-
1 refert
rēfert (or separately rē fert), tŭlit, ferre, v. n. and impers. (plur. rarely personal; v. II. infra) [res - fero; the ancients regarded rē in this word as derived from res; cf. Fest. s. v. refert, p. 282 Müll.]; prop., it follows from or in view of a thing, i. q. ex re est; hence, it is for one ' s interest or advantage, it profits; or, in gen., it befits, matters, imports, concerns, it is of importance or consequence (syn.: juvat, conducit, attinet; freq. and class.); constr.,I.In all periods and in all kinds of composition, refert hoc ( id, illud, etc., a subj.-clause) meā ( tuā, etc., qs. fert re meā, tuā, etc.; cf. Prisc. p. 1077 P.) magni ( pluris, quanti, etc., nihil, quid?), or absol.(α).Hoc meā refert, etc. (in Cic. very rare;(β).whereas interest meā occurs very freq.): tua istuc refert maxime,
Plaut. Trin. 2, 2, 38:tua istuc refert, si curaveris,
id. Am. 2, 2, 109:id mea minime refert,
Ter. Ad. 5, 4, 27:quod refert tua,
Plaut. Pers. 4, 3, 50:nihilo pol pluris tua hoc, quam quanti illud refert meā,
id. Rud. 4, 3, 27:meā quidem istuc nihil refert,
id. Pers. 4, 3, 68:id tuā refert nihil, utrum illae fecerint,
Ter. Hec. 4, 3, 12:tuā quod nihil refert, ne Cures,
Plaut. Stich. 2, 1, 48:tuā quod nihil refert, percontari desinas,
Ter. Hec. 5, 3, 12:non ascripsi id, quod tuā nihil referebat,
Cic. Fam. 5, 20, 5:quid id meā refert?
Plaut. Curc. 3, 25; 4, 2, 44; id. Merc. 2, 3, 117:quid id refert tuā?
id. Curc. 3, 88; id. Rud. 1, 2, 88; Ter. Phorm. 4, 5, 11.—With subj.-clause:quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient?
Plaut. Rud. 3, 4, 41.—Hoc refert, etc.:(γ).quomodo habeas, illud refert, jurene an injuriā,
Plaut. Rud. 4, 4, 25:ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit,
Liv. 9, 9:illud permagni referre arbitror, Ut ne scientem sentiat te id sibi dare,
Ter. Heaut. 3, 1, 58:primum illud parvi refert, nos publicanis amissis vectigalia postea victoria reciperare,
Cic. Imp. Pomp. 7, 18:magni quod refert,
Lucr. 2, 760:at quibus servis? refert enim magno opere id ipsum,
Cic. Cael. 23, 57: quanti id refert? Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1. — With subject-clause:parvi retulit Non suscepisse,
Ter. Phorm. 4, 3, 41; cf.:parvi refert abs te ipso jus dici aequabiliter, nisi, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 7:quanti refert, te nec recte dicere, qui nihili faciat?
Plaut. Ps. 4, 6, 23:meminero, sed quid meminisse id refert?
id. Mil. 3, 1, 214:quid mihi refert Chrysalo esse nomen, nisi, etc.,
id. Bacch. 4, 4, 53:quid te igitur rettulit Beneficum esse oratione, si, etc.,
id. Ep. 1, 2, 13:neque refert videre, quid dicendum sit, nisi, etc.,
Cic. Brut. 29, 110:neque enim numero comprehendere refert,
nor indeed is it necessary, need we, Verg. G. 2, 104: nec dicaris aliquid, quod referret scire, reticuisse, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2.—With [p. 1546] inf. pass.:jam nec mutari pabula refert,
Verg. G. 3, 548; cf.:plures e familiā cognosci referre arbitror,
Suet. Ner. 1. — With a rel. subj.-clause (so most freq. in the class. per.):ipsi animi magni refert quali in corpore locati sint,
Cic. Tusc. 1, 33, 80: magni refert, hic quid velit, Caes. ap. Cic. Att. 14, 1, 2:cum ego ista omnia bona dixero, tantum refert, quam magna dicam,
Cic. Fin. 5, 30, 90:quasi vero referat quam id saepe fiat,
id. Div. 2, 29, 62:quid refert, quā me ratione cogatis?
id. Lael. 8, 26:quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum?
id. Phil. 2, 12, 29:quid refert, tanto post ad judices deferantur, an omnino non deferantur?
id. Fl. 9, 21:quae (aves) pascantur nec ne, quid refert?
id. Div. 2, 34, 72:tuo vitio rerumne labores, Nil referre putas?
Hor. S. 1, 2, 77:cum referre negas, quali sit quisque parente Natus,
id. ib. 1, 6, 7 et saep.:quod tu istis lacrimis te probare postulas, Non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,
Plaut. Ps. 1, 1, 100; cf.:tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus,
Col. 3, 9, 7. —Refert, etc.: Do. Hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinent, Et tuā refert, Plaut. Pers. 4, 3, 28: Ep. Tua pol refert enim? Ge. Si quidem meā refert, operā utere, id. Stich. 4, 2, 36:* (δ).quid tuā refert, qui cum istac venerit?
id. Merc. 5, 2, 65:non plus suā referre, quam si, etc.,
Cic. Quint. 5, 19:quos, cum nihil refert, pudet,
Plaut. Ep. 2, 1, 1:cum nihilo pluris referet, quam si, etc.,
id. Bacch. 3, 4, 20:nego et negando si quid refert, ravio,
id. Poen. 3, 5, 33:si servus est, numquid refert?
id. Ps. 2, 4, 28:quid refert, si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur?
