Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

pugnare+cs

  • 21 intercalo

    intercălo, āre, āvi, ātum - tr. - [litt. publier entre, intercaler par publication] [st1]1 [-] intercaler [un jour, des jours, un mois].    - surtout au passif Suet. Caes. 40 ; Macr. S. 1, 14 11; Cato, R. R. 159.    - pass. impers. pugnare ne intercaletur, Cic. Att. 5, 9, 2: lutter pour qu'il n'y ait pas intercalation. --- cf. Cic. Att. 5, 21, 14 ; Fam.7, 2, 4. [st1]2 [-] différer, remettre.    - Liv. 9, 9, 2.    - cum ludi intercalantur, Sen.: lorsque les jeux sont reportés.
    * * *
    intercălo, āre, āvi, ātum - tr. - [litt. publier entre, intercaler par publication] [st1]1 [-] intercaler [un jour, des jours, un mois].    - surtout au passif Suet. Caes. 40 ; Macr. S. 1, 14 11; Cato, R. R. 159.    - pass. impers. pugnare ne intercaletur, Cic. Att. 5, 9, 2: lutter pour qu'il n'y ait pas intercalation. --- cf. Cic. Att. 5, 21, 14 ; Fam.7, 2, 4. [st1]2 [-] différer, remettre.    - Liv. 9, 9, 2.    - cum ludi intercalantur, Sen.: lorsque les jeux sont reportés.
    * * *
        Intercalo, intercalas, pen. corr. intercalare. Plin. Mettre entredeux, Mesler parmi, Et proprement se dict du jour du Bissexte.
    \
        Hoc tibi ita mando, vt dubitem an etiam te rogem, vt pugnes ne intercaletur. Cic. Je te donne en charge, et ne scay que faire de te prier que tu faces en sorte, que l'annee ne soit que douze mois, et qu'on n'y entrelace point d'autre mois parmi.
    \
        Intercalare. Liu. Differer, Delayer.

    Dictionarium latinogallicum > intercalo

  • 22 male

    mălĕ, adv. [st2]1 [-] mal, autrement qu'il ne faut. [st2]2 [-] peu, à peine, tout juste. [st2]3 [-] à tort, injustement. [st2]4 [-] violemment, fortement.    - male sustinere arma: tenir à peine ses armes.    - male habere: maltraiter, tourmenter.    - male se habere: se porter mal, se présenter mal, aller mal.    - male audire: avoir mauvaise réputation.    - male mereri de aliquo: nuire à qqn.    - male dicere: parler mal, déraisonnablement, injurier.    - male est: cela va mal.    - male sit Antonio: malheur à Antoine !    - male vivere: vivre misérablement.    - male eum reprehendis: tu as tort de le blâmer.    - male creditur hosti: on a tort d'avoir confiance en l'ennemi.    - male est alicui: qqn est dans une situation fâcheuse.    - male odisse aliquem: détester violemment qqn.    - male emere: acheter trop cher.    - male pugnare: être battu, être défait.    - male metuo: j'ai grand peur.    - male sanus: insensé.
    * * *
    mălĕ, adv. [st2]1 [-] mal, autrement qu'il ne faut. [st2]2 [-] peu, à peine, tout juste. [st2]3 [-] à tort, injustement. [st2]4 [-] violemment, fortement.    - male sustinere arma: tenir à peine ses armes.    - male habere: maltraiter, tourmenter.    - male se habere: se porter mal, se présenter mal, aller mal.    - male audire: avoir mauvaise réputation.    - male mereri de aliquo: nuire à qqn.    - male dicere: parler mal, déraisonnablement, injurier.    - male est: cela va mal.    - male sit Antonio: malheur à Antoine !    - male vivere: vivre misérablement.    - male eum reprehendis: tu as tort de le blâmer.    - male creditur hosti: on a tort d'avoir confiance en l'ennemi.    - male est alicui: qqn est dans une situation fâcheuse.    - male odisse aliquem: détester violemment qqn.    - male emere: acheter trop cher.    - male pugnare: être battu, être défait.    - male metuo: j'ai grand peur.    - male sanus: insensé.
    * * *
        Male, Aduerbium, variis verbis iungitur. Mauvaisement, Malement, Mal.
    \
        Male animo est. Teren. Il m'en fait mal.
    \
        Male concordes. Lucan. Mal accords.
    \
        Male fidus. Ouid. A qui ne fait point bon se fier.
    \
        Male gratus. Ouid. Ingrat.
    \
        Male moratus. Plau. Mal moriginé, Mal complexionné, Mauduict, Mal conditionné.
    \
        Male oculatus. Suet. Qui ha mauvaise veue.
    \
        Male pinguis arena. Virgil. Maigre.
    \
        Male sanus. Cic. Fol, Insensé.

    Dictionarium latinogallicum > male

  • 23 malo

    malo, mavis, malle, malui    - la conjugaison. [st1]1 [-] aimer mieux, préférer.    - malle pacem quam bellum: préférer la paix à la guerre.    - malle servire quam pugnare: aimer mieux être esclave que combattre.    - malle incerta pro certis, Sall.: préférer l'incertain au certain.    - nullos his mallem ludos spectare, Hor.: il n'y a pas de comédie que j'eusse mieux aimé que celle-là.    - eum malui properare Romam quam ad me venire, Cic. Att. 3, 9: j'ai préféré qu'il se rendît vite à Rome plutôt que de le voir venir auprès de moi.    - se metui malunt, Nep.: ils aiment mieux se faire craindre.    - malo + subj. sans ut: j'aime mieux que, je préfère que.    - malo non roges: je préfère que tu ne m'interroges pas.    - malo + sub. inf.: j'aime mieux que, je préfère que.    - esse quam videri bonus malebat, Sall. C. 54, 5: il aimait mieux être homme de bien que le paraître.    - malim (affirmation adoucie) = j'aimerais mieux.    - mallem (affirmation adoucie) = j'aurais préféré. [st1]2 [-] vouloir du bien à, être plutôt favorable à (+ dat.).    - in hac re malo universae Asiae, Cic.: dans cette affaire, je suis pour l'Asie tout entière.    - illi omnia malo quam mihi, Cic.: je fais toute sorte de voeux pour lui plutôt que pour moi.
    * * *
    malo, mavis, malle, malui    - la conjugaison. [st1]1 [-] aimer mieux, préférer.    - malle pacem quam bellum: préférer la paix à la guerre.    - malle servire quam pugnare: aimer mieux être esclave que combattre.    - malle incerta pro certis, Sall.: préférer l'incertain au certain.    - nullos his mallem ludos spectare, Hor.: il n'y a pas de comédie que j'eusse mieux aimé que celle-là.    - eum malui properare Romam quam ad me venire, Cic. Att. 3, 9: j'ai préféré qu'il se rendît vite à Rome plutôt que de le voir venir auprès de moi.    - se metui malunt, Nep.: ils aiment mieux se faire craindre.    - malo + subj. sans ut: j'aime mieux que, je préfère que.    - malo non roges: je préfère que tu ne m'interroges pas.    - malo + sub. inf.: j'aime mieux que, je préfère que.    - esse quam videri bonus malebat, Sall. C. 54, 5: il aimait mieux être homme de bien que le paraître.    - malim (affirmation adoucie) = j'aimerais mieux.    - mallem (affirmation adoucie) = j'aurais préféré. [st1]2 [-] vouloir du bien à, être plutôt favorable à (+ dat.).    - in hac re malo universae Asiae, Cic.: dans cette affaire, je suis pour l'Asie tout entière.    - illi omnia malo quam mihi, Cic.: je fais toute sorte de voeux pour lui plutôt que pour moi.
    * * *
        Malo. Cicero. J'aime mieulx.

    Dictionarium latinogallicum > malo

  • 24 mars

    Mars, Martis, m. [st2]1 [-] Mars (le dieu de la guerre). [st2]2 [-] guerre, bataille, combat, lutte. [st2]3 [-] manière de combattre. [st2]4 [-] résultat de la guerre, chance de la guerre. [st2]5 [-] moyens, ressources. [st2]6 [-] la planète Mars. - voir hors site Mars.    - arch. Mavors, vortis, m.: Mavors (Mars).    - Mavortis campus, Virg.: champ de Mars.    - Iliae Mavortisque puer, Hor. C. 4: le fils de Mavors et d'Ilia (Romulus).    - dubius mediis Mars errat in armis, Virg. G. 2: Mars hésitant erre entre les (deux) armées.    - suo Marte cadunt: ils tombent en se combattant.    - nostro Marte: avec nos propres forces, avec nos propres moyens.    - aequo Marte: avec des avantages égaux.    - ancipiti Marte: avec un succès incertain.    - hanc partem relictam explemus, ut dicitur, Marte nostro, Cic. Off. 3, 34: la partie qui reste, je l'achèverai, comme on dit, avec mes propres armes.    - verecundiae erat equitem suo alienoque Marte pugnare, Liv. 3: ils rougissaient de voir la cavalerie combattre à sa manière et à celle des autres (= combattre à cheval et à pied).
    * * *
    Mars, Martis, m. [st2]1 [-] Mars (le dieu de la guerre). [st2]2 [-] guerre, bataille, combat, lutte. [st2]3 [-] manière de combattre. [st2]4 [-] résultat de la guerre, chance de la guerre. [st2]5 [-] moyens, ressources. [st2]6 [-] la planète Mars. - voir hors site Mars.    - arch. Mavors, vortis, m.: Mavors (Mars).    - Mavortis campus, Virg.: champ de Mars.    - Iliae Mavortisque puer, Hor. C. 4: le fils de Mavors et d'Ilia (Romulus).    - dubius mediis Mars errat in armis, Virg. G. 2: Mars hésitant erre entre les (deux) armées.    - suo Marte cadunt: ils tombent en se combattant.    - nostro Marte: avec nos propres forces, avec nos propres moyens.    - aequo Marte: avec des avantages égaux.    - ancipiti Marte: avec un succès incertain.    - hanc partem relictam explemus, ut dicitur, Marte nostro, Cic. Off. 3, 34: la partie qui reste, je l'achèverai, comme on dit, avec mes propres armes.    - verecundiae erat equitem suo alienoque Marte pugnare, Liv. 3: ils rougissaient de voir la cavalerie combattre à sa manière et à celle des autres (= combattre à cheval et à pied).
    * * *
        Mars, Martis, Une idole que les payens adoroyent pour le dieu des batailles.
    \
        Mars, pro ipso bello. Liuius, Aliquandiu ibi Marte incerto, varia victoria pugnatum fuit. On se combatit si longuement, qu'on ne scavoit qui avoit du meilleur, ou du pire.
    \
        Communis omnis belli Mars. Cicero. La victoire de toute guerre est incertaine, et peult estre autant à l'un qu'à l'autre.
    \
        Nostro Marte rem aliquam peragere dicimur. Cic. Quand nous faisons aucune chose nousmesmes et de nostre esprit sans l'aide d'autruy.

    Dictionarium latinogallicum > mars

  • 25 obtineo

    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
        Obtineo, obtines, pen. corr. obtinui, obtentum, obtinere. Cic. Obtenir et impetrer ce qu'on demandoit.
    \
        Academiam Carneades et Clitomachus obtinebant. Cic. Tenoyent, etc. Regnoyent en, etc.
    \
        Admirationem obtinere. Plin. Estre en admiration, Estre fort estimé.
    \
        Semper isthanc, quam habes, aetatulam obtinebis. Plaut. Tu garderas et entretiendras, etc. Tu retiendras, etc.
    \
        Causam. Cic. Gaigner sa cause.
    \
        Vt causam certissimam obtineret. Cic. Pour gaigner sa cause toute clere. Cic.
    \
        Dignitatem obtinere, pro Retinere et conseruare. Cic. Garder et maintenir.
    \
        Famam obtinere per aliquem. Cic. Garder sa renommee.
    \
        Fama obtinet. Liu. Le plus commun bruit l'emporte.
    \
        Firmitudinem animi obtinere. Plaut. Estre ferme et constant.
    \
        Obtinere summum atque altissimum gradum ciuitatis. Cic. Estre un des plus grands en honneur de la ville, Tenir le plus hault lieu.
    \
        Obtinemus ipsius Caesaris summam erga nos humanitatem. Cic. Il nous est doulx et debonnaire.
    \
        Haec apud te ne hoc quidem iuris obtinuit, vt, etc. Cic. Il n'a pas peu impetrer envers toy qu'il, etc.
    \
        Litem obtinere et Amittere, contraria. Cic. Gaigner ou perdre son proces.
    \
        Locum infimum seruitutis obtinere. Cic. Estre des moins estimez, et estre du dernier rang.
    \
        Tertium locum Milesiae oues obtinent. Plin. Apres ces deux là, les brebis de Milese sont les plus estimees.
    \
        Locum prouerbii obtinere. Cic. Servir de proverbe.
    \
        Obtinet magnum locum in medicaminibus haec herba. Plin. Est fort receue et estimee.
    \
        Secundum locum obtinet Cyprius, tertium Phoenicius. Plin. Apres ceste là on estime fort, etc.
    \
        Cuius legationis Numeius et Verodontinus principem locum obtinebant. Caes. Estoyent les principaulx de l'embassade.
    \
        Praecipuam obtinent nobilitatem syagri. Plin. Sont plus en bruit que tous les autres, et les plus estimez.
    \
        Noctem insequentem eadem caligo obtinuit. Liu. La nuict ensuyvant il feit pareille obscurité.
    \
        Patriae nomen obtinent. De ficubus. Plin. Elles ont le nom du pays, On les nomme du pays.
    \
        Nomen sapientia obtinere. Cic. Estre nommee sapience.
    \
        Noxiam veneni obtinere. Plin. Nuire comme venin.
    \
        Numerum obtinere iure caesorum. Cic. Estre nombré entre ceulx qui ont esté tuez à juste cause.
    \
        Ordinem suum obtinere. Col. Garder son ordre et son rang.
    \
        Partes accusatoris obtinere. Cic. Plaider pour l'accusateur.
    \
        Primatum obtinere apud regem. Plin. Estre des plus grands et des principaulx envers le roy.
    \
        Principatum. Plin. Estre le plus estimé.
    \
        Qui principatum in ciuitate multis annis obtinuerat. Caes. Qui avoit esté des principaulx de la ville, Qui avoit tenu et gardé le premier lieu.
    \
        In frigidis humidisque principatum obtinent. Plin. Sont les plus estimees et plus excellentes.
    \
        Prouinciam obtinere. Cic. Avoir la charge et gouvernement d'une province.
    \
        Hispaniam obtinere cum imperio. Cic. Avoir le gouvernement d'Espaigne, avec empire et souveraine puissance.
    \
        Regnum in Sequanis obtinere. Caes. Estre roy, etc.
    \
        Sententias contrarias obtinere. Cic. Soustenir et gaigner.
    \
        Sanguinis vicem obtinet. Plin. Est au lieu de sang.
    \
        Vim medicamenti obtinet. Plin. Ha la force, et sert de medicament.
    \
        Vitam et famam obtinere per aliquem. Cic. Tenir sa vie de luy, Quand il est cause qu'on est en vie.
    \
        Vrbem aliquam armis obtinere. Liu. Occuper par force et violence.
    \
        Obtinere. Tenir, ou Contenir et occuper le long de quelque place. Plin. Arbor agros longis obtinens vmbris.

    Dictionarium latinogallicum > obtineo

  • 26 potior

    [st1]1 [-] pŏtiŏr, ĭus, ōris (compar. de potis): - [abcl][b]a - meilleur, préférable. - [abcl]b - de plus de prix, supérieur.[/b]    - potius quam: plutôt que.    - vel potius: ou plutôt.    - oderat illum potius quam amabat: il le haïssait plutôt qu'il ne l'aimait.    - depugna potius quam servias: combats à mort plutôt que d'être esclave.    - nihil mihi potius fuit quam ut...: [rien ne me parut meilleur que de...] = je n'eus rien de plus à coeur que de...    - qui perpessus est omnia potius quam conscios delendae tyrannidis indicaret, Cic. Tusc. 2, 52: qui endura tout plutôt que de dénoncer les complices de la perte du tyran.    - potius quam + inf. (quand cet infinitif est en relation avec un infinitif).    - decet pugnare potius quam servire: il convient de lutter plutôt que d'être esclave.    - Italiae totius auctoritatem sequi potius quam unius hominis voluntati obtemperare, Caes. BC. 1, 36: suivre l'exemple de toute l'Italie plutôt que de déférer à la volonté d'un seul.    - potius quam + adjectif verbal (quand cet adjectif verbal est en relation avec un adjectif verbal).    - pugnandum est potius quam serviendum: il faut lutter plutôt que d'être esclave.    - illi in tanto malo turpis vita integrâ famâ potior fuit, Sall. J. 67, 3: dans un si grand malheur il préféra une vie déshonorante à une réputation intègre.    - hostibus portas potius quam regibus patefacere, Liv. 2, 15: ouvrir les portes à l'ennemi plutôt qu'aux rois.    - pugnando potius quam adhortando accendamus militum animos, Liv. 2, 46: excitons l'ardeur des soldats en combattant et non en faisant des discours.    - se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur, Liv. 4, 2: puissent-ils subir mille fois la mort plutôt que d'admettre une si grande humiliation! [st1]2 [-] pŏtiŏr, īri, ītus sum: - intr. avec gén. ou abl. - [abcl][b]a - se rendre maître de, s'emparer de, conquérir. - [abcl]b - tenir, posséder, avoir, jouir de.[/b]    - potiri (rerum): s’emparer du pouvoir, être maître du pouvoir.    - potior urbe: je m’empare de la ville.
    * * *
    [st1]1 [-] pŏtiŏr, ĭus, ōris (compar. de potis): - [abcl][b]a - meilleur, préférable. - [abcl]b - de plus de prix, supérieur.[/b]    - potius quam: plutôt que.    - vel potius: ou plutôt.    - oderat illum potius quam amabat: il le haïssait plutôt qu'il ne l'aimait.    - depugna potius quam servias: combats à mort plutôt que d'être esclave.    - nihil mihi potius fuit quam ut...: [rien ne me parut meilleur que de...] = je n'eus rien de plus à coeur que de...    - qui perpessus est omnia potius quam conscios delendae tyrannidis indicaret, Cic. Tusc. 2, 52: qui endura tout plutôt que de dénoncer les complices de la perte du tyran.    - potius quam + inf. (quand cet infinitif est en relation avec un infinitif).    - decet pugnare potius quam servire: il convient de lutter plutôt que d'être esclave.    - Italiae totius auctoritatem sequi potius quam unius hominis voluntati obtemperare, Caes. BC. 1, 36: suivre l'exemple de toute l'Italie plutôt que de déférer à la volonté d'un seul.    - potius quam + adjectif verbal (quand cet adjectif verbal est en relation avec un adjectif verbal).    - pugnandum est potius quam serviendum: il faut lutter plutôt que d'être esclave.    - illi in tanto malo turpis vita integrâ famâ potior fuit, Sall. J. 67, 3: dans un si grand malheur il préféra une vie déshonorante à une réputation intègre.    - hostibus portas potius quam regibus patefacere, Liv. 2, 15: ouvrir les portes à l'ennemi plutôt qu'aux rois.    - pugnando potius quam adhortando accendamus militum animos, Liv. 2, 46: excitons l'ardeur des soldats en combattant et non en faisant des discours.    - se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur, Liv. 4, 2: puissent-ils subir mille fois la mort plutôt que d'admettre une si grande humiliation! [st1]2 [-] pŏtiŏr, īri, ītus sum: - intr. avec gén. ou abl. - [abcl][b]a - se rendre maître de, s'emparer de, conquérir. - [abcl]b - tenir, posséder, avoir, jouir de.[/b]    - potiri (rerum): s’emparer du pouvoir, être maître du pouvoir.    - potior urbe: je m’empare de la ville.
    * * *
        Potior, potiris, pen. prod. potitus sum vel fui, potiri, a Potis deducitur. Venir au dessus de quelque chose, En estre rendu et faict jouissant. Apud poetas in quibusdam personis interdum inuenitur tertiae coniugationis. Virgil.
    \
        Genitiuo aliquando iungitur: vt Potiri hostium. Plau. Estre victorieux de ses ennemis. C'est aussi tomber entre les mains de ses ennemis, et estre prins par eulx.
    \
        Cui fatum foret vrbis potiri. Sallust. Se faire seigneur.
    \
        Potiri voluptatum. Cic. Avoir la jouissance de ses plaisirs.
    \
        Potiri rerum. Cic. Estre Roy et maistre sur touts, Se faire seigneur sur une nation, Avoir le gouvernement de tout.
    \
        Accusatiuo. Plautus, Fortiter malum qui patitur, idem post potitur bonum. Il ha du bien apres avoir enduré du mal.
    \
        Laborem potiri. Plaut. Endurer du mal.
    \
        Miseriam omnem capio, hic potitur gaudia. Terent. j'ay tout le mal, et cestuy tout le bien et le plaisir.
    \
        Ablatiuo. Cicero, Qui bello potiti sunt. Qui ont gaigné quelque chose à la poincte de l'espee.
    \
        Praesentibus ita potitur, vt animaduertat quanta sint ea, quamque iucunda. Cic. Il jouist du bien present en telle sorte que, etc.
    \
        Auso potiri. Virgil. Venir à chef d'une hardie entreprinse.
    \
        Optatis potitur. Valer. Flac. Il jouist de ses desirs.
    \
        Vellere Graio vi potitur. Valer. Flac. Il conquist par force la toison d'or.

