ponderis+ap

* * *

pondus, ĕris, n. [pendo], a weight.

Lit.

In gen., a weight used in a scale, Cic. Tusc. 5, 24, 69:

pondera ab Gallis allata iniqua,

Liv. 5, 48 fin.:

utuntur taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro numo,

Caes. B. G. 5, 12; Dig. 19, 1, 32: pondera publica, Paul. ex Fest. p. 246 Müll.—

In partic., the weight of a pound, a pound (very rare for the usual pondo):

dupondius a duobus ponderibus, quod unum pondus assipondium dicebatur. Id ideo, quod as erat libra pondus,

Varr. L. L. 5, § 169 Müll.:

argenti pondera quinque,

Mart. 7, 53, 12.—

Transf.

In abstr.

Heaviness, weight of a body:

moveri gravitate et pondere,

Cic. Fat. 11, 24; 10, 22; 20, 46; id. Tusc. 1, 17, 40:

magni ponderis saxa,

Caes. B. G. 2, 29; 7, 22:

emere aliquid pondere,

by weight, Plin. 12, 7, 14, § 29; 35, 17, 57, § 197; Tac. A. 6, 26; cf.:

in his quae pondere constant,

Dig. 18, 1, 35 med.; Gai. Inst. 2, 196:

id, quod pondere continetur,

Dig. 30, 1, 47.—

In plur.: pondera, balance, equipoise, equilibrium:

pendebat in aëre tellus Ponderibus librata suis,

Ov. M. 1, 13; so Luc. 1, 57; cf. Lucr. 2, 218 and 6, 574:

trans pondera (corporis) dextram Porrigere (= ultra libramentum sive aequilibrium corporis),

out of balance, Hor. Ep. 1, 6, 51; cf. Lachm. ad Lucr. II. p. 380 sq.; cf.

also: quis libravit in pondere montes et colles in staterā?

Vulg. Isa. 40, 12.—

In concr.

A heavy body, a weight, mass, load, burden:

in terram feruntur omnia suo nutu pondera,

Cic. Rep. 6, 17, 17:

grande auri pondus,

id. Verr. 2, 1, 17, § 45; so,

innumerabile pondus auri,

id. Sest. 43, 93:

magnum argenti pondus expositum,

Caes. B. C. 3, 96:

aeris magnum pondus,

id. ib. 3, 103; Stat. Th. 6, 648:

immania pondera baltei,

Verg. A. 10, 496:

Spartani pondera disci,

Mart. 14, 164, 1.— Poet., of the fruit of the womb, Ov. M. 9, 684; id. Am. 2, 14, 14; Prop. 4, 1, 96 (5, 1, 100); Mart. 14, 151;

of the privy parts,

Cat. 63, 5; Stat. S. 3, 4, 77.—

A quantity, number, multitude (anteclass. and very rare): magnum pondus omnium artificum, Varr. ap. Non. 466, 5.—

Trop.

Weight, consequence, importance, consideration, influence, authority, etc. (class.; cf.

momentum): persona non qualiscumque testimonii pondus habet,

Cic. Top. 19, 73:

grave ipsius conscientiae pondus est,

id. N. D. 3, 35, 85; cf.:

(honestas) aut sola expetenda est... aut certe omni pondere gravior habenda quam reliqua omnia,

id. Off. 3, 8, 35:

id est maximi momenti et ponderis,

id. Vatin. 4, 9:

qui pondus habent,

id. Att. 11, 6, 1: habet vim in ingenio [p. 1396] et pondus in vitā, id. de Or. 2, 74, 302:

magnum pondus accessit ad tollendum dubitationem, judicium et consilium tuum,

id. Fam. 11, 29, 1:

ut is intellegat, hanc meam commendationem magnum apud te pondus habuisse,

id. ib. 13, 25; cf.:

ut is intellegat meas apud te litteras maximum pondus habuisse,

id. Fam. 12, 27; 13, 35, 2:

tuae litterae maximi sunt apud me ponderis,

id. ib. 2, 19, 2:

ejus filius eodem est apud me pondere, quo fuit ille,

id. Att. 10, 1. 1.—Of style:

omnium verborum ponderibus est utendum,

Cic. de Or. 2, 17, 72:

fabula sine pondere et arte,

Hor. A. P. 320; cf.:

nugis addere pondus,

id. Ep. 1, 19, 42.—

Oppressive weight, burden ( poet. for onus):

curarum,

Luc. 9, 951; Stat. Th. 4, 39:

rerum,

Ov. Tr. 2, 237; Mart. 6, 64, 14:

tauri ruentis In Venerem tolerare pondus,

Hor. C. 2, 5, 4:

amara senectae Pondera,

Ov. M. 9, 438:

Constantius, insolentiae pondera gravius librans,

Amm. 14, 5, 1.—

Weight of character, i. e. firmness, constancy ( poet.):

nulla diu femina pondus habet,

Prop. 2, 25 (3, 20), 22:

nostri reverentia ponderis obstat,

Stat. Th. 1, 289:

hilaris, tamen cum pondere, virtus,

id. S. 2, 3, 65; cf. id. ib. 5, 3, 246.

* * *

* * *

aequālis, e, adj. [aequo], that can be put on an equality with; conseq., equal, like; constr. with dat., absol. and as subst. with gen. (syn.: aequus, aequabilis, planus, par, similis).

Lit.:

partem pedis esse aequalom alteri parti,

Cic. Or. 56, 188:

paupertatem divitiis etiam inter homines aequalem esse,

id. Leg. 2, 10, 24:

aequalem se faciens Deo,

Vulg. Joan. 5, 18:

aequales angelis sunt,

like, ib. Luc. 20, 36:

nec enim aut linguā aut moribus aequales abhorrere (Bastarnas a Scordiscis),

Liv. 40, 57, 7:

ut sententiae sint membris aequalibus,

Quint. 9, 3, 80:

aequalis ponderis erunt omnes,

Vulg. Exod. 30, 34; ib. Deut. 19, 7; ib. Apoc. 21, 16.—As subst. with gen.:

Creticus et ejus aequalis Paeon,

Cic. Or. 64, 215. (Another constr., v. II.)—Hence,

Transf.

That can be compared in respect to age, of the same age, equally old.

Of persons.

Of the same age, equal in years: cum neque me aspicere aequales dignarent meae. Pac. ap. Non. 470, 20 (Trag. Rel. p. 97 Rib.): patris cognatum atque aequalem, Archidemidem, nostine? Ter Eun. 2, 3, 35:

adulescens ita dilexi senem, ut aequalem,

Cic. Sen. 4, 10:

P. Orbius, meus fere aequalis,

id. Brut. 48 init.:

Aristides aequalis fere ruit Themistocli,

Nep. Arist. 1 al. —

In gen., contemporary, coeval; and subst., a contemporary, without definite reference to equality in age;

Livius (Andronicus) Ennio aequalis fuit,

Cic. Brut. 18:

Philistus aequalis illorum temporum,

id. Div 1, 20; Liv. 8, 40.—

In the comic poets, esp. in connection with amicus, of the same age:

O amice salve mi atque aequalis, ut vales?

Plaut. Trin. 1, 2, 10; 2, 2, 50; Ter. Heaut. 3, 1, 8; so id. Ad. 3, 4, 26:

ne cuiquam suorum aequalium supplex siet,

id. Phorm. 5, 6, 47.—

Of things, coexal, coexistent, etc.:

Deiotari benevolentia in populum Romanum est ipsius aequalis aetati,

is as old as himself, has grown up with him, Cic. Phil. 11, 13:

in memoriam notam et aequalem incurro,

i. e. which belongs to our time, id. Brut. 69; id. Leg. 1, 2: ne istud Juppiter sierit urbem in aeternum conditam fragili huic et mortali corpori aequalem esse, i. e. should exist for an equally short time, Liv 28, 28.—Rarely with cum:

aequali tecum pubesceret aevo,

Verg. A. 3, 491:

fuit cum ea cupressus aequalis,

Plin. 16, 44, 86, § 236.—

That can be compared in respect to size or form; of equal size, looking alike, resembling, similar:

florentes aequali corpore Nymphae,

Verg. Cir. 435:

chorus aequalis Dryadum,

a chorus of Dryads alike, id. G. 4, 460.—

Uniform, equable, unvarying; virtutes sunt inter se aequales et pares, Cic. de Or, 1, 18;

3, 14, 55: nil aequale homini fuit illi,

Hor. S. 1, 3, 9:

imber lentior aequaliorque,

and more uniform, Liv. 24, 46:

aequali ictu freta scindere, Ov M. 11, 463: Euphranor in quocumque genere excellens ac sibi aequalis,

always equal to himself, Plin. 35, 11, 37, § 128:

opus aequali quadam mediocritate,

Quint. 10, 1, 54.—Hence, but rarely, = aequus, of place, equal, uniform, level, smooth, even, plain, both in a horizontal and ascending direction:

loca,

Sall. J. 79:

terra,

Ov. M. 1, 34:

gentes esse sine naribus aequali totius oris planitie,

Plin. 6, 30, 35, § 187:

mons aequali dorso continuus,

Tac. A. 4, 47.— Comp. prob. not used.—

* Sup.:

aequalissima porticus,

Tert. Anim. 17.— Adv.: aequālĭter, equally, uniformly, in the same manner, Cic. Verr. 2, 3, 70; id. Ac. 2, 11; id. Lael. 16, 58; Caes. B. G. 2, 18; Vulg. Deut. 19, 3; ib. 1 Par. 24, 31; ib. Sap. 6, 8.— Comp., Tac. A. 15, 21.— Sup. not used.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

dēductōrĭus, a, um, adj. [id.], of or for drawing off or draining (post-class.):

medicamenta,

aperient, purgative, Cael. Aur. Acut. 2, 19:

cuniculus (in stabulis),

Veg. Vet. 1, 56. Also subst.: deducto-rium, ii, n., a drain:

liquoris,

Pall. Nov. 7, 21.