Cic. N. D. 1, 28, 79 et saep. —Entirely absol.:II.bona Sejani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret,
as though it mattered, as if there were any difference, Tac. A. 6, 2.—Analogous to attinet, conducit, and interest; it is of importance; it belongs, relates, concerns, etc.; constr., refert hoc, id, etc. (once referunt haec), ad aliquem, alicui, alicujus, etc. (mostly ante-class. and post-Aug.; but, with alicujus, once in Sall. and once in Liv.): quam ad rem istuc refert? Plaut Ep. 2, 2, 91; cf.:quid id ad me aut ad meam rem refert,
id. Pers. 4, 3, 44:refert etiam ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat,
Varr. R. R. 1, 16 fin. — In plur.:te ex puellā prius percontari volo, Quae ad rem referunt,
Plaut. Pers. 4, 4, 44:quoi rei id te assimulare rettulit?
id. Truc. 2, 4, 40:dic, quid referat intra Naturae fines viventi, jugera centum an Mille aret?
Hor. S. 1, 1, 49:quin et verba Flavii vulgabantur, non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet,
Tac. A. 15, 65:faciundum aliquid, quod illorum magis quam suā retulisse videretur,
Sall. J.111, 1:praefatus... et ipsorum referre, si quos suspectos status praesens rerum faceret,
Liv. 34, 27, 6:quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur,
Quint. 12, 8, 2:neque refert cujusquam, Punicas Romanasve acies laetius extuleris,
Tac. A. 4, 33:ipsius certe ducis hoc referre videtur,
Juv. 16, 58:plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas,
Quint. 9, 4, 44:tu nihil referre iniquitatis existimas, exigas, quod deberi non oportuerit, an constituas, ut debeatur?
Plin. Pan. 40 fin.:quem insignire exempli nonnihil, non insignire humanitatis plurimum refert,
id. Ep. 8, 22, 4:nec minimo sane discrimine refert, Quo gestu lepores et quo gallina secetur,
Juv. 5, 123. — Rarely with a subst. as subj.:adeo magni refert studium atque voluptas, et quibus in rebus consuerint esse operati homines,
Lucr. 4, 984:adeo incessus in gravida refert,
Plin. 7, 6, 5, § 42:longitudo in his refert, non crassitudo,
id. 18, 31, 74, § 317:multum tamen in iis refert et locorum natura,
id. 11, 51, 112, § 267:plurimum refert soli cujusque ratio,
id. 18, 21, 50, § 187. -
2 refert
rēfert, rētulit, rēferre, v. n. u. impers. (aus der Zusammenschreibung, nicht Zusammensetzung, von rēs und fert entstanden und verwandt mit der Redensart ex re est, daher, wie συμφέρει, conducit =) es ist zuträglich von seiten des Interesses (res), es liegt daran, ist daran gelegen, es dient, verschlägt usw., wobei die Person oder Sache, der an etwas gelegen ist, in der Regel durch meā, tuā, nostrā, vestrā, cuiā, selten durch ad m. Akk. od. durch bl. Acc. od. durch den Genet., das, woran gelegen ist, in der Regel durch das Neutrum eines Pronomens, wie id, illud, quid, od. durch einen Subjektsatz od. durch ein bestimmtes Substantiv im Nominativ, endlich wieviel? daran gelegen ist, durch Advv. od. einen Genet. pretii ausgedrückt wird, a) hoc meā refert: quid id meā refert? Plaut.: quid id refert tuā? Plaut.: tuā istuc refert maxime, Plaut.: id meā minime refert, Ter.: non ascripsi id, quod tuā nihil referebat, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tuā refert nil, utrum illaec fecerint, quando haec aberit, Ter.: quid meā refert, hae Athenis nataene an Thebis sient? Plaut. – b) bl. meā refert: Do. hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinet et tuā refert, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz, quid tuā refert, quicum istuc venerit? Plaut.: non plus suā referre, quam si etc., Cic. – c) bl. hoc refert: quid retulit? Ter.: a quibus servis? refert enim magno opere id ipsum, Cic. – m. Acc. u. Infin., mit vorhergehendem allg. Pronomen, primum illud parvi refert nos publicanis amissis vectigalia postea victoriā recuperare, Cic.: m. Infin. ohne vorherg. allg. Pronomen, meminero, sed quid meminisse id refert? Plaut.: neque refert videre, quid dicendum sit, nisi etc., Cic.: parvi retulit non suscepisse, Ter.: mit Infin. Pass., iam nec mutari pabula refert, Verg.: parvi refert abs te ipso ius dici aequabiliter, nisi etc., Cic. – mit ut u. Konj. als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, illud permagni referre arbitror, ut ne scientem sentiat te id sibi dare, Ter. heaut. 467: ohne vorherg. allg. Pronomen, tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus, Colum. 3, 9, 7. – m. Fragesätzen als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit, Liv. – ohne vorherg. allg. Pronomen, quid enim refert, quā me ratione cogatis? Cic.: ipsi enim animi magni refert, quali in corpore locati sint, Cic.: referre arbitrabatur, cuiusmodi victoria esset futura, Auct. b. Afr.: nec minimo sane discrimine refert, quo gestu lepores et quo gallina secetur, Iuven.: quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum? Cic.: utrum sit aureum poculum an crystallinum an murreum an Tiburtinus calix an manus concava, nihil refert, Sen.: quia parvulum referret, an idem displiceret, quibus non idem placuisset, Plin. ep.: quae (aves) pascantur necne, quid refert? Cic. – d) refert m. einem bestimmten Substantiv als Subjekt, usque adeo magni refert studium atque voluptas, Lucr. 4, 981 (984): multum tamen in iis refert et locorum natura, Plin. 11, 267; u. so Plin. 7, 42; 18, 187 u. 317: nolim te ignorare unius syllabae discrimen quantum referat, Front. ep. ad M. Caes. 4, 3. p. 64, 11 sq. N. – e) refert m. Ang. der Pers. od. Sache, hinsichtlich deren etwas von Wichtigkeit ist, α) durch ad m. Akk.: quam ad rem istuc refert? Plaut.: te ex puella prius percontari volo, quae ad rem referunt, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quid id ad me aut ad meam rem refert, Persae quid rerum gerant? Plaut.: refert enim ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat, Varro. – β) durch Dat., gew. m. folg. Infin. usw. als Subjekt: quoi rei id te assimulare retulit? Plaut.: dic, quid referat intra naturae fines viventi, iugera centum an mille aret? Hor.: non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet, Tac. – γ) durch Genet.: faciendum aliquid, quod illorum magis, quam suā retulisse videretur, Sall. Iug. 111, 1. – gew. mit folg. Infin. od. mit folg. ut u. Konj. od. mit folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quem non insignire humanitatis plurimum refert, Plin. ep. 8, 22, 4: ipsius ducis hoc referre videtur, ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem, Iuven. 16, 58 sq.: quorum (neglegentium) nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint. 12, 8, 2: plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas Quint. 9, 4, 44: neque refert cuiusquam Punicas Romanasve acies laetius extuleris, Tac. ann. 4, 33. – f) ganz absol.: bona Seiani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret, als ob das etwas ausmachte, Tac. ann. 6, 2.
