Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

rationis+n+f

  • 21 habitus

        habitus ūs, m    [HAB-], a condition, state, plight, habit, deportment, appearance, presence, mien: vir optimo habitu: corporis opimi: mediocris: oris et voltūs: habitūs corporum varii, Ta.: signa virginali habitu atque vestitu: Punicus, aspect, L.: muliebris.—Of things, condition, habit, appearance: armorum, L.: temporum, L.: gentes variae habitu vestis, V.—Of places: locorum, quality (of the soil), V.: Italiae, L.— Dress, attire Punicus cultus habitusque, L.: ubi Dardanios habitūs vidit, V.: Romano (i. e. the toga), H.: pastorum, L.: nec alius feminis quam viris, Ta.: longos habitūs sumit, Iu.—Fig., quality, nature, character: iustitia est habitus animi, etc.: rationis: Suo habitu vitam degere, Ph.: orationis.— A state of feeling, disposition: ex praesenti eos aestimat habitu, L.: quis habitus provinciarum? Ta.—In philos., moral culture.
    * * *
    condition, state; garment/dress/"get-up"; expression, demeanor; character

    Latin-English dictionary > habitus

  • 22 incutiō

        incutiō cussī, cussus, ere    [in+quatio], to wield against, cause to strike: imber grandinem incu<*> tiens, Cu.: colaphum servo, box the ear, Iu.: Gallo scipione in caput incusso, L.—Fig., to strike into, inspire with, inflict, excite, produce: timor incutitur ex ipsorum periculis: terrorem rationis expertibus: tibi pudorem, make blush, H.: consuli foedum nuntium, bring bad news, L.: vim ventis, V.: animis formidinem, Cu.: negoti tibi quid, make trouble, H.
    * * *
    incutere, incussi, incussus V
    strike on or against; instill

    Latin-English dictionary > incutiō

  • 23 īnfīrmātiō

        īnfīrmātiō ōnis, f    [infirmo], a weakening, invalidating: Rerum iudicatarum: rationis, refutation.

    Latin-English dictionary > īnfīrmātiō

  • 24 nōrma

        nōrma ae, f    [GNA-], a measure, standard: ad istorum (Stoicorum) normam sapientes.— A rule, pattern, precept: vitam ad certam rationis normam dirigere: iuris: loquendi, H.
    * * *
    carpenter's square; standard, pattern

    Latin-English dictionary > nōrma

  • 25 ōrātiō

        ōrātiō ōnis, f    [oro], a speaking, speech, discourse, language, faculty of speech, use of language: rationis et orationis expertes: Epicurus re tollit, oratione relinquit deos.—A mode of speaking, manner of speech, language, style, expression: Dissimili oratione sunt factae (fabulae), T.: mollis: oratio Latina plenior: utriusque orationis facultas, i. e. in both rhetorical and philosophical discourse. —A set speech, harangue, discourse, oration: Hanc habere orationem mecum, T.: multā oratione consumptā, S.: pleraeque scribuntur orationes habitae iam, non ut habeantur: oratione longā nihil opus fuisse: orationem adversus rem p. habere, Cs.: confecit orationes, N.: plebi acceptior, L.: cohaerens: illorum, qui dissentiunt, objection.—A subject, theme: huius orationis difficilius est exitum quam principium invenire.—The power of oratory, eloquence: omnium regina rerum oratio, Pac. ap. C. — Prose: et in poëmatis et in oratione: numeri, quibus etiam in oratione uteremur.—An imperial message, rescript: Principis, Ta.
    * * *
    speech, oration; eloquence; prayer

    Latin-English dictionary > ōrātiō

  • 26 pālor

        pālor ātus, ārī, dep.    [1 PAL-], to wander up and down, wander, roam, saunter, be dispersed, straggle: vagi palantes, S.: vagi per agros palantur, L.: agmen per agros palatur, L.: palatos adgressus, L.: palantes error de tramite pellit, H.: terga dabant palantia Teucri, V.: Palantes homines passim ac rationis egentes, O.
    * * *
    palari, palatus sum V DEP
    wander abroad stray; scatter; wander aimlessly

    Latin-English dictionary > pālor

  • 27 praescrīptiō

        praescrīptiō ōnis, f    [prae+SCARP-], a prefix in writing, title, inscription, preface, introduction: legis.—Fig., a pretext, excuse, pretence: honesta praescriptione rem tegere, Cs.— A limit, restriction, proviso: rationis: in hac praescriptione semihorae.
    * * *
    preface/preamble/title/heading; preliminary; precept/rule; pretext/excuse/cover

    Latin-English dictionary > praescrīptiō

  • 28 regiō

        regiō ōnis, f    [REG-], a direction, line: de rectā regione deflectere, from the direct path: ab planitie rectā regione abesse, in a straight line, Cs.: non rectā regione iter instituit, sed ad laevam flexit, L.: notā excedo regione viarum, i. e. the frequented streets, V.: Nec sidus regione viae fefellit, direction, V.: superare regionem castrorum, line, Cs.: haec eadem est nostrae rationis regio et via, I follow the same direction and path.—In the phrase, e regione, in a straight line, directly: e regione moveri: ferri, petere.— In the opposite direction, over against, exactly opposite: (luna) cum est e regione solis: e regione turris: e regione castris castra ponere, Cs.— A line of sight, visual line, boundary-line, boundary, limit: quae regione orbem terrarum definiunt: caeli regionibus terminare: si res eae orbis terrae regionibus definiuntur.—Esp., in augury: nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit, drew (in the air): lituus quo regiones vineae terminavit.—Fig.: quibus regionibus vitae spatium circumscriptum est: vix facile sese regionibus offici continere.—Of the sky, a quarter, region: regio (lunae mutatur), quae tum est aquilonia tum australis: Atque eadem regio Vesper et Ortus erit, O.: Vespertina, H.: caeli serena, V.: occidentis, L.— A region, neighborhood, quarter, situation: eam esse naturam et regionem provinciae tuae, ut, etc., i. e. the geographical situation: agri fertilissima, Cs.: regione castrorum, in the vicinity of the camp, L.: deserta siti regio, V.: acie regione instructā non apertissimā, N.: Quor in his te conspicor regionibus? T.— A portion of country, territory, province, district, region: regio, quae ad Aduaticos adiacet, Cs.: regio, quae mari cincta esset: Pedana, H.: Cantium, quae regio est maritima omnis, Cs.: terrae maximae regiones inhabitabiles: in quattuor regiones dividi Macedoniam, L.: ut quam latissimas regiones praesidiis teneret, Cs.— A district with its people, country, nation: aspera et fidelis et fautrix suorum: quae regio si fida Samnitibus esset, L.—Fig., a province, department, sphere: ‘benedicere’ non habet definitam aliquam regionem, has no determinate province.
    * * *
    area, region; neighborhood; district, country; direction

