. agnatic relationship, vera ór b. eðr nefgildi, lifa í b. etc., to be an agnate or a cognate, id. bauggildis-menn, in. pl. agnates who are bound to pay and receive the bauggildi, Grág. ii. 180.

    Íslensk-ensk orðabók > baug-gildi

  • 12 FRAM

    * * *
    adv.
    1) forward; hann féll f. á. fœtr konungi, he fell forward on his face at the king’s feet; f. rétt, straight on; koma f., to reappear;
    3) on the fore part, in front, opp. to aptr( maðr f., en dýr aptr); aptr ok f., fore and aft, of a ship;
    4) joined with preps. and particles, bíða f. á dag, f. á nótt, to wait far into the day, or night; bíða f. um jól, to wait till after Yule; fyrir lög f., in spite of the law; f. undan eyjunni; off the island;
    5) of time, hversu er f. orðit, how late is it, what time is it? f. orðit dags, late in the day.
    * * *
    adv.—the Icel. has a triple adverbial form, fram, denoting the going to a place (ad locum); frammi, the being in a place (in loco); framan, the going from a place (a loco)—compar. framarr (mod. framar) or fremr, = Goth. framis; superl. framast (framarst) or fremst: proncd. with a double m = framm; and that such was the case in olden times may be seen from Fms. vi. 385 and Skálda 168, 171. This adv. with its compds and derivatives may be said to have been lost in Germ. as well as Engl., and at a very early time. Even Ulf. uses fram as a prep. in the sense of ἀπό, like the A. S. and Engl. from, Swed. från: only in two passages Ulf. uses fram as adv., viz. Rom. xiii. 12, where he renders ‘the night is far spent’ (nóttin er um liðin of the Icel. N. T.) by framis galeiþan, which recalls to mind the Icel. fram-liðinn = deceased, past; and Mark i. 19, where προβαίνειν is rendered by gaggan framis = Icel. ganga framarr or ganga fram; cp. also the Goth. compds fram-gahts = progress, Philipp. i. 25; fram-aldrs = stricken in years; fram-vigis = Icel. fram-vegis; fram-vairþis = further: in O. H. G. vram = ultra still occurs, but is now lost in Germ. as well as in Engl.: the Icel., on the other hand, makes a clear distinction between the prep. frá ( from) and fram, on, forward, = Gr. πρόσω, Lat. porro, pro-; in some compds the sense from appears, e. g. framandi, a stranger,—Ulf. framaþeis, prop. one who is far off or from far off; so also fram-liðinn, gone, past; ganga fram, to die.
    A. fram, forward, (opp. to aptr, backward); aðra leið aptr en fram, 655 xxxii. 18; hann féll fram á fætr konungi, he fell forward on his face at the king’s feet, Eg. 92; stefna fram ( to go on) hina neðri leið, 582; brautin liggr þar fram í milli, id.; cf þeir vilja fram, or, fram á leið, forward, Sks. 483; fram rétt, straight on, Fms. ii. 273, v. l.; fram, fram! on, on! a war cry, Ó. H. 215: koma fram, to reappear, arrive, after being long unheard of; hann kom fram í Danmörku, Fms. i. 62; hann kom fram í kaupstað þeim er …, Ísl. ii. 332; ok kómu þar fram, er Kirjálar vóru á fjalli, Eg. 58: the phrase, fram í ættir, in a far or distant degree (of relationship), 343: people in Icel. in the 14th century used to say, fram til Noregs, up to Norway (cp. up to London), Dipl. ii. 15, 16.
    II. fram is generally applied to any motion outwards or towards the open, opp. to inn, innar; thus fram denotes the outer point of a ness, fram á nes; Icel. also say, fram á sjó, towards the high sea, (but upp or inn at landi, landwards); also, towards the verge of a cliff or the like, fram á hamarinn (bergit), Eg. 583: when used of a house fram means towards the door, thus, fara fram í dyr (eldhús), but inn or innar í baðstofu (hence fram-bær), var hón ávalt borin fram ok innar, she was borne in a litter out and in, Bs. i. 343: of a bed or chair fram denotes the outside, the side farthest from the wall, horfir hón til þils, en bóndi fram, she turned her face to the wall, but her husband away from it, Vígl. 31.
    β. again, Icel. say, fram á dal, up dale, opp. to ofan dalinn, down dale.