-
3 refert
rēfert, rētulit, rēferre, v. n. u. impers. (aus der Zusammenschreibung, nicht Zusammensetzung, von rēs und fert entstanden und verwandt mit der Redensart ex re est, daher, wie συμφέρει, conducit =) es ist zuträglich von seiten des Interesses (res), es liegt daran, ist daran gelegen, es dient, verschlägt usw., wobei die Person oder Sache, der an etwas gelegen ist, in der Regel durch meā, tuā, nostrā, vestrā, cuiā, selten durch ad m. Akk. od. durch bl. Acc. od. durch den Genet., das, woran gelegen ist, in der Regel durch das Neutrum eines Pronomens, wie id, illud, quid, od. durch einen Subjektsatz od. durch ein bestimmtes Substantiv im Nominativ, endlich wieviel? daran gelegen ist, durch Advv. od. einen Genet. pretii ausgedrückt wird, a) hoc meā refert: quid id meā refert? Plaut.: quid id refert tuā? Plaut.: tuā istuc refert maxime, Plaut.: id meā minime refert, Ter.: non ascripsi id, quod tuā nihil referebat, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tuā refert nil, utrum illaec fecerint, quando haec aberit, Ter.: quid meā refert, hae Athenis nataene an Thebis sient? Plaut. – b) bl. meā refert: Do. hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinet et tuā refert, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz, quid tuā refert, quicum istuc venerit? Plaut.: non plus suā referre, quam si etc., Cic. – c) bl. hoc refert: quid retulit? Ter.: a quibus servis? refert enim magno opere id————ipsum, Cic. – m. Acc. u. Infin., mit vorhergehendem allg. Pronomen, primum illud parvi refert nos publicanis amissis vectigalia postea victoriā recuperare, Cic.: m. Infin. ohne vorherg. allg. Pronomen, meminero, sed quid meminisse id refert? Plaut.: neque refert videre, quid dicendum sit, nisi etc., Cic.: parvi retulit non suscepisse, Ter.: mit Infin. Pass., iam nec mutari pabula refert, Verg.: parvi refert abs te ipso ius dici aequabiliter, nisi etc., Cic. – mit ut u. Konj. als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, illud permagni referre arbitror, ut ne scientem sentiat te id sibi dare, Ter. heaut. 467: ohne vorherg. allg. Pronomen, tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus, Colum. 3, 9, 7. – m. Fragesätzen als Subjekt, m. vorherg. allg. Pronomen, ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit, Liv. – ohne vorherg. allg. Pronomen, quid enim refert, quā me ratione cogatis? Cic.: ipsi enim animi magni refert, quali in corpore locati sint, Cic.: referre arbitrabatur, cuiusmodi victoria esset futura, Auct. b. Afr.: nec minimo sane discrimine refert, quo gestu lepores et quo gallina secetur, Iuven.: quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum? Cic.: utrum sit aureum poculum an crystallinum an murreum an Tiburtinus calix an manus concava, nihil refert, Sen.: quia parvulum referret, an idem displiceret, quibus non idem placuisset, Plin. ep.:————quae (aves) pascantur necne, quid refert? Cic. – d) refert m. einem bestimmten Substantiv als Subjekt, usque adeo magni refert studium atque voluptas, Lucr. 4, 981 (984): multum tamen in iis refert et locorum natura, Plin. 11, 267; u. so Plin. 7, 42; 18, 187 u. 317: nolim te ignorare unius syllabae discrimen quantum referat, Front. ep. ad M. Caes. 4, 3. p. 64, 11 sq. N. – e) refert m. Ang. der Pers. od. Sache, hinsichtlich deren etwas von Wichtigkeit ist, α) durch ad m. Akk.: quam ad rem istuc refert? Plaut.: te ex puella prius percontari volo, quae ad rem referunt, Plaut. – m. folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quid id ad me aut ad meam rem refert, Persae quid rerum gerant? Plaut.: refert enim ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat, Varro. – β) durch Dat., gew. m. folg. Infin. usw. als Subjekt: quoi rei id te assimulare retulit? Plaut.: dic, quid referat intra naturae fines viventi, iugera centum an mille aret? Hor.: non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet, Tac. – γ) durch Genet.: faciendum aliquid, quod illorum magis, quam suā retulisse videretur, Sall. Iug. 111, 1. – gew. mit folg. Infin. od. mit folg. ut u. Konj. od. mit folg. indir. Fragesatz als Subjekt, quem non insignire humanitatis plurimum refert, Plin. ep. 8, 22, 4: ipsius ducis hoc referre videtur, ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem, Iuven. 16, 58 sq.: quorum (neglegen-————tium) nihil refert, ubi litium cardo vertatur, Quint. 12, 8, 2: plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas Quint. 9, 4, 44: neque refert cuiusquam Punicas Romanasve acies laetius extuleris, Tac. ann. 4, 33. – f) ganz absol.: bona Seiani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret, als ob das etwas ausmachte, Tac. ann. 6, 2. -
4 refert
rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser. - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause). - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela? - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas. - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas. - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur. - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si... - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de. - rēfert = interest. - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous.... - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt. - refert tuā: il est de ton intérêt. - refert nostrā: il y va de notre intérêt. - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que. - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que. - multum refert: il importe beaucoup. - plurimum refert: il importe plus. - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition. - refert + gén. (nom de personne): - refert ducis: il importe au chef. - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens. - refert ad + acc. (nom de chose): - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire. - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité. - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage. - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.