dēductus, a, um, Part. and P. a., from deduco.

dēductus, ūs, m. [deduco], a drawing or dragging down (rare):

ponderis,

App. M. 1, p. 109, 28 (in Cic. Off. 2, 4, 14, the true reading is: ductus aquarum).

dēductōrĭus, a, um, adj. [id.], of or for drawing off or draining (post-class.):

medicamenta,

aperient, purgative, Cael. Aur. Acut. 2, 19:

cuniculus (in stabulis),

Veg. Vet. 1, 56. Also subst.: deducto-rium, ii, n., a drain:

liquoris,

Pall. Nov. 7, 21.

dēductus, a, um, Part. and P. a., from deduco.

dēductus, ūs, m. [deduco], a drawing or dragging down (rare):

ponderis,

App. M. 1, p. 109, 28 (in Cic. Off. 2, 4, 14, the true reading is: ductus aquarum).

ex-sŭpĕro ( exup-), āvi, ātum ( gen. plur. part. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. (mostly poet. and in post-Aug. prose).

Neutr., to mount up, appear above (very rare).

Lit.: exsuperant flammae;

furit aestus ad auras,

Verg. A. 2, 759.—

Trop., to get the upper hand, to overcome, prevail, excel:

sol et vapor omnis,

Lucr. 5, 385:

arma capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant,

Ov. F. 6, 372:

praesens dolor,

Lucr. 6, 1277:

quantum ipse feroci Virtute exsuperas,

Verg. A. 12, 20:

Hannibal exsuperans astu,

Sil. 1, 57.—

Act., to project or tower above any thing, to surmount, rise above, exceed.

Lit.:

vites exsuperant ulmos,

Plin. 14, 1, 3, § 12:

exsuperat jugum,

passes over, Verg. A. 11, 905:

clivum,

Sen. Ep. 31:

amnem,

Plin. 6, 17, 21, § 62:

Nilus exsuperavit sedecim cubita,

id. 18, 18, 47, § 168; cf.:

binas libras ponderis,

id. 9, 17, 30, § 64.—

Trop.

To surpass, exceed: quis homo te exsuperavit usquam gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77:

omnes Tarquinios superbiā,

Liv. 3, 11, 13:

genus morum nobilitate,

Ov. Tr. 4, 4, 2:

aliquid latitudine,

Plin. 2, 11, 8, § 50:

laudes alicujus,

Liv. 28, 43, 7:

cuncta exsuperans patrimonia census,

Juv. 10, 13:

tu vero, pater, vive et me quoque exsupera,

survive, outlive, Val. Max. 5, 9 fin.:

aestatem,

to outlast, Plin. 14, 2, 4, § 33.—

To be too much for, to overpower, overcome: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25:

materia vires exsuperante meas,

Ov. Tr. 1, 5, 56:

caecum consilium,

Verg. A. 7, 591:

multitudo Gallorum, sensum omnem talis damni exsuperans,

Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans ( exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), surpassing, excellent, supreme (post-class.):

mulier exsuperanti forma,

Gell. 6, 8, 3.— Comp.: uter esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.— Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.

ĭnīquĭtas, ātis ( gen. plur. iniquitatium, Tert. Spect. 2), f. [iniquus], unequalness.

Lit.

Unevenness, of the ground:

loci,

Caes. B. G. 7, 45:

in talibus iniquitatibus locorum,

Liv. 38, 22, 3.—

Inequality, of weight:

ponderis,

App. M. 7, p. 195, 38.—

Excessiveness, that exceeds one ' s strength:

operis,

Col. 2, 4, 6.—

Trop.

Unfavorableness, adverseness, difficulty, hardness:

loci,

Liv. 2, 65, 5:

in tanta rerum iniquitate,

Caes. B. G. 2, 22 fin.:

temporum iniquitate pressi,

Liv. 35, 16, 11:

temporis,

Curt. 7, 7, 3:

propter iniquitatem temporum,

Cic. Rosc. Am. 1, 1;

with acerbitas,

id. ib. 29, 81.—

Unfairness, injustice, unreasonableness:

aequitas, temperantia, fortitudo certant cum iniquitate, luxuria, ignavia,

Cic. Cat. 2, 11, 25:

praetoris,

id. Quint. 2, 9:

in tanta hominum perfidia et iniquitate,

id. Fam. 1, 2, 4; id. Verr. 2, 3, 89, § 207:

iniquitates potestatum,

Plin. 28, 8, 27, § 106:

Vespasiano ad obtinendas iniquitates haud perinde obstinante,

unreasonable demands in the shape of taxes, Tac. H. 2, 84:

exitii,

id. A. 16, 17:

summae iniquitatis se condemnari debere,

would render himself guilty of the highest injustice, Caes. B. G. 7, 19:

quae si vobis non probabuntur, vestram iniquitatem accusatote,

your unreasonable demands, Cic. de Or. 1, 48, 208; so of unreasonable harshness, id. Caecin. 23, 65:

iniquitatem deum atque execrabilem fortunam suam incusabant,

Liv. 26, 34, 13:

ab iniquitate judicis victoriam sperare,

partiality, Gai. Inst. 4, 178.— Plur.:

juris emendatae edicto Praetoris,

Gai. Inst. 3, 25; 41: calumniantium, acts of injustice, Just. Inst. prooem. init.

lībra, ae, f. [cf. litra; root cli-, clino], the Roman pound, of twelve ounces:

as erat libra pondus,

Varr. L. L. 5, § 169 Müll.:

coronam auream libram pondo ex publica pecunia in Capitolio Iovi donum posuit,

Liv. 4, 20:

mulli binas libras ponderis raro exsuperant,

Plin. 9, 17, 30, § 64:

expende Hannibalem, quot libras in duce summo invenies?

Juv. 10, 147:

neque argenti in convivio plus pondo quam libras centum inlaturos,

Gell. 2, 24, 2:

dipondii pondo duas erant libras,

Gai. Inst. 1, 122.—

Transf.

A measure for liquids:

frumenti denos modios et totidem olei libras,

Suet. Caes. 38.—

1.. A balance, pair of scales:

cum in alteram librae lancem animi bona imponebat, in alteram corporis, etc.,

Cic. Tusc. 5, 17, 51; cf. id. Fin. 5, 30, 91.—

A water-poise, plummet-level, level, line:

sin autem locus... pari libra cum aequore maris est,

Col. 8, 17, 4: libratur [p. 1061] autem dioptris aut libris aquariis aut chorobate, Vitr. 8, 6, 1.—Hence, ad libram: alteram navem pluribus aggressus navibus in quibus ad libram fecerat turres, of equal height or of equal weight, Caes. B. C. 3, 40, 1.—

Counterpoise, balance:

contra flatus quoque pervicax libra Bononiensibus calamis,

Plin. 16, 36, 65, § 161: aes et libra, v. aes.—

The constellation Libra, The Balance, Verg. G. 1, 208; Ov. F. 4, 386; Plin. 18, 25, 59, § 221:

felix aequato genitus sub pondere Librae,

Manil. 4, 545.—

Trop., a balance ( poet.), Pers. 4, 10:

animi cunctantis libra,

Claud. Laud. Stil. 1, 75.

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.

In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

multi fortissimi viri,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

rationes,

id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

multae et magnae contentiones,

many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

O multas et graves offensiones,

id. Att. 11, 7, 3:

multi et graves dolores,

id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

multi et varii timores,

Liv. 3, 16, 3:

multae bonaeque artes animi,

Sall. J. 28, 5:

multa et clara facinora,

Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

multi improbi,

Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

multi boni, docti, prudentes,

id. Fl. 4, 8:

multi nobiles,

id. Planc. 20, 50:

multa acerba habuit ille annus,

id. Sest. 27, 58; 66, 139:

multa infanda,

Liv. 28, 12, 5:

multa falsa,

id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

multa secunda proelia,

victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

multa libera capita,

freemen, id. 42, 41, 11:

multae liberae civitates,

republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

multos fortes viros,

id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

multi clari viri,

noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

multi primarii viri,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

multi clarissimi viri,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

multi amplissimi viri,

id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

multi honestissimi homines,

id. Fam. 15, 15, 3:

multi peritissimi homines,

id. Caecin. 24, 69:

multi summi homines,

id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

multi clarissimi et sapientissimi viri,

id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

in veteribus patronis multis,

Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

multa praeterea bella gravia,

id. Agr. 2, 33, 90:

multis suppliciis justis,

id. Cat. 1, 8, 20:

multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

id. Imp. Pomp. 2, 6:

plurima signa pulcherrima,

id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

virtutes animi multae et magnae,

Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

causas ille multas et graves habuit,

id. Clu. 30, 82;

and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

id. Cael. 5, 12:

prodigia multa, foeda,

Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

multi hominum,

Plin. 16, 25, 40, § 96:

multae silvestrium arborum,

id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

nimium multa,

Cic. Fam. 4, 14, 3:

nimis multa,

id. Fin. 2, 18, 57:

insulae non ita multae,

not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

parum multa scire,

too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

quam minime multa vestigia servitutis,

as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

minime multi remiges,

exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

multa prece prosequi,

id. C. 4, 5, 33:

multa victima,

Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

avis,

id. Am. 3, 5, 4:

tabella,

Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

exstructa mensa multa carne rancida,

Cic. Pis. 27, 67:

multo labore quaerere aliquid,

with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

cura,

Sall. J. 7, 4:

sol,

much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

Liv. 23, 30, 2:

multum sanguinem haurire,

Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

multam harenam mare evomit,

id. 4, 6, 8:

arbor,

id. 7, 4, 26:

silva,

id. 8, 10, 14:

multae vestis injectu opprimi,

Tac. A. 6, 50:

multa et lauta supellex,

Cic. Phil. 2, 27, 66:

aurum,

Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

libertas,

Hor. S. 1, 4, 5:

multam salutem dicere alicui,

to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

cum auro et argento multo,

Sall. J. 13, 6.—Of time:

Itaque multum diei processerat,

a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

ad multum diem,

till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

multo adhuc die,

when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

multo denique die,

when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

multa nocte,

late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

multo mane,

very early, id. Att. 5, 4, 1:

multa opinio, for multorum,

the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

velut multa pace,

as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

multus homo,

one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

video ego te, mulier, more multarum utier,

id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

tenuis L. Virginius unusque e multis,

Cic. Fin. 2, 20, 62:

unus de multis esse,

id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

potius inter multos prope singularis fuit,

id. Brut. 79, 274:

numerarer in multis,

among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

e multis una sit tibi,

no better than others, Ov. R. Am. 682:

multum est,

it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

ne multa: perquiritur a coactoribus,

Cic. Clu. 64, 181:

ne multis: Diogenes emitur,

id. ib. 16, 47:

quid multis moror?

Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

multa reluctari,

Verg. G. 4, 301:

gemens,

id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

deos testatus,

id. ib. 7, 593:

invehi,

Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

haud multa moratus,

Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

in multum velociores,

by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—

In partic.

Too much, overmuch, excessive:

supellex modica, non multa,

Nep. Att. 13, 5.—

In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

Cic. de Or. 2, 4, 17:

ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

id. ib. 2, 87, 358:

nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

id. N. D. 2, 46, 119.—

Frequent, frequently present:

in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

Sall. J. 96, 3:

multus in eo proelio Caesar fuit,

was in many places, Flor. 4, 2, 50:

hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

instare,

Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.

multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

salve multum, gnate mi,

Plaut. Trin. 5, 2, 56:

multum vale,

farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

hominem ineptum multum et odiosum mihi,

id. Men. 2, 2, 42:

opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

multum mecum municipales homines loquuntur,

often, id. Att. 8, 13, 2:

non multum ille quidem nec saepe dicebat,

id. Brut. 34, 128:

non multum confidere,

not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

sunt in venationibus,

often, frequently, id. ib. 4, 1:

in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

Cic. Brut. 48, 178:

multum fuisse cum aliquo,

to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

id. Fin. 5, 1, 3:

gratia valere,

to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

res multum et saepe quaesita,

Cic. Leg. 3, 15, 33:

longe omnes multumque superabit,

id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

multum et diu cogitans,

id. Div. 2, 1, 1:

diu multumque scriptitare,

id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

multum loquaces,

very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

mepti labores,

very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

multum robustior illo,

Juv. 19, 197:

majora,

Sil. 13, 708.— So with infra, post:

haud multum infra viam,

Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

haud multum post mortem ejus,

Tac. A. 5, 3:

ut multum,

at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—

multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).

With comparatives and verbs which imply comparison:

multo tanto carior,

Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

pauciores oratores,

Cic. de Or. 1, 3, 11:

facilius atque expeditius iter,

Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

Cic. Fin. 4, 18, 49:

multo ceteros anteibant,

Tac. H. 4, 13:

multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

Sall. J. 31, 28.—With malle:

multo mavolo,

Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

Cic. Att. 12, 21, 1.—

With sup. (rare but class.), by far, by much:

quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

simulacrum multo antiquissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

maxima pars,

id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

multo id bellum maximum fuit,

Liv. 1, 11, 5:

pars multo maxima,

id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

multo gratissima lux,

Hor. S. 1, 5, 39:

foedissimum,

Quint. 9, 4, 72:

optimum,

id. ib. 26:

pulcherrimum,

id. 1, 2, 24:

utilissima,

id. 2, 10, 1:

maxime,

Auct. Her. 4, 44, 58:

multo maxime miserabile,

Sall. C. 36, 4:

multo maxime ingenio validus,

id. J. 6, 1.—

With particles denoting a difference, far, greatly, very:

multo aliter,

Ter. And. prol. 4:

multo aliter ac sperabat,

far otherwise than, Nep. Ham. 2:

quod non multo secus fieret, si,

not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —

In specifications of time, before ante and post, long, much:

non multo ante urbem captam,

Cic. Div. 1, 45, 101:

non multo ante,

not long before, Nep. Eum. 3, 3:

multo ante,

Cic. Fam. 4, 1, 1:

non multo post, quam, etc.,

not long after, id. Att. 12, 49, 9:

haud multo ante solis occasum,

Liv. 5, 39, 2:

multo ante noctem,

id. 27, 42, 13.—

Very rarely with the positive for multum:

maligna multo,

very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—

Doubled, multo multoque, with comparatives:

multo multoque longior,

far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

multo multoque operosius est,

Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.

Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.

In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

ne plus minusve loqueretur,

Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

so. non longius abesse plus minus octo milibus,

Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

Mart. 8, 71, 4:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

Cic. Att. 7, 3, 7:

vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

and what is more, Liv. 9, 24, 8:

verbane plus an sententia valere debeat,

Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

apud me argumenta plus quam testes valent,

id. Rep. 1, 38, 59:

valet enim salus plus quam libido,

id. ib. 1, 40, 63.—

With a partitive gen.:

vultis pecuniae plus habere,

Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. Rep. 1, 4, 7; so,

plus virium,

id. Leg. 1, 2, 6:

plus hostium,

Liv. 2, 42:

plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

Hor. Ep. 1, 17, 51:

in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

plus ingenii,

id. ib. 1, 14, 22:

Albano non plus animi erat quam fidei,

as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—

With quam (some examples of which have already been given above):

non plus quam semel,

Cic. Off. 3, 15, 61:

confiteor eos... plus quam sicarios esse,

id. Phil. 2, 13, 31:

ne plus reddat quam acceperit,

id. Lael. 16, 58 et saep.:

non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

plus quam decem dies abesse,

id. Phil. 2, 13, 31:

nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

with more than, Liv. 38, 38, 8.—

Without quam:

HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

Liv. 24, 44:

plus milies audivi,

Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

plus quingentos colaphos infregit mihi,

Ter. Ad. 2, 1, 46:

ferre plus dimidiati mensis cibaria,

Cic. Tusc. 2, 16, 37:

non plus mille quingentos aeris,

id. Rep. 2, 22, 40:

paulo plus ducentos passus a castris,

Liv. 31, 34:

cum plus annum aeger fuisset,

id. 40, 2:

parte plus dimidia rem auctam,

id. 29, 25.—

With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

ex his alius alio plus habet virium,

Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

annos sexaginta natus es Aut plus eo,

or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

plus aequo,

Cic. Lael. 16, 58:

plus paulo,

Ter. Heaut. 2, 1, 8:

paulo plus,

Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

plus nimio,

overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

one man more, Liv. 2, 7, 2.—

In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

ager multo pluris est,

is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

quo pluris sint nostra oliveta,

id. Rep. 3, 9, 16:

pluris emere,

dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

vendere,

id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

aedificare,

Col. 1, 4, 7:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

Cic. Att. 12, 28, 2:

facio pluris omnium hominem neminem,

id. ib. 8, 2, 4:

facere aliquem pluris,

make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

pluris habere,

id. Phil. 6, 4, 10:

aestimare,

id. Par. 6, 2, 48:

ducere,

id. Att. 7, 3, 5:

putare,

id. Off. 3, 4, 18 et saep.—

Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—

Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—

Like magis, with an adj.:

plus formosus, for formosior,

Nemes. Ecl. 4, 72.—

In the plur.

Comparatively, more in number:

omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

Ter. Hec. 3, 1, 1:

ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

Cic. Rep. 2, 31, 55:

multo plura,

many more things, Quint. 3, 6, 28.—

In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

id. Imp. Pomp. 7, 19:

quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

Caes. B. G. 1, 18:

plura castella Pompeius tentaverat,

id. B. C. 3, 52:

summus dolor plures dies manere non potest,

Cic. Fin. 2, 28, 93:

pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

id. 8, 4, 27:

quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

Cic. Clu. 41, 115:

eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

without verba: quid ego plura dicam?

id. de Or. 1, 5, 18:

pluribus haec exsecutus sum,

Phaedr. 3, 10, 59;

also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5.—

Esp.: plures.

The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—

Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

quin prius Me ad plures penetravi?

Plaut. Trin. 2, 2, 14.—

The greater number, the majority:

plures nesciebant qua ex causa convenissent,

Vulg. Act. 19, 32.

Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

hujus sunt plurima simulacra,

Caes. B. G. 6, 17:

nos plurimis ignotissimi gentibus,

Cic. Rep. 1, 17, 26:

plurimae et maximae partes,

id. ib. 1, 4, 8:

plurimorum seculorum memoria,

id. ib. 3, 9, 14:

haec plurimis a me verbis dicta sunt,

id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

me plurima praeda onustum,

Plaut. Rud. 4, 2, 4:

sermo,

Quint. 2, 2, 5:

risus,

id. 6, 3, 85:

res,

id. 6, 1, 51:

exercitatio,

id. 8 prooem. §

28: mons,

very large, Verg. A. 1, 419:

cervix,

id. G. 3, 52:

Aetna,

Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

medio cum plurimus orbe Sol erat,

very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

coma plurima,

very thick, id. ib. 13, 844:

sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

oleaster plurimus,

Verg. G. 2, 183:

qua plurima mittitur ales,

Mart. 9, 56, 1:

plurima lecta rosa est,

Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

ut haberet quam plurimum,

as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

caput autem est, quam plurimum scribere,

id. de Or. 1, 33, 150:

ut in quoque oratore plurimum esset,

id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

Cic. Rep. 2, 22, 40:

auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

id. ib. 2, 9, 16:

si vero populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23; cf.:

qui apud me dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ut te plurimum diligam,

id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

hoc ego utor uno omnium plurimum,

id. Fam. 11, 16, 2:

quantum (al. quanto) plurimum possunt,

Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

plurimum quantum veritati nocuere,

Min. Fel. Oct. 22:

gratulor,

id. ib. 40:

(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

cum plurimum,

id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—

In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

artis,

Quint. 10, 5, 3:

auctoritatis et ponderis,

id. 9, 4, 91:

ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

id. 10, 3, 1:

virtutum,

id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—

In the gen. pretii:

plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

quem unum Alexander plurimi fecerat,

Nep. Eum. 2, 2:

ut quisque quod plurimi est possidet,

Cic. Par. 6, 2, 48.

mōmentum, i, n. [for movimentum, from moveo], a movement, motion (as an indwelling force; cf.: motio, motus; class.).

Lit.:

astra forma ipsa figuraque sua momenta sustentant,

Cic. N. D. 2, 46, 117:

pisces levi caudae in utrumque momento velocitatem suam flectunt,

Sen. Ep. 90, 24:

utque leves tactus momentaque parva sequantur,

Ov. M. 4, 180.—

Transf.

An alteration, change, disturbance, movement, revolution:

cetera populi Romani vectigalia, perlevi saepe momento fortunae, inclinatione temporis pendere,

Cic. Agr. 2, 29, 80:

nullum momentum annonae facere,

to effect no alteration in the price of corn, Liv. 4, 12:

animi,

id. 39, 5:

provincias magnis momentis concusserat,

Vell. 2, 78, 1:

sine momento rerum, partisque ruinā cadere,

Luc. 7, 118.—

A particle sufficient to turn the scales:

momentum staterae,

Vulg. Isa. 40, 15; id. Sap. 11, 23; hence, a particle, a part, a point:

myrrhae momentum,

Plin. 30, 10, 27, § 87:

quibus (regnis) pro ignobili momento erat accessura Macedonia,

a make-weight, Just. 7, 3, 1:

sol cotidie ex alio caeli momento, quam pridie, oritur,

a point, part, Plin. 18, 34, 77, § 333:

corpus orationis in parva momenta diducendo consumere,

Quint. 3, 11, 23; to lose the main subject in minute divisions:

ordo rerum tribus momentis consertus est,

id. 5, 10, 71:

officiorum,

parts, Cic. Mur. 2, 3. —

In partic.

Of time, a short time, brief space, moment (syn. punctum):

parvis momentis multa natura affingit,

instants, moments, Cic. Div. 1, 52, 118:

momentis certis dimensis,

at certain fixed times, Plin. Ep. 4, 30, 3:

non cunctandum ratus Hannibal, totis viribus adgressus urbem momento cepit,

Liv. 21, 14, 3:

momento temporis,

in a moment, id. 21, 33; 35, 11, 13:

momento horae,

in quick lapse of time, Hor. S. 1, 1, 7; cf.:

momento unius horae,

Curt. 9, 6, 21:

horae momento,

Liv. 5, 7, 3; 9, 16:

Maecenati triennio supremo nullo horae momento contigit somnus,

could not sleep a single hour, Plin. 7, 51, 52, § 172:

brevi horarum momento,

in a few hours, Just. 2, 14, 9:

ut momentum horae pereat,

that a short hour be lost, Phaedr. 3 prol. 5:

momento fit cinis diu silva,

in a moment, Sen. Q. N. 3, 27, 3:

in momento, in ictu oculi,

Vulg. 1 Cor. 15, 52:

in momento indignationis,

id. Isa. 54, 8:

pruna stomacho non utilissima, sed brevi momento,

are hurtful, but only for a short time, Plin. 23, 7, 66, § 132:

quantum quoquo momento temporis adiciatur,

Gai. Inst. 2, 70:

hoc fit dicis gratia uno momento,

id. ib. 1, 141.—

Transf., of space, distance, a little way:

parvo momento antecedere,

Caes. B. C. 2, 6:

visūs nostri tarditas non subsequitur momenta currentis (sc. stellae), sed videt simul et unde exsilierit et quo pervenerit,

does not trace the successive points of its course, but sees the whole at once, Sen. Q. N. 1, 14, 4.—

Trop., a cause, a circumstance; weight, influence, importance, moment:

minimis momentis maximae inclinationes temporum fiunt,

from the slightest causes spring the greatest changes, Cic. Phil. 5, 10, 26:

momenta omnia observare,

all the circumstances, id. Fam. 6, 10, 5:

unamquamque rem momento suo ponderare,

according to its importance, id. Font. 6, 21; cf.:

ut omnia verborum momentis, non rerum ponderibus examinet,

id. Rep. 3, 8, 12:

ita parvae res magnum in utramque partem momentum habuerunt,

influence, Caes. B. C. 3, 70:

quorum adventus hoc tamen momenti fecit, ut Scipio abscederet inde, etc.,

Liv. 29, 35:

nullum momentum in dando adimendoque regno habere,

no decisive influence, id. 1, 47, 6:

momenti aliquid apud Magnetas ad repetendam societatem Romanam facere,

id. 35, 39, 3:

cave quidquam habeat momenti gratia,

weight, influence, Cic. Mur. 30, 62:

magno ad persuadendum momento esse,

id. Inv. 2, 26, 77:

potentia,

motives, Ov. M. 11, 285:

Leonis (sideris),

influence, Hor. Ep. 1, 10, 16:

praebe nostrae momenta saluti,

promote, Ov. P. 4, 13, 49:

erant octo cohortes... tum discordiā temporum a legione digressae, prout inclinassent, grande momentum sociae aut adversae,

Tac. H. 1, 59:

levi momento aestimare aliquid,

to consider of little moment, to prize lightly, Caes. B. G. 7, 39:

nullius momenti aliquid putare,

of no moment, unimportant, Cic. Vatin. 1, 1: nullius momenti apud exercitum futurum, Nep. Alcib. 8, 4:

quod (oppidum) per se parvum magni momenti locum obtinuit,

Tac. H. 3, 8:

id est maximi momenti et ponderis,

of the greatest moment, Cic. Vatin. 4, 19:

exponunt, se tentāsse etiam haud magni momenti finitimarum gentium auxilia,

Liv. 10, 16, 5:

sed in bello nihil tam leve est, quod non magnae interdum rei momentum faciat,

id. 25, 18, 3; 28, 17, 10; 27, 45, 5:

inpensam in rem maximi ad omnia momenti facere,

id. 43, 23, 8:

nullā in re nisi in virtute propensionem ne minimi quidem momenti esse ad, etc.,

Cic. Fin. 4, 17, 47:

omnino nihil habere momenti,

id. ib. 2, 12, 38.

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.