    III. without motion, the fore part, opp. to aptr, hinder part (cp. fram-fætr); aptr krókr en fram sem sporðr, Fms. ii. 179; maðr fram en dýr aptr (of a centaur), 673. 2, Sks. 179; aptr ok fram, fore and aft, of a ship, Fms. ix. 310.
    IV. joined with prepp. or particles, Lat. usque; bíða fram á dag, fram á nótt, fram í myrkr, to wait far into the day, night, darkness, Bs. ii. 145; bíða fram yfir, er fram um Jól, etc., to bide till after Yule; um fram, past over; sitja um þat fram er markaðrinn stóð, to stay till the fair is past, Fb. i. 124; fram um hamarinn (bergit), to pass the cliff, Eg. 582; ríða um fram, to ride past or to miss, Nj. 264, mod. fram hjá, cp. Germ. vorbei:—metaph., vera um fram e-n, above, surpassingly; um fram aðra menn, Fb. i. 91, Fms. vi. 58, passim; um alla hluti fram, above all things: yfir alla hluti fram, id., Stj. 7: besides, Sks. 41 new Ed.: fyrir lög fram, in spite of the law, Fms. iii. 157; fyrir rétt fram, 655 xx. 4; fyrir lof fram, without leave, Grág. i. 326; fyrir þat fram, but for that, ii. 99: the phrase, fyrir alla hluti fram, above all things, 623. 19.
    β. temp., fyrir fram means beforehand, Germ. voraus; vita, segja fyrir fram, to know, tell beforehand, Germ. voraus-sagen.
    γ. fram undan, projecting, stretching forward; fram undan eyjunni, Fms. ii. 305.
    δ. the phrase, fram, or more usually fram-orðit, of time, hvað er fram-orðit, how late is it? i. e. what is the time? Ld. 224; þá var fram-orðit, it was late in the day, Clem. 51; þá er fram var orðit, 623. 30: dropping ‘orðit,’ þeir vissu eigi hvat fram var (qs. fram orðit), they did not know the time of day, K. Þ. K. 90: with gen., fram-orðit dags, late in the day, Fms. xi. 10, Ld. 174; áfram, on forward, q. v.
    V. with verbs,
    α. denoting motion, like pro- in Latin, thus, ganga, koma, sækja, falla, fljóta, renna, líða, fara … fram, to go, come, flow, fare … forward, Eg. 136, Fms. ii. 56, Jb. 75, passim: of time, líða fram, Bs. ii. 152 (fram-liðinn).
    β. rétta, halda fram, to stretch, hold forth, Nj. 3; flytja, bera, draga, leiða, færa, selja, setja fram, to bring … forward, Sks. 567; leggja fram, to ‘lay forth,’ discharge, Fms. v. 293, Nj. 3, 11; bjóða fram, to offer; eggja, hvetja fram, to egg on; segja fram, to pronounce; standa, lúta fram, etc.
    γ. sjá, horfa, stökkva … fram fyrir sik, to look, jump forward, opp. to aptr fyrir sik, Nj. 29:—impers., e-m fer fram, to grow, make progress; skara fram úr, to stand out.
    B. frammi, (for the pronunciation with a double m vide Skálda 169,) denotes in or on a place, without motion, and is formed in the same way as uppi from upp, niðri from niðr; Icel. thus say, ganga fram, niðr, upp, to go on, go down, go up; but vera frammi, niðri, uppi, to be in, etc.; if followed by a vowel, the final i may be dropt, thus, vera frammi á dal, or framm’ á dal, Hrafn. 6; sitja framm’ fyrir hásæti (= frammi fyrir), Ó. H. 5; just as one may say, vera niðr’ á (qs. niðri á) engjum, upp’ á (= uppi á) fjalli: as to direction, all that is said of fram also applies to frammi, only that frammi can but denote the being in a place; Icel. thus say, frammi á dal in a dale, frammi í dyrum in-doors, frammi á fjalli on a fell, frammi á gólfi on the floor, frammi á sjó, etc.; þeir Leitr sitja frammi í húsum, Fær. 181, cp. also Hrafn. 1; sitja (standa) frammi fyrir e-m, to sit ( stand) before one’s face, Hkr. ii. 81.
    II. metaph. the phrase, hafa e-t frammi, to perform a thing, Nj. 232, Sks. 161: to use, shew, in a bad sense, of an insult, threatening, or the like; hafa þeir f. mikil-mæli ok heita afarkostum, Hkr. i. 191: the particle í is freq. prefixed, hafa í frammi, (not á frammi as áfram, q. v.); svá fremi skaltú rógit í frammi hafa, Nj. 166; þarftú þá fleira í frammi at hafa en stóryrði ein ok dramblæti, Fas. i. 37; hafðú í frammi kúgan við þá uppi við fjöllin, Ísl. ii. 215: to exercise, Bs. i. 852; hafa f. ípróttir, Fms. ix. 8 (rare); láta, leggja f., to contribute, produce, Fas. iii. 118, Fms. vi. 211.