    Dictionarium latinogallicum > potior

  • 27 praeopto

    praeopto, āre, āvi, ātum - tr. - préférer, choisir de préférence.    - aliquid alicui rei praeoptare: préférer qqch à qqch.    - aliquem alicui praeoptare: préférer qqn à qqn.    - filiam equitis Romani nuptiis generosarum praeoptare, Nep. Att. 12: préférer comme épouse la fille d'un simple chevalier à une patricienne.    - praeoptantes exsilio modicam domi fortunam, Liv. 29: préférant à l'exil un sort modeste dans leur patrie.    - nemo non illos sibi quam vos dominos praeoptet, Liv. 29: il n'y a personne qui ne préférât leur domination à la vôtre.    - multi ut diu jactato bracchio praeoptarent scutum manu emittere et nudo corpore pugnare, Caes. BG. 1, 25: si bien que beaucoup, après avoir longtemps secoué leur bras, préférèrent jeter leur bouclier et combattre à découvert.    - praeoptare perire potius quam... Just.: aimer mieux mourir que de...    - praeoptare mortem quam ut... Liv.: aimer mieux mourir que de...
    * * *
    praeopto, āre, āvi, ātum - tr. - préférer, choisir de préférence.    - aliquid alicui rei praeoptare: préférer qqch à qqch.    - aliquem alicui praeoptare: préférer qqn à qqn.    - filiam equitis Romani nuptiis generosarum praeoptare, Nep. Att. 12: préférer comme épouse la fille d'un simple chevalier à une patricienne.    - praeoptantes exsilio modicam domi fortunam, Liv. 29: préférant à l'exil un sort modeste dans leur patrie.    - nemo non illos sibi quam vos dominos praeoptet, Liv. 29: il n'y a personne qui ne préférât leur domination à la vôtre.    - multi ut diu jactato bracchio praeoptarent scutum manu emittere et nudo corpore pugnare, Caes. BG. 1, 25: si bien que beaucoup, après avoir longtemps secoué leur bras, préférèrent jeter leur bouclier et combattre à découvert.    - praeoptare perire potius quam... Just.: aimer mieux mourir que de...    - praeoptare mortem quam ut... Liv.: aimer mieux mourir que de...
    * * *
        Praeopto, praeoptas, praeoptare. Terent. Fort desirer, ou Aimer mieux une chose qu'un autre.

    Dictionarium latinogallicum > praeopto

  • 28 praesens

    [ABCU]A - praesens, praesentis: part. prés. de praesum. [st1]1 [-] présent, qui assiste, qu'on a sous les yeux; présent, actuel.    - praesens adsum: je suis présent.    - praesens abest (praesens peregrinatur): il a l'esprit ailleurs.    - in praesens (tempus), in praesenti: pour le moment, en cet instant, actuellement.    - in praesentia (s.-ent. tempora): pour le moment, en cet instant, actuellement.    - praesens (tempus): le temps présent, le présent.    - praesentia, Tac. (quod praesens est, Cic.): le temps présent, le présent.    - praesens in praesentem (me) dixerat, Cic. Att. 11, 12, 1: il m'avait dit en face.    - coram et praesens, Tac.: en personne.    - praesens se permittit... Vell.: il remet sa personne...    - hic praesente quo... Cic.: celui sous les yeux de qui...    - praesens sermo, Cic. Q. Fr. 2, 8, 1: entretien de vive voix.    - praesens terra, Virg.: terre qu'on a sous les yeux.    - pars praesentia (s.-ent. loca) turbant, Tac.: les uns soulèvent le pays où ils se trouvent.    - in re praesenti, Plaut. Liv.: sur les lieux.    - in rem praesentem venire, Cic. Sen.: descendre sur les lieux, voir les choses par soi-même.    - praesente amicis (= praesentibus amicis, tournure archaïque), Pompon. ap. Don. ad Ter. Eun. 4, 3, 7: en présence des amis.    - praesente nobis, Plaut.: en notre présence.    - praesente his, Att.: devant eux.    - praesentes, Tac.: les contemporains.    - verba praesentia, Gell. 1, 10, 4: le langage d'aujourd'hui.    - signatum praesente notâ nomen, Hor.: expression frappée au coin de l'usage. [st1]2 [-] immédiat, instantané, prompt.    - pecunia praesens: argent comptant.    - praesens poena: punition immédiate.    - quod praesens et tanquam in manum datur, Cic.: ce qui se donne argent comptant et comme de la main à la main.    - solvi vel praesens vel in die, Dig.: se payer immédiatement ou à terme.    - praesenti die, Dig.: sur-le-champ.    - praesens facinus, Tac.: crime commis sur l'heure. [st1]3 [-] dispos, présent ( → esprit).    - vir praesentis animi, Sen.-rh.: homme d'inspiration.    - Crassus praesens ingenio... Plin.: Crassus, avec sa présence d'esprit...    - animus praesens: âme intrépide = intrépidité, sang-froid, résolution.    - praesentissimo animo pugnare, Hirt.: combattre avec un grand courage. [st1]4 [-] actif, énergique, efficace, puissant, capable de.    - praesentior medicina, Col.: remède plus puissant.    - si quid praesentius audes, Virg. En. 12.152: si tu veux porter un secours plus efficace.    - memoria praesentior, Liv.: souvenir plus vivace.    - praesens vertere, Hor.: qui a la puissance de changer, capable de changer. [st1]5 [-] favorable, propice, secourable.    - deus praesens: dieu favorable, dieu tutélaire.    - praesentior templorum majestas (erat), Juv.: la puissance divine était plus favorable.    - nihil illo praesentius, Flor.: nul présage plus heureux. [st1]6 [-] menaçant, imminent.    - jam praesentior res erat, Liv. 2: la circonstance était plus critique.    - praesens mors, Virg.: mort inévitable.    - omen praesentissimum, Amm.: présage terrible. [ABCU]B - Praesens, entis, m.: Présens (surnom romain).
    * * *
    [ABCU]A - praesens, praesentis: part. prés. de praesum. [st1]1 [-] présent, qui assiste, qu'on a sous les yeux; présent, actuel.    - praesens adsum: je suis présent.    - praesens abest (praesens peregrinatur): il a l'esprit ailleurs.    - in praesens (tempus), in praesenti: pour le moment, en cet instant, actuellement.    - in praesentia (s.-ent. tempora): pour le moment, en cet instant, actuellement.    - praesens (tempus): le temps présent, le présent.    - praesentia, Tac. (quod praesens est, Cic.): le temps présent, le présent.    - praesens in praesentem (me) dixerat, Cic. Att. 11, 12, 1: il m'avait dit en face.    - coram et praesens, Tac.: en personne.    - praesens se permittit... Vell.: il remet sa personne...    - hic praesente quo... Cic.: celui sous les yeux de qui...    - praesens sermo, Cic. Q. Fr. 2, 8, 1: entretien de vive voix.    - praesens terra, Virg.: terre qu'on a sous les yeux.    - pars praesentia (s.-ent. loca) turbant, Tac.: les uns soulèvent le pays où ils se trouvent.    - in re praesenti, Plaut. Liv.: sur les lieux.    - in rem praesentem venire, Cic. Sen.: descendre sur les lieux, voir les choses par soi-même.    - praesente amicis (= praesentibus amicis, tournure archaïque), Pompon. ap. Don. ad Ter. Eun. 4, 3, 7: en présence des amis.    - praesente nobis, Plaut.: en notre présence.    - praesente his, Att.: devant eux.    - praesentes, Tac.: les contemporains.    - verba praesentia, Gell. 1, 10, 4: le langage d'aujourd'hui.    - signatum praesente notâ nomen, Hor.: expression frappée au coin de l'usage. [st1]2 [-] immédiat, instantané, prompt.    - pecunia praesens: argent comptant.    - praesens poena: punition immédiate.    - quod praesens et tanquam in manum datur, Cic.: ce qui se donne argent comptant et comme de la main à la main.    - solvi vel praesens vel in die, Dig.: se payer immédiatement ou à terme.    - praesenti die, Dig.: sur-le-champ.    - praesens facinus, Tac.: crime commis sur l'heure. [st1]3 [-] dispos, présent ( → esprit).    - vir praesentis animi, Sen.-rh.: homme d'inspiration.    - Crassus praesens ingenio... Plin.: Crassus, avec sa présence d'esprit...    - animus praesens: âme intrépide = intrépidité, sang-froid, résolution.    - praesentissimo animo pugnare, Hirt.: combattre avec un grand courage. [st1]4 [-] actif, énergique, efficace, puissant, capable de.    - praesentior medicina, Col.: remède plus puissant.    - si quid praesentius audes, Virg. En. 12.152: si tu veux porter un secours plus efficace.    - memoria praesentior, Liv.: souvenir plus vivace.    - praesens vertere, Hor.: qui a la puissance de changer, capable de changer. [st1]5 [-] favorable, propice, secourable.    - deus praesens: dieu favorable, dieu tutélaire.    - praesentior templorum majestas (erat), Juv.: la puissance divine était plus favorable.    - nihil illo praesentius, Flor.: nul présage plus heureux. [st1]6 [-] menaçant, imminent.    - jam praesentior res erat, Liv. 2: la circonstance était plus critique.    - praesens mors, Virg.: mort inévitable.    - omen praesentissimum, Amm.: présage terrible. [ABCU]B - Praesens, entis, m.: Présens (surnom romain).
    * * *
        Praesens, praesentis, om. gen. Plaut. Present.
    \
        Quum hanc sibi videbit praesens praesenti eripi. Terent. En sa presence.
    \
        - mihi tua domus Te praesente, absente pateat. Terent. Soit que tu y sois, ou que tu n'y sois pas.
    \
        Non quia ades praesens, dico hoc. Terent. Non pas pource que tu es ici present.
    \
        Praesens tecum egi. Cic. En personne.
    \
        Quin inuisimus praesentes nostrarum ingenia? Liu. En noz propres personnes, allants sur les lieux.
    \
        Praesens succurre. Virgilius. Secoure moy presentement, Tout à ceste heure.
    \
        Praesens ingenio. Plin. Qui ha l'esprit prompt et à delivre.
    \
        Animus praesens. Cic. Un fort et vaillant courage, hardi, et qui ne s'estonne point.
    \
        Praesenti argento, vel pecunia mercari vel vendere. Plaut. Argent comptant, et baillé manuellement.
    \
        Praesentem pecuniam soluere. Cic. Argent comptant.
    \
        Pestis praesens. Cic. Qui tue incontinent, et faict mourir.
    \
        Venire in rem praesentem. Cic. Venir, ou aller sur les lieux.
    \
        Praesens, non in praeteritum modo accipitur, verunetiam in futurum: vt Horatius, Pleraque differat, et praesens in tempus omittat. Au temps advenir.
    \
        Praesens. Cic. Qui estoit pour lors present, ou sera.
    \
        Praesenti sermoni reseruantur. Cic. Quand nous parlerons ensemble.
    \
        Praesens Deus. Terent. Qui nous baille incontinent ce que nous demandons, et secoure, ou Qui est puissant.
    \
        Non vlla magis praesens fortuna loborum est. Virgil. Plus utile et prouffitable.
    \
        Praesentissimum. Virgil. Puissant, et de grande force et vertu.
    \
        Praesentissimum venenum. Seneca. Poison qui fait incontinent mourir la personne.
    \
        Praesens medicina. Columella. Qui guarist soubdainement et presentement.

    Dictionarium latinogallicum > praesens

  • 29 primus

    [st1]1 [-] prīmus, a, um [pris, cf. pristinus, etc.], superl. correspondant au compar. prior.    - Lebaigue P. 997 et P. 998. a - le plus en avant, le plus avancé, le premier [entre plusieurs, au point de vue du lieu, de la chronologie, du classement, etc.].    - primus inter... Cic. Sest. 6; primus ex... Fin. 4, 17, le premier parmi...    - primae litterae... postremae, Cic. Att. 9, 6, 5: la première lettre (épître)... la dernière.    - prima luna, Plin. 2, 13, 10, § 56: la nouvelle lune.    - [attribut] is primus vulnus obligavit, Cic. Nat. 3, 57, c'est lui qui le premier banda une plaie.    - primus venisti... Cic. Fam. 13, 48: tu es le premier à être venu.    - spolia quae prima opima appellata erant, Liv. 4, 20: dépouilles qui, à l'origine, avaient été appelées opimes.    - in primis pugnare, Sall. C. 60, 6: combattre aux premiers rangs.    - in primis stare, Nep. Epam. 10, 3: se tenir dans les premiers, aux premiers rangs.    - primi, Caes. BG. 5, 43, 5: les premiers, ceux qui sont le plus en avant.    - [avec quisque]: non ut quidque dicendum primum est, ita primum animadvertendum videtur, Cic. Inv. 1, 19: ce n'est pas dans la mesure où chaque chose doit être dite avant les autres qu'il faut également s'en occuper avant les autres, l'ordre dans lequel on doit parler des choses n'est pas celui dans lequel on doit s'en occuper.    - fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat, Cic. Fin. 2, 106: le plaisir physique est passager et le premier éprouvé est le premier à s'envoler.    - primum quidque videamus, Cic. Nat. 3. 7: voyons chaque point successivement.    - eorum ut quisque primus venerat, sub muro consistebat, Caes. BG. 7, 48: à mesure qu’ils arrivaient, ils prenaient position au pied de la muraille.    - primo quoque tempore, die, Cic. Fam. 13, 57, 1; Phil. 8, 33: à la première occasion, au premier jour, le plus tôt possible, incessamment.    - prima, ōrum, n. a) le premier rang: Cic. Or. 4 ; b) les éléments, atomes: Lucr. 4, 186 ; c) prima naturae Cic. Fin. 3, 31; 5, 45, ou prima naturalia, Cic. Fin. 2, 34 = πρῶτα κατὰ ϕύσιν des Stoïciens: les impulsions premières de la nature humaine et [p. ext.] les biens qui y correspondent ; d) prima consiliorum, Tac. H. 2, 11 = prima consilia: les premières décisions ; e) flos ad prima tenax, Virg. G. 2, 134: fleur tenace au premier chef.    - in primis (imprimis): avant tout, principalement, surtout.    - cum primis (cumprimis): parmi les premiers, au premier rang. b - le plus important, le principal.    - primus civitatis, Verr. 4, 15: le premier de la cité.    - primus homo, Cic. Verr. 4, 37: homme du premier rang, citoyen le plus important.    - otium atque divitiae, quae prima mortales putant, Sall. C. 36, 4: la paix et les richesses, biens que les mortels considèrent comme essentiels.    - primae partes ou primae seul: le premier rôle.    - primas agere, tenere, Cic. Br. 308 ; 327: jouer, tenir le premier rôle.    - primas deferre, Cic. Br. 84; dare, Cic. de Or. 3, 213; concedere, Cic. Caecil. 49; ferre, Cic. Br. 183: accorder, attribuer, concéder le premier rang, obtenir le premier rang. c - la première partie de, la partie antérieure de.    - prima ora, Virg. G. 3, 399: la partie antérieure de la bouche.    - in prima provincia, Cic. Fam. 3, 6, 2: à l'entrée de la province. d - le commencement de.    - prima luce, prima nocte: au commencement du jour, de la nuit. --- Caes. BG. 1, 22, 1; 1 27, 7.    - primo vere, Caes. BG. 6, 3, 4: au début du printemps.    - [d'où] a) prima [n. pl.] Liv. 8, 3: les commencements ; b) a primo, Cic. Or. 26: dès le commencement; a primo ad extremum, Cic. Fin. 4, 32: du début à la fin ; c) in primo, Cic. Or. 215: au commencement, ou Sall. J. 68, 4: en première ligne, cf. Liv. 25, 21, 6 ; d) in primum succedere, Liv. 10, 14, 17: venir prendre la place d'une troupe en première ligne. --- cf. Liv. 2, 20, 10 ; 2, 46, 7 ; e) v. primo. [st1]2 [-] Primus, i, m.: surnom chez les Cornelii, les Antonii.    - Tac. H. 3, 74 ; An. 14, 40.
    * * *
    [st1]1 [-] prīmus, a, um [pris, cf. pristinus, etc.], superl. correspondant au compar. prior.    - Lebaigue P. 997 et P. 998. a - le plus en avant, le plus avancé, le premier [entre plusieurs, au point de vue du lieu, de la chronologie, du classement, etc.].    - primus inter... Cic. Sest. 6; primus ex... Fin. 4, 17, le premier parmi...    - primae litterae... postremae, Cic. Att. 9, 6, 5: la première lettre (épître)... la dernière.    - prima luna, Plin. 2, 13, 10, § 56: la nouvelle lune.    - [attribut] is primus vulnus obligavit, Cic. Nat. 3, 57, c'est lui qui le premier banda une plaie.    - primus venisti... Cic. Fam. 13, 48: tu es le premier à être venu.    - spolia quae prima opima appellata erant, Liv. 4, 20: dépouilles qui, à l'origine, avaient été appelées opimes.    - in primis pugnare, Sall. C. 60, 6: combattre aux premiers rangs.    - in primis stare, Nep. Epam. 10, 3: se tenir dans les premiers, aux premiers rangs.    - primi, Caes. BG. 5, 43, 5: les premiers, ceux qui sont le plus en avant.    - [avec quisque]: non ut quidque dicendum primum est, ita primum animadvertendum videtur, Cic. Inv. 1, 19: ce n'est pas dans la mesure où chaque chose doit être dite avant les autres qu'il faut également s'en occuper avant les autres, l'ordre dans lequel on doit parler des choses n'est pas celui dans lequel on doit s'en occuper.    - fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat, Cic. Fin. 2, 106: le plaisir physique est passager et le premier éprouvé est le premier à s'envoler.    - primum quidque videamus, Cic. Nat. 3. 7: voyons chaque point successivement.    - eorum ut quisque primus venerat, sub muro consistebat, Caes. BG. 7, 48: à mesure qu’ils arrivaient, ils prenaient position au pied de la muraille.    - primo quoque tempore, die, Cic. Fam. 13, 57, 1; Phil. 8, 33: à la première occasion, au premier jour, le plus tôt possible, incessamment.    - prima, ōrum, n. a) le premier rang: Cic. Or. 4 ; b) les éléments, atomes: Lucr. 4, 186 ; c) prima naturae Cic. Fin. 3, 31; 5, 45, ou prima naturalia, Cic. Fin. 2, 34 = πρῶτα κατὰ ϕύσιν des Stoïciens: les impulsions premières de la nature humaine et [p. ext.] les biens qui y correspondent ; d) prima consiliorum, Tac. H. 2, 11 = prima consilia: les premières décisions ; e) flos ad prima tenax, Virg. G. 2, 134: fleur tenace au premier chef.    - in primis (imprimis): avant tout, principalement, surtout.    - cum primis (cumprimis): parmi les premiers, au premier rang. b - le plus important, le principal.    - primus civitatis, Verr. 4, 15: le premier de la cité.    - primus homo, Cic. Verr. 4, 37: homme du premier rang, citoyen le plus important.    - otium atque divitiae, quae prima mortales putant, Sall. C. 36, 4: la paix et les richesses, biens que les mortels considèrent comme essentiels.    - primae partes ou primae seul: le premier rôle.    - primas agere, tenere, Cic. Br. 308 ; 327: jouer, tenir le premier rôle.    - primas deferre, Cic. Br. 84; dare, Cic. de Or. 3, 213; concedere, Cic. Caecil. 49; ferre, Cic. Br. 183: accorder, attribuer, concéder le premier rang, obtenir le premier rang. c - la première partie de, la partie antérieure de.    - prima ora, Virg. G. 3, 399: la partie antérieure de la bouche.    - in prima provincia, Cic. Fam. 3, 6, 2: à l'entrée de la province. d - le commencement de.    - prima luce, prima nocte: au commencement du jour, de la nuit. --- Caes. BG. 1, 22, 1; 1 27, 7.    - primo vere, Caes. BG. 6, 3, 4: au début du printemps.    - [d'où] a) prima [n. pl.] Liv. 8, 3: les commencements ; b) a primo, Cic. Or. 26: dès le commencement; a primo ad extremum, Cic. Fin. 4, 32: du début à la fin ; c) in primo, Cic. Or. 215: au commencement, ou Sall. J. 68, 4: en première ligne, cf. Liv. 25, 21, 6 ; d) in primum succedere, Liv. 10, 14, 17: venir prendre la place d'une troupe en première ligne. --- cf. Liv. 2, 20, 10 ; 2, 46, 7 ; e) v. primo. [st1]2 [-] Primus, i, m.: surnom chez les Cornelii, les Antonii.    - Tac. H. 3, 74 ; An. 14, 40.
    * * *
        Primus, Adiectiuum. Terent. Premier, Prime. hinc dicimus Primtemps, Prime verre, De prime face.
    \
        Genere et nobilitate sui municipii facile primus. Cic. Le plus grand personnage, et le plus noble de sa ville.
    \
        Quae tibi putaris prima, in experiundo repudies. Terent. Que tu auras estimé les principales et meilleures.
    \
        Praedium quod primum siet, si me rogabis, sic dicam, etc. Cato. Le meilleur.
    \
        Primus apud te est. Terent. Il ha plus de credit envers toy, que les autres, Tu l'aimes plus que touts les autres, et en tiens plus de compte.
    \
        Est genus hominum qui esse primos se omnium rerum volunt, nec sunt. Terent. Qui en toutes choses veulent estre estimez sur touts.
    \
        Primam dices, scio, si videris. Terent. Tu diras qu'il n'y a point sa pareille en beaulté.
    \
        Laus prima illis est. Plin. Elles sont les plus estimees et prisees.
    \
        Mihi responsum primus dedit ille petenti. Virg. Le premier.
    \
        Primo accessu. Liu. De prime arrivee, D'abordee.
    \
        Primo statim aduentu. Liu. Incontinent, Dés qu'il fut arrivé.
    \
        Aspectu primo. Liu. De prime face, De premiere apparence.
    \
        Barba prima. Seneca. La prime barbe.
    \
        Corpora prima. Lucret. Les quatre elements.
    \
        Primo quoque die. Columel. Le plus tost que faire se pourra.
    \
        Prima facie. Caius. De prime face.
    \
        Primo introitu. Plin. De prime entree.
    \
        Primis labris aliquid gustare. Cic. Gouster et taster seulement du bout des levres.
    \
        Prima lux. Sueton. Le fin matin.
    \
        Primo mane cum familia prodeundum est. Columella. Dés le fin matin.
    \
        Prima quaque occasione. Plin. iunior. Incontinent que l'opportunité et occasion si addonnera.
    \
        Prima specie. Liu. De prime face, De premiere apparence.
    \
        Consilia callida et audacia, prima specie laeta. Liu. D'entree, Du commencement.
    \
        Nominibus vterentur his quae prima specie admirationem, re explicata risum mouerent. Cicero. De prime face. ou Incontinent.
    \
        Primo quoque tempore. Liu. Cicero. Le plus tost que faire se pourra, Incontinent que le temps, opportunité et occasion si addonnera.
    \
        Primis tenebris mouit. Liu. Au commencement de la nuict.
    \
        Prima vespera. Sueton. Sur le vespre, Tout au commencement du vespre, ou de la vespree.
    \
        A primo. Cic. Du commencement.
    \
        Primas deferre alicui. Cic. Luy donner le premier lieu.