    Latin-English dictionary > regiō

  • 29 sat

        sat adj. (for comp., see satius), n indecl.    [for satis].—Only nom. and acc, enough, sufficient, satisfactory, adequate, ample: paene plus quam sat erat, T.: tantum quantum sat est: Tantum sat habes? are you satisfied with that? T.: nam mihi facti Fama sat est, V.: Qui non sat habuit coniugem inlexe, was not content, C. poët.: Perdere posse sat est, O.—As subst n.: non signi hoc sat est, Quod, etc., proof enough, T.: nec sat rationis in armis, V.—As adv., enough, sufficiently, satisfactorily: sat scio, I am sure, T.: accusator sat bonus: non sat idoneus Pugnae, H.— Only enough, just, moderately, tolerably, somewhat: sat commode, T.: si me voltis esse oratorem, si etiam sat bonum, etc.— Enough, too much ; with ago (less correctly, satago): suarum rerum sat agit, has his hands full with his own affairs, T. (al. sat agitat).
    * * *
    I
    enough, adequately; sufficiently; well enough, quite; fairly, pretty
    II
    enough, adequate, sufficient; satisfactory

    Latin-English dictionary > sat

  • 30 absolutio

    absŏlūtĭo, ōnis, f. [absolvo].
    I.
    In judicial lang., an absolving, acquittal:

    sententiis decem et sex absolutio confici poterat,

    Cic. Clu. 27:

    annus decimus post virginum absolutionem,

    id. Cat. 3, 4: majestatis (for de majestate), an acquittal from crimen majestatis, id. Fam. 3, 11.—In Suet. in plur.: reis absolutiones venditare, Vesp. 16.—
    II.
    Completion, perfection, consummation.
    A.
    In gen.:

    virtus quae rationis absolutio definitur,

    Cic. Fin. 5, 14:

    hanc absolutionem perfectionemque in oratore desiderans,

    this finish and perfection, id. de Or. 1, 28, 130; so id. Inv. 2, 30.—
    B.
    Esp., in rhet., completeness, Cic. Inv. 1, 22, 32.

    Lewis & Short latin dictionary > absolutio

  • 31 adsoleo

    as-sŏlĕo ( ads-, Ritschl, Fleck., B. and K., Halm, Weissenb.; ass-, Roth), ēre, v. n., to be accustomed or wont (to do, to happen, etc.; only in the 3d person sing. and plur. and impers.):

    ponite hic quae adsolent (sc. poni),

    Plaut. Pers. 5, 1, 7; id. Ep. 1, 1, 5: quae adsolent, quaeque oportet Signa esse ad salutem, omnia huic esse video, * Ter. And. 3, 2, 1 (adsolent ergo consuetudinis est;

    oportet rationis, Don.): cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

    Liv. 40, 54 fin.; 34, 44.—Hence the expression:

    ut adsolet,

    as is wont to happen, as is customary, as usual, Cic. Leg. 2, 9, 21: prima classis vocatur, renuntiatur;

    deinde, ita ut adsolet, suffragia, etc.,

    id. Phil. 2, 33:

    sacrificio, ut adsolet, rite facto,

    Liv. 37, 14; 1, 28:

    ob quem imbrem novemdiale, ut adsolet, sacrum fuit,

    id. 23, 31 fin.:

    verbenas coronasque, ut illic assolet, obtulisse,

    Suet. Vesp. 7:

    cum in hortis D. Bruti auguris commentandi causā, ut adsolet, venissemus,

    Cic. Lael. 2, 7:

    legiones, non laetae, ut adsolet, neque insignibus fulgentes,

    Tac. A. 1, 24; 3, 1; Suet. Ner. 7, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > adsoleo

  • 32 animo

    ănĭmo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [anima and animus].
    I.
    Act.
    A.
    To fill with breath or air (cf. anima, I. and II.):

    duas tibias uno spiritu,

    to blow upon, App. Flor. 3, p. 341, 25:

    bucinas,

    Arn. 6, p. 196.—More freq.,
    B.
    To quicken, animate (cf. anima, II. C.): quicquid est hoc, omnia animat, format, alit, auget, creat, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57; Lucr. 2, 717:

    vitaliter esse animata,

    id. 5, 145:

    formare, figurare, colorare, animare,

    Cic. N. D. 1, 39, 110. stellae divinis animatae mentibus, id. Rep. 6, 15; Plin. 7, 15, 13, § 66. —
    C.
    To endow with, to give, a particular temperament or disposition of mind (cf. animus, II. B. 1. b.):

    utcumque temperatus sit aër, ita pueros orientes animari atque formari, ex eoque ingenia, mores, animum fingi,