    C. framan, from the front side; framan at borðinu, to the front of the table, Fb. ii. 302; framan at e-u, in the face or front of (opp. to aptan að, from behind); skaltú róa at framan borðum skútunnar, thou shall row towards the boards of the boat, of one boat trying to reach another, Háv. 46; taka framan af e-u, to take ( cut) from the fore part, Od. xiv. 474; framan á skipinu, the fore part of the ship, Fms. ii. 179; framan um stafninn, vi. 78.
    β. temp., framan af sumri, vetri, hausti, váti, the beginning, first part of summer …; also simply framan af, in the beginning.
    γ. of the fore part of the body; nokkut hafit upp framan nefit, Ld. 272; réttnefjaðr ok hafit upp í framan-vert, a straight nose and prominent at the tip, Nj. 29; framan á brjóstið, on the breast; framan í andlitið, in the face; framan á knén, í stálhúfuna framan, Fms. viii. 337; framan á þjóhnappana, Sturl. i. 14 (better aptan á).
    δ. with the prep. í preceding; í framan, adv. in the face; rjóðr í framan, red in the face; fölr í framan, pale-faced, etc., freq. in mod. use.
    2. fyrir framan, before, in front of, with acc. (opp. to fyrir aptan, behind); fyrir framan slána, Nj. 45; fyrir framan hendr honum, 60; fyrir framan hamarinn, Eg. 583; fyrir framan merki, Fms. i. 27, ii. 84: as adv., menn stóðu með vápnum fyrir framan þar sem Flosi sat, before F. ‘s seat, Nj. 220; þá var skotið aptr lokhvílunni ok sett á hespa fyrir framan, Fms. ii. 84: að framan, above.
    3. as framan is prop. an adv. from the place, Icel. also say, koma framan af dal, framan af nesi, framan ór dyrum, etc., to come down the dale, etc., vide fram above.
    4. ‘framan til’ in a temp. sense, up to, until; nú líðr til þings framan, it drew near to the time of parliament, Nj. 12; líðr nú til þings framan, Ld. 88; leið nú framan til Jóla, Ísl. ii. 42; framan til Páska, Stj. 148; framan til vetrnátta, D. N.; framan til þess er hann átti við Glám, Grett. 155; framan til Leiðar, Anal. 172; frá upphafi heims framan, from the beginning of the world, Ver. 1; in mod. usage simply fram in all such instances.
    D. Compar. framarr, farther on; superl. framast, fremst, farthest on:
    1. loc., feti framarr, a step farther on, Lv. 59; þar er þeir koma framast, the farthest point they can reach, Grág. i. 111; þar sem hann kömr framast, 497; hvar hann kom framarst, Fms. xi. 416; svá kómu þeir fremst at þeir unnu þá borg, i. 114; þeir eru mest til þess nefndir at framast ( foremost) hafi verit, Ísl. ii. 368; þeir er fremst vóru, Fms. v. 78.
    2. temp. farthest back; er ek fremst um man, Vsp. 1; hvat þú fyrst um mant eða fremst um veizt, Vþm. 34; frá því ek má fremst muna, Dipl. v. 25.
    II. metaph. farther, more, superl. farthest, most; erat hann framarr skyldr sakráða við menn, Grág. i. 11; nema vér reynim oss framarr, Fær. 75; meta, hvárra þörf oss litisk framarr ganga, whose claim appeared to us the strongest, Dipl. ii. 5.
    β. with dat., venju framarr, more than usual; því framarr sem, all the more, Fms. i. 184.
    γ. with ‘en’ following; framar en, farther than, more than; mun hér því ( therefore) framarr leitað en hvarvetna annars-staðar, Fms. i. 213; at ganga framarr á hendr Þorleiki en mitt leyfi er til, Ld. 154; hversu Þorólfr var framarr en ek, Eg. 112; framarr er hann en ek, he is better than I, Nj. 3; sókn framarr ( rather) en vörn, 236; framarr en ( farther than) nú er skilt, Js. 48; því at hann væri framarr en aðrir menn at sér, better than other men, Mar. 25.
    2. superl., svá sem sá er framast ( foremost) elskaði, Fs. 80; svá sem framast má, 655 xi. 2; sem Guð lér honum framast vit til, Js. 5: with gen., konungr virði hann framast allra sona sinna, Fms. i. 6; at Haraldr væri framast þeirra bræðra, 59; framast þeirra at allri sæmd, viii. 272.