    Dictionarium latinogallicum > primus

  • 30 pro

    [st1]1 [-] prō (moins bon prōh), interj.: - [abcl][b]a - (avec nom. voc. ou acc.): ô, oh! ah! - [abcl]b - (employé seul) hélas![/b]    - pro pudor ! = ô honte!    - avec acc. pro deūm atque hominum fidem! = par la bonne foi des dieux et des hommes! (j'en appelle aux dieux et aux hommes).    - pro deum hominumque fidem ! Cic. Verr. 4, 7: que les dieux et les hommes m'assistent.    - [avec ellipse de fidem]: pro deum immortalium ! Ter. Phorm. 351: que les immortels m'assistent!    - avec voc. pro supreme Juppiter! = ô Jupiter souverain!    - pro sancte Juppiter, Cic.: oh! vénérable Jupiter.    - tantum, pro! degeneramus, Liv.: tant, hélas! nous sommes dégénérés! --- cf. Curt. 4, 16, 10; Ov. H. 3, 98. [st1]2 [-] prō, prép. + abl.: a - devant.    - sedens pro aede Castoris, Cic. Phil. 3, 27: siégeant devant le temple de Castor.    - pro castris copias producere, Caes. BG. 1, 48: faire avancer les troupes devant le camp. b - du haut de et en avant.    - pro templis, Cic. Mil. 2: sur les degrés des temples.    - pro tribunali, Cic. Pis. 11: du haut du tribunal.    - cf. Caes. BG. 6, 3, 6 ; Sall. J. 67, 1; Liv. 21, 7, 8. d - sur le devant, devant.    - pro contione, Sall. J. 8, 2: devant l'assemblée.    - pro suggestu: sur le devant du tertre (qui servait de tribunal au général), du haut de son tribunal.    - cf. Curt. 10, 5, 10, etc. ; Liv. 7, 7, 3, etc.    - pro consilio, Sall. J. 29, 6: devant le conseil. g - pour, en faveur de.    - pro aliquo (aliqua re), Cic. Clu. 88; CM 11: pour qqn (qqch). h - pour, à la place de, au lieu de.    - pro vallo carros objicere, Caes. BG. 1, 26, 3: opposer des chariots en guise de retranchement.    - cf. Caes. BG. 3, 29, 1, etc.    - pro magistro est quidam L. Carpinatius, Cic. Verr. 2, 169: il y a tenant la place du maître [comme sous-directeur] un certain L. Carpinatius.    - pro consule, Cic. de Or. 1, 82; pro quaestore, Cic. Ac. 2, 11: en qualité de proconsul, de proquesteur.    - Cato qui mihi unus est pro centum milibus, Cic. Att. 2, 5, 1: Caton qui à lui seul en remplace pour moi cent mille. ii - pour = comme [identité].    - pro occiso relictus, Cic. Sest. 81: laissé pour mort. --- cf. Cic. Verr. 4, 33.    - pro perfuga, Caes. BG. 3, 18, 3: comme transfuge, en jouant le rôle de transfuge.    - aliquid pro certo ponere, Caes. BG. 7, 5, 6: avancer qqch comme certain.    - pro explorato habere: tenir pour assuré.    - pro re comperta habere: tenir pour assuré. jj - pour, en retour de.    - aliquid pro carmine dare, Cic. de Or. 2, 351: donner qqch pour un poème.    - cf. Caes. BG. 6, 16, 3. k - en proportion de.    - pro hostium numero, Caes. BG. 1, 51, 1: proportionnellement au nombre des ennemis. --- cf. Caes. BG. 1, 2, 5.    - agere pro viribus, Cic. CM 27: faire dans la mesure de ses forces.    - pro mea, pro tua parte, Cic. Fam. 15, 15, 3: pour ma, ta part, dans la mesure de mes, de tes moyens.    - pro se quisque, Cic. Off. 3, 58: chacun pour sa part.    - pro tempore et pro re, Caes. BG. 5, 8, 1: conformément au temps et aux circonstances.    - cf. Caes. BG. 7, 56, 4 ; 7, 74, 1.    - copiae majores quam pro reliquiis belli, Liv. 29, 32, 3: troupes trop nombreuses par rapport à ce qui restait de guerre.    - pro eo ac, Cic. Cat. 4, 3: en proportion de ce que, dans la mesure où. --- Cic. Fam. 4, 5, 1.    - pro eo ac si, Cic. Inv. 1, 54: dans la même proportion que si, comme si.    - pro eo, quantum, Cic. Fin. 4, 58: en proportion de ce qui...    - pro eo quanti te facio, Cic. Fam. 3, 3, 2: en proportion de l'estime que j'ai pour toi.    - pro (eo) ut (prout): dans la mesure où, selon que, suivant que. m - en raison de, en vertu de.    - pro tua prudentia, Cic. Fam. 4, 10, 2: en raison de ta sagesse. --- cf. Cic. Mur. 86.    - pro suffragio, Cic. Verr. 2, 127: en vertu du vote, par l'effet du vote. [st1]3 [-] pro-, prod- (autres formes: -por, pol-): préfixes. a - en avant, devant    - prod-ire: s'avancer.    - pro-jicere: jeter devant soi. b - en faveur de, pour    - pro-pugnare: combattre pour protéger, défendre.    - prod-esse: être utile. c - à l'avance, avant    - pro-videre: voir à l'avance, prévoir, pourvoir.    - pro-avus: bisaïeul, ancêtre. d - à la place de    - pro-consul: proconsul.
    * * *
    [st1]1 [-] prō (moins bon prōh), interj.: - [abcl][b]a - (avec nom. voc. ou acc.): ô, oh! ah! - [abcl]b - (employé seul) hélas![/b]    - pro pudor ! = ô honte!    - avec acc. pro deūm atque hominum fidem! = par la bonne foi des dieux et des hommes! (j'en appelle aux dieux et aux hommes).    - pro deum hominumque fidem ! Cic. Verr. 4, 7: que les dieux et les hommes m'assistent.    - [avec ellipse de fidem]: pro deum immortalium ! Ter. Phorm. 351: que les immortels m'assistent!    - avec voc. pro supreme Juppiter! = ô Jupiter souverain!    - pro sancte Juppiter, Cic.: oh! vénérable Jupiter.    - tantum, pro! degeneramus, Liv.: tant, hélas! nous sommes dégénérés! --- cf. Curt. 4, 16, 10; Ov. H. 3, 98. [st1]2 [-] prō, prép. + abl.: a - devant.    - sedens pro aede Castoris, Cic. Phil. 3, 27: siégeant devant le temple de Castor.    - pro castris copias producere, Caes. BG. 1, 48: faire avancer les troupes devant le camp. b - du haut de et en avant.    - pro templis, Cic. Mil. 2: sur les degrés des temples.    - pro tribunali, Cic. Pis. 11: du haut du tribunal.    - cf. Caes. BG. 6, 3, 6 ; Sall. J. 67, 1; Liv. 21, 7, 8. d - sur le devant, devant.    - pro contione, Sall. J. 8, 2: devant l'assemblée.    - pro suggestu: sur le devant du tertre (qui servait de tribunal au général), du haut de son tribunal.    - cf. Curt. 10, 5, 10, etc. ; Liv. 7, 7, 3, etc.    - pro consilio, Sall. J. 29, 6: devant le conseil. g - pour, en faveur de.    - pro aliquo (aliqua re), Cic. Clu. 88; CM 11: pour qqn (qqch). h - pour, à la place de, au lieu de.    - pro vallo carros objicere, Caes. BG. 1, 26, 3: opposer des chariots en guise de retranchement.    - cf. Caes. BG. 3, 29, 1, etc.    - pro magistro est quidam L. Carpinatius, Cic. Verr. 2, 169: il y a tenant la place du maître [comme sous-directeur] un certain L. Carpinatius.    - pro consule, Cic. de Or. 1, 82; pro quaestore, Cic. Ac. 2, 11: en qualité de proconsul, de proquesteur.    - Cato qui mihi unus est pro centum milibus, Cic. Att. 2, 5, 1: Caton qui à lui seul en remplace pour moi cent mille. ii - pour = comme [identité].    - pro occiso relictus, Cic. Sest. 81: laissé pour mort. --- cf. Cic. Verr. 4, 33.    - pro perfuga, Caes. BG. 3, 18, 3: comme transfuge, en jouant le rôle de transfuge.    - aliquid pro certo ponere, Caes. BG. 7, 5, 6: avancer qqch comme certain.    - pro explorato habere: tenir pour assuré.    - pro re comperta habere: tenir pour assuré. jj - pour, en retour de.    - aliquid pro carmine dare, Cic. de Or. 2, 351: donner qqch pour un poème.    - cf. Caes. BG. 6, 16, 3. k - en proportion de.    - pro hostium numero, Caes. BG. 1, 51, 1: proportionnellement au nombre des ennemis. --- cf. Caes. BG. 1, 2, 5.    - agere pro viribus, Cic. CM 27: faire dans la mesure de ses forces.    - pro mea, pro tua parte, Cic. Fam. 15, 15, 3: pour ma, ta part, dans la mesure de mes, de tes moyens.    - pro se quisque, Cic. Off. 3, 58: chacun pour sa part.    - pro tempore et pro re, Caes. BG. 5, 8, 1: conformément au temps et aux circonstances.    - cf. Caes. BG. 7, 56, 4 ; 7, 74, 1.    - copiae majores quam pro reliquiis belli, Liv. 29, 32, 3: troupes trop nombreuses par rapport à ce qui restait de guerre.    - pro eo ac, Cic. Cat. 4, 3: en proportion de ce que, dans la mesure où. --- Cic. Fam. 4, 5, 1.    - pro eo ac si, Cic. Inv. 1, 54: dans la même proportion que si, comme si.    - pro eo, quantum, Cic. Fin. 4, 58: en proportion de ce qui...    - pro eo quanti te facio, Cic. Fam. 3, 3, 2: en proportion de l'estime que j'ai pour toi.    - pro (eo) ut (prout): dans la mesure où, selon que, suivant que. m - en raison de, en vertu de.    - pro tua prudentia, Cic. Fam. 4, 10, 2: en raison de ta sagesse. --- cf. Cic. Mur. 86.    - pro suffragio, Cic. Verr. 2, 127: en vertu du vote, par l'effet du vote. [st1]3 [-] pro-, prod- (autres formes: -por, pol-): préfixes. a - en avant, devant    - prod-ire: s'avancer.    - pro-jicere: jeter devant soi. b - en faveur de, pour    - pro-pugnare: combattre pour protéger, défendre.    - prod-esse: être utile. c - à l'avance, avant    - pro-videre: voir à l'avance, prévoir, pourvoir.    - pro-avus: bisaïeul, ancêtre. d - à la place de    - pro-consul: proconsul.
    * * *
        Pro, Interiectio indignantis, Nominatiuo aliquando, seu vacatiuo potius, aliquando accusatiuo iungitur. Terent. Un escri qu'on fait, quand on se courrouce et marrist.
    \
        Pro deum atque hominum fidem, quid est, si non hoc contumelia est? Terent. Mon Dieu, etc. B.
    \
        Pro, Praepositio, ablatiuo casui seruiens, significat quod Gallice dicimus Pour. Minas viginti pro ambobus dedi. Terent.
    \
        Partim nihil contra Habitum valere, partim pro hoc esse. Cic. Estre pour luy, et luy servir à sa cause, Faire pour Habitus.
    \
        Offero pro mea parte tantundem. Plin. iun. Pour ma part.
    \
        Pro mea parte adiuui. Cic. De ma part, Tant que j'ay peu.
    \
        In his artibus pro mea parte versor. Cic. De tout mon povoir, De ma part.
    \
        Qui saluum volunt, pro sua parte atque authoritate defendunt. Cic. Chascun en tant qu'il luy touche, Chascun pour son regard, Chascun endroict soy, ou en son endroict.
    \
        Pro sua parte loqui. Plaut. Parler pour soy et se defendre.
    \
        Haec tibi pro amore mutuo scripsi. Plin. iunior. Pour l'amour, ou A cause de l'amour qui est entre nous deux.
    \
        Pro illo te ducam. Terent. En lieu de luy, En sa place.
    \
        Eduxit eam mater pro sua. Terent. Comme sienne.
    \
        Pro ancilla habere. Plaut. S'en servir pour chambriere, ou en lieu de chambriere.
    \
        Pro deliciis crudelitas illi fuit. Cicero. Il prenoit plaisir à exercer cruaulté.
    \
        Omnia gerere pro haerede. Cic. Comme heritier.
    \
        Pro hoste habere. Liu. Estimer ennemi, Tenir pour ennemi.
    \
        Pro parente colere. Liu. Avoir en aussi grande reverence que si c'estoit son pere.
    \
        Sui, ne putrescat, anima pro sale data est. Cic. En lieu de sel.
    \
        Pro socio damnatus est. Cic. Au lieu de son compaignon.
    \
        Pro stercore aliquid habere. Plaut. N'estimer aucune chose non plus que fien.
    \
        Verbum pro verbo reddere. Cic. Mot pour mot.
    \
        Pro virgine nuptum dari non potest. Terent. Comme, ou Pour vierge.
    \
        Amaui pro meo. Terent. Comme mien, Autant que s'il eust esté mon enfant.
    \
        Pro certo est. Quintil. Il est certain.
    \
        Pro certo ponere. Caes. Escrire une chose comme certaine.
    \
        Pro certo affirmare. Liu. Comme chose seure, Pour certain.
    \
        Pro certo dicere. Terentius, Pro certone tu istaec dicis? Pour certain.
    \
        Pro certo habere. Cic. Scavoir une chose certainement.
    \
        Qui pro comperto afferret, Achaeos statuisse postero die, etc. Liu. Qui dist pour tout certain que les, etc.
    \
        Pro damnato esse. Cic. Estre tenu pour tout condamné.
    \
        Id mihi erit pro explorato. Cic. Je tiendray cela pour tout certain.
    \
        Pro facto habere. Cic. Tenir pour faict.
    \
        Pro firmato stare. Liu. Estre ferme et stable.
    \
        Pro indiuiso. Cato. Par indivis, Sans division.
    \
        Quod iudicatum non sit, pro infecto haberi oportet. Cicero. Pour chose non faicte.
    \
        Nobis pro meliore fuit, effugere hostes tenui damno. Tacit. Ce fut nostre meilleur.
    \
        Pro nihilo ducere. Cicero. N'estimer rien, N'estimer non plus que rien.
    \
        Aristoni omnia visa sunt pro nihilo. Cic. Aristo n'a rien estimé tout cela, Ne luy a semblé estre rien.
    \
        Pro ridiculo ac delectamento putare aliquem. Terentius. Faire son fol d'aucun, et s'en gaudir, En faire son passetemps et son jouet.
    \
        Pro rupto foedus habere. Liu. Tenir l'alliance pour rompue.
    \
        Pro victis abiere. Liu. Comme vaincuz.
    \
        Nemo satis pro merito gratiam regi refert. Terent. Selon qu'il a merité.
    \
        Efficimus pro opibus nostra moenia. Plaut. Selon noz richesses.
    \
        Illos duos olim pro re tollebas tua. Terent. Selon les biens que tu has.
    \
        Pro mea consuetudine breuiter, simpliciterque dixi. Cic. Selon ma coustume, Suyvant ma coustume, ainsi que j'ay de coustume.
    \
        Pro nostra facultate. Quintil. Selon nostre puissance et faculté.
    \
        Pro modo crassitudinis. Columel. Selon qu'elle est espesse, Selon l'espesseur.
    \
        Nemo fuit qui non me pro suis opibus defenderit. Cic. Selon son povoir.
    \
        Pro parte. Vlpian. En partie.
    \
        Plus quam pro virili parte obligatum puto. Cic. Plus que pour le regard de ma seule personne.
    \
        Pro virili parte anniti. Liu. Selon son povoir.
    \
        Pro rata parte. Cicero. Selon la part et portion, A l'equipollent, Au fur.
    \
        Pro portione. Varro. Eu esgard à la grandeur, ou autrement.
    \
        Pro rata. Vlpianus. Au sold la livre. B.
    \
        Pro spe nihil contigit. Liu. Selon mon esperance, ou Ainsi que j'esperoye.
    \
        Consilium pro tempore et pro re capere. Caes. Selon le temps et l'affaire, Pour la qualité et disposition du temps, etc.
    \
        Pro horum temporum perturbatione. Cic. Veu le trouble de ce temps.
    \
        Pro heri nostri quaestu satis bene ornatae sumus. Plaut. Eu esgard au gaing, etc. Veu et consideré le gaing, etc.
    \
        Duo talenta pro re nostra ego esse decreui satis. Terent. Veu noz richesses.
    \
        Sunt impii ciues, pro charitate Reip. nimium multi. Cic. Si tu consideres l'amour et charité qu'on doibt à la Republique.
    \
        Pro mea authoritate videor posse. Cicero. Eu esgard à l'authorité de mon office.
    \
        Pro re nata. Cic. Selon les affaires survenants.
    \
        Pro suo iure esse in aliquo loco. Cic. Y estre comme chez soy, Y avoir puissance.
    \
        Pro meo iure dico. Cic. Je le vous di priveement et franchement.
    \
        Quod antehac pro iure imperitabam meo, te oro nunc per precem. Plaut. De mon authorité, En vertu de mon authorité.
    \
        Pro tuo iure oras. Plaut. Tu demandes ce qu'il t'appartient, Ce que tu demandes est chose raisonnable.
    \
        Pro suo iure agere omnia. Terent. Selon la puissance et authorité qu'on ha.
    \
        Pro caetera diligentia. Plin. iunior. Suyvant la diligence de laquelle tu as accoustumé d'user.
    \
        Satis pro imperio. Terent. C'est assez faict en maistre.
    \
        Nihil pro imperio agere. Liu. Ne parler point par commandement. B.
    \
        Pro muro dies noctesque agitare. Sallustius. Au mur, A la muraille.
    \
        Excubare pro templis. Plin. iunior. és temples.
    \
        Laudati pro concione omnes sunt. Liu. En l'assemblee et congregation.
    \
        Hasta posita pro aede Iouis statoris. Sallust. Devant le temple de Jupiter.
    \
        Pro se quisque. Terent. Chascun de son costé, Selon son povoir, Chascun en son endroict, Chascun endroict soy.
    \
        Pro testimonio dicere. Cic. Deposer et porter tesmoignage par devant un juge, ou examinateur.
    \
        Maior quam pro numero hominum editur pugna. Liu. Le combat est plus rude qu'on n'eust cuidé à veoir le nombre de gents.
    \
        Pro agricola. Columel. Au prouffit du laboureur.
    \
        Pro me est. Quintil. Cela fait pour moy, et me sert pour mon opinion.
    \
        Pro eo ac debui, grauiter, molesteque tuli. Seruius Sulpitius ad Ciceronem. Comme je debvoye.
    \
        Pro eo est, atque si adhibitus non esset. Vlpian. C'est tout un comme si, etc.
    \
        Pro eo habendum, atque si nullo iure factum esset. Vlp. Il fault estimer tout un comme si, etc.
    \
        Pro aliquo stare. Terent. Tenir le parti d'aucun, et le defendre.