* * *rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser. - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause). - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela? - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas. - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas. - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur. - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si... - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de. - rēfert = interest. - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous.... - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt. - refert tuā: il est de ton intérêt. - refert nostrā: il y va de notre intérêt. - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que. - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que. - multum refert: il importe beaucoup. - plurimum refert: il importe plus. - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition. - refert + gén. (nom de personne): - refert ducis: il importe au chef. - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens. - refert ad + acc. (nom de chose): - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire. - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité. - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage. - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.* * *Refert, prima prod. Impersonale. Sallust. Quod illorum magis, quam sua refert. Qui est plus au prouffit d'eulx, que au sien, Qui les touche de plus pres que, etc.\Cum genitiuis pretii frequentissime construitur, Magni, parui, Ipsi animi, magni refert quali in corpore locati sint. Cic. Il y a grande tare, Il y a bien grande difference.\Parui refert abs te ius dici diligenter, nisi, etc. Cic. Cela ne sert pas beaucoup qu'il soit ainsi faict, si, etc. Il n'y a pas grand interest, si, etc.\Cum ablatiuis his, Mea, tua, sua, nostra, vestra, Plautus, Quid id refert mea? Qu'ay je à faire de cela? Qu'en ay je à faire?\Tua istuc refert, si curaueris. Plaut. C'est ton prouffit si, etc.\Ad te attinent, et tua refert. Plaut. Tu y as interest, Tu y peuls avoir gaing ou perte.\Id tua refert nihil, vtrum illae fecerint. Terent. Tu n'has que faire, si elles l'ont faict ou non, Cela ne te touche en rien.\Mihi quidem aetas acta ferme est: tua istuc refert maxime. Cic. C'est à toy principalement à faire, Cela t'affiert.\Aliquando his aduerbiis iungitur Multum, plus, plurimum, parum, paulum, pauxillum, nihil, aliquid, et similibus. Plurimum refert in quae cuiusque virtus tempora inciderit. Plin. Il y a bien à dire, Il y a grande difference.\Tantum refert quam magna dicam. Cic. Voila l'avantage qui y est.\Refert, cum infinitiuo. Cic. Neque refert videre quid dicendum sit, nisi, etc. Il ne sert de rien de veoir, etc.\Quid retulit? Terent. Dequoy m'a il servi, ou prouffité?\Quibus seruis? refert enim magnopere idipsum. Cic. Cela sert beaucoup à l'affaire, Cela y fait beaucoup.\Quibus exemplis, nisi fallor, manifestum est, patriam, solumque referre, non vuam. Plin. Que la situation et la terre fait beaucoup, et est tout le principal.\Infinitum refert lunaris ratio. Plin. On ne scauroit estimer combien la consideration et disposition de la lune y sert.\Refert quod genus vineae sit. Varro. Le principal est de scavoir, Il fait beaucoup de regarder, etc.\Fac in puero referre ex qua affectione caeli primum spiritum duxerit. Cic. Prens le cas que cela face beaucoup.\Aues pascantur, necne, quid refert? Cic. Qu'en a on à faire?\Non multum refert an villatici corporibus graues, et parum veloces sint. Colum. Il n'en chault pas beaucoup, Cela ne fait pas beaucoup, etc.\Nihil refert. Plaut. C'est tout un.\Sed refert quomodo adhibeatur. Cic. Cela sert beaucoup de scavoir comment, Il fault bien regarder.\Nec terrae tantum natura circa has refert. Plin. Il n'est pas seulement question, ou Il ne suffit point seulement de la nature, etc. La nature de la terre ne sert pas seulement.\Eo magis refert me mihi atque nobis timere. Sallust. Il est d'autant plus de necessité, ou necessaire, etc. -
5 re fert
rēfert (or separately rē fert), tŭlit, ferre, v. n. and impers. (plur. rarely personal; v. II. infra) [res - fero; the ancients regarded rē in this word as derived from res; cf. Fest. s. v. refert, p. 282 Müll.]; prop., it follows from or in view of a thing, i. q. ex re est; hence, it is for one ' s interest or advantage, it profits; or, in gen., it befits, matters, imports, concerns, it is of importance or consequence (syn.: juvat, conducit, attinet; freq. and class.); constr.,I.In all periods and in all kinds of composition, refert hoc ( id, illud, etc., a subj.-clause) meā ( tuā, etc., qs. fert re meā, tuā, etc.; cf. Prisc. p. 1077 P.) magni ( pluris, quanti, etc., nihil, quid?), or absol.(α).Hoc meā refert, etc. (in Cic. very rare;(β).whereas interest meā occurs very freq.): tua istuc refert maxime,
Plaut. Trin. 2, 2, 38:tua istuc refert, si curaveris,
id. Am. 2, 2, 109:id mea minime refert,
Ter. Ad. 5, 4, 27:quod refert tua,
Plaut. Pers. 4, 3, 50:nihilo pol pluris tua hoc, quam quanti illud refert meā,
id. Rud. 4, 3, 27:meā quidem istuc nihil refert,
id. Pers. 4, 3, 68:id tuā refert nihil, utrum illae fecerint,
Ter. Hec. 4, 3, 12:tuā quod nihil refert, ne Cures,
Plaut. Stich. 2, 1, 48:tuā quod nihil refert, percontari desinas,
Ter. Hec. 5, 3, 12:non ascripsi id, quod tuā nihil referebat,
Cic. Fam. 5, 20, 5:quid id meā refert?