    Íslensk-ensk orðabók > FRAM

  • 13 GRAFA

    * * *
    (gref; gróf, grófum; grafinn), v.
    1) to dig (grafa gröf);
    grafa torf, to dig peat;
    fig. to seek out the sense of (grafa vísu);
    2) to earth, bury (grafa lík);
    3) to carve, engrave (døkkr steinn í ok grafit á innsigli);
    fagr á liti, sem þá er fílsbein er grafit í eik, as when ivory is set in oak;
    5) impers. to suppurate (lærit tók at grafa bæði uppi ok niðri);
    6) with preps.:
    grafa at e-u, eptir e-u, to inquire into, try to flnd out;
    also refl., grafast eptir e-u;
    grafa niðr, to dig down;
    svá kyrr sem hann væri grafinn niðr, as if he had been rooted in the ground;
    grafa til e-s, to dig for (grafa til vatns);
    grafa um e-t = grafa eptir e-u;
    gróf hann svá undir þeim, at, he sounded them so that;
    grafa e-t upp, to find out.
    * * *
    pret. gróf; pres. gref; part. grafinn, with neg. suffix gróf-at, Fas. i. 436 (in a verse): [Ulf. graban = σκάπτειν; A. S. grafan; North. E. to grave; Germ. graben; Swed. grafva; Dan. grave]:—to dig; grafa engi sitt, to drain one’s field, Grág. ii. 181; jörðin var grafin í hám fjallatindum, Edda 144; en er vatnit gróf tvá vega þá féllu bakkarnir, Ó. H. 18; grafa til vatns, id.; grafa út ósinn, Bs. i. 331; þá er þeir höfðu út grafit fitna (dug through it), Ó. H. 18; g. gröf, to dig a grave, 623. 28, Eg. 300; grafa niðr, to dig down, Grág. ii. 351; hann (the horse) var svá kyrr, sem hann væri grafinn niðr, as if he had been rooted in the ground, Hrafn. 7; g. torf, to dig peat, Njarð. 370, Rm. 12; g. upp, to dig up; þeir grófu upp líkamina, Nj. 86; g. upp bein, K. Þ. K. 40, N. G. L. i. 44; grafa alone, Fms. iv. 110: reflex, to bury (hide) oneself, hanu grófsk í brúkit, he hid himself in the seaweed, Njarð. 380; var grafinn lykill ( the key was hid) í dyra-gætti, Störnu-Odd. 20.
    2. to earth, bury (Old Engl. en-grave); vóru þá allir ríkis-menn í hauga lagðir en öll alþýða grafin í jörð, Ó. H. (pref.); var hann grafinn ( buried) hjá leiði Kols biskups, Bs. i. 64, passim; grafa lík, g. niðr, etc., Bjarn. 19, Eb. 338, K. Þ. K. passim.
    3. to carve, engrave; grafa innsigli, Mar., Sturl. ii. 222; krismu-ker grafit með tönn, Vm. 117; g. fílsbein í eik, Edda 151 (pref.); Margret gróf ok tönn til ágæta-vel, Bs. i. 143; grafa, steinsetja ok amalera, Fms. xi. 427.
    II. metaph. to enquire, dive deep into, Hom. 84: to unearth, find out the sense, kveða má svá, at vísan sé fegri þá grafin er, Grett. 94 A; nú festir maðr sér konu, ok grefsk upp skylda með þeim, and relationship is found out afterwards, N. G. L. i. 350; þá grófsk Þórir eptir (Th. enquired) en Úlfr segir at lyktum, Gullþ. 5; gróf hann vandlega eptir ( he made a close enquiry) þess manns atferð, Fms. viii. 15; gróf hann svá undir þeim (he sounded them so), at hann varð margra hluta víss, 16; hann gróf at vandlega, ok bað hana segja sér, Dropl. 4; g. um e-t, id., Hom. 43; en grafa eigi um þat er vér megum eigi skilja, Greg. 75: g. upp, to unearth, make out; gátu menn þá upp grafit, at …, Grett. 162; grafask upp, to come to the light, Orkn. (in a verse).