In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

multi fortissimi viri,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

rationes,

id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

multae et magnae contentiones,

many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

O multas et graves offensiones,

id. Att. 11, 7, 3:

multi et graves dolores,

id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

multi et varii timores,

Liv. 3, 16, 3:

multae bonaeque artes animi,

Sall. J. 28, 5:

multa et clara facinora,

Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

multi improbi,

Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

multi boni, docti, prudentes,

id. Fl. 4, 8:

multi nobiles,

id. Planc. 20, 50:

multa acerba habuit ille annus,

id. Sest. 27, 58; 66, 139:

multa infanda,

Liv. 28, 12, 5:

multa falsa,

id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

multa secunda proelia,

victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

multa libera capita,

freemen, id. 42, 41, 11:

multae liberae civitates,

republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

multos fortes viros,

id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

multi clari viri,

noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

multi primarii viri,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

multi clarissimi viri,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

multi amplissimi viri,

id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

multi honestissimi homines,

id. Fam. 15, 15, 3:

multi peritissimi homines,

id. Caecin. 24, 69:

multi summi homines,

id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

multi clarissimi et sapientissimi viri,

id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

in veteribus patronis multis,

Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

multa praeterea bella gravia,

id. Agr. 2, 33, 90:

multis suppliciis justis,

id. Cat. 1, 8, 20:

multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

id. Imp. Pomp. 2, 6:

plurima signa pulcherrima,

id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

virtutes animi multae et magnae,

Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

causas ille multas et graves habuit,

id. Clu. 30, 82;

and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

id. Cael. 5, 12:

prodigia multa, foeda,

Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

multi hominum,

Plin. 16, 25, 40, § 96:

multae silvestrium arborum,

id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

nimium multa,

Cic. Fam. 4, 14, 3:

nimis multa,

id. Fin. 2, 18, 57:

insulae non ita multae,

not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

parum multa scire,

too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

quam minime multa vestigia servitutis,

as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

minime multi remiges,

exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

multa prece prosequi,

id. C. 4, 5, 33:

multa victima,

Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

avis,

id. Am. 3, 5, 4:

tabella,

Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

exstructa mensa multa carne rancida,

Cic. Pis. 27, 67:

multo labore quaerere aliquid,

with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

cura,

Sall. J. 7, 4:

sol,

much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

Liv. 23, 30, 2:

multum sanguinem haurire,

Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

multam harenam mare evomit,

id. 4, 6, 8:

arbor,

id. 7, 4, 26:

silva,

id. 8, 10, 14:

multae vestis injectu opprimi,

Tac. A. 6, 50:

multa et lauta supellex,

Cic. Phil. 2, 27, 66:

aurum,

Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

libertas,

Hor. S. 1, 4, 5:

multam salutem dicere alicui,

to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

cum auro et argento multo,

Sall. J. 13, 6.—Of time:

Itaque multum diei processerat,

a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

ad multum diem,

till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

multo adhuc die,

when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

multo denique die,

when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

multa nocte,

late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

multo mane,

very early, id. Att. 5, 4, 1:

multa opinio, for multorum,

the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

velut multa pace,

as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

multus homo,

one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

video ego te, mulier, more multarum utier,

id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

tenuis L. Virginius unusque e multis,

Cic. Fin. 2, 20, 62:

unus de multis esse,

id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

potius inter multos prope singularis fuit,

id. Brut. 79, 274:

numerarer in multis,

among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

e multis una sit tibi,

no better than others, Ov. R. Am. 682:

multum est,

it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

ne multa: perquiritur a coactoribus,

Cic. Clu. 64, 181:

ne multis: Diogenes emitur,

id. ib. 16, 47:

quid multis moror?

Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

multa reluctari,

Verg. G. 4, 301:

gemens,

id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

deos testatus,

id. ib. 7, 593:

invehi,

Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

haud multa moratus,

Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

in multum velociores,

by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—

In partic.

Too much, overmuch, excessive:

supellex modica, non multa,

Nep. Att. 13, 5.—

In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

Cic. de Or. 2, 4, 17:

ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

id. ib. 2, 87, 358:

nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

id. N. D. 2, 46, 119.—

Frequent, frequently present:

in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

Sall. J. 96, 3:

multus in eo proelio Caesar fuit,

was in many places, Flor. 4, 2, 50:

hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

instare,

Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.

multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

salve multum, gnate mi,

Plaut. Trin. 5, 2, 56:

multum vale,

farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

hominem ineptum multum et odiosum mihi,

id. Men. 2, 2, 42:

opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

multum mecum municipales homines loquuntur,

often, id. Att. 8, 13, 2:

non multum ille quidem nec saepe dicebat,

id. Brut. 34, 128:

non multum confidere,

not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

sunt in venationibus,

often, frequently, id. ib. 4, 1:

in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

Cic. Brut. 48, 178:

multum fuisse cum aliquo,

to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

id. Fin. 5, 1, 3:

gratia valere,

to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

res multum et saepe quaesita,

Cic. Leg. 3, 15, 33:

longe omnes multumque superabit,

id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

multum et diu cogitans,

id. Div. 2, 1, 1:

diu multumque scriptitare,

id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

multum loquaces,

very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

mepti labores,

very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

multum robustior illo,

Juv. 19, 197:

majora,

Sil. 13, 708.— So with infra, post:

haud multum infra viam,

Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

haud multum post mortem ejus,

Tac. A. 5, 3:

ut multum,

at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—

multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).

With comparatives and verbs which imply comparison:

multo tanto carior,

Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

pauciores oratores,

Cic. de Or. 1, 3, 11:

facilius atque expeditius iter,

Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

Cic. Fin. 4, 18, 49:

multo ceteros anteibant,

Tac. H. 4, 13:

multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

Sall. J. 31, 28.—With malle:

multo mavolo,

Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

Cic. Att. 12, 21, 1.—

With sup. (rare but class.), by far, by much:

quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

simulacrum multo antiquissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

maxima pars,

id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

multo id bellum maximum fuit,

Liv. 1, 11, 5:

pars multo maxima,

id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

multo gratissima lux,

Hor. S. 1, 5, 39:

foedissimum,

Quint. 9, 4, 72:

optimum,

id. ib. 26:

pulcherrimum,

id. 1, 2, 24:

utilissima,

id. 2, 10, 1:

maxime,

Auct. Her. 4, 44, 58:

multo maxime miserabile,

Sall. C. 36, 4:

multo maxime ingenio validus,

id. J. 6, 1.—

With particles denoting a difference, far, greatly, very:

multo aliter,

Ter. And. prol. 4:

multo aliter ac sperabat,

far otherwise than, Nep. Ham. 2:

quod non multo secus fieret, si,

not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —

In specifications of time, before ante and post, long, much:

non multo ante urbem captam,

Cic. Div. 1, 45, 101:

non multo ante,

not long before, Nep. Eum. 3, 3:

multo ante,

Cic. Fam. 4, 1, 1:

non multo post, quam, etc.,

not long after, id. Att. 12, 49, 9:

haud multo ante solis occasum,

Liv. 5, 39, 2:

multo ante noctem,

id. 27, 42, 13.—

Very rarely with the positive for multum:

maligna multo,

very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—

Doubled, multo multoque, with comparatives:

multo multoque longior,

far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

multo multoque operosius est,

Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.

Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.

In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

ne plus minusve loqueretur,

Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

so. non longius abesse plus minus octo milibus,

Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

Mart. 8, 71, 4:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

Cic. Att. 7, 3, 7:

vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

and what is more, Liv. 9, 24, 8:

verbane plus an sententia valere debeat,

Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

apud me argumenta plus quam testes valent,

id. Rep. 1, 38, 59:

valet enim salus plus quam libido,

id. ib. 1, 40, 63.—

With a partitive gen.:

vultis pecuniae plus habere,

Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. Rep. 1, 4, 7; so,

plus virium,

id. Leg. 1, 2, 6:

plus hostium,

Liv. 2, 42:

plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

Hor. Ep. 1, 17, 51:

in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

plus ingenii,

id. ib. 1, 14, 22:

Albano non plus animi erat quam fidei,

as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—

With quam (some examples of which have already been given above):

non plus quam semel,

Cic. Off. 3, 15, 61:

confiteor eos... plus quam sicarios esse,

id. Phil. 2, 13, 31:

ne plus reddat quam acceperit,

id. Lael. 16, 58 et saep.:

non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

plus quam decem dies abesse,

id. Phil. 2, 13, 31:

nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

with more than, Liv. 38, 38, 8.—

Without quam:

HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

Liv. 24, 44:

plus milies audivi,

Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

plus quingentos colaphos infregit mihi,

Ter. Ad. 2, 1, 46:

ferre plus dimidiati mensis cibaria,

Cic. Tusc. 2, 16, 37:

non plus mille quingentos aeris,

id. Rep. 2, 22, 40:

paulo plus ducentos passus a castris,

Liv. 31, 34:

cum plus annum aeger fuisset,

id. 40, 2:

parte plus dimidia rem auctam,

id. 29, 25.—

With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

ex his alius alio plus habet virium,

Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

annos sexaginta natus es Aut plus eo,

or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

plus aequo,

Cic. Lael. 16, 58:

plus paulo,

Ter. Heaut. 2, 1, 8:

paulo plus,

Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

plus nimio,

overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

one man more, Liv. 2, 7, 2.—

In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

ager multo pluris est,

is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

quo pluris sint nostra oliveta,

id. Rep. 3, 9, 16:

pluris emere,

dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

vendere,

id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

aedificare,

Col. 1, 4, 7:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

Cic. Att. 12, 28, 2:

facio pluris omnium hominem neminem,

id. ib. 8, 2, 4:

facere aliquem pluris,

make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

pluris habere,

id. Phil. 6, 4, 10:

aestimare,

id. Par. 6, 2, 48:

ducere,

id. Att. 7, 3, 5:

putare,

id. Off. 3, 4, 18 et saep.—

Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—

Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—

Like magis, with an adj.:

plus formosus, for formosior,

Nemes. Ecl. 4, 72.—

In the plur.

Comparatively, more in number:

omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

Ter. Hec. 3, 1, 1:

ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

Cic. Rep. 2, 31, 55:

multo plura,

many more things, Quint. 3, 6, 28.—

In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

id. Imp. Pomp. 7, 19:

quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

Caes. B. G. 1, 18:

plura castella Pompeius tentaverat,

id. B. C. 3, 52:

summus dolor plures dies manere non potest,

Cic. Fin. 2, 28, 93:

pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

id. 8, 4, 27:

quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

Cic. Clu. 41, 115:

eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

without verba: quid ego plura dicam?

id. de Or. 1, 5, 18:

pluribus haec exsecutus sum,

Phaedr. 3, 10, 59;

also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5.—

Esp.: plures.