Plaut. Curc. 3, 25; 4, 2, 44; id. Merc. 2, 3, 117:quid id refert tuā?
id. Curc. 3, 88; id. Rud. 1, 2, 88; Ter. Phorm. 4, 5, 11.—With subj.-clause:quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient?
Plaut. Rud. 3, 4, 41.—Hoc refert, etc.:(γ).quomodo habeas, illud refert, jurene an injuriā,
Plaut. Rud. 4, 4, 25:ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit,
Liv. 9, 9:illud permagni referre arbitror, Ut ne scientem sentiat te id sibi dare,
Ter. Heaut. 3, 1, 58:primum illud parvi refert, nos publicanis amissis vectigalia postea victoria reciperare,
Cic. Imp. Pomp. 7, 18:magni quod refert,
Lucr. 2, 760:at quibus servis? refert enim magno opere id ipsum,
Cic. Cael. 23, 57: quanti id refert? Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1. — With subject-clause:parvi retulit Non suscepisse,
Ter. Phorm. 4, 3, 41; cf.:parvi refert abs te ipso jus dici aequabiliter, nisi, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 7:quanti refert, te nec recte dicere, qui nihili faciat?
Plaut. Ps. 4, 6, 23:meminero, sed quid meminisse id refert?
id. Mil. 3, 1, 214:quid mihi refert Chrysalo esse nomen, nisi, etc.,
id. Bacch. 4, 4, 53:quid te igitur rettulit Beneficum esse oratione, si, etc.,
id. Ep. 1, 2, 13:neque refert videre, quid dicendum sit, nisi, etc.,
Cic. Brut. 29, 110:neque enim numero comprehendere refert,
nor indeed is it necessary, need we, Verg. G. 2, 104: nec dicaris aliquid, quod referret scire, reticuisse, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2.—With [p. 1546] inf. pass.:jam nec mutari pabula refert,
Verg. G. 3, 548; cf.:plures e familiā cognosci referre arbitror,
Suet. Ner. 1. — With a rel. subj.-clause (so most freq. in the class. per.):ipsi animi magni refert quali in corpore locati sint,
Cic. Tusc. 1, 33, 80: magni refert, hic quid velit, Caes. ap. Cic. Att. 14, 1, 2:cum ego ista omnia bona dixero, tantum refert, quam magna dicam,
Cic. Fin. 5, 30, 90:quasi vero referat quam id saepe fiat,
id. Div. 2, 29, 62:quid refert, quā me ratione cogatis?
id. Lael. 8, 26:quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam factum?
id. Phil. 2, 12, 29:quid refert, tanto post ad judices deferantur, an omnino non deferantur?
id. Fl. 9, 21:quae (aves) pascantur nec ne, quid refert?
id. Div. 2, 34, 72:tuo vitio rerumne labores, Nil referre putas?
Hor. S. 1, 2, 77:cum referre negas, quali sit quisque parente Natus,
id. ib. 1, 6, 7 et saep.:quod tu istis lacrimis te probare postulas, Non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,
Plaut. Ps. 1, 1, 100; cf.:tantum retulerit, ut in transferendis seminibus similem statum caeli locique observemus,
Col. 3, 9, 7. —Refert, etc.: Do. Hae (tabellae) quid ad me? To. Immo ad te attinent, Et tuā refert, Plaut. Pers. 4, 3, 28: Ep. Tua pol refert enim? Ge. Si quidem meā refert, operā utere, id. Stich. 4, 2, 36:* (δ).quid tuā refert, qui cum istac venerit?
id. Merc. 5, 2, 65:non plus suā referre, quam si, etc.,
Cic. Quint. 5, 19:quos, cum nihil refert, pudet,
Plaut. Ep. 2, 1, 1:cum nihilo pluris referet, quam si, etc.,
id. Bacch. 3, 4, 20:nego et negando si quid refert, ravio,
id. Poen. 3, 5, 33:si servus est, numquid refert?
id. Ps. 2, 4, 28:quid refert, si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur?