    III. medic. to suppurate; impers., lærit (acc.) tók at grafa bæði uppi ok niðri, … var lærit allt grafit upp at smá-þörmum, Grett. 153, 154.

    Íslensk-ensk orðabók > GRAFA

  • 14 hamingja

    * * *
    f.
    2) luck, good fortune.
    * * *
    u, f. luck, fortune; prop. in a personal sense, a guardian spirit, answering to the guardian angel of Christians; derived from hamr, for the guardian spirits of men—and every man had his hamingja—were believed to take the shape sometimes of animals, sometimes and more commonly of human beings, esp. that of women; but they were themselves supernatural beings; that the hamingjur were giant-females proceeding from the great Norns—who were the hamingjur of the world—is borne out by the passage in Vþm. 48, 49. Hamingja and fylgja or fylgju-kona (Hallfred S. ch. 11) seem to be nearly synonymous, as also gæfa, gipta, auðna, heill; but hamingja is the most personal word, and was almost symbolical of family relationship. At the hour of death the hamingja left the dying person and passed into a dear son, daughter, or beloved kinsman; cp. Hallfr. S. ch. 11, and esp. the charming tale in Glúm. ch. 9. One might also impart one’s own good luck to another, hence the phrase leggja sína hamingju með e-m, almost answering to the Christian, ‘to give one’s blessing to another.’ Examples: sögðusk mundu leggja til með honum hamingju sína, Ld. 74; h. ok gæfa, Fms. vi. 165; þú en ústöðuga h., Al. 23; h. konungsins, 22; ok mun kona sjá hans h. vera er fjöllum hærra gékk, Glúm. 345; etja hamingju við e-n, Fb. ii. 65; ok reyna hvat hamingjan vill unna þér, Fs. 4; vilnask ( hope) at h. mun fylgja, 23; vera má at þat sé til h. várrar ættar, 11; langæligar nytjar munu menn hafa hans hamingju, Bs. i. 229; forlög ekki forðumst ill | fram kemr það hamingjan vill, Úlf. 3. 69; meiri í hreysti en hamingju, Gullþ. 21; sigri eðr hamingju manns þessa, Fs. 10. It is still used in Icel. almost as Heaven, Providence; það má Hamingjan vita, God knows; eg vildi Hamingjan gæfi, would to Heaven! Guð og Hamingjan, God and Good Luck; treysta Guði og Hamingjunni; eiga undir Hamingjunni, to run the risk; and in similar phrases.
    COMPDS: hamingjudrjúgr, hamingjuhjól, hamingjuhlutr, hamingjulauss, hamingjuleysi, hamingjumaðr, hamingjumikill, hamingjumót, hamingjuraun, hamingjusamligr, hamingjuskipti, hamingjuskortr, hamingjutjón.

