tardare

tardo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [id.].

Act., to make slow, to hinder, delay, retard, impede, prevent (freq. and class.;

syn.: remoror, impedio): aut impedire profectionem aut certe tardare,

Cic. Fam. 7, 5, 1:

cursum,

id. Tusc. 1, 31, 75:

pedes (alta harena),

Ov. H. 10, 20:

alas,

Hor. C. 2, 17, 25:

at non tardatus casu neque territus heros,

Verg. A. 5, 453:

tardante sagittā Interdum genua impediunt,

id. ib. 12, 746:

nos Etesiae vehementissime tardarunt,

Cic. Att. 6, 8, 4:

celeritatem insequendi,

Hirt. B. G. 8, 14:

palus Romanos ad insequendum tardabat,

Caes. B. G. 7, 26:

quas non altitudo montis tardare potuisset,

id. ib. 7, 52; 3, 70; [p. 1843] cf. Cic. Verr. 2, 3, 57, § 130:

tormentorum administrationem,

Caes. B. C. 2, 2:

impetum hostium,

id. B. G. 2, 25:

impetum,

id. ib. 7, 46; id. B. C. 1, 27:

studia alicujus,

Cic. Or. 1, 3:

illum in persequendi studio maeror, hos laetitia tardavit,

id. Imp. Pomp. 9, 22:

aliquem socors ipsius natura,

id. Brut. 68, 239:

vereor, ne exercitus nostri tardentur animis,

id. Phil. 11, 10, 24:

me ratio pudoris a praesentis laude tardaret,

id. Caecin. 27, 77.—With inf.:

propius adire tardari,

Caes. B. C. 2, 43.—

Neutr., to tarry, loiter, linger, delay (very rare;

syn.: cunctor, moror): tu mitte mihi quaeso obviam litteras, numquid putes rei publicae nomine tardandum esse nobis,

Cic. Att. 6, 7, 2:

fuci tardantes,

Plin. 11, 11, 11, § 27:

mors non tardat,

Vulg. Ecclus. 14, 12; id. Exod. 22, 29; id. Heb. 10, 37.

* * *

com-mŏror ( conm-), ātus, 1, v. dep. n. and a. ( act. access. form ‡ commŏro, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.).

Prop., to stop somewhere, to tarry, linger, abide, sojourn, remain, stay (class.;

most freq. in Cic. (about thirty times) and in Quint.): Romae,

Cic. Quint. 6, 23; id. Att. 5, 12, 3:

Ephesi,

id. Fam. 3, 5, 5:

Asturae,

id. ib. 6, 19, 2:

Brundisii,

Suet. Aug. 17:

ibidem,

Cic. Clu. 13, 37:

hic,

Quint. 4, 2, 22:

ad Helorum,

Cic. Verr. 2, 5, 36, § 95 (ad Cybistra, id. Fam. 15, 4, 6; B. and K. moratus): circum istaec loca, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, C, 1:

apud aliquem,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

apud Alyziam,

id. Fam. 16, 3, 1:

in tam miserā vitā,

id. Q. Fr. 1, 3, 6.— Absol.:

Milo paulisper, dum se uxor comparat, commoratus est,

Cic. Mil. 10, 28:

commorandi natura devorsorium nobis, non habitandi locum dedit,

id. Sen. 23, 84:

quaesivit... an tardare ac commorari te melius esset,

id. ad Brut. 1, 18, 1:

paulisper consistere et commorari,

id. Rosc. Com. 16, 48; Suet. Tib. 11.—Of things:

commorantes menses trahere,

bring in, Plin. 22, 25, 71, § 147.—

Trop. (mostly with in or absol.; only once [p. 383] with cum):

consilium diutius in armis civilibus commorandi,

Cic. Fam. 6, 10, 1; Quint. 8, 3, 46:

cum singulis paene syllabis,

id. 8, prooem. §

31: in componendā togā,

id. 11, 3, 156.—Of discourse:

ut haereat in eādem commoreturque sententiā,

to dwell upon, Cic. Or. 40, 137 (quoted by Quint. 9, 1, 41); cf. id. de Or. 2, 72, 292:

fortasse supervacaneum fuerit hic commorari,

Quint. 4, 2, 22. — Absol.:

ipsa mihi veritas manum injecit et paulisper consistere et commorari cogit,

Cic. Rosc. Com. 16, 48.—

Act., to stop, detain, retard one (ante- and post-class.).—

Prop.: an te auspicium conmoratum est?