Cic. N. D. 1, 28, 79 et saep. —Entirely absol.:II.bona Sejani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur, tamquam referret,
as though it mattered, as if there were any difference, Tac. A. 6, 2.—Analogous to attinet, conducit, and interest; it is of importance; it belongs, relates, concerns, etc.; constr., refert hoc, id, etc. (once referunt haec), ad aliquem, alicui, alicujus, etc. (mostly ante-class. and post-Aug.; but, with alicujus, once in Sall. and once in Liv.): quam ad rem istuc refert? Plaut Ep. 2, 2, 91; cf.:quid id ad me aut ad meam rem refert,
id. Pers. 4, 3, 44:refert etiam ad fructus, quemadmodum vicinus in confinio consitum agrum habeat,
Varr. R. R. 1, 16 fin. — In plur.:te ex puellā prius percontari volo, Quae ad rem referunt,
Plaut. Pers. 4, 4, 44:quoi rei id te assimulare rettulit?
id. Truc. 2, 4, 40:dic, quid referat intra Naturae fines viventi, jugera centum an Mille aret?
Hor. S. 1, 1, 49:quin et verba Flavii vulgabantur, non referre dedecori, si citharoedus demoveretur et tragoedus succederet,
Tac. A. 15, 65:faciundum aliquid, quod illorum magis quam suā retulisse videretur,
Sall. J.111, 1:praefatus... et ipsorum referre, si quos suspectos status praesens rerum faceret,
Liv. 34, 27, 6:quorum nihil refert, ubi litium cardo vertatur,
Quint. 12, 8, 2:neque refert cujusquam, Punicas Romanasve acies laetius extuleris,
Tac. A. 4, 33:ipsius certe ducis hoc referre videtur,
Juv. 16, 58:plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas,
Quint. 9, 4, 44:tu nihil referre iniquitatis existimas, exigas, quod deberi non oportuerit, an constituas, ut debeatur?
Plin. Pan. 40 fin.:quem insignire exempli nonnihil, non insignire humanitatis plurimum refert,
id. Ep. 8, 22, 4:nec minimo sane discrimine refert, Quo gestu lepores et quo gallina secetur,
Juv. 5, 123. — Rarely with a subst. as subj.:adeo magni refert studium atque voluptas, et quibus in rebus consuerint esse operati homines,
Lucr. 4, 984:adeo incessus in gravida refert,
Plin. 7, 6, 5, § 42:longitudo in his refert, non crassitudo,
id. 18, 31, 74, § 317:multum tamen in iis refert et locorum natura,
id. 11, 51, 112, § 267:plurimum refert soli cujusque ratio,
id. 18, 21, 50, § 187. -
6 parvus
parvus, a, um (aus *parvom, neutr. = παῦρον), Compar. minor, neutr. minus, Genet. ōris, Superl. minimus, a, um, klein, I) eig.: A) der räumlichen Ausdehnung nach (Ggstz. magnus, amplus), capra (Ggstz. capra ampla), Varro: pisciculi, Cic.: filius, Cic.: puella (Ggstz. puella longissima), Ov.: corpus, Hor.: navicula, Cic.: herba, Plin.: flumen, Mela: insula, Liv.: oppidum, Mela: libellus, Cic. fr.: locus, Cic. – calceus minor, Hor.: serrulae manubriatae minores maioresque ad mensuram cubiti, Pallad.: Hibernia dimidio minor quam Britannia, Caes.: naves, quarum minor nulla erat duum milium amphorûm, Lentul. in Cic. ep.: minor frontem, verstümmelt an usw., Sil.: bildl., capitis minor = capite deminutus, ein bürgerlich Toter, Hor. – minima res, Cic.: min. digitus, Plaut. u. Plin.: min. altitudo fluminis, Caes. – B) der Zahl, Menge, dem Gewichte nach klein = gering, unbeträchtlich, a) adi.: numerus navium, Nep.: manus, copiae, Sall. – minor numerus militum, Auct. b. Alex. – minimus numerus, Liv. – oder = wenig, cibus, Ov.: parvi odoris, Plin.: sucus, Plin.: cruor, Lucan. – si pecunia non minor esset facta, Cic. – minimus cibus, Ov. – minimus sanguis, ein ganz klein wenig Blut, der kleinste Blutstropfen, Iuven. – probatio in minimo pondere, Plin.: non minimo opere = maximo opere, Licin. fr. – b) subst., parvum, ī, n., etwas Weniges, eine Wenigkeit, bes. = geringes Vermögen, parvum sanguinis, Lucan.: contentus parvo, Cic. u.a.: u. so parvo beati, Hor.: u. vivitur parvo bene, Hor. (vgl. Schmid Hor. ep. 2, 1, 139. Mitscherlich Hor. carm. 2, 16, 13. die Auslgg. zu Tibull. 1, 1, 25): parvo potens, in Armut reich, Verg.: parvo admodum plures, etwas mehr, Liv.: parvo assuescere, Sen.: bei Zahlangaben, cum per annos quattuor imperasset decem parvo minus, nach einer nahezu vierzehnjährigen Regierung, Amm. – parvi refert, es liegt wenig daran, s. rēfert. – u. so auch im Compar., minus praedae, Liv.: minus nihilo, weniger als nichts, Ter. – u. im Superl. minimum, sehr weniges, Ter. u. Cic.: minimo minus, um ein Haar, Apul. – c) adv., minimum, α) am wenigsten, sehr wenig, valere, Cic.: quae non minimum commendat, nicht wenig, Nep.: ne minimum quidem, nicht im mindesten, ganz und gar nicht, Cic. – β) zum mindesten, wenigstens, ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una, Varro.