    Íslensk-ensk orðabók > hamingja

  • 15 karl-sift

    f. ‘carle-sibness,’ relationship by the father’s side, Lat. agnatio, opp. to kvenn-sift, Grág. ii. 176, Fms. i. 220. karlsiftar-maðr, m. an agnate, N. G. L. i. 78.

    Íslensk-ensk orðabók > karl-sift

  • 16 MEIN

    * * *
    n.
    1) hurt, harm, injury, damage; at engum verði m. at, that it may do nobody harm; gera e-m m., to do one harm; hón kvað þat m., at, she said it was a great pity that; mikit m. var honum þat, þá er, a great loss it was to him when; láta sér e-t í m., to deny to oneself; hann lét sveininum ekki í m., he denied the lad nothing;
    2) disease, sore (af því vatni þykkjast margir bót hafa fengit sinna meina);
    3) impediments, hindrances (that make a marriage unlawful), = meinbugir.
    * * *
    n. [A. S. mân; cp. Old Engl. (Chaucer) meygned = maimed; Dan. meen], a hurt, harm; muna þeir mein er þiggja, a saying, Lv. 86; at engum verði mein at, that it may do nobody harm, Fs. 94, Al. 98; engum manni at meini verða, Fs. 131, Fms. vi. 350; e-m verðr mein at e-u, Grág. ii. 266: göra e-m mein, Fms. i. 99, Fs. 11; hón kvað þat mein ( a pity) at hón hafði eigi þá menn augum leitt, Fs. 85; mein ok úhapp, Edda 18; geysi mikit mein var honum þat, 23; láta sér í mein, to deny to oneself, Hom.; hann lét sveininum ekki í mein, ok unni mikit, i. e. he let the boy want nothing, and loved him much, Nj. 147; taka sér e-t í mein, to part with a thing one cannot well do without.
    2. medic. a disease, sore, &c.; ein kona varð fyrir meini miklu, Bs. i. 309; til bótar hans meins, id., 377; þá er meinit hvarf frá honum (of epileptic fits), 380: also used of an internal organic disease, thus, innan-mein, internal disease, 323 (of hydatides); fingr-mein, a sore finger; handar-mein, a sore hand; fótar-mein, 321, 328: brjóst-mein, a bad chest, but brjósta-mein, abscess or cancer in the breast, of women; átu-mein, an ‘eating sore’ a cancer; tungl-mein, a kind of ‘tinea’ or woodworm.
    II. plur. a drawback; þótti þat með stórum meinum um slíkan mann, Fs. 50; honum syndisk mein auðsýn á því, Ó. H. 195; ef maðr tekr sök af manni, ok verða þau mein á, at sök verðr eigi sótt. Grág. ii. 81.
    2. of marriage in the eccl. law, hindrances, such as relationship or the like, that make a wedding unlawful; hann gipti Snælaugu dóttur sína Þórði Böðvarssyni með tvauföldum meinum, Bs. i. 427; sagði laungetin börn þeirra sem getin vóru upp frá því sem mein vóru vituð, 285 (see meinbugir); ef hin meiri mein eru, Grág. i. 365; ok varðar fjörbaugs-garð um in minni mein, 366.
    COMPDS: meinalauss, meinsvanr.