Plaut. Am. 2, 2, 58:

me nunc conmoror, has foris quom non ferio,

id. Ps. 4, 7, 35:

cantharum,

id. Men. 1, 2, 64; Sen. Contr. 2, 14, 10; Isid. Orig. 11, 3, 31.

com-mŏror ( conm-), ātus, 1, v. dep. n. and a. ( act. access. form ‡ commŏro, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.).

Prop., to stop somewhere, to tarry, linger, abide, sojourn, remain, stay (class.;

most freq. in Cic. (about thirty times) and in Quint.): Romae,

Cic. Quint. 6, 23; id. Att. 5, 12, 3:

Ephesi,

id. Fam. 3, 5, 5:

Asturae,

id. ib. 6, 19, 2:

Brundisii,

Suet. Aug. 17:

ibidem,

Cic. Clu. 13, 37:

hic,

Quint. 4, 2, 22:

ad Helorum,

Cic. Verr. 2, 5, 36, § 95 (ad Cybistra, id. Fam. 15, 4, 6; B. and K. moratus): circum istaec loca, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, C, 1:

apud aliquem,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

apud Alyziam,

id. Fam. 16, 3, 1:

in tam miserā vitā,

id. Q. Fr. 1, 3, 6.— Absol.:

Milo paulisper, dum se uxor comparat, commoratus est,

Cic. Mil. 10, 28:

commorandi natura devorsorium nobis, non habitandi locum dedit,

id. Sen. 23, 84:

quaesivit... an tardare ac commorari te melius esset,

id. ad Brut. 1, 18, 1:

paulisper consistere et commorari,

id. Rosc. Com. 16, 48; Suet. Tib. 11.—Of things:

commorantes menses trahere,

bring in, Plin. 22, 25, 71, § 147.—

Trop. (mostly with in or absol.; only once [p. 383] with cum):

consilium diutius in armis civilibus commorandi,

Cic. Fam. 6, 10, 1; Quint. 8, 3, 46:

cum singulis paene syllabis,

id. 8, prooem. §

31: in componendā togā,

id. 11, 3, 156.—Of discourse:

ut haereat in eādem commoreturque sententiā,

to dwell upon, Cic. Or. 40, 137 (quoted by Quint. 9, 1, 41); cf. id. de Or. 2, 72, 292:

fortasse supervacaneum fuerit hic commorari,

Quint. 4, 2, 22. — Absol.:

ipsa mihi veritas manum injecit et paulisper consistere et commorari cogit,

Cic. Rosc. Com. 16, 48.—

Act., to stop, detain, retard one (ante- and post-class.).—

Prop.: an te auspicium conmoratum est?

Plaut. Am. 2, 2, 58:

me nunc conmoror, has foris quom non ferio,

id. Ps. 4, 7, 35:

cantharum,

id. Men. 1, 2, 64; Sen. Contr. 2, 14, 10; Isid. Orig. 11, 3, 31.

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:

inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,

Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).

Lit. (rare):

impediunt teneros vincula nulla pedes,

Ov. F. 1, 410; cf.:

et illis crura quoque impediit,

id. M. 12, 392:

ipsus illic sese jam impedivit in plagas,

Plaut. Mil. 4, 9, 11:

in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,

Phaedr. 1, 12, 10:

impedita cassibus dama,

Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—

Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):

narrare parantem Impedit amplexu,

Ov. M. 2, 433:

nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,

Hor. C. 1, 4, 9:

crines (vitta),

Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:

cornua sertis,

id. M. 2, 868:

remos (hederae),

id. ib. 3, 664:

medium crus pellibus,

Hor. S. 1, 6, 27:

equos frenis,

to bridle, Ov. F. 2, 736:

ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,

surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:

orbes orbibus,

id. ib. 5, 585:

plana novo munimenti genere (with saepire),

Curt. 6, 5; cf.:

Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,

rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—

Trop.