II) übtr.: A) dem Werte nach gering, unbedeutend, unbeträchtlich, a) adi.: parva dona od. munera, Ov. u. Hor.: paucae et parvi pretii res, Liv.: ea parva ducere, Cic.: parvi pretii deputare, Ter.: parvo vendere pretio, Cic.: (homo) minimi pretii, ganz nichtswürdiger, Plaut.: minimo sumptu, Plaut.: quaestus minimus et sordidus (Ggstz. quaestus magnus et evidens), Auct. b. Alex. – b) subst., parvum, ī, n., etwas Gerin ges, eine Kleinigkeit, in den Verbndgg.: parvi id facio, Sall., od. parvi aestimo, Cic., od. pendo, Ter. u. Sall., od. duco, Cic., gering schätzen, parvi esse, wenig gelten, Cic.: parvo curare, Cic.: parvo emere, Hor.: parvo constare (zu stehen kommen, kosten), Ggstz. magno constare, Sen.: parvo parata (wohlfeile) remedia adhibere, Sen. – so im Compar., minoris, wohlfeiler, geringer, vendere, Cic.: aestimare, Sulpic. (b. Cic.) u. Nep., od. ducere, Sall. – u. im Superl., minimi facere, sehr gering, Plaut.: minimo emere, Plaut.
B) der extensiven und intensiven Stärke, dem Grade, der Geltung nach = klein, gering, schwach, a) v. der Stimme u. Rede (Ggstz. magnus), α) = schwach, leise, parvae murmura vocis, Ov.: parva murmura, Ov.: voce parvā refert, Ov. – β) = demütig, animis verba minora, Ov.: verbis minoribus uti, Ov.: iacit ante fores verba minora deo, Prop. – b) vom Geiste = klein, nicht produktiv, non tibi parvum ingenium, Hor.: u. übtr., von der Person, operosa parvus (ein kleiner Geist) carmina fingo, Hor. – c) von Gesinnung und Denkart = klein, kleinlich, kleinmütig, onus parvis animis et parvo corpore maius, Hor.: parvi animi (= μικρόψυχον) haberi, Hor.: nihil est tam angusti animi tamque parvi quam amare divitias, Cic. – subst., nil parvum loquar, nil parvum sapias, nur Erhabenes, Hor. – d) v. der Dichtungsart = tenuis, humilis, niedrig, leicht, carmen, Hor.: modi, Hor. – e) von Verhältnissen, Zuständen und Eigenschaften aller Art = klein, gering, unbedeutend, unwichtig, unerheblich, res, Cic. u.a.: dictu parva (für die Erzählung unbedeutende), sed magni eadem in re gerenda momenti res, Liv.; vgl. minora dictu prodigia, Liv.: parva momenta, Caes.: parvo momento, Caes.: parvo labore, Cic. – commodum parvum, Cic.: beneficium parvum, Cic.: parva pericula (Ggstz. pericula maiora), Tac. – parva fides, Ter.: minus periculum, Curt.: minima vitia. Hor. – subst., si parva licet componere magnis, Verg.: parva queror, Ov. – Sprichw., minima de malis (sc. eligenda), man muß von allen Übeln das kleinste wählen, Cic. de off. 3, 105. – f) v. Pers., α) dem Vermögen, dem Stande, der Geltung bei anderen nach gering, ärmlich, niedrig, unbedeutend (Ggstz. magnus, amplus), Lares, ärmliche, Iuven.; dies. di, Hor.: senator, Auct. b. Afr.: domus (= Familie), Ov.: numen, Ov.: qui Neronem... quasi minores (Leute von geringerer Bedeutung) evasere, Tac.: u. so minores duces, Tac. – Kompar. minor m. Abl. = geringer als usw. = jmdm. nachstehend, untertan, sich unterordnend, te minor, Hor.: inventore minor, Hor.: dante minor, indem du dich vor dem Geber erniedrigst, Hor. – subst., neque ulla est aut magno aut parvo (dem Geringen, Armen) leti fuga, Hor.: parvum (den geringen Mann, der sich wenig dünkt) parva decent, Hor.: hoc studium parvi properemus et ampli, Niedere und Hohe (alle, welchem Stande wir auch angehören), Hor. – Kompar. minor, teils der Geringere vom Stand, Plur. bei Tac. ann. 15, 20; teils der Geringere an Rang, der Untere (im Ggstz. zu den Oberen, Offizieren), minor ordine, Ov. ex Pont. 4, 7, 49: u. so Plur. minores, die Unteren, Tac. ann. 15, 16 extr.; teils der Untergebene, Tac. Germ. 39: u. so Plur. minores, ibid. 36. – β) Kompar. minor, der Kraft, Stärke nach geringer, nachstehend, nicht gewachsen, unterliegend, minor (equus), Hor.: animus consiliis minor, Hor.: minor cedo monitis, Val. Flacc. – dah. minor m. Infin. = nicht gewachsen, nicht imstande, tanto certare minor, Hor. sat. 2, 3, 313: heu fatis superi certare minores! Sil. 5, 76.