    Íslensk-ensk orðabók > MEIN

  • 17 nauð-hleyti

    or nauð-leyti, n. close affinity, relationship; vera í nauðleytum við e-n, Glúm. 386; sakir mægða ok nauðleyta, Fms. x. 309. nauðleyta-maðr, m. a near kinsman, Germ. blutverwandt, Ísl. ii. 324, Dropl. 30, Stj. 427; frændr ok nauðleytamenn, frændr eðr aðra n., Ld. 330, Eg. 139, Gísl. 61; see hleyti.

    Íslensk-ensk orðabók > nauð-hleyti

  • 18 reikna

    að; this word occurs in writers of the 13th and 14th centuries, but scarcely earlier, for in Hdl. 44 reikna is an error for rekja, q. v.; [A. S. recnan; Engl. reckon; Germ. rechnen; Dan. regne]:—to count, calculate; hann reiknaði sik hundraðfaldan ávöxt hafa fengit á því sama ári, Stj. 162; ‘perfecta fortitudo’ hvat er reikna má algörvan styrkleik, Fb. ii. 534; aðrir sex þeir er Styrmir reiknar í sinni bók, 68; item hefir gefisk, síðan biskup Michel reiknaði, eitt hundrað vaðmála, 22; reiknaði hón jörð eiga geldfjár-rekstr. Dipl. v. 7; biskupinn reiknaði Koðrán í banni … var sú sök hans reiknuð, at … reiknaði hann at þat væri mikit góz at þeir höfðu eytt, Bs. i. 830; þrgar tók hann þá eptir at reikna framferði manna, 840; reikna e-t við sik, to make up an account of, 784.
    II. reflex., láta reiknask eignir klaustranna, to keep an account of the glebes, H. E. i. 476; reiknuðusk þeir þá við um frændsemi, they reckoned up their relationship, Fms. ii. 19; þeir reiknuðusk viðr um kærlig ok bróðurlig viðskipti biskupanna sinna forverara, Dipl. ii. 11, passim; reiknaðisk portio ecclesiae þrjú hundruð, was reckoned, amounted to three hundred, Vm. 19; reiknaðisk í fatabúri rósir þrettán ok tuttugu, Dipl. iii. 4; Þorlákr reiknask eilíflega milli þeirra biskupa, sem …, Bs. i. 280, Fs. 121.