To entangle, embarrass (class.):

impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,

Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:

sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,

Cic. Rab. Post. 9, 24:

ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,

id. Verr. 2, 2, 18, § 44:

qui me et se hisce impedivit nuptiis,

Ter. Phorm. 2, 4, 2:

dum alios servat, se impedivit interim,

Plaut. Rud. prol. 37:

tot me impediunt curae,

Ter. And. 1, 5, 25:

mentem dolore,

Cic. Cael. 24, 60.—

Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.

With the simple acc.:

me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,

Cic. Fam. 9, 19, 2:

suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,

id. Off. 1, 9, 28; cf.:

aetate et morbo impeditus,

id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

ne forte qua re impediar atque alliger,

Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:

or abstr. objects: sinistra impedita,

Caes. B. G. 1, 25, 3:

mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,

Cic. Fam. 7, 5, 1:

iter,

id. Lael. 20, 75:

navigationem (Corus),

Caes. B. G. 5, 7, 3:

magnas utilitates amicorum,

Cic. Lael. 20, 75:

res magnas,

id. ib.; cf.:

belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,

id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;

quanto magis animi morbis impediri necesse est?

id. Fin. 1, 18, 59.—

With ab or in aliqua re or the simple abl.:

sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,

Cic. Balb. 20, 47; cf.:

ab delectatione omni negotiis impedimur,

id. Mur. 19, 39; so,

aliquem a suo munere,

id. Rep. 5, 3:

aliquem ab opere,

Plin. 10, 63, 83, § 180:

aliquem a vero bonoque,

Sall. J. 30, 2:

non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,

Caes. B. G. 1, 36, 2:

quem dignitas fugā impediverat,

Tac. A. 1, 39.—

With ne, quin, quominus. —With ne:

id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,

Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:

ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,

Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:

nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,

Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:

quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,

id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—

With inf.:

quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,

Cic. Off. 2, 2, 8:

me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,

id. de Or. 1, 35, 163:

ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,

Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—

With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—

Absol.:

omnia removentur, quae obstant et impediunt,

Cic. Ac. 2, 7, 19:

ut omnia quae impediant, vincat intentio,

Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:

de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,

Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.

Of persons:

neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,

Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:

impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,

Caes. B. G. 3, 19, 2:

agmen,

Liv. 43, 23, 1:

itinere impediti,

Caes. B. C. 3, 75, 3:

nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,

i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;

2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,

Cic. Sest. 45, 97:

viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?

Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —

Of inanim. and abstr. things:

hostem impedito atque iniquo loco tenetis,

difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:

silvae,

id. ib. 5, 21, 3:

saltus impeditos gravis armis miles timere potest,

Liv. 9, 19, 16:

vineae nexu traducum,

Tac. H. 2, 25:

navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,

troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:

impedito animo,

i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:

omnium impeditis animis,

Caes. B. G. 5, 7, 5:

tempora rei publicae,

Cic. Pis. 1, 3:

dies tristi omine infames et impediti,

Gell. 4, 9, 5:

disceptatio,

Liv. 37, 54, 7:

oratio fit longa et impedita,

Quint. 8, 6, 42:

bellum (with arduum),

Tac. A. 4, 46:

cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,

Caes. B. G. 2, 28, 1:

tu rem impeditam et perditam restituas,

intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:

longius impeditioribus locis secuti,

Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,

saltus artior et impeditior,

Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:

silvae undique impeditissimae,

i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:

itinera,

Caes. B. C. 3, 77, 2:

quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?

exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:

inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,

Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).

Lit. (rare):

impediunt teneros vincula nulla pedes,

Ov. F. 1, 410; cf.:

et illis crura quoque impediit,

id. M. 12, 392:

ipsus illic sese jam impedivit in plagas,

Plaut. Mil. 4, 9, 11:

in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,

Phaedr. 1, 12, 10:

impedita cassibus dama,

Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—

Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):

narrare parantem Impedit amplexu,

Ov. M. 2, 433:

nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,

Hor. C. 1, 4, 9:

crines (vitta),

Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:

cornua sertis,

id. M. 2, 868:

remos (hederae),

id. ib. 3, 664:

medium crus pellibus,

Hor. S. 1, 6, 27:

equos frenis,

to bridle, Ov. F. 2, 736:

ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,

surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:

orbes orbibus,

id. ib. 5, 585:

plana novo munimenti genere (with saepire),

Curt. 6, 5; cf.:

Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,

rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—

Trop.