    Cic. Div. 2, 42, 89: Mattiaci ipso terrae suae solo ac caelo acrius animantur, i. e. ferociores redduntur, are rendered more spirited, * Tac. G. 29.—
    D.
    In Ovid in a pregnant signif.: aliquid in aliquid animare, to transform a lifeless object to a living being, to change into by giving life (cf. anima, II. C. 3.):

    guttas animavit in angues,

    Ov. M. 4, 619:

    in Nymphas animatā classe marinas,

    id. ib. 14, 566.—
    E.
    Trop., of colors, to enliven:

    si quid Apellei gaudent animāsse colores,

    Stat. S. 2, 2, 64.—Of torches, to light or kindle:

    animare ad crimina taxos,

    Claud. Rapt. 3, 386.—Sometimes = recreare, to refresh, revive:

    cibo potuque animavit,

    Hyg. Fab. 126:

    florem,

    Plin. 11, 23, 27, § 77; so Pall. 4, 10; or in gen., to encourage, help:

    ope animari, Cod. Th. 6, 4, 21, § 3: copiis,

    ib. 14, 4, 10, § 5.—And with inf. = incitare, to move, incite to:

    Ut hortatu vestro Eustathius, quae de scommate paulo ante dixerit, animetur aperire,

    Macr. S. 7, 3.—Hence, ănĭmātus, a, um, P. a.
    a.
    Animated (cf. anima, II. C.): virum virtute verā vivere animatum addecet, Enn. ap. Gell. 7, 17.—
    b.
    (Acc. to C.) Brought or put into a particular frame of mind, disposed, inclined, minded, in some way (freq. and class.):

    hoc animo decet animatos esse amatores probos,

    Plaut. Men. 1, 3, 20: avi et atavi nostri, quom allium ac caepe eorum verba olerent, tamen optime animati erant, Varr. ap. Non. p. 201, 7 (where the play upon olere and animati is to be noticed):

    animatus melius quam paratus,

    better disposed than prepared, Cic. Fam. 6, 6:

    socii infirme animati,

    id. ib. 15, 1:

    sic animati esse debetis, ut si ille adesset,

    id. Phil. 9, 5:

    ut quem ad modum in se quisque, sic in amicum sit animatus,

    id. Am. 16, 57:

    insulas non nullas bene animatas confirmavit,

    well affected, Nep. Cim. 2, 4; Liv. 29, 17:

    male animatus erga principem exercitus,

    Suet. Vit. 7:

    circa aliquem,

    Just. 14, 1:

    hostili animo adversus rem publicam animatus,

    Dig. 48, 4, 1: animatus in necem alicujus, Macr S. 1, 11.—In Plaut. with inf.: si quid animatus es facere, Truc. 5, 74.—
    c.
    Endowed with courage, courageous, stouthearted (cf. animus, II. 2. a. and animosus;

    only in ante-class. poetry): milites armati atque animati probe,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 18: cum animatus iero, satis armatus sum, Att. ap. Non. p. 233, 18:

    hostis animatus,

    id. ib. p. 233, 18.—
    * Sup. Auct. Itin. Alex. 13.— Adv. not used.—
    II.
    Neutr., to be animate, living (cf. anima, II. C.); so only ănĭ-mans, antis (abl. com. animante, but animanti in Cic. Tim. 6; gen. plur. animantium in Cic., animantum in Lucr., Manil. 4, 374, and App. Mag. 64, p. 536),
    a.
    P. a., animate, living:

    quos (deos) Vitellius ne animantes quidem esse concedat,

    Cic. N. D. 3, 4, 11:

    mundum ipsum animantem sapientemque esse,

    id. ib. 1, 10, 23:

    animans composque rationis mundus est,

    id. ib. 2, 8, 22. —Hence,
    b.
    Subst., any living, animate being; an animal (orig. in a wider sense than animal, since it included men, animals, and plants; but usu., like that word, for animals in opp. to men. The gender varies in the best class. writers between masc., fem., and neutr. When it designates man, it is masc.; brutes, com. fem.; in its widest sense, it is neutr.):

    sunt quaedam, quae animam habent, nec sunt animalia, etc.,

    Sen. Ep. 58, 10 sq.; Lucr. 2, 669; 2, 943:

    genus omne animantum,

    id. 1, 4; so id. 1, 194; 1, 350; 1, 1033; 1, 1038; 2, 78; 2, 880; 2, 921; 2, 943; 2, 1063; 2, 1071; 3, 266; 3, 417; 3, 720; 5, 431; 5, 855;

    5, 917: animantium genera quattuor,

    Cic. Tim. 10; 11 fin.:

    animantium aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae, etc.,

    id. N. D. 2, 47, 121:

    cum ceteras animantes abjecisset ad pastum, solum hominem erexit,

    id. Leg. 1, 9, 26:

    animantia, quae sunt nobis nota,

    id. Tim. 4.—Of animals, living beings, as opp. to plants:

    Jam vero vites sic claviculis adminicula tamquam manibus adprehendunt atque ita se erigunt, ut animantes,

    Cic. N. D. 2, 47, 120.— Of man: hic stilus haud petet ultro Quemquam animantem, * Hor. S. 2, 1, 40.— Comp., sup., and adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > animo

  • 33 aspernatio

    aspernātĭo, ōnis, f. [aspernor], a despising, contemning, disdain (very rare): rationis, * Cic. Tusc. 4, 14, 31:

    naturalis,

    Sen. Ep. 121 fin.: illius, * Vulg. Eccli. 22, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > aspernatio