    Íslensk-ensk orðabók > reikna

  • 19 SIF

    (gen. Sifjar), f. the wife of Thor.
    * * *
    f., pl. sifjar; [Ulf. sibja. Gal. iv. s. Rom. ix. 4; A. S. and Scot. sib; Engl. gos-sip = god-sib; Hel. sibbia; O. H. G. sibba; Germ. sippe]:—affinity.
    2. in sing. the word is only used as a pr. name ot the goddess Sif, gen. sifjar (dat. sifju, Edda i. 340). Sif, the golden-haired goddess, wife of Thor, betokens mother earth with her golden sheaves of grain; she was the goddess of the sanctity of the family and wedlock, whence her name, see Edda and the old poems passim.
    3. plur. ‘sib’, affinity, connection, by marriage; the word is used in ancient poems and in the law, and in compds; byggja sifjar, to marry; jafnnáit skal byggja sifjar ok frændsemi, Grág. i. 308; eigi skulu vera skyldri sifjar með þeim enn fimmta manni, i. e. no marriage nearer than the fifth degree, 310; sifjar ( affinity) is opp. to frændsemi ( blood relationship), flest stórmenni var bundit í frændsemi eða sifjum við hann, Fms. vii. 299, v. l.; spilla sifjum, to commit adultery; munu systrungar sifjum spilla, cousins will ‘spoil the sib,’ referring to adulterous intercourse with near relations in law, Vsp.; slíta sifjum = spilla sifjum, Merl. 154: again, þyrma sifjum, to hold the sifjar holy, Skv. 3. 28: hence sifja-slit and sifja-spell, n. pl. violation of the law of affinity, adultery; frændsemis-spell ok sifja-spell, Grág. i. 341, Sks. 338 B; þat eru sifjaslit en meiri, er maðr liggr með systrungum tveim, Grág. i. 358; í manndrápum ok í sifjasliti, Edda. The word sifjar also remains in bú-sifjar (q. v.), Landn. 147, Eg. 750, Fs. 31; guð-sifjar (q. v.), as also guð-sefi, guð-sifja (q. v.), a gossip, sponsor: in karl-sift, kvenn-sift, q. v.; cp. also barna sifjar, the bond or unity arising from having had children together, or = adoption (?), cp. Ulf. suniwe-sibja = υἱοθεσία, Gal. iv. 5, Ls. 16: lastly, the phrase, blanda sifjum, to blend sifjar together, to blend souls together (?), Hm. 125 (akin to sefi, q. v.)

    Íslensk-ensk orðabók > SIF

  • 20 skuld-leikr

    (- leiki), m. relationship, prop. duty, obligation devolving from kinship, Grág. i. 153, 247, 343, Ld. 40.

    Íslensk-ensk orðabók > skuld-leikr

См. также в других словарях:

  • relationship — re‧la‧tion‧ship [rɪˈleɪʆnʆɪp] noun [countable] the way in which people, companies, countries etc that are working together behave towards each other: relationship with/​between/​among • A key to success will be our relationship with our… …   Financial and business terms

  • Relationship — or relationships may refer to: Interpersonal relationship Intimate relationship In mathematics and statistics: Binary relation Causal relationship Correlation and dependence Direct relationship Inverse relationship In database design: Entity… …   Wikipedia

  • Relationship — • A certain connection of persons established either by nature or by civil or canon law Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Relationship     Relationship      …   Catholic encyclopedia

  • relationship — I (connection) noun alignment, amalgamation, analogy, appositeness, association, bearing, bond, coaction, coalition, cognatio, cognation, combination, confederacy, coniunctio, connecting link, consociation, correlation, interconnection,… …   Law dictionary

  • Relationship — Re*la tion*ship, n. The state of being related by kindred, affinity, or other alliance. Mason. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • relationship — 1744, sense of being related, from RELATION (Cf. relation) + SHIP (Cf. ship). Specifically of romantic or sexual relationships by 1944 …   Etymology dictionary

  • relationship — [n] connection; friendship accord, affair, affiliation, affinity, alliance, analogy, appositeness, association, bond, communication, conjunction, consanguinity, consociation, contact, contingency, correlation, dependence, dependency, exchange,… …   New thesaurus

  • relationship — ► NOUN 1) the way in which two or more people or things are connected, or the state of being connected. 2) the way in which two or more people or groups regard and behave towards each other. 3) an emotional and sexual association between two… …   English terms dictionary

  • relationship — [ri lā′shən ship΄] n. 1. the quality or state of being related; connection 2. connection by blood, marriage, etc.; kinship 3. a particular instance of being related 4. a continuing attachment or association between persons, firms, etc., specif.,… …   English World dictionary

  • relationship — noun 1 between people/groups/countries ADJECTIVE ▪ friendly, good, happy, harmonious, healthy, strong ▪ They have a very healthy father son relationship. ▪ …   Collocations dictionary

  • relationship — n. 1) to cement; establish a relationship (to establish a relationship with smb.) 2) to bear, have a relationship (to bear a relationship to smt.) 3) to break off a relationship (to break off a relationship with smb.) 4) a casual; close,… …   Combinatory dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»