To entangle, embarrass (class.):

impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,

Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:

sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,

Cic. Rab. Post. 9, 24:

ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,

id. Verr. 2, 2, 18, § 44:

qui me et se hisce impedivit nuptiis,

Ter. Phorm. 2, 4, 2:

dum alios servat, se impedivit interim,

Plaut. Rud. prol. 37:

tot me impediunt curae,

Ter. And. 1, 5, 25:

mentem dolore,

Cic. Cael. 24, 60.—

Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.

With the simple acc.:

me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,

Cic. Fam. 9, 19, 2:

suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,

id. Off. 1, 9, 28; cf.:

aetate et morbo impeditus,

id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

ne forte qua re impediar atque alliger,

Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:

or abstr. objects: sinistra impedita,

Caes. B. G. 1, 25, 3:

mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,

Cic. Fam. 7, 5, 1:

iter,

id. Lael. 20, 75:

navigationem (Corus),

Caes. B. G. 5, 7, 3:

magnas utilitates amicorum,

Cic. Lael. 20, 75:

res magnas,

id. ib.; cf.:

belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,

id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;

quanto magis animi morbis impediri necesse est?

id. Fin. 1, 18, 59.—

With ab or in aliqua re or the simple abl.:

sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,

Cic. Balb. 20, 47; cf.:

ab delectatione omni negotiis impedimur,

id. Mur. 19, 39; so,

aliquem a suo munere,

id. Rep. 5, 3:

aliquem ab opere,

Plin. 10, 63, 83, § 180:

aliquem a vero bonoque,

Sall. J. 30, 2:

non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,

Caes. B. G. 1, 36, 2:

quem dignitas fugā impediverat,

Tac. A. 1, 39.—

With ne, quin, quominus. —With ne:

id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,

Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:

ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,

Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:

nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,

Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:

quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,

id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—

With inf.:

quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,

Cic. Off. 2, 2, 8:

me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,

id. de Or. 1, 35, 163:

ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,

Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—

With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—

Absol.:

omnia removentur, quae obstant et impediunt,

Cic. Ac. 2, 7, 19:

ut omnia quae impediant, vincat intentio,

Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:

de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,

Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.

Of persons:

neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,

Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:

impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,

Caes. B. G. 3, 19, 2:

agmen,

Liv. 43, 23, 1:

itinere impediti,

Caes. B. C. 3, 75, 3:

nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,

i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;

2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,

Cic. Sest. 45, 97:

viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?

Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —

Of inanim. and abstr. things:

hostem impedito atque iniquo loco tenetis,

difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:

silvae,

id. ib. 5, 21, 3:

saltus impeditos gravis armis miles timere potest,

Liv. 9, 19, 16:

vineae nexu traducum,

Tac. H. 2, 25:

navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,

troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:

impedito animo,

i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:

omnium impeditis animis,

Caes. B. G. 5, 7, 5:

tempora rei publicae,

Cic. Pis. 1, 3:

dies tristi omine infames et impediti,

Gell. 4, 9, 5:

disceptatio,

Liv. 37, 54, 7:

oratio fit longa et impedita,

Quint. 8, 6, 42:

bellum (with arduum),

Tac. A. 4, 46:

cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,

Caes. B. G. 2, 28, 1:

tu rem impeditam et perditam restituas,

intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:

longius impeditioribus locis secuti,

Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,

saltus artior et impeditior,

Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:

silvae undique impeditissimae,

i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:

itinera,

Caes. B. C. 3, 77, 2:

quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?

exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:

inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,

Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).