    Dictionarium latinogallicum > pro

  • 31 verecundia

    vĕrēcundĭa, ae, f. [st1]1 [-] retenue, réserve, pudeur, modestie, discrétion.    - Cic. Rep. 5, 6 ; Fin. 4, 18 ; Off. 1, 129, etc.    - verecundiae fines transire, Cic. Fam. 5, 12, 3, passer les bornes de la pudeur, de la réserve.    - quae verecundia est +prop. inf. Liv. 21, 19, 9: quelle pudeur y a-t-il à ce que... = n'y a-t-il pas impudence à...?.    - gén. subj. verecundia Platonis, Cic. Fam. 9, 22, 5: la réserve de Platon. --- cf. Cic. Att. 8, 6, 4.    - mea in rogando verecundia, Cic. Q. 3, 14, 10: ma discrétion dans la sollicitation.    - verecundia sermonis, Liv. 26, 50, 4: la réserve d'un entretien.    - gén. obj. verecundia turpitudinis, Cic. Tusc. 5, 74: la retenue devant l'infamie = la crainte de.    - cf. Cic. Or. 238; Quint. 3, 5, 15. [st1]2 [-] respect de qqn, de qqch.    - verecundia parentis, vitrici, deorum, Liv. 39, 11, 2 ; legum, Liv. 10, 13, 8: respect d'une mère, d'un beau-père, des dieux, des lois.    - cf. Liv. 1, 6, 4 ; 2, 36, 3; Quint. 6, 3, 64.    - notae verecundiae esse, Quint. 6, 3, 33: être entouré d'un respect manifeste. [st1]3 [-] honte devant une chose blâmable, sentiment de honte.    - verecundia eos cepit Saguntum... esse, Liv. 24, 42, 9: la honte les prit à la pensée que Sagonte était...    - verecundiae erat equitem... pugnare, Liv. 3, 62, 9: ils avaient honte de voir la cavalerie combattre... [st1]4 [-] excessive modestie, timidité.    - Quint. 72, 5, 2, etc.
    * * *
    vĕrēcundĭa, ae, f. [st1]1 [-] retenue, réserve, pudeur, modestie, discrétion.    - Cic. Rep. 5, 6 ; Fin. 4, 18 ; Off. 1, 129, etc.    - verecundiae fines transire, Cic. Fam. 5, 12, 3, passer les bornes de la pudeur, de la réserve.    - quae verecundia est +prop. inf. Liv. 21, 19, 9: quelle pudeur y a-t-il à ce que... = n'y a-t-il pas impudence à...?.    - gén. subj. verecundia Platonis, Cic. Fam. 9, 22, 5: la réserve de Platon. --- cf. Cic. Att. 8, 6, 4.    - mea in rogando verecundia, Cic. Q. 3, 14, 10: ma discrétion dans la sollicitation.    - verecundia sermonis, Liv. 26, 50, 4: la réserve d'un entretien.    - gén. obj. verecundia turpitudinis, Cic. Tusc. 5, 74: la retenue devant l'infamie = la crainte de.    - cf. Cic. Or. 238; Quint. 3, 5, 15. [st1]2 [-] respect de qqn, de qqch.    - verecundia parentis, vitrici, deorum, Liv. 39, 11, 2 ; legum, Liv. 10, 13, 8: respect d'une mère, d'un beau-père, des dieux, des lois.    - cf. Liv. 1, 6, 4 ; 2, 36, 3; Quint. 6, 3, 64.    - notae verecundiae esse, Quint. 6, 3, 33: être entouré d'un respect manifeste. [st1]3 [-] honte devant une chose blâmable, sentiment de honte.    - verecundia eos cepit Saguntum... esse, Liv. 24, 42, 9: la honte les prit à la pensée que Sagonte était...    - verecundiae erat equitem... pugnare, Liv. 3, 62, 9: ils avaient honte de voir la cavalerie combattre... [st1]4 [-] excessive modestie, timidité.    - Quint. 72, 5, 2, etc.
    * * *
        Verecundia, verecundiae. Cic. Honte, Vergongne.
    \
        Adducere in verecundiam. Liu. Faire honteux.
    \
        Verecundia. Plin. iunior. Modestie, Modesteté.

    Dictionarium latinogallicum > verecundia

  • 32 volsella

    volsella (vulsella), ae, f. [vulsus] petite pince, pincette [pour épiler]; tenette [de chirurgien].    - Plaut. Curc. 577; Mart. 9, 28, 5; Cels. 7, 12, 1.    - fig. pugnare volsellis, Varr. L. 9, 33: se battre à coups d'épingle.
    * * *
    volsella (vulsella), ae, f. [vulsus] petite pince, pincette [pour épiler]; tenette [de chirurgien].    - Plaut. Curc. 577; Mart. 9, 28, 5; Cels. 7, 12, 1.    - fig. pugnare volsellis, Varr. L. 9, 33: se battre à coups d'épingle.
    * * *
        Volsella, volsellae, siue Vulsella, vulsellae. Celsus. Des pincettes.

    Dictionarium latinogallicum > volsella

  • 33 acies

    aciēs, ēi, f. (vgl. ācer u. das griech. ἀκίς, Spitze; Genet. archaist. auch acii, Mat. bei Gell. 9, 14, 14, u. acie, Caes. b.G. 2, 23, 1. Auct. b. Afr. 51, 7. Sall. hist. fr. 1, 103 [107]; vgl. Prisc. 7, 93), die Schärfe, Schneide, I) eig. = der scharfe Rand, die scharfe Spitze, securis, Cic.: falcis, Verg.: hastae, Ov.: rostri, Plin.: gladius, cui ad secandum subtilis acies est, Sen.: dah. mera acies (ferri), das scharfe Korn des Eisens, der Stahl, Plin. – aciem hebetare, praestringere, Plin.: aciem excitare od. trahere (v. Wetzstein), Plin.: im Bilde, patimur hebescere aciem horum auctoritatis, Cic.: mortem in acie (Spitze) linguae portans, Amm. – II) übtr.: A) v. Auge: a) das Scharfe, Stechende des äußern Blickes, oculorum, Caes. b.G. 1, 39, 1. – b) die Schärfe des Auges, α) die Sehkraft, das Gesicht, mit u. ohne oculorum, Cic. u.a. (s. Bünem. Lact. 2, 3, 9): hebes acies oculorum, Cic.: oculorum longinqua acies, Weitsichtigkeit, Gell.: bonum incolumis acies, malum caecitas, Cic.: tam certā acie luminum uti, ut etc., Val. Max. – u. die Sehkraft in der Bewegung u. Tätigkeit, das Augenmerk, der Blick, ad alqm sibi dirigit aciem, Catull.: aciem in omnes partes dimittere, Ov. – poet., v. Blick = Blinken der Sterne, stellis acies obtusa videtur, Verg. – β) die Pupille, Cic. de nat. deor. 2, 142. Firm. math. 8, 22. p. 228, 36. – meton. (poet.), das
    ————
    Auge, Verg. u.a. – c) die Schärfe, Sehkraft des Geistes, animi, ingenii, mentis, heller Geist, heller Verstand, helle Einsicht usw., Cic.: ad eam rem habe omnem aciem, Verstandesschärfe, Plaut. – u. die Sehkraft des Geistes in Tätigkeit, das geistige Augenmerk, der Blick, aciem in omnes partes intendere, Cic. – B) als milit. t.t., die gleichs. die Schneide eines Instrumentes vorstellende Front eines zur Schlacht aufgestellten Heeres, die Schlachtlinie, die Schlachtreihe, sowohl a) das einzelne Treffen, prima acies, das Vordertreffen, Caes.: novissima od. extrema, das Hintertreffen, Liv.: dass. postrema, Sall. u. Liv.: media, das Mitteltreffen, Zentrum, Caes.: dextra, der rechte Flügel, Liv.: tertia acies, quarta acies, Caes.: duae acies, Caes.: simplex, Auct. b. Alex., duplex, Caes.: triplicem aciem instruere, Caes. – als b) die ganze durch die einzelnen Linien gebildete Schlachtreihe, Schlachtordnung, ac. exercitus nostri, Cic.: aciem instituere od. constituere, Caes., instruere, Cic.: legiones in acie constituere, collocare, Caes.: in acie consistere, Auct. b. Afr.: agmina potius, quam acies pugnabant, mehr in Marschkolonnen als in Schlachtlinien, Liv.: totā acie dimicare, Liv.: cum in acie stare (standhalten) ac pugnare decuerat, tum in castra refugerunt, Liv. – von Reiterei, acies equitum, Liv., equestris, Vell. – von Schiffen, quarum (navium) acie constitutā, Nep. – als c) das in geord-
    ————
    neter Schlachtreihe gegen den Feind tätige Heer, die förmliche Schlacht, die Feldschlacht (Ggstz. expeditio, ein Streifzug), una hostica acies, Varr. fr.: ac. Pharsalica, Cic.: Plur., Italicae et Pharsalicae acies, Sen. rhet.: equestris, Curt.: navalis, Mela: copias in aciem educere, Liv.: exercitum od. copias in aciem producere, Caes. u. Nep.: equites in aciem mittere, Hirt. b.G.: in aciem ire, Curt.: in aciem prodire, Cic.: in aciem egredi, Liv., descendere, Liv.: acie confligere, pugnare, Liv.: decernere acie, Nep., navali acie, Mela: in acie dimicare, Caes.: acie dimicare, Liv.: in acie vincere (siegen), Caes.: alqm acie vincere (besiegen), Curt.: cadere in acie, Liv.: ex ipsa acie a fratre missus, vom Schlachtfelde weg, Liv.: acies magnam partem militum absumpsit od. abstulit, Liv. – poet., Vulcania acies, Feuermassen, großes Feuermeer, Verg. – Wieder übtr., v. Wortkampf, orationis aciem contra conferam, ich will ihn anreden, Plaut.: nos autem iam in aciem dimicationemque veniamus, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > acies

  • 34 bestia

    1. bestia, ae, f., das Tier, als vernunftloses Wesen (im Ggstz. zum Menschen), I) eig.: A) im Allg.: bestia cicur, fera, Cic.: bestia grandis (v. Eber), Liv.: bestiae terrenae, aquatiles, Cic.: bestiae mutae, Cic.: sus terrestris bestia est., Plaut.: ille Orpheus, immanium bestiarum delenitor, Apul.: bestiarum morsus, Cic.: bestiarum genus, das Tierreich, Plin.: ut bestiis aliud alii praecipui a natura datum est, sic homini multo quiddam praestantius, Cic.: natura alias bestias nantes aquarum incolas esse voluit: alias volucres caelo frui libero; serpentes quasdam; quasdam esse gradientes; immanes alias, quasdam autem cicures, Cic.: adde hydram Lernaeam et draconem Hesperidum! quot bestiae fuerunt immanes, Varr. fr. – als Schimpfwort, Bestie, mala tu es bestia, Plaut. Bacch. 55; vgl. Vulg. ad Tit. 1, 2: u. scherzh. mala bestia, vom Bocksgestank unter dem Arme (caper), Catull. 69, 8. – B) insbes., ein wildes, reißendes Tier, eine Bestie, Ulp. dig. 3, 1, 1. § 6; 9, 1, 1. § 10. Isid. 12, 2, 1 (aber nicht Plin. 10, 1, wo bestiarum genus = Tierreich); namentl. ein zum Kämpfen mit Gladiatoren od. Verbrechern bestimmtes, alqm bestiis obicere, Cic.: alqm ad bestias mittere, zum Kampf mit den wilden Tieren, Cic.: ebenso dare alqm ad bestias, ICt.: condemnare alqm ad bestias, damnatio bestiarum, Verurteilung zum Tierkampf, ICt.: pugnare od.
    ————
    depugnare cum bestiis, ICt.: ad bestias pugnare, Vulg. – II) übtr., ein Sternbild, j. der Wolf gen., Vitr. 9, 5 (7), 1. – ⇒ Nbf. bistea, Greg. Tur. hist. Franc. 1, 27: bistia, Greg. Tur. curs. stell. 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > bestia

  • 35 confertim

    cōnfertim, Adv. (confertus), zusammengedrängt, in geschlossenen Gliedern, se recipere, Sall. Iug. 50, 5: pugnare, Liv. 31, 43, 3: c. magis (zus. = confertius) pugnare, Liv. 21, 8, 9. – Compar., cum manipulis confertius invadere, Amm. 19, 6, 9: confertius resistere, Amm. 24, 7, 7.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > confertim