  • 34 assoleo

    as-sŏlĕo ( ads-, Ritschl, Fleck., B. and K., Halm, Weissenb.; ass-, Roth), ēre, v. n., to be accustomed or wont (to do, to happen, etc.; only in the 3d person sing. and plur. and impers.):

    ponite hic quae adsolent (sc. poni),

    Plaut. Pers. 5, 1, 7; id. Ep. 1, 1, 5: quae adsolent, quaeque oportet Signa esse ad salutem, omnia huic esse video, * Ter. And. 3, 2, 1 (adsolent ergo consuetudinis est;

    oportet rationis, Don.): cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

    Liv. 40, 54 fin.; 34, 44.—Hence the expression:

    ut adsolet,

    as is wont to happen, as is customary, as usual, Cic. Leg. 2, 9, 21: prima classis vocatur, renuntiatur;

    deinde, ita ut adsolet, suffragia, etc.,

    id. Phil. 2, 33:

    sacrificio, ut adsolet, rite facto,

    Liv. 37, 14; 1, 28:

    ob quem imbrem novemdiale, ut adsolet, sacrum fuit,

    id. 23, 31 fin.:

    verbenas coronasque, ut illic assolet, obtulisse,

    Suet. Vesp. 7:

    cum in hortis D. Bruti auguris commentandi causā, ut adsolet, venissemus,

    Cic. Lael. 2, 7:

    legiones, non laetae, ut adsolet, neque insignibus fulgentes,

    Tac. A. 1, 24; 3, 1; Suet. Ner. 7, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > assoleo

  • 35 cogitatio

    cōgĭtātĭo, ōnis, f. [cogito, i. e. co-agito; cf. Varr. L. L. 6, § 43; Cic. Off. 1, 6, 19; Paul. ex Fest. p. 66, 7 Müll.].
    I.
    Abstr., a thinking, considering, deliberating; thought, reflection, meditation (in good prose, and very freq.).
    1.
    Absol.:

    cogitatio in se ipsā vertitur,

    Cic. Off. 1, 44, 156:

    cogitatione aliquid complecti,

    Quint. 11, 2, 19:

    subitam et fortuitam orationem commentatio et cogitatio facile vincit,

    Cic. de Or. 1, 33, 150; cf. Quint. 10, 6, 1 sq.:

    speciem dei percipere cogitatione, non sensu,

    Cic. N. D. 1, 37, 105:

    cogitatione aliquid comprehendere,

    id. Tusc. 1, 22, 50; 4, 13, 29:

    cogitatio enim quamvis regionem potest amplecti,

    Auct. Her. 3, 19, 32:

    acerrima et attentissima,

    Cic. de Or. 3, 5, 17:

    tacita,

    Quint. 5, 7, 2; cf. id. 6, 1, 44:

    provisa et formata,

    id. 10, 7, 8:

    fortuita,

    id. 10, 3, 29:

    male cohaerentem,

    id. 10, 6, 6:

    simplices, magnas,

    Tac. G. 22. —
    2.
    With gen.:

    timoris praeteriti,

    Cic. Sest. 4, 11:

    cum officii, tum etiam periculi mei,

    id. Fam. 7, 3, 1; Curt. 7, 8, 4:

    suscepti muneris,

    Quint. 4, prooem. 7:

    cogitationem habere argenti, amoenitatum, etc.,

    Cic. Par. 1, 2, 10:

    illius loci,

    id. Att. 1, 11, 3:

    rerum,

    id. Fam. 5, 13, 5:

    petendi consulatūs,

    Vell. 2, 17, 2.—
    3.
    With rel.:

    quaeris ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem,

    Cic. Att. 14, 20, 4:

    mihi... occurrit cogitatio, qualis animus in corpore sit, etc.,

    id. Tusc. 1, 22, 51: cujus sit filius, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 2, 3.—
    II.
    Meton.
    A.
    Concr., a thought, opinion, judgment; a resolution, design. plan, project:

    omnes meas curas cogitationesque in rem publicam conferebam,

    Cic. Off. 2, 1, 2; cf. id. Lael. 9, 32; Liv. 35, 28, 7:

    mandare litteris cogitationes suas,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6:

    versantur in animo meo multae et graves cogitationes, etc.,

    id. Agr. 2, 2, 5; cf. Curt. 8, 3, 14:

    tacitae,

    Quint. 11, 2, 17; cf. id. 3, 8, 41:

    posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse,

    Cic. Phil. 12, 2, 5 (transl. of Hai deuterai pôs phrontides sophôterai):

    ista cogitatio de triumpho,

    id. Att. 7, 3, 2:

    redit autem illa cogitatio, quosdam fore qui, etc.,

    Quint. 1, 7, 33: de his rebus rogo vos, ut cogitationem suscipiatis, Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, C, 1; cf. Cic. Att. 14, 20, 4:

    cogitatione rerum novarum abstinere,

    Tac. H. 1, 7; cf. id. ib. 1, 23; 2, 74; id. A. 15, 54:

    vix a tam praecipiti cogitatione revocatus,

    Suet. Calig. 48.—
    B.
    In Cic. several times, thought as an intellectual power, the ability of thinking, power or faculty of thought, the reasoning power (cf.:

    vim cogitationis habere,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66):

    (homo) solus particeps rationis et cogitationis,

    id. Leg. 1, 7, 22; id. N. D. 3, 9, 21; 2, 7, 18; id. Verr. 2, 2, 54, § 134.

    Lewis & Short latin dictionary > cogitatio

  • 36 collatio

    collātĭo ( conl-), ōnis, f. [confero], a bringing together, collecting.
    I.
    Prop., of the standards in war for battle, a hostile meeting:

    signorum,

    Cic. de Or. 1, 48, 210: centuriarum, for voting, id. ap. Ascon. in Toga Cand. p. 85, 18 Baiter:

    hyacinthorum et auri,

    Plin. 37, 9, 42, § 126.—Of money, a contribution, collection, a gratuity collected together for the emperor:

    stipis aut decimae,

    Liv. 5, 25, 5; 4, 60, 6; 6, 14, 12; Tac. G. 29; Suet. Calig. 42; id. Ner. 38; 44; id. Tit. 7; cf. Plin. Pan. 41, 1 Schwarz.—In jurid. Lat.:

    collatio bonorum,

    the putting together of the possessions of several, in order to divide them equally, Dig. 37, 6, 1, § 8; cf. Cod. 6, 20: de collationibus, et saep.—
    II.
    Trop.
    A.
    Malitiarum, a union, combination, Plaut. Mil. 3, 3, 67:

    vocum,

    Dig. 47, 10, 15, § 4.—
    B.
    A comparison, similitude, parabolê:

    collatio est oratio rem cum re ex similitudine conferens,

    Cic. Inv. 1, 30, 49; id. Fin. 2, 27, 75; id. N. D. 3, 28, 70; id. Div. 2, 17, 38; id. Tusc. 4, 38, 84 (cf. Quint. 5, 11, 23; Hirt. B. G. 8, 8; Quint. 8, 3, 77; 7, 7, 2; Plin. 37, 9, 42, § 126).—
    C.
    In philos.:

    collatio rationis,

    the analogy, Cic. Fin. 3, 10, 33 Madv.; id. Tusc. 4, 12, 27; cf.:

    rerum saepe factarum inter se collatio,

    Sen. Ep. 120, 3.—
    D.
    In gram.: collatio secunda, the comparative:

    collatio tertia,

    the superlative, Fest. p. 181, 28, and 286, 26 Müll.—
    E.
    The comparison, collation of texts, manuscripts, etc. (late Lat.): aliquem multorum codicum vetustiorum collatione confutare. Aug. c. Faust. 32, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > collatio

  • 37 comparo

    1. I.
    Lit. (rare but class.).
    A.
    In gen.:

    ut inter ignem et terram aquam deus animamque poneret, eaque inter se compararet et proportione conjungeret, ut, etc.,

    Cic. Univ. 5 med.:

    comparari postremo,

    id. ib. 5:

    ambo cum simul aspicimus, non possumus non vereri, ne male comparati sitis,

    Liv. 40, 46, 4:

    L. Volumnius cum Ap. Claudio consul est factus, priore item consulatu inter se conparati,

    id. 10, 15, 12:

    labella cum labellis,

    Plaut. As. 3, 3, 78: quin meum senium cum dolore tuo conjungam et comparem, Att. ap. Non. p. 255, 31 (Trag. Rel. v. 90 Rib.).— Hence,
    B.
    Esp. of combatants, for the usu. compono, to bring together to a contest, to match:

    ut ego cum patrono disertissimo comparer,

    Cic. Quint. 1, 2:

    cum Aesernino Samnite Pacideianus comparatus,

    id. Q. Fr. 3, 4, 2; Lucil. ap. Non. p. 257, 18:

    Scipio et Hannibal, velut ad supremum certamen comparati duces,

    Liv. 30, 28, 8:

    hunc Threci comparavit,

    Suet. Calig. 35.—
    II.
    Trop.
    A.
    To couple together in judgment.
    1.
    To count one object fully equal to another, to place on the same footing, put on an equality with (rare but class.): neminem tibi profecto hominem ex omnibus aut anteposuissem umquam aut etiam comparassem, Cic. Fragm. ap. Non. p. 256, 4; cf. Nep. Iphic. 1, 1; Liv. 28, 28, 15; Quint. 10, 1, 98; Cat. 61, 65 al.:

    cum quibus (hominibus) comparari sordidum,

    Cic. Rep. 1, 5, 9; so id. Fam. 12, 30, 7:

    et se mihi comparat Ajax?

    Ov. M. 13, 338.—
    2.
    In gen., to place together in comparison, to compare (the usu. signif. of the word in prose and poetry):

    homo quod rationis est particeps similitudines comparat,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    majora, minora, paria,

    id. de Or. 2, 40, 172; id. Top. 18, 68:

    metaphora rei comparatur, quam volumus exprimere,

    Quint. 8, 6, 8.—With dat.:

    equi fortis et victoris senectuti, comparat suam,

    Cic. Sen. 5, 14:

    si regiae stirpi comparetur ignobilis,

    Curt. 8, 4, 25:

    restat ut copiae copiis conparentur vel numero vel, etc.,

    Liv. 9, 19, 1:

    se majori pauperiorum turbae,

    Hor. S. 1, 1, 112:

    Periclem fulminibus et caelesti fragori comparat,

    Quint. 12, 10, 24; cf. id. 12, 10, 65:

    necesse est sibi nimium tribuat, qui se nemini comparat,

    id. 1, 2, 18:

    nec tantum inutilibus comparantur utilia, sed inter se quoque ipsa,

    id. 3, 8, 33; cf id. 3, 6, 87.—With cum and abl.:

    hominem cum homine et tempus cum tempore et rem cum re,

    Cic. Dom. 51, 130; id. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    cum illo... ceteris rebus nullo modo comparandus es,

    id. Phil. 2, 46, 117:

    cum meum factum cum tuo comparo,

    id. Fam. 3, 6, 1; id. Off. 3, 1, 2; 2, 6, 20:

    corporis commoda cum externis et ipsa inter se corporis,

    id. ib. 2, 25, 88:

    longiorem orationem cum magnitudine utilitatis,

    id. ib. 2, 6, 20:

    victoria, quae cum Marathonio possit comparari tropaeo,

    Nep. Them. 5, 3:

    totam causam nostram cum tota adversarii causā,

    Quint. 7, 2, 22; 12, 7, 3.—With ad:

    nec comparandus hic quidem ad illum est,

    Ter. Eun. 4, 4, 14:

    sed nihil comparandi causā loquar,

    I will institute no comparison, Cic. Pis. 1, 3.— Hence,
    3.
    With rel.-clause, to reflect, consider, judge; or to prove, show, by comparing (rare): id ego semper mecum sic agito et comparo, quo pacto magnam molem minuam, Att. ap. Non. p. 256, 20:

    cum comparetur, utrum, etc.,

    Auct. Her. 2, 28, 45:

    comparando quam intestina corporis seditio similis esset irae plebis in patres, etc.,