The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—

Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

quin prius Me ad plures penetravi?

Plaut. Trin. 2, 2, 14.—

The greater number, the majority:

plures nesciebant qua ex causa convenissent,

Vulg. Act. 19, 32.

Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

hujus sunt plurima simulacra,

Caes. B. G. 6, 17:

nos plurimis ignotissimi gentibus,

Cic. Rep. 1, 17, 26:

plurimae et maximae partes,

id. ib. 1, 4, 8:

plurimorum seculorum memoria,

id. ib. 3, 9, 14:

haec plurimis a me verbis dicta sunt,

id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

me plurima praeda onustum,

Plaut. Rud. 4, 2, 4:

sermo,

Quint. 2, 2, 5:

risus,

id. 6, 3, 85:

res,

id. 6, 1, 51:

exercitatio,

id. 8 prooem. §

28: mons,

very large, Verg. A. 1, 419:

cervix,

id. G. 3, 52:

Aetna,

Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

medio cum plurimus orbe Sol erat,

very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

coma plurima,

very thick, id. ib. 13, 844:

sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

oleaster plurimus,

Verg. G. 2, 183:

qua plurima mittitur ales,

Mart. 9, 56, 1:

plurima lecta rosa est,

Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

ut haberet quam plurimum,

as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

caput autem est, quam plurimum scribere,

id. de Or. 1, 33, 150:

ut in quoque oratore plurimum esset,

id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

Cic. Rep. 2, 22, 40:

auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

id. ib. 2, 9, 16:

si vero populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23; cf.:

qui apud me dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ut te plurimum diligam,

id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

hoc ego utor uno omnium plurimum,

id. Fam. 11, 16, 2:

quantum (al. quanto) plurimum possunt,

Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

plurimum quantum veritati nocuere,

Min. Fel. Oct. 22:

gratulor,

id. ib. 40:

(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

cum plurimum,

id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—

In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

artis,

Quint. 10, 5, 3:

auctoritatis et ponderis,

id. 9, 4, 91:

ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

id. 10, 3, 1:

virtutum,

id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—

In the gen. pretii:

plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

quem unum Alexander plurimi fecerat,

Nep. Eum. 2, 2:

ut quisque quod plurimi est possidet,

Cic. Par. 6, 2, 48.

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.

In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

multi fortissimi viri,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

rationes,

id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

multae et magnae contentiones,

many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

O multas et graves offensiones,

id. Att. 11, 7, 3:

multi et graves dolores,

id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

multi et varii timores,

Liv. 3, 16, 3:

multae bonaeque artes animi,

Sall. J. 28, 5:

multa et clara facinora,

Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

multi improbi,

Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

multi boni, docti, prudentes,

id. Fl. 4, 8:

multi nobiles,

id. Planc. 20, 50:

multa acerba habuit ille annus,

id. Sest. 27, 58; 66, 139:

multa infanda,

Liv. 28, 12, 5:

multa falsa,

id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

multa secunda proelia,

victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

multa libera capita,

freemen, id. 42, 41, 11:

multae liberae civitates,

republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

multos fortes viros,

id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

multi clari viri,

noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

multi primarii viri,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

multi clarissimi viri,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

multi amplissimi viri,

id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

multi honestissimi homines,

id. Fam. 15, 15, 3:

multi peritissimi homines,

id. Caecin. 24, 69:

multi summi homines,

id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

multi clarissimi et sapientissimi viri,

id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

in veteribus patronis multis,

Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

multa praeterea bella gravia,

id. Agr. 2, 33, 90:

multis suppliciis justis,

id. Cat. 1, 8, 20:

multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

id. Imp. Pomp. 2, 6:

plurima signa pulcherrima,

id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

virtutes animi multae et magnae,

Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

causas ille multas et graves habuit,

id. Clu. 30, 82;

and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

id. Cael. 5, 12:

prodigia multa, foeda,

Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

multi hominum,

Plin. 16, 25, 40, § 96:

multae silvestrium arborum,

id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

nimium multa,

Cic. Fam. 4, 14, 3:

nimis multa,

id. Fin. 2, 18, 57:

insulae non ita multae,

not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

parum multa scire,

too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

quam minime multa vestigia servitutis,

as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

minime multi remiges,

exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

multa prece prosequi,

id. C. 4, 5, 33:

multa victima,

Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

avis,

id. Am. 3, 5, 4:

tabella,

Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

exstructa mensa multa carne rancida,

Cic. Pis. 27, 67:

multo labore quaerere aliquid,

with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

cura,

Sall. J. 7, 4:

sol,

much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

Liv. 23, 30, 2:

multum sanguinem haurire,

Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

multam harenam mare evomit,

id. 4, 6, 8:

arbor,

id. 7, 4, 26:

silva,

id. 8, 10, 14:

multae vestis injectu opprimi,

Tac. A. 6, 50:

multa et lauta supellex,

Cic. Phil. 2, 27, 66:

aurum,

Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

libertas,

Hor. S. 1, 4, 5:

multam salutem dicere alicui,

to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

cum auro et argento multo,

Sall. J. 13, 6.—Of time:

Itaque multum diei processerat,

a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

ad multum diem,

till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

multo adhuc die,

when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

multo denique die,

when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

multa nocte,

late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

multo mane,

very early, id. Att. 5, 4, 1:

multa opinio, for multorum,

the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

velut multa pace,

as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

multus homo,

one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

video ego te, mulier, more multarum utier,

id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

tenuis L. Virginius unusque e multis,

Cic. Fin. 2, 20, 62:

unus de multis esse,

id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

potius inter multos prope singularis fuit,

id. Brut. 79, 274:

numerarer in multis,

among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

e multis una sit tibi,

no better than others, Ov. R. Am. 682:

multum est,

it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

ne multa: perquiritur a coactoribus,

Cic. Clu. 64, 181:

ne multis: Diogenes emitur,

id. ib. 16, 47:

quid multis moror?

Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

multa reluctari,

Verg. G. 4, 301:

gemens,

id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

deos testatus,

id. ib. 7, 593:

invehi,

Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

haud multa moratus,

Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

in multum velociores,

by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—

In partic.

Too much, overmuch, excessive:

supellex modica, non multa,

Nep. Att. 13, 5.—

In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

Cic. de Or. 2, 4, 17:

ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

id. ib. 2, 87, 358:

nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

id. N. D. 2, 46, 119.—

Frequent, frequently present:

in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

Sall. J. 96, 3:

multus in eo proelio Caesar fuit,

was in many places, Flor. 4, 2, 50:

hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

instare,

Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.

multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

salve multum, gnate mi,

Plaut. Trin. 5, 2, 56:

multum vale,

farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

hominem ineptum multum et odiosum mihi,

id. Men. 2, 2, 42:

opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

multum mecum municipales homines loquuntur,

often, id. Att. 8, 13, 2:

non multum ille quidem nec saepe dicebat,

id. Brut. 34, 128:

non multum confidere,

not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

sunt in venationibus,

often, frequently, id. ib. 4, 1:

in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

Cic. Brut. 48, 178:

multum fuisse cum aliquo,

to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

id. Fin. 5, 1, 3:

gratia valere,

to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

res multum et saepe quaesita,

Cic. Leg. 3, 15, 33:

longe omnes multumque superabit,

id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

multum et diu cogitans,

id. Div. 2, 1, 1:

diu multumque scriptitare,

id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

multum loquaces,

very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

mepti labores,

very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

multum robustior illo,

Juv. 19, 197:

majora,

Sil. 13, 708.— So with infra, post:

haud multum infra viam,

Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

haud multum post mortem ejus,

Tac. A. 5, 3:

ut multum,

at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—

multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).

With comparatives and verbs which imply comparison:

multo tanto carior,

Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

pauciores oratores,

Cic. de Or. 1, 3, 11:

facilius atque expeditius iter,

Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

Cic. Fin. 4, 18, 49:

multo ceteros anteibant,

Tac. H. 4, 13:

multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

Sall. J. 31, 28.—With malle:

multo mavolo,

Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

Cic. Att. 12, 21, 1.—

With sup. (rare but class.), by far, by much:

quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

simulacrum multo antiquissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

maxima pars,

id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

multo id bellum maximum fuit,

Liv. 1, 11, 5:

pars multo maxima,

id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

multo gratissima lux,

Hor. S. 1, 5, 39:

foedissimum,

Quint. 9, 4, 72:

optimum,

id. ib. 26:

pulcherrimum,

id. 1, 2, 24:

utilissima,

id. 2, 10, 1:

maxime,

Auct. Her. 4, 44, 58:

multo maxime miserabile,

Sall. C. 36, 4:

multo maxime ingenio validus,

id. J. 6, 1.—

With particles denoting a difference, far, greatly, very:

multo aliter,

Ter. And. prol. 4:

multo aliter ac sperabat,

far otherwise than, Nep. Ham. 2:

quod non multo secus fieret, si,

not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —

In specifications of time, before ante and post, long, much:

non multo ante urbem captam,

Cic. Div. 1, 45, 101:

non multo ante,

not long before, Nep. Eum. 3, 3:

multo ante,

Cic. Fam. 4, 1, 1:

non multo post, quam, etc.,

not long after, id. Att. 12, 49, 9:

haud multo ante solis occasum,

Liv. 5, 39, 2:

multo ante noctem,

id. 27, 42, 13.—

Very rarely with the positive for multum:

maligna multo,

very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—

Doubled, multo multoque, with comparatives:

multo multoque longior,

far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

multo multoque operosius est,

Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.

Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.

In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

ne plus minusve loqueretur,

Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

so. non longius abesse plus minus octo milibus,

Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

Mart. 8, 71, 4:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

Cic. Att. 7, 3, 7:

vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

and what is more, Liv. 9, 24, 8:

verbane plus an sententia valere debeat,

Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

apud me argumenta plus quam testes valent,

id. Rep. 1, 38, 59:

valet enim salus plus quam libido,

id. ib. 1, 40, 63.—

With a partitive gen.:

vultis pecuniae plus habere,

Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. Rep. 1, 4, 7; so,

plus virium,

id. Leg. 1, 2, 6:

plus hostium,

Liv. 2, 42:

plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

Hor. Ep. 1, 17, 51:

in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

plus ingenii,

id. ib. 1, 14, 22:

Albano non plus animi erat quam fidei,

as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—

With quam (some examples of which have already been given above):

non plus quam semel,

Cic. Off. 3, 15, 61:

confiteor eos... plus quam sicarios esse,

id. Phil. 2, 13, 31:

ne plus reddat quam acceperit,

id. Lael. 16, 58 et saep.:

non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

plus quam decem dies abesse,

id. Phil. 2, 13, 31:

nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

with more than, Liv. 38, 38, 8.—

Without quam:

HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

Liv. 24, 44:

plus milies audivi,

Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

plus quingentos colaphos infregit mihi,

Ter. Ad. 2, 1, 46:

ferre plus dimidiati mensis cibaria,

Cic. Tusc. 2, 16, 37:

non plus mille quingentos aeris,

id. Rep. 2, 22, 40:

paulo plus ducentos passus a castris,

Liv. 31, 34:

cum plus annum aeger fuisset,

id. 40, 2:

parte plus dimidia rem auctam,

id. 29, 25.—

With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

ex his alius alio plus habet virium,

Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

annos sexaginta natus es Aut plus eo,

or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

plus aequo,

Cic. Lael. 16, 58:

plus paulo,

Ter. Heaut. 2, 1, 8:

paulo plus,

Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

plus nimio,

overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

one man more, Liv. 2, 7, 2.—

In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

ager multo pluris est,

is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

quo pluris sint nostra oliveta,

id. Rep. 3, 9, 16:

pluris emere,

dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

vendere,

id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

aedificare,

Col. 1, 4, 7:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

Cic. Att. 12, 28, 2:

facio pluris omnium hominem neminem,

id. ib. 8, 2, 4:

facere aliquem pluris,

make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

pluris habere,

id. Phil. 6, 4, 10:

aestimare,

id. Par. 6, 2, 48:

ducere,

id. Att. 7, 3, 5:

putare,

id. Off. 3, 4, 18 et saep.—

Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—

Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—

Like magis, with an adj.:

plus formosus, for formosior,

Nemes. Ecl. 4, 72.—

In the plur.

Comparatively, more in number:

omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

Ter. Hec. 3, 1, 1:

ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

Cic. Rep. 2, 31, 55:

multo plura,

many more things, Quint. 3, 6, 28.—

In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

id. Imp. Pomp. 7, 19:

quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

Caes. B. G. 1, 18:

plura castella Pompeius tentaverat,

id. B. C. 3, 52:

summus dolor plures dies manere non potest,

Cic. Fin. 2, 28, 93:

pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

id. 8, 4, 27:

quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

Cic. Clu. 41, 115:

eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

without verba: quid ego plura dicam?

id. de Or. 1, 5, 18:

pluribus haec exsecutus sum,

Phaedr. 3, 10, 59;

also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5.—

Esp.: plures.

The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—

Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

quin prius Me ad plures penetravi?

Plaut. Trin. 2, 2, 14.—

The greater number, the majority:

plures nesciebant qua ex causa convenissent,

Vulg. Act. 19, 32.

Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

hujus sunt plurima simulacra,

Caes. B. G. 6, 17:

nos plurimis ignotissimi gentibus,

Cic. Rep. 1, 17, 26:

plurimae et maximae partes,

id. ib. 1, 4, 8:

plurimorum seculorum memoria,

id. ib. 3, 9, 14:

haec plurimis a me verbis dicta sunt,

id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

me plurima praeda onustum,

Plaut. Rud. 4, 2, 4:

sermo,

Quint. 2, 2, 5:

risus,

id. 6, 3, 85:

res,

id. 6, 1, 51:

exercitatio,

id. 8 prooem. §

28: mons,

very large, Verg. A. 1, 419:

cervix,

id. G. 3, 52:

Aetna,

Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

medio cum plurimus orbe Sol erat,

very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

coma plurima,

very thick, id. ib. 13, 844:

sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

oleaster plurimus,

Verg. G. 2, 183:

qua plurima mittitur ales,

Mart. 9, 56, 1:

plurima lecta rosa est,

Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

ut haberet quam plurimum,

as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

caput autem est, quam plurimum scribere,

id. de Or. 1, 33, 150:

ut in quoque oratore plurimum esset,

id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

Cic. Rep. 2, 22, 40:

auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

id. ib. 2, 9, 16:

si vero populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23; cf.:

qui apud me dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ut te plurimum diligam,

id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

hoc ego utor uno omnium plurimum,

id. Fam. 11, 16, 2:

quantum (al. quanto) plurimum possunt,

Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

plurimum quantum veritati nocuere,

Min. Fel. Oct. 22:

gratulor,

id. ib. 40:

(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

cum plurimum,

id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—

In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

artis,

Quint. 10, 5, 3:

auctoritatis et ponderis,

id. 9, 4, 91:

ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

id. 10, 3, 1:

virtutum,

id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—

In the gen. pretii:

plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

quem unum Alexander plurimi fecerat,

Nep. Eum. 2, 2:

ut quisque quod plurimi est possidet,

Cic. Par. 6, 2, 48.

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.

In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

multi fortissimi viri,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

rationes,

id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

multae et magnae contentiones,

many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

O multas et graves offensiones,

id. Att. 11, 7, 3:

multi et graves dolores,

id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

multi et varii timores,

Liv. 3, 16, 3:

multae bonaeque artes animi,

Sall. J. 28, 5:

multa et clara facinora,

Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

multi improbi,

Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

multi boni, docti, prudentes,

id. Fl. 4, 8:

multi nobiles,

id. Planc. 20, 50:

multa acerba habuit ille annus,

id. Sest. 27, 58; 66, 139:

multa infanda,

Liv. 28, 12, 5:

multa falsa,

id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

multa secunda proelia,

victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

multa libera capita,

freemen, id. 42, 41, 11:

multae liberae civitates,

republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

multos fortes viros,

id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

multi clari viri,

noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

multi primarii viri,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

multi clarissimi viri,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

multi amplissimi viri,

id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

multi honestissimi homines,

id. Fam. 15, 15, 3:

multi peritissimi homines,

id. Caecin. 24, 69:

multi summi homines,

id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

multi clarissimi et sapientissimi viri,

id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

in veteribus patronis multis,

Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

multa praeterea bella gravia,

id. Agr. 2, 33, 90:

multis suppliciis justis,

id. Cat. 1, 8, 20:

multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

id. Imp. Pomp. 2, 6:

plurima signa pulcherrima,

id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

virtutes animi multae et magnae,

Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

causas ille multas et graves habuit,

id. Clu. 30, 82;

and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

id. Cael. 5, 12:

prodigia multa, foeda,

Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

multi hominum,

Plin. 16, 25, 40, § 96:

multae silvestrium arborum,

id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

nimium multa,

Cic. Fam. 4, 14, 3:

nimis multa,

id. Fin. 2, 18, 57:

insulae non ita multae,

not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

parum multa scire,

too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

quam minime multa vestigia servitutis,

as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

minime multi remiges,

exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

multa prece prosequi,

id. C. 4, 5, 33:

multa victima,

Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

avis,

id. Am. 3, 5, 4:

tabella,

Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

exstructa mensa multa carne rancida,

Cic. Pis. 27, 67:

multo labore quaerere aliquid,

with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

cura,

Sall. J. 7, 4:

sol,

much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

Liv. 23, 30, 2:

multum sanguinem haurire,

Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

multam harenam mare evomit,

id. 4, 6, 8:

arbor,

id. 7, 4, 26:

silva,

id. 8, 10, 14:

multae vestis injectu opprimi,

Tac. A. 6, 50:

multa et lauta supellex,

Cic. Phil. 2, 27, 66:

aurum,

Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

libertas,

Hor. S. 1, 4, 5:

multam salutem dicere alicui,

to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

cum auro et argento multo,

Sall. J. 13, 6.—Of time:

Itaque multum diei processerat,

a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

ad multum diem,

till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

multo adhuc die,

when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

multo denique die,

when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

multa nocte,

late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

multo mane,

very early, id. Att. 5, 4, 1:

multa opinio, for multorum,

the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

velut multa pace,

as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

multus homo,

one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

video ego te, mulier, more multarum utier,

id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

tenuis L. Virginius unusque e multis,

Cic. Fin. 2, 20, 62:

unus de multis esse,

id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

potius inter multos prope singularis fuit,

id. Brut. 79, 274:

numerarer in multis,

among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

e multis una sit tibi,

no better than others, Ov. R. Am. 682:

multum est,

it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

ne multa: perquiritur a coactoribus,

Cic. Clu. 64, 181:

ne multis: Diogenes emitur,

id. ib. 16, 47:

quid multis moror?

Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

multa reluctari,

Verg. G. 4, 301:

gemens,

id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

deos testatus,

id. ib. 7, 593:

invehi,

Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

haud multa moratus,

Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

in multum velociores,

by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—

In partic.

Too much, overmuch, excessive:

supellex modica, non multa,

Nep. Att. 13, 5.—

In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

Cic. de Or. 2, 4, 17:

ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

id. ib. 2, 87, 358:

nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

id. N. D. 2, 46, 119.—

Frequent, frequently present:

in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

Sall. J. 96, 3:

multus in eo proelio Caesar fuit,

was in many places, Flor. 4, 2, 50:

hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

instare,

Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.

multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

salve multum, gnate mi,

Plaut. Trin. 5, 2, 56:

multum vale,

farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

hominem ineptum multum et odiosum mihi,

id. Men. 2, 2, 42:

opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

multum mecum municipales homines loquuntur,

often, id. Att. 8, 13, 2:

non multum ille quidem nec saepe dicebat,

id. Brut. 34, 128:

non multum confidere,

not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

sunt in venationibus,

often, frequently, id. ib. 4, 1:

in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

Cic. Brut. 48, 178:

multum fuisse cum aliquo,

to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

id. Fin. 5, 1, 3:

gratia valere,

to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

res multum et saepe quaesita,

Cic. Leg. 3, 15, 33:

longe omnes multumque superabit,

id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

multum et diu cogitans,

id. Div. 2, 1, 1:

diu multumque scriptitare,

id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

multum loquaces,

very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

mepti labores,

very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

multum robustior illo,

Juv. 19, 197:

majora,

Sil. 13, 708.— So with infra, post:

haud multum infra viam,

Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

haud multum post mortem ejus,

Tac. A. 5, 3:

ut multum,

at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—

multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).

With comparatives and verbs which imply comparison:

multo tanto carior,

Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

pauciores oratores,

Cic. de Or. 1, 3, 11:

facilius atque expeditius iter,

Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

Cic. Fin. 4, 18, 49:

multo ceteros anteibant,

Tac. H. 4, 13:

multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

Sall. J. 31, 28.—With malle:

multo mavolo,

Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

Cic. Att. 12, 21, 1.—

With sup. (rare but class.), by far, by much:

quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

simulacrum multo antiquissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

maxima pars,

id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

multo id bellum maximum fuit,

Liv. 1, 11, 5:

pars multo maxima,

id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

multo gratissima lux,

Hor. S. 1, 5, 39:

foedissimum,

Quint. 9, 4, 72:

optimum,

id. ib. 26:

pulcherrimum,

id. 1, 2, 24:

utilissima,

id. 2, 10, 1:

maxime,

Auct. Her. 4, 44, 58:

multo maxime miserabile,

Sall. C. 36, 4:

multo maxime ingenio validus,

id. J. 6, 1.—

With particles denoting a difference, far, greatly, very:

multo aliter,

Ter. And. prol. 4:

multo aliter ac sperabat,

far otherwise than, Nep. Ham. 2:

quod non multo secus fieret, si,

not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —

In specifications of time, before ante and post, long, much:

non multo ante urbem captam,

Cic. Div. 1, 45, 101:

non multo ante,

not long before, Nep. Eum. 3, 3:

multo ante,

Cic. Fam. 4, 1, 1:

non multo post, quam, etc.,

not long after, id. Att. 12, 49, 9:

haud multo ante solis occasum,

Liv. 5, 39, 2:

multo ante noctem,

id. 27, 42, 13.—

Very rarely with the positive for multum:

maligna multo,

very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—

Doubled, multo multoque, with comparatives:

multo multoque longior,

far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

multo multoque operosius est,

Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.

Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.

In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

ne plus minusve loqueretur,

Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

so. non longius abesse plus minus octo milibus,

Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

Mart. 8, 71, 4:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

Cic. Att. 7, 3, 7:

vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

and what is more, Liv. 9, 24, 8:

verbane plus an sententia valere debeat,

Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

apud me argumenta plus quam testes valent,

id. Rep. 1, 38, 59:

valet enim salus plus quam libido,

id. ib. 1, 40, 63.—

With a partitive gen.:

vultis pecuniae plus habere,

Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. Rep. 1, 4, 7; so,

plus virium,

id. Leg. 1, 2, 6:

plus hostium,

Liv. 2, 42:

plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

Hor. Ep. 1, 17, 51:

in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

plus ingenii,

id. ib. 1, 14, 22:

Albano non plus animi erat quam fidei,

as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—

With quam (some examples of which have already been given above):

non plus quam semel,

Cic. Off. 3, 15, 61:

confiteor eos... plus quam sicarios esse,

id. Phil. 2, 13, 31:

ne plus reddat quam acceperit,

id. Lael. 16, 58 et saep.:

non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

plus quam decem dies abesse,

id. Phil. 2, 13, 31:

nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

with more than, Liv. 38, 38, 8.—

Without quam:

HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

Liv. 24, 44:

plus milies audivi,

Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

plus quingentos colaphos infregit mihi,

Ter. Ad. 2, 1, 46:

ferre plus dimidiati mensis cibaria,

Cic. Tusc. 2, 16, 37:

non plus mille quingentos aeris,

id. Rep. 2, 22, 40:

paulo plus ducentos passus a castris,

Liv. 31, 34:

cum plus annum aeger fuisset,

id. 40, 2:

parte plus dimidia rem auctam,

id. 29, 25.—

With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

ex his alius alio plus habet virium,

Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

annos sexaginta natus es Aut plus eo,

or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

plus aequo,

Cic. Lael. 16, 58:

plus paulo,

Ter. Heaut. 2, 1, 8:

paulo plus,

Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

plus nimio,

overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

one man more, Liv. 2, 7, 2.—

In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

ager multo pluris est,

is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

quo pluris sint nostra oliveta,

id. Rep. 3, 9, 16:

pluris emere,

dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

vendere,

id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

aedificare,

Col. 1, 4, 7:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

Cic. Att. 12, 28, 2:

facio pluris omnium hominem neminem,

id. ib. 8, 2, 4:

facere aliquem pluris,

make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

pluris habere,

id. Phil. 6, 4, 10:

aestimare,

id. Par. 6, 2, 48:

ducere,

id. Att. 7, 3, 5:

putare,

id. Off. 3, 4, 18 et saep.—

Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—

Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—

Like magis, with an adj.:

plus formosus, for formosior,

Nemes. Ecl. 4, 72.—

In the plur.

Comparatively, more in number:

omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

Ter. Hec. 3, 1, 1:

ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

Cic. Rep. 2, 31, 55:

multo plura,

many more things, Quint. 3, 6, 28.—

In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

id. Imp. Pomp. 7, 19:

quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

Caes. B. G. 1, 18:

plura castella Pompeius tentaverat,

id. B. C. 3, 52:

summus dolor plures dies manere non potest,

Cic. Fin. 2, 28, 93:

pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

id. 8, 4, 27:

quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

Cic. Clu. 41, 115:

eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

without verba: quid ego plura dicam?

id. de Or. 1, 5, 18:

pluribus haec exsecutus sum,

Phaedr. 3, 10, 59;

also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5.—

Esp.: plures.

The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—

Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

quin prius Me ad plures penetravi?

Plaut. Trin. 2, 2, 14.—

The greater number, the majority:

plures nesciebant qua ex causa convenissent,

Vulg. Act. 19, 32.

Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

hujus sunt plurima simulacra,

Caes. B. G. 6, 17:

nos plurimis ignotissimi gentibus,

Cic. Rep. 1, 17, 26:

plurimae et maximae partes,

id. ib. 1, 4, 8:

plurimorum seculorum memoria,

id. ib. 3, 9, 14:

haec plurimis a me verbis dicta sunt,

id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

me plurima praeda onustum,

Plaut. Rud. 4, 2, 4:

sermo,

Quint. 2, 2, 5:

risus,

id. 6, 3, 85:

res,

id. 6, 1, 51:

exercitatio,

id. 8 prooem. §

28: mons,

very large, Verg. A. 1, 419:

cervix,

id. G. 3, 52:

Aetna,

Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

medio cum plurimus orbe Sol erat,

very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

coma plurima,

very thick, id. ib. 13, 844:

sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

oleaster plurimus,

Verg. G. 2, 183:

qua plurima mittitur ales,

Mart. 9, 56, 1:

plurima lecta rosa est,

Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

ut haberet quam plurimum,

as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

caput autem est, quam plurimum scribere,

id. de Or. 1, 33, 150:

ut in quoque oratore plurimum esset,

id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

Cic. Rep. 2, 22, 40:

auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

id. ib. 2, 9, 16:

si vero populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23; cf.:

qui apud me dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ut te plurimum diligam,

id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

hoc ego utor uno omnium plurimum,

id. Fam. 11, 16, 2:

quantum (al. quanto) plurimum possunt,

Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

plurimum quantum veritati nocuere,

Min. Fel. Oct. 22:

gratulor,

id. ib. 40:

(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

cum plurimum,

id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—

In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

artis,

Quint. 10, 5, 3:

auctoritatis et ponderis,

id. 9, 4, 91:

ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

id. 10, 3, 1:

virtutum,

id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—