  • 36 male

    male, Adv. (malus, a, um), Compar. pēius, Superl. pessimē, schlecht, nicht recht, übel, schlimm u. dgl. (Ggstz. bene), I) eig.: 1) von phys.u. geistiger Beschaffenheit, vom phys.u. geistigen Befinden, Ergehen usw., male olere, v. Lebl. u. v. Pers., Cic. u.a.: m. vestitus, Cic. – m. loqui, Plaut.: m. dicere, Quint. (vgl. unten no. 2, a, β). – v. Befinden, animo m. est, α) mir ist übel = nicht wohl, Plaut.; od. β) es verdrießt mich, Ter. – animo m. fit, es wird mir schlimm, übel, unwohl, Plaut.: u. so animo m. factum est huic miserae, sie wurde unwohl, ohnmächtig, Plaut.: animo m. factum cum perhibetur, was man im gemeinen Leben Ohnmacht nennt, Lucr.: peius, pessime mihi erat, es war mir übler, unwohler, sehr übel, sehr unwohl, Ov. u. Plaut. – hoc m. habet animum, das verdrießt ihn, Ter. – v. Ergehen, male mihi esse malo quam molliter, ich will lieber schlecht leben als usw., Sen.: numquam tam male est Siculis, quin aliquid facete et commode dicant, Cic. Verr. 4, 95: m. sit Antonio! dem A. soll es schlimm ergehen! den A. soll der u. jener holen! (als Verwünschungsformel), Cic.: male mi (= mihi) sit, si umquam quicquam tam enitar, es gehe mir schlimm, der Henker soll mich holen, Cic. ep.: o factum m. de Alexione! Cic.: o factum m.! o miselle passer! Catull. – quod animum in metu m. habet, Lucr.: hunc homines male
    ————
    habent (spielen übel mit), illum di, Sen.: suppliciis m. haberi, übel mitgenommen werden, Caes.: agmen adversariorum m. habere et carpere, belästigen, Caes. – peius victoribus Sequanis quam Aeduis victis accĭdisse, sei schlimmer ergangen, Caes. – m. audire, in schlechtem Rufe stehen, Cic.
    2) vom Verfahren u. Verhalten, nicht recht, verkehrt, schlimm, übel, a) im allg.: m. agere, einen verkehrten Weg (bei der Klage) einschlagen, Cic. (versch. v. no. d unten): ebenso m. sponsionem facere, Cic.: ante actis male credere, mißtrauen, Ov. (versch. von no. b). – alci m. facere, Übles, Böses zufügen, Plaut. u. Cic., od. unrecht tun, Cic. – alqm m. accipere, jmd. übel empfangen, α) im allg., verbis, Cic. β) im Kriege, hart mitnehmen, Nep.: in oppugnando, Lentul. b. Cic. – m. loqui, nachteilig reden, Cic.: alci m. loqui, schmähen, lästern, Plaut.: m. loqui de alqo, von jmd. schlecht (nachteilig) sprechen, Suet.: quid mali facio, cui m. dico? Plaut. (vgl. maledico bes.). – male, peius consulere alci, Nep., pessime consulere in alqm, Ter. – m. mereri de etc., s. mereo no. II, B: pessime agitur cum alqo, es ist jmd. übel, schlimm daran, Cic.
    b) in bezug auf den Erfolg, α) übel, mit üblem Erfolg, ungünstig, unglücklich, zum Unglück, zum Nachteil, zum Verderben, m. rem od. negotium gerere, s. gero no. I, B, 2. – m. impendĕre, zum Nachteil
    ————
    des Hauswesens Aufwand machen, Petron. – m. pugnare, Sall. u. Liv.: m. adversus Lusitanos pugnare, Liv. epit.: m. vivere, ärmlich (Ggstz. recte vivere), Cic. u. Hor.: m. mori, schmerzvoll sterben, Plin. ep.: fungis m. creditur, Hor.: m. (zu seinem Unglück) credere hosti, Ov. (versch. von no. 2, a): m. credam, et credam tamen, Plaut. – naves errabundae m. vagabantur, Auct. b. Afr.: m. nobile lignum, zum Verderben der Römer, Petron. – suos labores et apparatus m. cecĭdisse, Cic.: quae res m. tibi vertat, Ter. – dah. insbes. beim Handel sich zum Nachteil, bei Verben des Kaufens, Dingens = teuer, m. emere, redimere, Cic.: m. conducere, conciliare, Plaut.: u. bei Verben des Verkaufens = wohlfeil, m. vendere, Cic. – β) ohne Erfolg, erfolglos, vergeblich, m. custodita poma, Ov.: ter m. sublato ense, Ov.
    c) in bezug auf Ort u. Zeit, am unrechten Ort, zur unrechten Zeit, m. si palpere, Hor.: m. salsus (witzig), Hor.: so male dicax, Plaut. u. Macr.: m. feriati Troes, Hor.: m. sedulus, Ov.: m. sollers, Amm.
    d) v. Denkart u. Gesinnung, übel, schlimm, d.i. schurkisch, treulos, m. agere fraudareque, Cic.: male corde consultare, bene linguā loqui, Plaut.: Carthago iam diu m. cogitans, Böses im Schilde führend, Cic. – od. nachteilig, ungünstig, m. cogitare de alqo, Cael. in Cic. ep.: m. sentire, Cic.: pessime sentire de re publica (Ggstz. optime sentire), Cic.: m. existimare
    ————
    de alqo, Nep. u. Sen.: m. opinari de alqo, Suet. – alci m. velle, übelwollen, Plaut. – m. interpretari beneficium fortunae, ungünstig, Sen.
    II) übtr., vom Maße und Grade: 1) vom hohen Maße u. Grade = arg, tüchtig, derb, sehr, α) bei Verben: alqm m. mulcare, s. mulco: m. tussire, einen schlimmen Husten haben: animo male fracto, ganz sinnlos, betäubt, Suet.: m. nocent, Ov. – bei Verben des Affekts = arg, heftig, male od. pessime metuere, Plaut.: m. timere, Ter.: m. odisse, Caes. in Cic. ep.: peius odisse quam etc., Plaut. u. Cic.: vitare cane peius et angue, Hor. – β) bei Adjj. (s. Orelli Hor. carm. 1, 17, 25) = sehr, ganz, insulsa m. et molesta, Catull.: m. raucus, Hor.: m. dispar, Hor.
    2) vom fehlerhaften Zuviel oder Zuwenig, dem Maße u. Grade nach: a) vom zu hohen Maße u. Grade, schlimm = allzu, nur zu sehr, unmäßig, m. laxus, Hor.: m. parvus, Hor.: m. superbus, Hor.: m. dicax, schmähsüchtig, Plaut.: m. pertinax studium vincendi, Prud. – b) vom zu niederen = nicht recht, nicht gehörig, nicht genug, nicht eben sehr, nur schwach, kaum, nur noch, kaum noch, α) bei Verben: scuta m. tegebant Gallos, Liv.: m. haerere, Liv.: m. sustinere arma, Liv.: m. parēre, Sen. – β) bei Partizpp. u. Adjj. (vgl. Weißenb. Liv. 35, 49, 10): ossa m. tecta, Ov.: m. densatus agger, nicht dicht genug angelegter, Liv.: duae m. plenae legiunculae,
    ————
    nicht recht vollzählige, Liv.: m. praecinctus puer, zu locker, Sulla b. Suet.: m. percepti fructus, im geringen Maße (Ggstz. ubertas percipiendis frugibus), Cic. – digitus m. pertinax, nicht eben sehr sich sträubend, Hor. – m. viva caro, Ov.: m. fortes undae, Ov. – dah. zur Bezeichnung des Gegenteils, unser un-, m. sanus, unklug, nicht recht gescheit, beschränkt, der Überlegung beraubt, Cic. u. Sen., schwermütig, Verg.: m. fidus, unzuverlässig, Verg. u. Tac.; vgl. malefidus: m. gratus, undankbar, Ov.: m. parens, m. parentes, ungehorsam, Hor. u. Sen. – od. des nur Scheinbaren, nur zum Scheine, m. dormiens, m. repugnans, Petron.: m. laeti, mit erheuchelter Freude, Val. Flacc.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > male

  • 37 ventilo

    ventilo, āvī, ātum, āre (st. ventulo, von ventulus), in die Luft schwenken, schwingen, I) eig.: a) übh.: parmulam, Fronto: facem, damit sie gut brenne, Prop.: cubitum utrumque in diversum latus, Quint.: ventilat aura comas, bewegt die Blätter des Baumes, Ov.: aureos idemtidem manu suā, die G. in der H. hin u. herwerfen, mit den G. klimpern, Apul.: dum per (über) limina potentiorum sudatrix toga ventilat, rasch treibt, Mart.: scherzh., ventilat aestivum digitis sudantibus aurum, ficht mit dem Ring in der Luft umher, Iuven. 1, 28. – medial, alio atque alio positum ventilari, sich bald in die, bald in jene Lage herumwerfen (ῥίπτεσθαι), Sen. de tranqu. anim. 2, 12. – b) als t.t. der Fechtkunst, arma, die W. schwingen, Lufthiebe tun, Mart.: u. so absol., quam stultum est, cum signum pugnae acceperis, ventilare! remove ista lusoria arma, Sen.: aliud est pugnare, aliud ventilare, Sen. rhet. – c) als t.t. des Landbaues, α) der Luft aussetzen, an die Luft bringen, lüften, oleas, Varro: vinum, Colum.: ceram sub divo, Plin. – β) mit der Wurfschaufel umstechen, worfeln, in aëre frumentum, Varro LL. 5, 138: frumenta, Plin. 18, 302. Paul. ex Fest. 77, 15: prägn., umstechend scheiden, paleas, Isid. orig. 20, 14, 10: quia mixta est palea tritico usque dum ventiletur, Augustin. in psalm. 92, 5. – d) Kühlung zufächeln, aestuanti tenue frigus, Mart. 3,
    ————
    82, 10. – absol., ventilante aliquo cubabat, Suet. Aug. 82, 1. – II) übtr.: 1) hin und her bewegen, - werfen, a) scheltend, schimpfend immer im Munde führen, antasten, nomen alcis (jmds. guten Namen) pro tribunalibus, Apul.: famam collegae ore maledico, Hieron.: auch rühmend immer im Munde führen, suam inanem gloriam, Augustin. serm. 119, 15 Mai. – b) beunruhigen, vitas insontium Manibus accitis, spät. ICt. – c) hin und her besprechen, erörtern, quaestionem u. dgl., ICt.: totum aliud est pugnare, aliud ventilare (sc. rem), Sen. contr. 3. praef. § 13: unam eandemque sententiam multimodis faciunt, ventilant, Fronto de or. 1. p. 157, 7 N. – 2) gleichs. mit einem Fächer anblasen, anfachen = erregen, cuius linguā, quasi flabello seditionis, illa tum est egentium contio ventilata, angeblasen, angefacht, Cic. Flacc. 54.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ventilo

  • 38 pūgnō

        pūgnō āvī, ātus, āre    [pugna], to fight, combat, give battle, engage, contend: sinistrā impeditā, Cs.: eminus lapidibus, S.: cum hoste comminus in acie: ex equo, on horseback: de loco, T.: extra ordinem in hostem, L.: contra inperium in hostem, S.: advorsum multitudinem bene pugnatum, S.: pugna summā contentione pugnata: inclitam in ponte pugnam... pugnatam, L.: bella, H.: pugnatur uno tempore omnibus locis, the fighting goes on, Cs.: comminus gladiis pugnatum est, Cs.— To contend, dispute: de dis inmortalibus: pugnant Stoici cum Peripateticis: pugnare, non esse rerum controversiam, sed nominum.— To contend against, oppose, resist, contradict, struggle with: ut totā in oratione tuā tecum ipse pugnares, you contradicted yourself: pugnat sententia secum, H.: placitone etiam pugnabis amori? V.; cf. Frigida pugnabant calidis, Mollia cum duris, etc., cold bodies contended with hot, etc., O.: pugnant materque sororque, i. e. love for the mother and love for the sister, O.: pugnatum est arte medendi, (the plague) was resisted by the healing art, O.— To struggle, strive, endeavor, make exertion: illud pugna et enitere, ne, etc.: pugnas, ne reddar, Achille, O.: pugnarentque collegae, ut, etc., L.: mollīs evincere somnos, O.: in mea Volnera, strive for what will smite me, O.
    * * *
    pugnare, pugnavi, pugnatus V
    fight; dispute

    Latin-English dictionary > pūgnō

  • 39 sua

    sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;

    so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,

    Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
    I.
    Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
    A.
    With antecedent in the same sentence.
    1.
    The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
    (α).
    His:

    Caesar copias suas divisit,

    Caes. B. C. 3, 97:

    ille in sua sententia perseverat,

    id. ib. 1, 72:

    tantam habebat suarum rerum fiduciam,

    id. ib. 2, 37:

    cum sceleris sui socios Romae reliquisset,

    Cic. Cat. 3, 1, 3:

    cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?

    id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:

    Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,

    Liv. 26, 40, 7:

    imperat princeps civibus suis,

    Sen. Clem. 1, 16, 2:

    nemo rem suam emit,

    id. Ben. 7, 4, 8.—
    (β).
    Her:

    mea Glycerium suos parentes repperit,

    Ter. And. 5, 6, 5:

    utinam haec ignoraret suum patrem,

    id. Phorm. 5, 6, 34:

    si nunc facere volt era officium suom,

    Plaut. Cas. 2, 8, 72:

    ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,

    Cic. Cael. 32, 78:

    si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,

    id. Phil. 13, 16, 32.—
    (γ).
    Its:

    omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33:

    cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,

    id. Planc. 40, 95.—
    (δ).
    Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:

    mittent aliquem de suo numero,

    id. ib. 11, 10, 25:

    rationem illi sententiae suae non fere reddebant,

    id. Tusc. 1, 17, 38:

    qui agellos suos redimere a piratis solebant,

    id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

    edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,

    id. Sest. 14, 32:

    suis finibus eos prohibent,

    Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;

    and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,

    some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
    2.
    With a subject-clause as antecedent:

    id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,

    was selfevident, Liv. 22, 38, 13:

    ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,

    id. 3, 62, 1:

    secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,

    id. 35, 14, 4. —
    3.
    With subject-acc. as antecedent:

    hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,

    Cic. Planc. 19, 47:

    cupio eum suae causae confidere,

    id. Sest. 64, 135:

    suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,

    id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:

    (dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,

    Caes. B. C. 1, 8.—
    4.
    With object-acc. as antecedent.
    (α).
    Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):

    hunc pater suus de templo deduxit,

    he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:

    hunc sui cives e civitate ejecerunt,

    id. Sest. 68, 142:

    Alexandrum uxor sua... occidit,

    id. Inv. 2, 49, 144:

    illum ulciscentur mores sui,

    id. Att. 9, 12, 2:

    quodsi quem natura sua... forte deficiet,

    id. Or. 1, 14:

    utrumque regem sua multitudo consalutaverat,

    Liv. 1, 7, 1:

    quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,

    id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:

    quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,

    id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:

    consulem C. Marium servus suus interemit,

    Val. Max. 6, 8, 2:

    quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?

    Sen. Clem. 1, 18, 2:

    sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,

    id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:

    ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,

    Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
    (β).
    With impers. verbs:

    sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,

    id. Fam. 3, 10, 1:

    si Caesarem beneficii sui poeniteret,

    id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:

    jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,

    Liv. 10, 7, 8:

    militem jam minus virtutis poenitere suae,

    id. 22, 12, 10.—
    (γ).
    As adjunct of other members of the sentence:

    ad parentes suos ducas Silenium,

    Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:

    eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,

    Cic. Phil. 13, 17, 34:

    totum enim ex sua patria sustulisti,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:

    Caesar Fabium in sua remittit hiberna,

    Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:

    introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,

    Sall. C. 28, 1:

    suis flammis delete Fidenas,

    i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:

    suo igni involvit hostes,

    Tac. A. 14, 30:

    quid Caesarem in sua fata inmisit?

    Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.

    with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,

    Cic. Att. 6, 2, 7.—
    5.
    With dat. as antecedent.
    (α).
    As adjunct of subject (cf. 4. supra):

    suus rex reginae placet,

    a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:

    ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,

    id. Cist. 1, 1, 101:

    Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?

    Cic. Sull. 2, 7:

    si ceteris facta sua recte prosunt,

    id. Cat. 3, 12, 27:

    cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?

    id. Planc. 33, 81:

    haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 13, § 33:

    Romanis multitudo sua auxit animum,

    Liv. 21, 50, 4:

    sicuti populo Romano sua fortuna labet,

    id. 42, 50, 7:

    Lanuvinis sacra sua reddita,

    id. 8, 14, 2:

    vilitas sua illis detrahit pretium,

    Sen. Ben. 4, 29, 2:

    nemo est cui felicitas sua satisfaciat,

    id. Ep. 115, 17:

    labor illi suus restitutus est,

    id. Brev. Vit. 20, 3:

    magnitudo sua singulis constat,

    id. Q. N. 1, 1, 10:

    tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,

    id. Ep. 53, 11. —

    With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,

    Ter. Hec. 4, 4, 38.—
    (β).
    Of other words:

    regique Thebano regnum stabilivit suum,

    Plaut. Am. 1, 1, 40:

    mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,

    id. Ps. 1, 3, 5:

    ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,

    Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    desinant insidiari domui suae consuli,

    id. Cat. 1, 13, 32:

    quibus ea res honori fuerit a suis civibus,

    id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:

    nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,

    id. 39, 37, 6:

    Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,

    id. 25, 3, 5.—
    6.
    With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:

    nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,

    id. Mur. 41, 90:

    quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,

    id. Att. 14, 13, 12:

    suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,

    the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:

    cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,

    Liv. 22, 42, 12:

    nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,

    Val. Max. 2, 4, 4:

    Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,

    Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:

    in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:

    operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,

    Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):

    (Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,

    Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
    7.
    With predic. nom. as antecedent:

    sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,

    Val. Max. 8, 12, 1.—
    8.
    With appositive noun.
    (α).
    With gram. subject as antecedent:

    hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,

    id. Mil. 9, 25:

    (hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,

    id. Planc. 11, 27:

    ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,

    id. Balb. 21, 49:

    ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,

    id. Lig. 4, 11:

    Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,

    Caes. B. C. 3, 57.—
    (β).
    With object as antecedent:

    Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,

    Cic. Tusc. 1, 18, 41:

    tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,

    id. Lig. 12, 36:

    Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,

    Liv. 22, 34, 2.—
    (γ).
    With appositive noun as antecedent:

    si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,

    Liv. 6, 34, 5:

    C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,

    Val. Max. 4, 4, 3.—
    9.
    In participial clauses.
    (α).
    The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:

    credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),

    Cic. Tusc. 1, 32, 79:

    ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,

    id. Rosc. Am. 10, 27:

    diffidentemque rebus suis confirmavit,

    id. Imp. Pomp. 9, 23:

    Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,

    id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:

    stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,

    Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:

    manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),

    Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:

    et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,

    Liv. 22, 60, 9:

    quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,

    Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
    (β).
    The logical subject of the participle, being also the principal subject:

    sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,

    Cic. Phil. 10, 10, 21:

    hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,

    id. Agr. 2, 31, 84:

    ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,

    Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:

    ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,

    Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:

    Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,

    Caes. B. G. 1, 25:

    Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,

    Liv. 25, 15, 1:

    (Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,

    id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
    (γ).
    The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:

    M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,

    Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:

    si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,

    Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:

    ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),

    Liv. 8, 29, 12; cf.

    with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,

    id. 7, 29, 7.—
    10.
    In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:

    mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,

    Cic. Pis. 22, 52.—
    (β).
    With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:

    cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21:

    si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,

    id. Sest. 23, 51:

    nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,

    Caes. B. C. 1, 5.—
    (γ).
    With antecedent dependent on the gerund:

    eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,

    Cic. Leg. 1, 6, 19.—
    11.
    As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:

    magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?

    Cic. Mil. 15, 40:

    neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,

    his claim, id. Rab. Post. 11, 31:

    Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,

    id. Sest. 31, 68:

    ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,

    id. Off. 3, 23, 90:

    sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,

    id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:

    totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,

    Cic. Agr. 2, 13, 34:

    maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,

    id. Phil. 14, 13, 35.
    B.
    Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
    1.
    Dependent on subject-inff.:

    ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,

    Cic. Mur. 7, 16:

    siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,

    id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:

    contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,

    id. Par. 6, 51:

    ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,

    id. Off. 3, 5, 23:

    detrahere de altero sui commodi causa,

    id. ib. 3, 5, 24:

    suis exemplis melius est uti,

    Auct. Her. 4, 1, 2:

    levius est sua decreta tollere quam aliorum,

    Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;

    29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,

    Sen. Brev. Vit. 18, 3:

    quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?

    id. Q. N. 3, praef. 5:

    cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,

    id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:

    Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,

    Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
    2.
    Without a subject-inf.:

    omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,

    Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:

    erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),

    Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):

    non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,

    Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
    C.
    With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
    1.
    In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
    a.
    In infinitive clauses:

    (Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,

    Cic. Mil. 32, 88:

    (Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,

    id. Cael. 10, 24:

    ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),

    id. Rosc. Am. 37, 107:

    hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,

    Caes. B. C. 2, 16:

    docent, sui judicii rem non esse,

    id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:

    hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,

    Cic. Verr. 1, 10, 29:

    (Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,

    Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.

    also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,

    Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
    b.
    Suus in a clause dependent on inf.:

    scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,

    Plaut. Ps. 2, 2, 55:

    isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,

    id. Div. in Caecil. 1, 3:

    ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,

    Liv. 44, 8, 4. —

    Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),

    Caes. B. C. 1, 8.—
    c.
    In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:

    Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,

    Cic. Att. 15, 11, 2:

    postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,

    id. Rosc. Am. 2, 6:

    Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,

    Caes. B. C. 2, 3:

    (regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,

    Liv. 42, 25, 12:

    Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),

    id. 1, 13, 2:

    Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,

    Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:

    ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,

    Gell. 1, 8, 5. —
    d.
    In subordinate clauses introduced by quin or quod:

    (Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,

    Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;

    16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,

    id. Marcell. 3, 10:

    quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?

    Sen. Troad. 3, 13:

    querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,

    Quint. 6, 3, 88;

    and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,

    id. 9, 3, 68. —
    e.
    In interrogative clauses:

    si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,

    Cic. Ac. 2, 8, 25:

    ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:

    donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,

    Liv. 6, 27, 8:

    rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,

    id. 23, 39, 2:

    postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,

    id. 43, 19, 5. —
    2.
    In a virtually oblique clause.
    a.
    In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:

    me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,

    Plaut. Am. 1, 1, 41:

    quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,

    Cic. Mil. 7, 17:

    quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,

    Caes. B. C. 3, 80:

    inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,

    Liv. 43, 23, 5:

    (Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,

    id. 26, 13, 16:

    oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,

    id. 6, 33, 7; cf.:

    tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,

    Liv. 10, 20, 7:

    Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,

    Nep. Dat. 7, 3:

    quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?