    Liv. 2, 32, 12; cf. Tac. A. 3, 5:

    deinde comparat, quanto plures deleti sint homines, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16.—
    B.
    Comparare inter se, t. t., of colleagues in office, to agree together in respect to the division of duties, to come to an agreement (freq. in Liv., esp. of the consuls, who made an arrangement between themselves in respect to their provinces):

    inter se decemviri comparabant, quos ire ad bellum, quos praeesse exercitibus oporteret,

    Liv. 3, 41, 7:

    senatusconsultum factum est, ut consules inter se provincias Italiam et Macedoniam compararent sortirenturve,

    id. 42, 31, 1; 8, 20, 3; 32, 8, 1; 33, 43, 2; 26, 8, 8;

    41, 6, 1: (consules) comparant inter se ut, etc.,

    id. 8, 6, 13; 10, 15, 12:

    ut consules sortirentur conparerentve inter se, uter, etc.,

    id. 24, 10, 2;

    of the tribunes of the people,

    id. 29, 20, 9;

    of the proprætors,

    id. 40, 47, 1.—
    C.
    (In acc. with I. B.) Si scias quod donum huic dono contra comparet, opposes to this, Ter. Eun. 2, 3, 63.—Hence, * compărātē, adv., in or by comparison, comparatively:

    quaerere (opp. simpliciter),

    Cic. Top. 22, 84.
    2.
    com-păro ( conp-), āvi, ātum, 1 (old form conparassit = comparaverit, Plaut. Ep. 1, 2, 19), v. a.
    I. A.
    Lit.:

    magnifice et ornate convivium comparat (al. apparat),

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 65; Tib. 1, 10, 42:

    sibi remedium ad magnitudinem frigorum,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26: se, to make one ' s self ready, to prepare one ' s self, id. Mil. 10, 28:

    se ad respondendum,

    id. N. D. 3, 8, 19:

    se ad iter,

    Liv. 28, 33, 1; cf. pass., id. 42, 43, 4:

    se ad omnis casus,

    Caes. B. G. 7, 79:

    insidias alicui per aliquem,

    Cic. Clu. 16, 47; cf.:

    dolum ad capiendos eos,

    Liv. 23, 35, 2:

    comparare et constituere accusationem,

    Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2; cf.:

    comparare accusatorem filio suo,

    id. Clu. 67, 191:

    fugam,

    Caes. B. G. 4, 18: domicilium [p. 387] ibi, Liv. 1, 34, 10:

    iter ad regem,

    Nep. Alcib. 10, 3 et saep.:

    vultum e vultu,

    to adjust according to, to fashion, Plaut. Am. 3, 3, 5.—

    In the histt. freq. of preparations for war: bellum,

    Nep. Dion, 5, 1; id. Ages. 2, 4; id. Eum. 7, 1; Liv. 9, 29, 5; 32, 28, 7; Cic. Phil. 3, 1, 1 et saep.:

    arma, milites, classem,

    Liv. 42, 30, 11; cf. Nep. Milt. 4, 1; id. Dion, 4, 3; id. Dat. 4, 1 and 4; id. Hann. 3, 2; Liv. 28, 13, 1; 35, 26, 1; Suet. Tib. 25; Curt. 4, 9, 3; cf.:

    arma latroni,

    Quint. 12, 1, 1.— Pass. in mid. force:

    ita fiet ut isdem locis et ad suadendum et ad dissuadendum simus conparati,

    Auct. Her. 3, 3, 4:

    ab hoc colloquio legati Romani in Boeotiam conparati sunt,

    made ready to go, Liv. 42, 43, 4.—
    (β).
    Absol.:

    ex hac parte diligentissime comparatur,

    Cic. Fam. 16, 11, 3:

    tempore ad comparandum dato,

    Nep. Thras. 2, 2; so Liv. 35, 45, 5; 38, 12, 7.—
    (γ).
    With inf.:

    urere tecta,

    Ov. Tr. 2, 267:

    an ita me comparem, Non perpeti, etc.,

    place myself in a condition, Ter. Eun. 1, 1, 2.—
    B.
    Trop. of the arrangements of nature, of civil life, of manners, customs, etc., to arrange, appoint, ordain, establish; esp. in the pass. impers.:

    ita quoique est in aetate hominum conparatum,

    Plaut. Am. 2, 2, 5; cf. Ter. Heaut. 3, 1, 94 Fleck.; Liv. 3, 68, 10:

    more majorum comparatum est,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; cf.:

    ita comparatum more majorum erat, ne, etc.,

    Liv. 39, 29, 5:

    est ita natura comparatum ut, etc.,

    Plin. Ep. 5, 19, 5:

    praetores, ut considerate fieret, comparaverunt,

    Cic. Quint. 16, 51; so Auct. Her. 4, 16, 23; Ter. Phorm. 1, 1, 7:

    jam hoc prope iniquissime comparatum est, quod in morbis, etc.,

    Cic. Clu. 21, 57:

    eis utendum censeo quae legibus conparata sunt,

    Sall. C. 51, 8.—So rarely of persons:

    sic fuimus semper comparati, ut, etc.,

    Cic. de Or. 3, 9, 32.—
    II. A.
    Prop.:

    negoti sibi qui volet vim parare, Navem et mulierem haec duo conparato,

    Plaut. Poen. 1, 2, 2:

    mihi quadraginta minas,

    id. Ep. 1, 2, 19:

    aurum ac vestem atque alia, quae opus sunt,

    Ter. Heaut. 4, 8, 15:

    pecudes carius,

    Suet. Calig. 27:

    merces,

    Dig. 13, 4, 2 fin.:

    ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 4; so id. Heaut. 2, 4, 17:

    Sthenius ab adulescentio paulo studiosius haec compararat, supellectilem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Curt. 5, 6, 3:

    gemmas, toreumata, signa, tabulas,

    Suet. Caes. 47: victum et cultum humanum labore et industriā, Cic. Oecon. ap. Col. 12, praef. § 2: Suet. Calig. 22.—
    2.
    Of abstract things:

    amicitias,

    Cic. Inv. 1, 1, 1; cf. id. Fin. 1, 20, 65:

    auctoritatem sibi,

    Caes. B. G. 5, 53:

    laudes artibus,

    Cic. Fam. 2, 4, 2; id. Off. 2, 13, 45:

    tribunicium auxilium sibi,

    Liv. 9, 34, 3 al.; Hor. Epod. 2, 30.—
    B.
    Trop.: sex (tribunos) ad intercessionem comparavere, brought or gained them over to their side, Liv. 4, 48, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > comparo

  • 38 compos

    com-pŏs ( conp-), pŏtis, adj. [potis], having the mastery, control, or power over a thing, master of, partaking of, possessing, participating or sharing in, guilty of, etc. (very freq. and class.); constr. usu. with gen., more rarely with abl., or absol.
    (α).
    With gen.: animi, of a sane mind, * Ter. Ad. 3, 2, 12:

    mentis,

    Cic. Phil. 2, 38, 97; id. Pis. 20, 48; Ov. M. 8, 35; Quint. 11, 3, 77; Tac. A. 15, 70; Suet. Vesp. 5:

    territum et vix mentis suae compotem opprimere,

    Curt. 6, 3, 16:

    nec satis compotem mentis... deferunt,

    id. 3, 5, 4:

    sui,

    Liv. 8, 18, 12; Cels. 5, 26, 13; Curt. 4, 12, 17:

    rationis et consilii,

    Cic. N. D. 2, 13, 36; cf. id. de Or. 1, 48, 210:

    libertatis,

    Plaut. Capt. prol. 41:

    patriae,

    id. ib. 3, 4, 89; Liv. 1, 32, 7:

    ejus doni,

    id. 1, 10, 7:

    hujus urbis,

    Cic. Sest. 69, 146:

    bellicae laudis,

    Liv. 30, 1, 5:

    spei,

    id. 29, 22, 5; Suet. Tib. 5: voti, having obtained or gratified one ' s wish, Hor. A. P. 76; Ov. A. A. 1, 486; Liv. 7, 40, 6; Suet. Aug. 28; id. Calig. 13; Sen. Hippol. 710; Curt. 9, 9 fin.; cf.

    votorum,

    Suet. Aug. 58.—
    (β).
    With abl.:

    qui essent animo et scientiā compotes,

    Cic. de Or. 1, 48, 210:

    corpore atque animo,

    Liv. 4, 40, 3:

    mente,

    Verg. Cul. 189:

    praedā ingenti,

    Liv. 3, 70, 13.—
    (γ).
    Absol.:

    vix compos (sc. mentis) Imilce,

    Sil. 4, 808.—
    B.
    Referring to misfortune or guilt, sharing in, participating in, confederate in, etc. (anteclass. and post-Aug.).
    (α).
    With gen.:

    miseriarum,

    Plaut. Ep. 4, 1, 32: probri, Naev. ap. Non. p. 456, 25 (Trag. Rel. v. 6 Rib.):

    culpae,

    Plaut. Truc. 4, 3, 61:

    sceleris,

    Quint. 12, 1, 7.—
    (β).
    With abl.: magnis et multis malis, Att. ap. Non. p. 521, 27 (Trag. Rel. v. 36 Rib.).—
    II.
    Transf., of the thing:

    compote voto,

    Sen. Agam. 364.

    Lewis & Short latin dictionary > compos

  • 39 concursus

    concursus, ūs, m. [concurro].
    I.
    A running or flocking together, a concourse, assembly:

    fit concursus per vias,

    Plaut. Ep. 2, 2, 27; cf. in plur.:

    incredibilem in modum concursus fiunt ex agris,

    Cic. Att. 5, 16, 3:

    magni domum concursus ad Afranium fiebant,

    Caes. B. C. 1, 53:

    magni concursus sunt facti,

    Nep. Phoc. 4, 1:

    concursus fit celeriter in praetorium,

    Caes. B. C. 1, 76:

    in forum a totā urbe,

    Liv. 2, 56, 13; Nep. Dat. 3, 3:

    ingens,

    Verg. A. 9, 454: undique concursus, * Hor. S. 1, 9, 78:

    bonorum,

    Cic. Cat. 1, 1, 1:

    facere,

    id. Deiot. 10, 28; Liv. 27, 7, 1.—
    B.
    In partic., absol., an uproar, tumult:

    quem concursum in oppido factum putatis? quem clamorem?

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; cf. id. Sull. 5, 15:

    quive coetu, concursu, turbā, seditione incendium fecerit,

    Paul. Sent. 5, 26, 3; Dig. 48, 6, 5 pr.—
    II.
    A running or dashing together, a pressing, striking one upon another, an encountering, meeting; a concourse, etc.
    A.
    Of corporeal objects.
    1.
    In gen.:

    concursus, motus, etc. (corporum quorundam) efficiunt ignes,

    Lucr. 1, 686; cf.:

    concursu suo nubes excussere semina ignis,

    id. 6, 161; cf. also Ov. M. 11, 436:

    caeli,

    id. ib. 15, 811:

    fortuito (atomorum),

    Cic. N. D. 1, 24, 66; Quint. 7, 2, 2:

    navium,

    Caes. B. C. 2, 6; Liv. 29, 27, 6; Suet. Ner. 34:

    lunae et solis,

    conjunction, Cels. 1, 4: oris, a shutting (v. concurro, II. A. 1.), Quint. 11, 3, 56 Spald.:

    asper verborum,

    a harsh combination, Cic. de Or. 3, 43, 171:

    extremorum verborum cum insequentibus,

    id. Or. 44, 150:

    vocalium,

    Quint. 9, 4, 33:

    quinque amnium in unum confluens,

    Plin. 6, 20, 23, § 75.—
    2.
    Esp., milit. t. t., an onset, attack, charge:

    utriusque exercitus,

    Caes. B. C. 3, 92; Nep. Cim. 2, 3; id. Iphic. 1, 4:

    acerrimo concursu pugnare,

    id. Eum. 4, 1; id. Hann. 11, 4; Liv. 32, 30, 11; 42, 59, 4; Ov. M. 6, 695 et saep.:

    proelii,

    Nep. Thras. 1, 4.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concursus omnium philosophorum sustinere, assaults, Cic. Ac. 2, 22, 70.—
    (β).
    Jurid. t. t., an equal claim, joint heirship, Dig. 32, 80; 39, 2, 15; 7, 2, 1 fin.
    B.
    Of abstr. objects, a meeting together, union, combination:

    honestissimorum studiorum,

    Cic. Fin. 2, 34, 111:

    calamitatum,

    id. Fam. 5, 13, 2 (corresp. with vis tempestatum):

    ex rationis et firmamenti conflictione et quasi concursu quaestio exoritur,

    id. Part. Or. 30, 104.

    Lewis & Short latin dictionary > concursus

  • 40 conjectus

    1.
    conjectus, a, um, Part., from conicio.
    2.
    conjectus, ūs, m. [conicio] (rare but class.; most freq. in Lucr.).
    I. A.
    A crowding, connecting, or uniting together:

    materiaï,

    Lucr. 5, 417:

    altior animaï,

    id. 4, 960.—
    B.
    Concr., a conflux, concourse, confluence; a heap, crowd, pile:

    elementorum confluit,

    Lucr. 5, 600:

    herbae conjectu siccari amnes,

    Plin. 26, 4, 9, § 18.—
    II.
    A throwing, throwing down, casting, projecting, hurling:

    lapidum conjectu fracta domus,

    Cic. Att. 4, 3, 2:

    terrae,

    Liv. 7, 6, 2:

    telorum,

    Nep. Pelop. 5, 4:

    venire ad teli conjectum,

    to come within weapons' throw, Liv. 2, 31, 6; 28, 14, 19; cf.

    the opp.: extra teli conjectum consistere,

    Petr. 90, 2:

    (jaculorum) ex altioribus locis in cavam vallem,

    Liv. 25, 16, 22:

    quasi quid pugno bracchique superne Conjectu trudatur,

    the thrust, Lucr. 6, 435.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of the eyes, a turning, directing, throwing, etc.:

    oculorum in me,

    Cic. Sest. 54, 115; so,

    oculorum,

    id. de Or. 3, 59, 222; id. Planc. 8, 21; Quint. 9, 3, 101; Curt. 9, 7, 25:

    non modo telorum sed oculorum,

    Plin. Pan. 17, 3.—
    2.
    Of the mind, etc., a turning, directing:

    conjectus animorum in me,

    Cic. Sest. 54, 115:

    minarum,

    Plin. Pan. 17, 3:

    conjectura dicta est a conjectu, id est directione quādam rationis ad veritatem,

    Quint. 3, 6, 30.—
    3.
    = conjectura; progredi conjectu longius, Auct. Vict. Caes. 26, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > conjectus

См. также в других словарях:

  • rationis expers — index irrational Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • rationis particeps — index reasonable (rational) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Principium rationis — Der Satz vom zureichenden Grund (lat. principium rationis sufficientis) ist in der traditionellen [1] Logik und Philosophie in unterschiedlicher Form und Funktion der allgemeine Grundsatz: Jedes Sein oder Erkennen könne und/oder solle in… …   Deutsch Wikipedia

  • ANALOGON RATIONIS — (греч., лат.) соотношение между рассудком как высшей духовной силой и низшими чувственными силами инстинктами. Баумгартен, напр., различал высшее (рассудочное) познание предмет логики, и низшее (чувственное) познание, которое назвал эстетикой или …   Философская энциклопедия

  • ENS RATIONIS —         (лат.) мыслимое сущее. Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983. ENS RATIONIS …   Философская энциклопедия

  • Analogen rationis —         (лат.) подобное разуму. Низшие формы знания, присущие, по Лейбницу, животным. Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 …   Философская энциклопедия

  • Principium Rationis sufficientis — Prin|ci|pi|um Ra|ti|o|nis suf|fi|ci|en|tis [ ... tsi̯ɛn...] das; <aus gleichbed. lat. principium rationis sufficientis> Satz vom hinreichenden Grund (Logik) …   Das große Fremdwörterbuch

  • Principium Rationis sufficientis — Prin|ci|pi|um Ra|ti|o|nis suf|fi|ci|ẹn|tis, das; [nlat. = Prinzip vom hinreichenden Grund, zu lat. ratio (↑Ratio) u. sufficiens, ↑suffizient] (Logik): (bei Leibniz) Grundsatz, dass nichts ohne Grund ist, alles seinen hinreichenden Grund hat …   Universal-Lexikon

  • Lumen naturale rationis —  (лат. естественный свет разума) положение о том, что нек рое знание о Боге может быть достигнуто человеческим разумом без содействия Божественного откровения …   Вестминстерский словарь теологических терминов

  • in consuetudinibus, non diuturnitas temporis sed soliditaa rationis est consideranda — /in konswat(y)uwdinabas, non dayatarnataes temparas sed salidataes reyshiyownas est kansidaraenda/ In customs, not length of time, but solidity of reason, is to be considered. The antiquity of a custom is to be less regarded than its… …   Black's law dictionary

  • lex est dictamen rationis — /leks est diktaman reyshiyownas/ Law is the dictate of reason. The common law will judge according to the law of nature and the public good …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»