Lit. (rare):

impediunt teneros vincula nulla pedes,

Ov. F. 1, 410; cf.:

et illis crura quoque impediit,

id. M. 12, 392:

ipsus illic sese jam impedivit in plagas,

Plaut. Mil. 4, 9, 11:

in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,

Phaedr. 1, 12, 10:

impedita cassibus dama,

Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—

Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):

narrare parantem Impedit amplexu,

Ov. M. 2, 433:

nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,

Hor. C. 1, 4, 9:

crines (vitta),

Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:

cornua sertis,

id. M. 2, 868:

remos (hederae),

id. ib. 3, 664:

medium crus pellibus,

Hor. S. 1, 6, 27:

equos frenis,

to bridle, Ov. F. 2, 736:

ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,

surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:

orbes orbibus,

id. ib. 5, 585:

plana novo munimenti genere (with saepire),

Curt. 6, 5; cf.:

Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,

rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—

Trop.

To entangle, embarrass (class.):

impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,

Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:

sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,

Cic. Rab. Post. 9, 24:

ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,

id. Verr. 2, 2, 18, § 44:

qui me et se hisce impedivit nuptiis,

Ter. Phorm. 2, 4, 2:

dum alios servat, se impedivit interim,

Plaut. Rud. prol. 37:

tot me impediunt curae,

Ter. And. 1, 5, 25:

mentem dolore,

Cic. Cael. 24, 60.—

Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.

With the simple acc.:

me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,

Cic. Fam. 9, 19, 2:

suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,

id. Off. 1, 9, 28; cf.:

aetate et morbo impeditus,

id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

ne forte qua re impediar atque alliger,

Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:

or abstr. objects: sinistra impedita,

Caes. B. G. 1, 25, 3:

mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,

Cic. Fam. 7, 5, 1:

iter,

id. Lael. 20, 75:

navigationem (Corus),

Caes. B. G. 5, 7, 3:

magnas utilitates amicorum,

Cic. Lael. 20, 75:

res magnas,

id. ib.; cf.:

belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,

id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;

quanto magis animi morbis impediri necesse est?

id. Fin. 1, 18, 59.—

With ab or in aliqua re or the simple abl.:

sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,

Cic. Balb. 20, 47; cf.:

ab delectatione omni negotiis impedimur,

id. Mur. 19, 39; so,

aliquem a suo munere,

id. Rep. 5, 3:

aliquem ab opere,

Plin. 10, 63, 83, § 180:

aliquem a vero bonoque,

Sall. J. 30, 2:

non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,

Caes. B. G. 1, 36, 2:

quem dignitas fugā impediverat,

Tac. A. 1, 39.—

With ne, quin, quominus. —With ne:

id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,

Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:

ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,

Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:

nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,

Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:

quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,

id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—

With inf.:

quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,

Cic. Off. 2, 2, 8:

me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,

id. de Or. 1, 35, 163:

ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,

Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—

With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—

Absol.:

omnia removentur, quae obstant et impediunt,

Cic. Ac. 2, 7, 19:

ut omnia quae impediant, vincat intentio,

Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:

de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,

Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.

Of persons:

neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,

Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:

impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,

Caes. B. G. 3, 19, 2:

agmen,

Liv. 43, 23, 1:

itinere impediti,

Caes. B. C. 3, 75, 3:

nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,

i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;

2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,

Cic. Sest. 45, 97:

viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?

Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —

Of inanim. and abstr. things:

hostem impedito atque iniquo loco tenetis,

difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:

silvae,

id. ib. 5, 21, 3:

saltus impeditos gravis armis miles timere potest,

Liv. 9, 19, 16:

vineae nexu traducum,

Tac. H. 2, 25:

navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,

troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:

impedito animo,

i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:

omnium impeditis animis,

Caes. B. G. 5, 7, 5:

tempora rei publicae,

Cic. Pis. 1, 3:

dies tristi omine infames et impediti,

Gell. 4, 9, 5:

disceptatio,

Liv. 37, 54, 7:

oratio fit longa et impedita,

Quint. 8, 6, 42:

bellum (with arduum),

Tac. A. 4, 46:

cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,

Caes. B. G. 2, 28, 1:

tu rem impeditam et perditam restituas,

intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:

longius impeditioribus locis secuti,

Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,

saltus artior et impeditior,

Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:

silvae undique impeditissimae,

i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:

itinera,

Caes. B. C. 3, 77, 2:

quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?

exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.