    Sen. Ben. 6, 25, 4. —
    b.
    In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:

    Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),

    Cic. Sull. 5, 15:

    Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),

    id. Att. 2, 1, 12:

    non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),

    id. Phil. 2, 37, 96:

    Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,

    id. Rosc. Am. 36, 3:

    ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?

    id. Att. 8, 9, 2:

    spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,

    Liv. 6, 18, 4:

    (Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,

    id. 1, 21, 3:

    adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,

    id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
    D.
    In the place of ejus.
    1.
    In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):

    Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,

    Cic. Att. 2, 7, 4:

    oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,

    Liv. 1, 17, 2:

    C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,

    Sen. Ira, 3, 21, 5:

    Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,

    Suet. Caes. 74; cf.:

    quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,

    Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
    2.
    To avoid ambiguity:

    petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),

    Cic. Mur. 39, 83:

    equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,

    Liv. 1, 37, 3.—
    3.
    Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:

    in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,

    his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,

    quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,

    Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
    4.
    Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):

    tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,

    Cato, R. R. 31:

    vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,

    id. ib. 37:

    qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,

    id. ib. 157:

    Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,

    Nep. Cim. 3, 1:

    id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,

    id. Lys. 1, 2:

    ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,

    Ov. F. 6, 601:

    quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,

    id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
    II.
    In partic.
    A.
    As substt.
    1.
    sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
    (α).
    (Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:

    cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,

    fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:

    mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,

    her slaves, id. Cael. 25, 62:

    quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,

    his friends, id. ib. 7, 18:

    qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,

    their family, id. Agr. 2, 1, 1:

    vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,

    to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:

    cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,

    his partisans, id. ib. 13, 9, 19:

    Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,

    Caes. B. G. 1, 25; so,

    Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,

    id. B. C. 2, 35:

    Caesar receptui suorum timens,

    id. ib. 3, 46:

    certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,

    id. ib. 2, 20:

    omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,

    id. ib. 2, 37: so,

    Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,

    id. ib. 3, 86:

    Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,

    to his officers, id. ib. 3, 25:

    naviculam conscendit cum paucis suis,

    a few of his followers, id. ib. 3, 104:

    multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,

    id. ib. 1, 19:

    nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,

    his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:

    rex raptim a suis in equum impositus fugit,

    his suite, Liv. 41, 4, 7:

    subsidio suorum proelium restituere,

    comrades, id. 21, 52, 10:

    feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,

    their young, id. 26, 13, 12:

    abstulit sibi in suos potestatem,

    his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:

    Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,

    their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:

    ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,

    Liv. 39, 16, 5.—
    (β).
    Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;

    the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,

    id. Or. 3, 2, 8:

    quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,

    Liv. 37, 41, 8:

    auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,

    id. 37, 12:

    quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,

    Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
    (γ).
    Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
    (δ).
    Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:

    cedo quid hic faciet sua?

    Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
    2.
    sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
    a.
    Sing.
    (α).
    Lit.:

    nec suom adimerem alteri,

    his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):

    nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),

    id. ib. 1, 2, 119:

    illum studeo quam facillime ad suum pervenire,

    Cic. Fam. 13, 26, 4:

    populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,

    Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:

    nec donare illi de suo dicimur,

    Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;

    (stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,

    Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
    (β).
    Trop.:

    meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),

    Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;

    id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    Cic. Off. 1, 31, 113.—
    (γ).
    Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:

    pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,

    Dig. 41, 10, 1;

    so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,

    ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;

    similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,

    id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
    b.
    Plur.
    (α).
    One ' s property:

    Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,

    id. Agr. 1, 6, 19:

    tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,

    id. Att. 14, 14, 6:

    Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

    Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:

    ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,

    their baggage, Liv. 21, 26, 9:

    docere eos qui sua permisere fortunae,

    Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):

    hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,

    Cic. Off. 2, 21, 73;

    rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),

    Liv. 39, 55, 3. —
    (β).
    One ' s own affairs:

    aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,

    Ter. Heaut. 3, 1, 96:

    cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,

    Liv. 10, 20, 8:

    omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,

    id. 22, 41, 5:

    aliena cum suis perdidit,

    Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.

    the context),

    Quint. 6, 3, 90.
    B.
    Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
    1.
    Of property in things.
    (α).
    Corporeal:

    scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,

    Ter. Eun. prol. 11:

    nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),

    Cic. Mil. 32, 87:

    quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,

    id. Off. 1, 7, 21:

    Juba suam esse praedicans praedam,

    Caes. B. C. 3, 84:

    gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,

    Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;

    eosdem Dorus librarius suos vocat,

    Sen. Ben. 7, 6, 1:

    cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,

    since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:

    referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),

    nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:

    qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,

    Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:

    quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),

    Ter. And. prol. 14:

    potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,

    his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
    (γ).
    Of a country or people:

    suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,

    Caes. B. C. 2, 32:

    in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,

    Liv. 44, 24, 4:

    crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,

    id. 21, 44, 5.—
    (δ).
    Trop.:

    omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,

    Cic. Phil. 11, 12, 27:

    non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,

    id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;

    so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,

    how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:

    prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,

    Quint. 10, 2, 26:

    quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,

    Sen. Clem. 1, 3, 1.—
    2.
    Of persons.
    (α).
    Under a master ' s or father ' s control:

    ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,

    make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:

    eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),

    id. Eun. 1, 2, 76.—
    (β).
    Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):

    ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,

    Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
    (γ).
    Of moral power over others: suus = devoted to one:

    hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,

    Ter. Eun. 2, 2, 38:

    eos hic fecit suos Paulo sumptu,

    id. Ad. 5, 4, 21:

    sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,

    to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:

    cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,

    Cic. Att. 14, 1 a, 2:

    Alpheus... utebatur populo sane suo,

    devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
    (δ).
    Of power over one's self, etc.:

    nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,

    self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:

    inaestimabile bonum est suum fieri,

    selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:

    (furiosus) qui suus non est,

    Dig. 42, 4, 7, § 9:

    vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,

    Ov. M. 8, 35. —
    3.
    Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):

    dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99.
    C.
    Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
    1.
    The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
    a.
    Opposition expressed:

    nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,

    Cic. Balb. 8, 21:

    sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,

    id. Sest. 18, 40:

    suasque et imperatoris laudes canentes,

    Liv. 45, 38, 12:

    damnatione collegae et sua,

    id. 22, 35, 3:

    Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,

    Tac. A. 14, 73:

    velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,

    id. H. 3, 37;

    opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,

    at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:

    (Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,

    Cic. N. D. 2, 12, 32. —
    b.
    Implied:

    voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,

    within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:

    cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,

    id. Phil. 14, 12, 33:

    superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,

    Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;

    ex suo fonte nativa est,

    Sen. Q. N. 3, 3:

    pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),

    Ov. Tr. 3, 4, 24. —
    c.
    In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:

    Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,

    Cic. Phil. 8, 2, 5:

    sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,

    Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:

    jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),

    Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,

    sortes sua sponte attenuatas,

    id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
    (β).
    Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:

    restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),

    Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:

    et staturas suo loco leges,

    Sen. Ben. 2, 20, 2:

    aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,

    Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
    (γ).
    For suo jure v. 3. infra.—
    (δ).
    Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;

    sed habuit suam Venerem,

    Sen. Ben. 2, 28, 2. —
    2.
    Of private relations (opp. to public):

    ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,

    Cic. Agr. 2, 18, 48:

    deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,

    id. Off. 1, 7, 20:

    quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,

    Caes. B. C. 1, 15:

    militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,

    i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
    3.
    Of just rights or claims:

    imperatori senatuique honos suus redditus,

    due to them, Liv. 3, 10, 3:

    neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    quibus omnibus debetur suus decor,

    Quint. 11, 1, 41. —

    So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,

    in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:

    Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,

    Cic. Phil. 13, 12, 26:

    earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,

    id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:

    numquam illum res publica suo jure esset ulta,

    by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
    4.
    Of that to which one is exclusively devoted:

    huic quaestioni suum diem dabimus,

    a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:

    homini autem suum bonum ratio est,

    his exclusive good, id. ib. 76, 10:

    in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,

    id. Q. N. 2, 46, 1. —

    With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,

    that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:

    et Hannibalem suo proprio occupandum bello,

    id. 27, 38, 7; cf.:

    dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,

    in which they alone fought, id. 3, 70, 4:

    mare habet suas venas quibus impletur,

    by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
    5.
    According to one ' s liking, of one ' s own choice.
    a.
    Of persons, devoted to one, friendly, dear:

    Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,

    after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:

    collegit ipse se contra suum Clodium,

    his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
    b.
    Of things, favorable.
    (α).
    Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:

    hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,

    Caes. B. C. 1, 61; cf.:

    numquam nostris locis laboravimus,

    Liv. 9, 19, 15.—
    (β).
    Of time:

    cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,

    Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
    c.
    Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:

    neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,

    Liv. 22, 39, 21:

    tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,

    id. 4, 58, 2:

    aestuque suo Locros trajecit,

    a favorable tide, id. 23, 41, 11:

    ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,

    Sen. Ep. 71, 3:

    orba suis essent etiamnunc lintea ventis,

    Ov. M. 13, 195:

    aut ille Ventis iturus non suis,

    Hor. Epod. 9, 30. —
    6.
    Of persons or things, peculiar, particular:

    quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,

    Cic. Tusc. 1, 29, 70:

    omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,

    id. de Or. 3, 57, 316:

    geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,

    id. Fin. 3, 1, 4:

    sensus omnis habet suum finem,

    its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:

    ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,

    Liv. 21, 34, 1:

    nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,

    id. 22, 16, 5:

    adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,

    Flor. 2, 6, 26:

    liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,

    Liv. 22, 28, 2:

    equites ovantes sui moris carmine,

    id. 10, 26, 11:

    exsultans cum sui moris tripudiis,

    id. 21, 42, 3:

    tripudiantes suo more,

    id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:

    equitem suo alienoque Marte pugnare,

    that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):

    suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,

    Quint. 12, 10, 2:

    illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,

    Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:

    quae quidem planiora suis exemplis reddentur,

    Val. Max. 3, 4 prooem.—
    7.
    Proper, right.
    a.
    Referring to one's ordinary or normal condition:

    quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,

    their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:

    flecte ratem! numerum non habet illa suum,

    its full number, Ov. H. 10, 36:

    novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,

    Liv. 40, 36, 6:

    cum suo justo equitatu,

    id. 21, 17, 8:

    totam (disciplinam) in suum statum redegit,

    Val. Max. 2, 7, 2:

    tranquilla mente et vultu suo,

    with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:

    media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,

    id. Q. N. 2, 10, 4:

    cornuaque in patriis non sua vidit aquis,

    not natural to her, Ov. H. 14, 90. —

    So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,

    Verg. G. 2, 82. —
    b.
    Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
    (α).
    The regular time ( = stato tempore):

    signum quod semper tempore exoritur suo,

    Plaut. Rud. prol. 4:

    cum et recte et suo tempore pepererit,

    Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;

    tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,

    Sen. Q. N. 3, 16, 3:

    omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,

    Plin. 2, 47, 48, § 128. —
    (β).
    The right or proper time:

    salictum suo tempore caedito,

    Cato, R. R. 33:

    cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,

    the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,

    exstingui homini suo tempore optabile est,

    id. Sen. 23, 85:

    Scandilius dicit se suo tempore rediturum,

    id. Verr. 2, 3, 60, § 139:

    si Ardeates sua tempora exspectare velint,

    Liv. 4, 7, 6:

    Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,

    Sen. Ben. 2, 25, 3:

    quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!

    Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:

    de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,

    Quint. 2, 4, 21. —
    (γ).
    Suo loco = at the proper place:

    quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,

    Cic. Off. 1, 40, 143:

    quod reddetur suo loco,

    Quint. 11, 1, 16:

    ut suo loco dicetur,

    Plin. 2, 90, 102, § 221:

    inscripta quae suis locis reddam,

    id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
    (δ).
    Suited, appropriate, adapted to one:

    in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,

    Cato, R. R. 7:

    siquidem hanc vendidero pretio suo,

    at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:

    in partes suas digerenda causa,

    Quint. 11, 1, 6:

    confundetur quidquid in suas partes natura digessit,

    Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
    8.
    Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
    a.
    Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —

    Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,

    Cic. Agr. 2, 31, 86:

    Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,

    retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:

    urbem ne quam formulae sui juris facerent,

    id. 38, 9, 10. —
    b.
    Of paternal authority.
    (α).
    Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:

    quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,

    Inst. 1, 48:

    sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,

    Ulp. Fragm. 4, 1:

    liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 1:

    morte patris filius et filia sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 2:

    patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,

    Dig. 1, 6, 4:

    si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,

    Gai. Inst. 2, 147. —

    With indef. reference: si sui juris sumus,

    Dig. 46, 2, 20; cf.:

    pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,

    Cod. Just. 8, 47, 8:

    homo sui juris,

    ib. 10, § 5.— Trop.:

    sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,

    Sen. Brev. Vit. 5, 3:

    non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,

    id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
    (β).
    Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:

    CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,

    Gai. Inst. 2, 156:

    (emancipati liberi) non sunt sui heredes,

    ib. 2, 135:

    alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,

    ib. 3, 15:

    datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),

    ib. 3, 41:

    sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,

    Ulp. Fragm. 22, 14:

    accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,

    id. ib. 22, 17. —

    Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,

    Cod. Just. 6, 55 inscr.
    D.
    In particular connections.
    1.
    With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
    a.
    Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
    (α).
    A subjectnom.:

    (ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,

    by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:

    legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?

    by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:

    ruit ipse suis cladibus,

    id. ib. 14, 3, 8:

    si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,

    id. de Or. 2, 2, 8:

    qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,

    id. Cael. 5, 11:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3:

    suamet ipsae fraude omnes interierunt,

    Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:

    ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,

    id. 40, 5, 1:

    respicerent suum ipsi exercitum,

    id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
    (β).
    A subject-acc.:

    sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,

    Liv. 1, 11, 9:

    (tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,

    id. 2, 44, 2.—
    (γ).
    An object in dat. or acc.:

    sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,

    Caes. B. C. 2, 6:

    tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,

    Liv. 6, 36, 4:

    alios sua ipsos invidia opportunos interemit,

    id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):

    aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,

    their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
    b.
    With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;

    post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,

    Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:

    tuo ipsius studio,

    Cic. Mur. 4, 9:

    tuam ipsius amicitiam,

    id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
    c.
    Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:

    suamet ipsa scelera,

    Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):

    suismet ipsis corporibus,

    Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):

    a suismet ipsis praesidiis,

    id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
    2.
    With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
    a.
    Quisque and suus in different cases.
    (α).
    Quisque as subjectnom.:

    sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,

    Lucr. 5, 1033:

    suo quisque loco cubet,

    Cato, R. R. 5:

    suum quisque noscat ingenium,

    Cic. Off. 1, 31, 114:

    ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,

    id. Ac. 2, 36, 114:

    quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,

    id. Mil. 10, 29:

    cum suo quisque auxilio uteretur,

    Caes. B. C. 1, 51:

    celeriter ad suos quisque ordines redit,

    id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):

    nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,

    Lucr. 4, 522:

    ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,

    that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:

    hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,

    id. 6, 15, 3:

    ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,

    id. 1, 24, 2:

    stabant compositi suis quisque ordinibus,

    id. 44, 38, 11:

    (consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,

    id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:

    in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,

    Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:

    omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,

    Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:

    relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
    (β).
    With acc. of quisque as subj.:

    fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,

    Cic. Balb. 13, 31:

    recipere se in domos suas quemque jussit,

    Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:

    se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,

    id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
    (γ).
    As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:

    sua cujusque animantis natura est,

    Cic. Fin. 5, 9, 25:

    sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,

    id. Pis. 20, 46:

    sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,

    id. Rosc. Am. 24, 67:

    suum cuique incommodum ferendum est,

    id. Off. 3, 6, 30:

    ut solidum suum cuique solvatur,

    id. Rab. Post. 17, 46:

    ne suus cuique domi hostis esset,

    Liv. 3, 16, 3:

    ut sua cuique respublica in manu esset,

    id. 26, 8, 11:

    animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,

    id. 22, 5, 8:

    tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,

    id. 44, 39, 5:

    suus cuique (stellae) color est,

    Plin. 2, 18, 16, § 79:

    trahit sua quemque voluptas,

    Verg. E. 2, 65:

    stat sua cuique dies,

    id. A. 10, 467.—
    (δ).
    As predicate-nom. (v. II. B.):

    opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,

    Liv. 6, 12, 3.—
    (ε).
    As adjunct of subj.-acc.:

    suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    scientiam autem suam cujusque artis esse,

    id. Fin. 5, 9, 26.—
    (ζ).
    As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:

    ut suo quemque appellem nomine,

    Plaut. Ps. 1, 2, 52:

    placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,

    Cic. Fam. 9, 22, 1:

    ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    id. Off. 1, 33, 119:

    justitia quae suum cuique distribuit,

    id. N. D. 3, 15, 38:

    in tribuendo suum cuique,

    id. Off. 1, 5, 14:

    Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,

    Liv. 1, 52, 4:

    in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,

    Plin. 7, 15, 16, § 73:

    certa cuique rerum suarum possessio,

    Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:

    Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,

    Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
    b.
    Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
    (α).
    Attraction of suus:

    ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),

    id. de Or. 3, 57, 216:

    eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),

    Liv. 45, 29, 10:

    equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),

    id. 3, 22, 6:

    cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,

    id. 25, 17, 5:

    legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),

    Tac. A. 14, 27:

    quae sui cujusque sunt ingenii,

    Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):

    sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),

    Col. 3, 1;

    and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),

    Caes. B. C. 1, 83. —
    (β).
    Attraction of quisque:

    tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,

    Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):

    quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,

    Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:

    cum verba debeant sui cujusque generis copulari,

    Varr. L. L. 10, 48:

    in sensibus sui cujusque generis judicium,

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,

    id. Tusc. 4, 12, 28:

    separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),

    Liv. 24, 3, 5:

    ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),

    Suet. Aug. 40;

    and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),

    Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;

    so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),

    each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:

    suo quoque loco,

    Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:

    opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,

    Col. 11, 3:

    suo quoque tempore,

    Vitr. 2, 9, 4:

    nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),

    Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:

    ut opera rustica suo quoque tempore faciat,

    ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
    c.
    In the order quisque... suus.
    (α).
    In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:

    ut quisque suom volt esse, ita est,

    Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.

    with sibi,

    Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:

    expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    id. Off. 1, 31, 113:

    neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,

    Liv. 32, 19, 9:

    gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,

    id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:

    in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,

    Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
    (β).
    If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:

    in civitates quemque suas... dimisit,

    Liv. 21, 48, 2:

    in patriam quisque suam remissus est,

    Just. 33, 2, 8:

    in vestigio quemque suo vidit,

    Liv. 28, 22, 15; cf.:

    hospitibus quisque suis scribebant,

    id. 33, 45, 6:

    pro facultatibus quisque suis,

    id. 42, 53, 3; cf.:

    respiciendae sunt cuique facultates suae,

    Sen. Ben. 2, 15, 3:

    praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,

    id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:

    tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,

    id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:

    summum quisque causae suae judicem facit,

    Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
    (γ).
    Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:

    oscula quisque suae matri tulerunt,

    Ov. F. 2, 715. —
    (δ).
    When suus and quisque belong to different clauses:

    atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
    d.
    Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:

    suas uterque legiones reducit in castra,

    Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:

    ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,

    Cic. Inv. 2, 49, 142:

    cum sui utrosque adhortarentur,

    Liv. 1, 25, 1:

    ad utrumque ducem sui redierunt,

    id. 21, 29, 5:

    utraque (lex) sua via it,

    Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.

    uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,

    Liv. 26, 48, 6.—
    3.
    With sibi.
    (α).
    Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):

    reddam suum sibi,

    Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123:

    idem lege sibi sua curationem petet,

    for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;

    I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,

    Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.

    the formula of divorce: tuas res tibi habeto,

    Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
    (β).
    With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):

    quo pacto serviat suo sibi patri,

    Plaut. Capt. prol. 5:

    eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,

    id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
    4.
    With gen. agreeing with the subject of suus:

    quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,

    that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:

    qui de sua unius sententia omnia gerat,

    id. 44, 22, 11; cf.:

    unam Aegyptus in hoc spem habet suam,

    Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
    5.
    With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:

    postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,

    to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:

    Sestius cum illo exercitu suo,

    id. Sest. 5, 12:

    qua gravitate sua,

    id. ib. 61, 129:

    suam rem publicam illam defenderunt,

    that republic of theirs, id. ib. 67, 141:

    in istum civem suum,

    against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:

    cum illo suo pari,

    id. Pis. 8, 18:

    te nulla sua calamitate civitas satiare potest?

    id. Phil. 8, 6, 19:

    dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,

    for some hope of his, id. Planc. 16, 39:

    non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,

    by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:

    nullo suo merito,

    from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:

    ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,

    with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
    6.
    With descriptive adjj.
    (α).
    Standing before the adj. and noun (so most freq.):

    suorum improbissimorum sermonum domicilium,

    Cic. Pis. 31, 76:

    causam sui dementissimi consilii,

    id. Phil. 2, 22, 53:

    suam insatiabilem crudelitatem,

    id. ib. 11, 3, 8:

    suis amplissimis fortunis,

    id. ib. 13, 8, 16:

    suum pristinum morem,

    id. Pis. 12, 27:

    suis lenissimis postulatis,

    Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
    (β).
    Between the adj. and noun (less emphatic):

    pro eximiis suis beneficiis,

    Cic. Prov. Cons. 4, 7:

    propter summam suam humanitatem,

    id. Fam. 15, 14, 1:

    ex praeteritis suis officiis,

    Caes. B. C. 3, 60:

    Caesar in veteribus suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76.—
    (γ).
    After adj. and noun:

    veterem amicum suum excepit,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    in illo ardenti tribunatu suo,

    id. Sest. 54, 116.—
    7.
    Objectively for the pers. pron. (rare):

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),

    Sall. C. 51, 11; so,

    neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,

    Liv. 29, 9, 9:

    ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),

    Cic. Balb. 14, 32:

    suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),

    Tac. A. 3, 16; so,

    nulla sua invidia,

    Cic. Mil. 15, 40.—
    8.
    Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:

    si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,

    Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
    9.
    Strengthened by the suffix - pte or -met.
    (α).
    By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:

    quom illa osculata esset suumpte amicum,

    Plaut. Mil. 2, 4, 38:

    ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,

    Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    ferri suopte pondere,

    id. N. D. 1, 25, 69:

    suapte natura,

    id. Fat. 18, 42:

    suapte vi et natura,

    id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:

    suopte ingenio,

    Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:

    suapte manu,

    Cic. Or. 3, 3, 10:

    locus suapte natura infestus,

    Liv. 44, 6, 9; so,

    suapte natura,

    id. 4, 22, 4:

    flumina suapte natura vasta,

    Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:

    sponte suapte,

    Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
    (β).
    With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):

    suomet ipsi more,

    Sall. J. 31, 6:

    suomet ipsi instrumento,

    Liv. 22, 14, 13:

    suomet ipsi metu,

    Tac. H. 3, 16 fin.:

    suamet ipsum pecunia,

    Sall. J. 8, 2:

    suamet ipsae fraude,

    Liv. 8, 18, 9:

    intra suamet ipsum moenia,

    id. 6, 36, 4:

    suismet ipsi praesidiis,

    id. 8, 25, 6:

    suismet ipsis corporibus,

    id. 2, 19, 5:

    suosmet ipsi cives,

    id. 2, 9, 5:

    suasmet ipse spes,

    Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:

    populum suimet sanguinis mercede,

    Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:

    magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,

    id. ib. 2, 52 ib.

    Lewis & Short latin dictionary > sua

  • 40 suum

    sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;

    so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,

    Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
    I.
    Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
    A.
    With antecedent in the same sentence.
    1.
    The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
    (α).
    His:

    Caesar copias suas divisit,

    Caes. B. C. 3, 97:

    ille in sua sententia perseverat,

    id. ib. 1, 72:

    tantam habebat suarum rerum fiduciam,

    id. ib. 2, 37:

    cum sceleris sui socios Romae reliquisset,

    Cic. Cat. 3, 1, 3:

    cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?

    id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:

    Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,

    Liv. 26, 40, 7:

    imperat princeps civibus suis,

    Sen. Clem. 1, 16, 2:

    nemo rem suam emit,

    id. Ben. 7, 4, 8.—
    (β).
    Her:

    mea Glycerium suos parentes repperit,

    Ter. And. 5, 6, 5:

    utinam haec ignoraret suum patrem,

    id. Phorm. 5, 6, 34:

    si nunc facere volt era officium suom,

    Plaut. Cas. 2, 8, 72:

    ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,

    Cic. Cael. 32, 78:

    si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,

    id. Phil. 13, 16, 32.—
    (γ).
    Its:

    omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33:

    cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,

    id. Planc. 40, 95.—
    (δ).
    Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:

    mittent aliquem de suo numero,

    id. ib. 11, 10, 25:

    rationem illi sententiae suae non fere reddebant,

    id. Tusc. 1, 17, 38:

    qui agellos suos redimere a piratis solebant,

    id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

    edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,

    id. Sest. 14, 32:

    suis finibus eos prohibent,

    Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;

    and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,

    some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
    2.
    With a subject-clause as antecedent:

    id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,

    was selfevident, Liv. 22, 38, 13:

    ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,

    id. 3, 62, 1:

    secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,

    id. 35, 14, 4. —
    3.
    With subject-acc. as antecedent:

    hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,

    Cic. Planc. 19, 47:

    cupio eum suae causae confidere,

    id. Sest. 64, 135:

    suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,

    id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:

    (dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,

    Caes. B. C. 1, 8.—
    4.
    With object-acc. as antecedent.
    (α).
    Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):

    hunc pater suus de templo deduxit,

    he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:

    hunc sui cives e civitate ejecerunt,

    id. Sest. 68, 142:

    Alexandrum uxor sua... occidit,

    id. Inv. 2, 49, 144:

    illum ulciscentur mores sui,

    id. Att. 9, 12, 2:

    quodsi quem natura sua... forte deficiet,

    id. Or. 1, 14:

    utrumque regem sua multitudo consalutaverat,

    Liv. 1, 7, 1:

    quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,

    id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:

    quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,

    id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:

    consulem C. Marium servus suus interemit,

    Val. Max. 6, 8, 2:

    quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?

    Sen. Clem. 1, 18, 2:

    sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,

    id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:

    ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,

    Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
    (β).
    With impers. verbs:

    sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,

    id. Fam. 3, 10, 1:

    si Caesarem beneficii sui poeniteret,

    id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:

    jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,

    Liv. 10, 7, 8:

    militem jam minus virtutis poenitere suae,

    id. 22, 12, 10.—
    (γ).
    As adjunct of other members of the sentence:

    ad parentes suos ducas Silenium,

    Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:

    eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,

    Cic. Phil. 13, 17, 34:

    totum enim ex sua patria sustulisti,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:

    Caesar Fabium in sua remittit hiberna,

    Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:

    introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,

    Sall. C. 28, 1:

    suis flammis delete Fidenas,

    i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:

    suo igni involvit hostes,

    Tac. A. 14, 30:

    quid Caesarem in sua fata inmisit?

    Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.

    with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,

    Cic. Att. 6, 2, 7.—
    5.
    With dat. as antecedent.
    (α).
    As adjunct of subject (cf. 4. supra):

    suus rex reginae placet,

    a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:

    ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,

    id. Cist. 1, 1, 101:

    Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?

    Cic. Sull. 2, 7:

    si ceteris facta sua recte prosunt,

    id. Cat. 3, 12, 27:

    cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?

    id. Planc. 33, 81:

    haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 13, § 33:

    Romanis multitudo sua auxit animum,

    Liv. 21, 50, 4:

    sicuti populo Romano sua fortuna labet,

    id. 42, 50, 7:

    Lanuvinis sacra sua reddita,

    id. 8, 14, 2:

    vilitas sua illis detrahit pretium,

    Sen. Ben. 4, 29, 2:

    nemo est cui felicitas sua satisfaciat,

    id. Ep. 115, 17:

    labor illi suus restitutus est,

    id. Brev. Vit. 20, 3:

    magnitudo sua singulis constat,

    id. Q. N. 1, 1, 10:

    tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,

    id. Ep. 53, 11. —

    With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,

    Ter. Hec. 4, 4, 38.—
    (β).
    Of other words:

    regique Thebano regnum stabilivit suum,

    Plaut. Am. 1, 1, 40:

    mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,

    id. Ps. 1, 3, 5:

    ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,

    Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    desinant insidiari domui suae consuli,

    id. Cat. 1, 13, 32:

    quibus ea res honori fuerit a suis civibus,

    id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:

    nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,

    id. 39, 37, 6:

    Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,

    id. 25, 3, 5.—
    6.
    With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:

    nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,

    id. Mur. 41, 90:

    quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,

    id. Att. 14, 13, 12:

    suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,

    the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:

    cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,

    Liv. 22, 42, 12:

    nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,

    Val. Max. 2, 4, 4:

    Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,

    Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:

    in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:

    operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,

    Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):

    (Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,

    Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
    7.
    With predic. nom. as antecedent:

    sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,

    Val. Max. 8, 12, 1.—
    8.
    With appositive noun.
    (α).
    With gram. subject as antecedent:

    hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,

    id. Mil. 9, 25:

    (hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,

    id. Planc. 11, 27:

    ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,

    id. Balb. 21, 49:

    ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,

    id. Lig. 4, 11:

    Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,

    Caes. B. C. 3, 57.—
    (β).
    With object as antecedent:

    Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,

    Cic. Tusc. 1, 18, 41:

    tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,

    id. Lig. 12, 36:

    Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,

    Liv. 22, 34, 2.—
    (γ).
    With appositive noun as antecedent:

    si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,

    Liv. 6, 34, 5:

    C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,

    Val. Max. 4, 4, 3.—
    9.
    In participial clauses.
    (α).
    The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:

    credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),

    Cic. Tusc. 1, 32, 79:

    ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,

    id. Rosc. Am. 10, 27:

    diffidentemque rebus suis confirmavit,

    id. Imp. Pomp. 9, 23:

    Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,

    id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:

    stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,

    Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:

    manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),

    Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:

    et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,

    Liv. 22, 60, 9:

    quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,

    Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
    (β).
    The logical subject of the participle, being also the principal subject:

    sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,

    Cic. Phil. 10, 10, 21:

    hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,

    id. Agr. 2, 31, 84:

    ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,

    Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:

    ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,

    Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:

    Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,

    Caes. B. G. 1, 25:

    Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,

    Liv. 25, 15, 1:

    (Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,

    id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
    (γ).
    The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:

    M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,

    Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:

    si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,

    Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:

    ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),

    Liv. 8, 29, 12; cf.

    with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,

    id. 7, 29, 7.—
    10.
    In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:

    mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,

    Cic. Pis. 22, 52.—
    (β).
    With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:

    cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21:

    si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,

    id. Sest. 23, 51:

    nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,

    Caes. B. C. 1, 5.—
    (γ).
    With antecedent dependent on the gerund:

    eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,

    Cic. Leg. 1, 6, 19.—
    11.
    As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:

    magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?

    Cic. Mil. 15, 40:

    neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,

    his claim, id. Rab. Post. 11, 31:

    Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,

    id. Sest. 31, 68:

    ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,

    id. Off. 3, 23, 90:

    sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,

    id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:

    totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,

    Cic. Agr. 2, 13, 34:

    maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,

    id. Phil. 14, 13, 35.
    B.
    Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
    1.
    Dependent on subject-inff.:

    ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,

    Cic. Mur. 7, 16:

    siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,

    id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:

    contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,

    id. Par. 6, 51:

    ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,

    id. Off. 3, 5, 23:

    detrahere de altero sui commodi causa,

    id. ib. 3, 5, 24:

    suis exemplis melius est uti,

    Auct. Her. 4, 1, 2:

    levius est sua decreta tollere quam aliorum,

    Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;

    29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,

    Sen. Brev. Vit. 18, 3:

    quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?

    id. Q. N. 3, praef. 5:

    cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,

    id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:

    Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,

    Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
    2.
    Without a subject-inf.:

    omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,

    Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:

    erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),

    Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):

    non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,

    Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
    C.
    With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
    1.
    In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
    a.
    In infinitive clauses:

    (Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,

    Cic. Mil. 32, 88:

    (Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,

    id. Cael. 10, 24:

    ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),

    id. Rosc. Am. 37, 107:

    hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,

    Caes. B. C. 2, 16:

    docent, sui judicii rem non esse,

    id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:

    hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,

    Cic. Verr. 1, 10, 29:

    (Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,

    Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.

    also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,

    Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
    b.
    Suus in a clause dependent on inf.:

    scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,

    Plaut. Ps. 2, 2, 55:

    isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,

    id. Div. in Caecil. 1, 3:

    ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,

    Liv. 44, 8, 4. —

    Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),

    Caes. B. C. 1, 8.—
    c.
    In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:

    Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,

    Cic. Att. 15, 11, 2:

    postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,

    id. Rosc. Am. 2, 6:

    Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,

    Caes. B. C. 2, 3:

    (regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,

    Liv. 42, 25, 12:

    Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),

    id. 1, 13, 2:

    Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,

    Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:

    ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,

    Gell. 1, 8, 5. —
    d.
    In subordinate clauses introduced by quin or quod:

    (Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,

    Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;

    16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,

    id. Marcell. 3, 10:

    quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?

    Sen. Troad. 3, 13:

    querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,

    Quint. 6, 3, 88;

    and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,

    id. 9, 3, 68. —
    e.
    In interrogative clauses:

    si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,

    Cic. Ac. 2, 8, 25:

    ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:

    donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,

    Liv. 6, 27, 8:

    rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,

    id. 23, 39, 2:

    postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,

    id. 43, 19, 5. —
    2.
    In a virtually oblique clause.
    a.
    In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:

    me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,

    Plaut. Am. 1, 1, 41:

    quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,

    Cic. Mil. 7, 17:

    quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,

    Caes. B. C. 3, 80:

    inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,

    Liv. 43, 23, 5:

    (Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,

    id. 26, 13, 16:

    oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,

    id. 6, 33, 7; cf.:

    tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,

    Liv. 10, 20, 7:

    Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,

    Nep. Dat. 7, 3:

    quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?

    Sen. Ben. 6, 25, 4. —
    b.
    In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:

    Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),

    Cic. Sull. 5, 15:

    Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),

    id. Att. 2, 1, 12:

    non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),

    id. Phil. 2, 37, 96:

    Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,

    id. Rosc. Am. 36, 3:

    ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?

    id. Att. 8, 9, 2:

    spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,

    Liv. 6, 18, 4:

    (Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,

    id. 1, 21, 3:

    adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,

    id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
    D.
    In the place of ejus.
    1.
    In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):

    Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,

    Cic. Att. 2, 7, 4:

    oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,

    Liv. 1, 17, 2:

    C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,

    Sen. Ira, 3, 21, 5:

    Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,

    Suet. Caes. 74; cf.:

    quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,

    Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
    2.
    To avoid ambiguity:

    petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),

    Cic. Mur. 39, 83:

    equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,

    Liv. 1, 37, 3.—
    3.
    Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:

    in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,

    his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,

    quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,

    Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
    4.
    Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):

    tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,

    Cato, R. R. 31:

    vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,

    id. ib. 37:

    qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,

    id. ib. 157:

    Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,

    Nep. Cim. 3, 1:

    id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,

    id. Lys. 1, 2:

    ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,

    Ov. F. 6, 601:

    quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,

    id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
    II.
    In partic.
    A.
    As substt.
    1.
    sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
    (α).
    (Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:

    cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,

    fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:

    mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,

    her slaves, id. Cael. 25, 62:

    quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,

    his friends, id. ib. 7, 18:

    qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,

    their family, id. Agr. 2, 1, 1:

    vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,

    to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:

    cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,

    his partisans, id. ib. 13, 9, 19:

    Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,

    Caes. B. G. 1, 25; so,

    Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,

    id. B. C. 2, 35:

    Caesar receptui suorum timens,

    id. ib. 3, 46:

    certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,

    id. ib. 2, 20:

    omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,

    id. ib. 2, 37: so,

    Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,

    id. ib. 3, 86:

    Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,

    to his officers, id. ib. 3, 25:

    naviculam conscendit cum paucis suis,

    a few of his followers, id. ib. 3, 104:

    multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,

    id. ib. 1, 19:

    nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,

    his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:

    rex raptim a suis in equum impositus fugit,

    his suite, Liv. 41, 4, 7:

    subsidio suorum proelium restituere,

    comrades, id. 21, 52, 10:

    feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,

    their young, id. 26, 13, 12:

    abstulit sibi in suos potestatem,

    his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:

    Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,

    their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:

    ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,

    Liv. 39, 16, 5.—
    (β).
    Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;

    the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,

    id. Or. 3, 2, 8:

    quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,

    Liv. 37, 41, 8:

    auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,

    id. 37, 12:

    quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,

    Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
    (γ).
    Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
    (δ).
    Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:

    cedo quid hic faciet sua?

    Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
    2.
    sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
    a.
    Sing.
    (α).
    Lit.:

    nec suom adimerem alteri,

    his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):

    nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),

    id. ib. 1, 2, 119:

    illum studeo quam facillime ad suum pervenire,

    Cic. Fam. 13, 26, 4:

    populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,

    Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:

    nec donare illi de suo dicimur,

    Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;

    (stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,

    Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
    (β).
    Trop.:

    meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),

    Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;

    id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    Cic. Off. 1, 31, 113.—
    (γ).
    Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:

    pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,

    Dig. 41, 10, 1;

    so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,

    ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;

    similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,

    id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
    b.
    Plur.
    (α).
    One ' s property:

    Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,

    id. Agr. 1, 6, 19:

    tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,

    id. Att. 14, 14, 6:

    Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

    Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:

    ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,

    their baggage, Liv. 21, 26, 9:

    docere eos qui sua permisere fortunae,

    Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):

    hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,

    Cic. Off. 2, 21, 73;

    rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),

    Liv. 39, 55, 3. —
    (β).
    One ' s own affairs:

    aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,

    Ter. Heaut. 3, 1, 96:

    cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,

    Liv. 10, 20, 8:

    omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,

    id. 22, 41, 5:

    aliena cum suis perdidit,

    Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.

    the context),

    Quint. 6, 3, 90.
    B.
    Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
    1.
    Of property in things.
    (α).
    Corporeal:

    scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,

    Ter. Eun. prol. 11:

    nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),

    Cic. Mil. 32, 87:

    quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,

    id. Off. 1, 7, 21:

    Juba suam esse praedicans praedam,

    Caes. B. C. 3, 84:

    gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,

    Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;

    eosdem Dorus librarius suos vocat,

    Sen. Ben. 7, 6, 1:

    cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,

    since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:

    referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),

    nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:

    qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,

    Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:

    quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),

    Ter. And. prol. 14:

    potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,

    his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
    (γ).
    Of a country or people:

    suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,

    Caes. B. C. 2, 32:

    in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,

    Liv. 44, 24, 4:

    crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,

    id. 21, 44, 5.—
    (δ).
    Trop.:

    omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,

    Cic. Phil. 11, 12, 27:

    non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,

    id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;

    so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,

    how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:

    prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,

    Quint. 10, 2, 26:

    quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,

    Sen. Clem. 1, 3, 1.—
    2.
    Of persons.
    (α).
    Under a master ' s or father ' s control:

    ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,

    make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:

    eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),

    id. Eun. 1, 2, 76.—
    (β).
    Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):

    ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,

    Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
    (γ).
    Of moral power over others: suus = devoted to one:

    hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,

    Ter. Eun. 2, 2, 38:

    eos hic fecit suos Paulo sumptu,

    id. Ad. 5, 4, 21:

    sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,

    to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:

    cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,

    Cic. Att. 14, 1 a, 2:

    Alpheus... utebatur populo sane suo,

    devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
    (δ).
    Of power over one's self, etc.:

    nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,

    self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:

    inaestimabile bonum est suum fieri,

    selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:

    (furiosus) qui suus non est,

    Dig. 42, 4, 7, § 9:

    vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,

    Ov. M. 8, 35. —
    3.
    Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):

    dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99.
    C.
    Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
    1.
    The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
    a.
    Opposition expressed:

    nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,

    Cic. Balb. 8, 21:

    sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,

    id. Sest. 18, 40:

    suasque et imperatoris laudes canentes,

    Liv. 45, 38, 12:

    damnatione collegae et sua,

    id. 22, 35, 3:

    Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,

    Tac. A. 14, 73:

    velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,

    id. H. 3, 37;

    opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,

    at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:

    (Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,

    Cic. N. D. 2, 12, 32. —
    b.
    Implied:

    voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,

    within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:

    cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,

    id. Phil. 14, 12, 33:

    superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,

    Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;

    ex suo fonte nativa est,

    Sen. Q. N. 3, 3:

    pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),

    Ov. Tr. 3, 4, 24. —
    c.
    In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:

    Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,

    Cic. Phil. 8, 2, 5:

    sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,

    Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:

    jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),

    Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,

    sortes sua sponte attenuatas,

    id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
    (β).
    Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:

    restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),

    Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:

    et staturas suo loco leges,

    Sen. Ben. 2, 20, 2:

    aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,

    Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
    (γ).
    For suo jure v. 3. infra.—
    (δ).
    Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;

    sed habuit suam Venerem,

    Sen. Ben. 2, 28, 2. —
    2.
    Of private relations (opp. to public):

    ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,

    Cic. Agr. 2, 18, 48:

    deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,

    id. Off. 1, 7, 20:

    quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,

    Caes. B. C. 1, 15:

    militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,

    i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
    3.
    Of just rights or claims:

    imperatori senatuique honos suus redditus,

    due to them, Liv. 3, 10, 3:

    neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    quibus omnibus debetur suus decor,

    Quint. 11, 1, 41. —

    So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,

    in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:

    Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,

    Cic. Phil. 13, 12, 26:

    earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,

    id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:

    numquam illum res publica suo jure esset ulta,

    by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
    4.
    Of that to which one is exclusively devoted:

    huic quaestioni suum diem dabimus,

    a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:

    homini autem suum bonum ratio est,

    his exclusive good, id. ib. 76, 10:

    in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,

    id. Q. N. 2, 46, 1. —

    With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,

    that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:

    et Hannibalem suo proprio occupandum bello,

    id. 27, 38, 7; cf.:

    dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,

    in which they alone fought, id. 3, 70, 4:

    mare habet suas venas quibus impletur,

    by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
    5.
    According to one ' s liking, of one ' s own choice.
    a.
    Of persons, devoted to one, friendly, dear:

    Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,

    after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:

    collegit ipse se contra suum Clodium,

    his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
    b.
    Of things, favorable.
    (α).
    Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:

    hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,

    Caes. B. C. 1, 61; cf.:

    numquam nostris locis laboravimus,

    Liv. 9, 19, 15.—
    (β).
    Of time:

    cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,

    Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
    c.
    Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:

    neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,

    Liv. 22, 39, 21:

    tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,

    id. 4, 58, 2:

    aestuque suo Locros trajecit,

    a favorable tide, id. 23, 41, 11:

    ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,

    Sen. Ep. 71, 3:

    orba suis essent etiamnunc lintea ventis,

    Ov. M. 13, 195:

    aut ille Ventis iturus non suis,

    Hor. Epod. 9, 30. —
    6.
    Of persons or things, peculiar, particular:

    quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,

    Cic. Tusc. 1, 29, 70:

    omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,

    id. de Or. 3, 57, 316:

    geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,

    id. Fin. 3, 1, 4:

    sensus omnis habet suum finem,

    its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:

    ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,

    Liv. 21, 34, 1:

    nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,

    id. 22, 16, 5:

    adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,

    Flor. 2, 6, 26:

    liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,

    Liv. 22, 28, 2:

    equites ovantes sui moris carmine,

    id. 10, 26, 11:

    exsultans cum sui moris tripudiis,

    id. 21, 42, 3:

    tripudiantes suo more,

    id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:

    equitem suo alienoque Marte pugnare,

    that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):

    suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,

    Quint. 12, 10, 2:

    illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,

    Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:

    quae quidem planiora suis exemplis reddentur,

    Val. Max. 3, 4 prooem.—
    7.
    Proper, right.
    a.
    Referring to one's ordinary or normal condition:

    quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,

    their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:

    flecte ratem! numerum non habet illa suum,

    its full number, Ov. H. 10, 36:

    novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,

    Liv. 40, 36, 6:

    cum suo justo equitatu,

    id. 21, 17, 8:

    totam (disciplinam) in suum statum redegit,

    Val. Max. 2, 7, 2:

    tranquilla mente et vultu suo,

    with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:

    media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,

    id. Q. N. 2, 10, 4:

    cornuaque in patriis non sua vidit aquis,

    not natural to her, Ov. H. 14, 90. —

    So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,

    Verg. G. 2, 82. —
    b.
    Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
    (α).
    The regular time ( = stato tempore):

    signum quod semper tempore exoritur suo,

    Plaut. Rud. prol. 4:

    cum et recte et suo tempore pepererit,

    Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;

    tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,

    Sen. Q. N. 3, 16, 3:

    omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,

    Plin. 2, 47, 48, § 128. —
    (β).
    The right or proper time:

    salictum suo tempore caedito,

    Cato, R. R. 33:

    cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,

    the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,

    exstingui homini suo tempore optabile est,

    id. Sen. 23, 85:

    Scandilius dicit se suo tempore rediturum,

    id. Verr. 2, 3, 60, § 139:

    si Ardeates sua tempora exspectare velint,

    Liv. 4, 7, 6:

    Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,

    Sen. Ben. 2, 25, 3:

    quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!

    Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:

    de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,

    Quint. 2, 4, 21. —
    (γ).
    Suo loco = at the proper place:

    quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,

    Cic. Off. 1, 40, 143:

    quod reddetur suo loco,

    Quint. 11, 1, 16:

    ut suo loco dicetur,

    Plin. 2, 90, 102, § 221:

    inscripta quae suis locis reddam,

    id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
    (δ).
    Suited, appropriate, adapted to one:

    in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,

    Cato, R. R. 7:

    siquidem hanc vendidero pretio suo,

    at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:

    in partes suas digerenda causa,

    Quint. 11, 1, 6:

    confundetur quidquid in suas partes natura digessit,

    Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
    8.
    Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
    a.
    Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —

    Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,

    Cic. Agr. 2, 31, 86:

    Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,

    retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:

    urbem ne quam formulae sui juris facerent,

    id. 38, 9, 10. —
    b.
    Of paternal authority.
    (α).
    Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:

    quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,

    Inst. 1, 48:

    sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,

    Ulp. Fragm. 4, 1:

    liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 1:

    morte patris filius et filia sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 2:

    patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,

    Dig. 1, 6, 4:

    si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,

    Gai. Inst. 2, 147. —

    With indef. reference: si sui juris sumus,

    Dig. 46, 2, 20; cf.:

    pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,

    Cod. Just. 8, 47, 8:

    homo sui juris,

    ib. 10, § 5.— Trop.:

    sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,

    Sen. Brev. Vit. 5, 3:

    non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,

    id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
    (β).
    Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:

    CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,

    Gai. Inst. 2, 156:

    (emancipati liberi) non sunt sui heredes,

    ib. 2, 135:

    alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,

    ib. 3, 15:

    datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),

    ib. 3, 41:

    sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,

    Ulp. Fragm. 22, 14:

    accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,

    id. ib. 22, 17. —

    Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,

    Cod. Just. 6, 55 inscr.
    D.
    In particular connections.
    1.
    With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
    a.
    Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
    (α).
    A subjectnom.:

    (ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,

    by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:

    legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?

    by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:

    ruit ipse suis cladibus,

    id. ib. 14, 3, 8:

    si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,

    id. de Or. 2, 2, 8:

    qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,

    id. Cael. 5, 11:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3:

    suamet ipsae fraude omnes interierunt,

    Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:

    ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,

    id. 40, 5, 1:

    respicerent suum ipsi exercitum,

    id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
    (β).
    A subject-acc.:

    sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,

    Liv. 1, 11, 9:

    (tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,

    id. 2, 44, 2.—
    (γ).
    An object in dat. or acc.:

    sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,

    Caes. B. C. 2, 6:

    tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,

    Liv. 6, 36, 4:

    alios sua ipsos invidia opportunos interemit,

    id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):

    aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,

    their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
    b.
    With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;

    post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,

    Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:

    tuo ipsius studio,

    Cic. Mur. 4, 9:

    tuam ipsius amicitiam,

    id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
    c.
    Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:

    suamet ipsa scelera,

    Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):

    suismet ipsis corporibus,

    Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):

    a suismet ipsis praesidiis,

    id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
    2.
    With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
    a.
    Quisque and suus in different cases.
    (α).
    Quisque as subjectnom.:

    sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,

    Lucr. 5, 1033:

    suo quisque loco cubet,

    Cato, R. R. 5:

    suum quisque noscat ingenium,

    Cic. Off. 1, 31, 114:

    ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,

    id. Ac. 2, 36, 114:

    quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,

    id. Mil. 10, 29:

    cum suo quisque auxilio uteretur,

    Caes. B. C. 1, 51:

    celeriter ad suos quisque ordines redit,

    id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):

    nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,

    Lucr. 4, 522:

    ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,

    that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:

    hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,

    id. 6, 15, 3:

    ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,

    id. 1, 24, 2:

    stabant compositi suis quisque ordinibus,

    id. 44, 38, 11:

    (consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,

    id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:

    in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,

    Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:

    omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,

    Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:

    relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
    (β).
    With acc. of quisque as subj.:

    fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,

    Cic. Balb. 13, 31:

    recipere se in domos suas quemque jussit,

    Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:

    se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,

    id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
    (γ).
    As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:

    sua cujusque animantis natura est,

    Cic. Fin. 5, 9, 25:

    sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,

    id. Pis. 20, 46:

    sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,

    id. Rosc. Am. 24, 67:

    suum cuique incommodum ferendum est,

    id. Off. 3, 6, 30:

    ut solidum suum cuique solvatur,

    id. Rab. Post. 17, 46:

    ne suus cuique domi hostis esset,

    Liv. 3, 16, 3:

    ut sua cuique respublica in manu esset,

    id. 26, 8, 11:

    animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,

    id. 22, 5, 8:

    tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,

    id. 44, 39, 5:

    suus cuique (stellae) color est,

    Plin. 2, 18, 16, § 79:

    trahit sua quemque voluptas,

    Verg. E. 2, 65:

    stat sua cuique dies,

    id. A. 10, 467.—
    (δ).
    As predicate-nom. (v. II. B.):

    opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,

    Liv. 6, 12, 3.—
    (ε).
    As adjunct of subj.-acc.:

    suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    scientiam autem suam cujusque artis esse,

    id. Fin. 5, 9, 26.—
    (ζ).
    As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:

    ut suo quemque appellem nomine,

    Plaut. Ps. 1, 2, 52:

    placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,

    Cic. Fam. 9, 22, 1:

    ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    id. Off. 1, 33, 119:

    justitia quae suum cuique distribuit,

    id. N. D. 3, 15, 38:

    in tribuendo suum cuique,

    id. Off. 1, 5, 14:

    Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,

    Liv. 1, 52, 4:

    in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,

    Plin. 7, 15, 16, § 73:

    certa cuique rerum suarum possessio,

    Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:

    Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,

    Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
    b.
    Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
    (α).
    Attraction of suus:

    ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),

    id. de Or. 3, 57, 216:

    eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),

    Liv. 45, 29, 10:

    equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),

    id. 3, 22, 6:

    cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,

    id. 25, 17, 5:

    legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),

    Tac. A. 14, 27:

    quae sui cujusque sunt ingenii,

    Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):

    sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),

    Col. 3, 1;

    and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),

    Caes. B. C. 1, 83. —
    (β).
    Attraction of quisque:

    tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,

    Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):

    quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,

    Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:

    cum verba debeant sui cujusque generis copulari,

    Varr. L. L. 10, 48:

    in sensibus sui cujusque generis judicium,

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,

    id. Tusc. 4, 12, 28:

    separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),

    Liv. 24, 3, 5:

    ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),

    Suet. Aug. 40;

    and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),

    Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;

    so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),

    each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:

    suo quoque loco,

    Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:

    opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,

    Col. 11, 3:

    suo quoque tempore,

    Vitr. 2, 9, 4:

    nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),

    Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:

    ut opera rustica suo quoque tempore faciat,

    ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
    c.
    In the order quisque... suus.
    (α).
    In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:

    ut quisque suom volt esse, ita est,

    Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.

    with sibi,

    Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:

    expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    id. Off. 1, 31, 113:

    neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,

    Liv. 32, 19, 9:

    gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,

    id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:

    in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,

    Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
    (β).
    If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:

    in civitates quemque suas... dimisit,

    Liv. 21, 48, 2:

    in patriam quisque suam remissus est,

    Just. 33, 2, 8:

    in vestigio quemque suo vidit,

    Liv. 28, 22, 15; cf.:

    hospitibus quisque suis scribebant,

    id. 33, 45, 6:

    pro facultatibus quisque suis,

    id. 42, 53, 3; cf.:

    respiciendae sunt cuique facultates suae,

    Sen. Ben. 2, 15, 3:

    praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,

    id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:

    tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,

    id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:

    summum quisque causae suae judicem facit,

    Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
    (γ).
    Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:

    oscula quisque suae matri tulerunt,

    Ov. F. 2, 715. —
    (δ).
    When suus and quisque belong to different clauses:

    atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
    d.
    Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:

    suas uterque legiones reducit in castra,

    Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:

    ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,

    Cic. Inv. 2, 49, 142:

    cum sui utrosque adhortarentur,

    Liv. 1, 25, 1:

    ad utrumque ducem sui redierunt,

    id. 21, 29, 5:

    utraque (lex) sua via it,

    Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.

    uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,

    Liv. 26, 48, 6.—
    3.
    With sibi.
    (α).
    Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):

    reddam suum sibi,

    Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123:

    idem lege sibi sua curationem petet,

    for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;

    I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,

    Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.

    the formula of divorce: tuas res tibi habeto,

    Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
    (β).
    With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):

    quo pacto serviat suo sibi patri,

    Plaut. Capt. prol. 5:

    eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,

    id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
    4.
    With gen. agreeing with the subject of suus:

    quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,

    that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:

    qui de sua unius sententia omnia gerat,

    id. 44, 22, 11; cf.:

    unam Aegyptus in hoc spem habet suam,

    Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
    5.
    With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:

    postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,

    to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:

    Sestius cum illo exercitu suo,

    id. Sest. 5, 12:

    qua gravitate sua,

    id. ib. 61, 129:

    suam rem publicam illam defenderunt,

    that republic of theirs, id. ib. 67, 141:

    in istum civem suum,

    against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:

    cum illo suo pari,

    id. Pis. 8, 18:

    te nulla sua calamitate civitas satiare potest?

    id. Phil. 8, 6, 19:

    dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,

    for some hope of his, id. Planc. 16, 39:

    non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,

    by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:

    nullo suo merito,

    from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:

    ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,

    with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
    6.
    With descriptive adjj.
    (α).
    Standing before the adj. and noun (so most freq.):

    suorum improbissimorum sermonum domicilium,

    Cic. Pis. 31, 76:

    causam sui dementissimi consilii,

    id. Phil. 2, 22, 53:

    suam insatiabilem crudelitatem,

    id. ib. 11, 3, 8:

    suis amplissimis fortunis,

    id. ib. 13, 8, 16:

    suum pristinum morem,

    id. Pis. 12, 27:

    suis lenissimis postulatis,

    Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
    (β).
    Between the adj. and noun (less emphatic):

    pro eximiis suis beneficiis,

    Cic. Prov. Cons. 4, 7:

    propter summam suam humanitatem,

    id. Fam. 15, 14, 1:

    ex praeteritis suis officiis,

    Caes. B. C. 3, 60:

    Caesar in veteribus suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76.—
    (γ).
    After adj. and noun:

    veterem amicum suum excepit,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    in illo ardenti tribunatu suo,

    id. Sest. 54, 116.—
    7.
    Objectively for the pers. pron. (rare):

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),

    Sall. C. 51, 11; so,

    neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,

    Liv. 29, 9, 9:

    ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),

    Cic. Balb. 14, 32:

    suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),

    Tac. A. 3, 16; so,

    nulla sua invidia,

    Cic. Mil. 15, 40.—
    8.
    Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:

    si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,

    Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
    9.
    Strengthened by the suffix - pte or -met.
    (α).
    By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:

    quom illa osculata esset suumpte amicum,

    Plaut. Mil. 2, 4, 38:

    ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,

    Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    ferri suopte pondere,

    id. N. D. 1, 25, 69:

    suapte natura,

    id. Fat. 18, 42:

    suapte vi et natura,

    id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:

    suopte ingenio,

    Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:

    suapte manu,

    Cic. Or. 3, 3, 10:

    locus suapte natura infestus,

    Liv. 44, 6, 9; so,

    suapte natura,

    id. 4, 22, 4:

    flumina suapte natura vasta,

    Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:

    sponte suapte,

    Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
    (β).
    With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):

    suomet ipsi more,

    Sall. J. 31, 6:

    suomet ipsi instrumento,

    Liv. 22, 14, 13:

    suomet ipsi metu,

    Tac. H. 3, 16 fin.:

    suamet ipsum pecunia,

    Sall. J. 8, 2:

    suamet ipsae fraude,

    Liv. 8, 18, 9:

    intra suamet ipsum moenia,

    id. 6, 36, 4:

    suismet ipsi praesidiis,

    id. 8, 25, 6:

    suismet ipsis corporibus,

    id. 2, 19, 5:

    suosmet ipsi cives,

    id. 2, 9, 5:

    suasmet ipse spes,

    Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:

    populum suimet sanguinis mercede,

    Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:

    magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,

    id. ib. 2, 52 ib.

    Lewis & Short latin dictionary > suum

Страницы

См. также в других словарях:

  • pugnare — v. intr. [dal lat. pugnare, der. di pugnus pugno ] (io pugno... noi pugnamo, voi pugnate, e nel cong. pugniamo, pugniate ; aus. avere ), lett. [sostenere un combattimento: Contra miglior voler voler mal pugna (Dante)] ▶◀ combattere, contendere,… …   Enciclopedia Italiana

  • pugnare — index contend (dispute) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • pugnare — pu·gnà·re v.intr. (avere) LE combattere, lottare: per furor di regno | pugnano i prenci (Foscolo) | fig., fare contrasto, contrapporsi: quando noi fummo là ve la rugiada | pugna col sole (Dante), contra miglior voler voler mal pugna (Dante)… …   Dizionario italiano

  • pugnare — {{hw}}{{pugnare}}{{/hw}}v. intr.  ( aus. avere ) (lett.) Combattere …   Enciclopedia di italiano

  • pugnare — v. intr. (lett.) combattere, lottare, contrastare, battagliare, guerreggiare …   Sinonimi e Contrari. Terza edizione

  • AD Digitum pugnare — pro digitis pugnare, dixêre Veteres quod unô verbô, micare. Quintilian. l. 8. c. 5. Contra eandem sororem gladiatoris, cuius modo feci mentionem, ad digitum pugnavi. Ita in vetustissimo et optimo codice Bongarsii legit Salmas. cum vulgo edatur;… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Argenteis hastis pugnare — Филипп II Македонский, которому были предсказаны победы с помощью серебряных копий Argenteis hastis pugnare  латинское крылат …   Википедия

  • Sintaxis latina — Han sido numerosas las propuestas de definición de oración a lo largo de la historia. Todas ellas comparten la concepción de la oración como el resultado de la asociación de un determinado tipo de contenido con una forma sintáctica específica. En …   Wikipedia Español

  • pugnar — (Del lat. pugnare.) ► verbo intransitivo 1 Luchar dos o más personas para conseguir la misma cosa: ■ tus dos mejores amigos pugnan por el mismo cargo. REG. PREPOSICIONAL + por, para SINÓNIMO combatir contender 2 Poner empeño en conseguir una cosa …   Enciclopedia Universal

  • PRAELUDIUM — dicebatur Gladiatorum exercitatio velitaris, quâ certamini praeludebant. Postquam enim dies ludo destinata illuxit, arma proferebantur; eaque duplicis generis, Lusoria videl. seu Exercitoria, Graecis ἐσφαιρωμένκ ἀκόντια, eo quod pilis quibusdam,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • pugnar — Se conjuga como: amar Infinitivo: Gerundio: Participio: pugnar pugnando pugnado     Indicativo   presente imperfecto pretérito futuro condicional yo tú él, ella, Ud. nosotros vosotros ellos, ellas, Uds. pugno pugnas pugna pugnamos pugnáis pugnan… …   Wordreference Spanish Conjugations Dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»