C) der Zeit, dem Alter nach klein, 1) übh., klein, kurz, a) adi.: tempus, Lucr.: consuetudo, Ter.: nox, Val. Flacc.: vita, Lucan.: patientia, Phaedr. – dies sermone minor fuit, Ov. – minima pars temporis, Caes.: parvo post tempore, Val. Max. – b) subst., α) parvum, ī, n., eine kurze Zeit, in der Verbndg. parvo post, bald darauf, Plin.: quam parvom vixserim (so!), Corp. inscr. Lat. 2, 1233. – β) minimum ī, n., eine sehr kurze Zeit, ne minimum quidem temporis, Tac. – c) adv., minimum = sehr kurze Zeit, dormiebat m., Plin.; od. = sehr wenig, sehr selten, sexies per annos; cum minimum, quater, Plin. – 2) insbes., dem Alter nach klein = jung, a) adi.: aetate parvi, Suet.: parvi liberi, Sall.: virgo, Catull.: Iuppiter, Ov.: infantes, Lucr. – aetas minor, das Jugendalter, Lact. u. Ambros.: aetate minor, Ov.: qui minor est natu, Cic.: aliquot annis minor natu, Cic.: minor triginta annis natus, Cic.: minor quinque et viginti annis natus, Nep.: minor quinquaginta annos natus, Frontin.: minor uno mense vel anno, Hor.: minor viginti annis, ICt.: minores viginti quinque annorum decuriones facti, ICt.: obsides ne minores octonûm denûm annorum etc., Liv.: videndum, ne sint (equae) minores trimae, maiores decem annorum, Varro. – cum minor (aetate) Hecuba fuerit quam Helena, Sen. – filia minor Ptolemaei regis, Caes.: minor Atrides, v. Menelaus, Ov.: Gordianus minor, Capit.: minor erus, der junge Herr (Sohn des Hauses, Ggstz. erus maior, der alte Herr), Komik. (s. Wagener Ter. heaut. 628). – u. absol. als jurist. t. t. = minorenn, ICt. – minimus natu horum omnium Timaeus, Cic.: minimus filius Phraatis, Iustin. – b) subst.: α) parvus, ī, m., ein kleiner Knabe, parva, ein kleines Mädchen, parvi, kleine Kinder, Ter., Cic. u. Hor.: dah. a parvo, von Jugend auf, Liv.; u. so (von mehreren od. v. einem, der von sich im Plur. spricht) a parvis, Ter. u. Cic. – β) minores = jüngere Leute, junge Leute, Hor. u. Ov. – u. die Jüngeren = die Kinder, Lact. u. Sil.; od. = die Nachkommen, die Nachwelt, Lucr. 5, 1197. Verg. u. Sil.
/ Eig., aber ungewöhnlicher Compar. parvior, Cael. Aur. de morb. chron. 2, 1, 26 (wo volantum parviores); u. Superl. parvissimus, Varro sat. Men. 375. Lucr. 1, 615 u.a. Cael. Aur. de morb. chron. 1, 1, 5 u. 29; 2, 13, 172. Veget. mil. 1, 8. p. 13, 2, L.2 Oros. 2, 18, 4 u. 7, 27, 6. – archaist. minerrimus, Paul. ex Fest. 122, 17. – Gesteigerter Superl. (spätlat., wie ελαχιστότατος spätgriech.) minimissimus, Arnob. 5, 7 u. 14. Itala (Tolet.) 4. regg. 18, 24.
-
7 parvus
parvus, a, um (aus *parvom, neutr. = παῦρον), Compar. minor, neutr. minus, Genet. ōris, Superl. minimus, a, um, klein, I) eig.: A) der räumlichen Ausdehnung nach (Ggstz. magnus, amplus), capra (Ggstz. capra ampla), Varro: pisciculi, Cic.: filius, Cic.: puella (Ggstz. puella longissima), Ov.: corpus, Hor.: navicula, Cic.: herba, Plin.: flumen, Mela: insula, Liv.: oppidum, Mela: libellus, Cic. fr.: locus, Cic. – calceus minor, Hor.: serrulae manubriatae minores maioresque ad mensuram cubiti, Pallad.: Hibernia dimidio minor quam Britannia, Caes.: naves, quarum minor nulla erat duum milium amphorûm, Lentul. in Cic. ep.: minor frontem, verstümmelt an usw., Sil.: bildl., capitis minor = capite deminutus, ein bürgerlich Toter, Hor. – minima res, Cic.: min. digitus, Plaut. u. Plin.: min. altitudo fluminis, Caes. – B) der Zahl, Menge, dem Gewichte nach klein = gering, unbeträchtlich, a) adi.: numerus navium, Nep.: manus, copiae, Sall. – minor numerus militum, Auct. b. Alex. – minimus numerus, Liv. – oder = wenig, cibus, Ov.: parvi odoris, Plin.: sucus, Plin.: cruor, Lucan. – si pecunia non minor esset facta, Cic. – minimus cibus, Ov. – minimus sanguis, ein ganz klein wenig Blut, der kleinste Blutstropfen, Iuven. – probatio in minimo pondere, Plin.: non minimo opere = maximo opere, Licin. fr. – b) subst., parvum, ī, n., etwas————Weniges, eine Wenigkeit, bes. = geringes Vermögen, parvum sanguinis, Lucan.: contentus parvo, Cic. u.a.: u. so parvo beati, Hor.: u. vivitur parvo bene, Hor. (vgl. Schmid Hor. ep. 2, 1, 139. Mitscherlich Hor. carm. 2, 16, 13. die Auslgg. zu Tibull. 1, 1, 25): parvo potens, in Armut reich, Verg.: parvo admodum plures, etwas mehr, Liv.: parvo assuescere, Sen.: bei Zahlangaben, cum per annos quattuor imperasset decem parvo minus, nach einer nahezu vierzehnjährigen Regierung, Amm. – parvi refert, es liegt wenig daran, s. refert. – u. so auch im Compar., minus praedae, Liv.: minus nihilo, weniger als nichts, Ter. – u. im Superl. minimum, sehr weniges, Ter. u. Cic.: minimo minus, um ein Haar, Apul. – c) adv., minimum, α) am wenigsten, sehr wenig, valere, Cic.: quae non minimum commendat, nicht wenig, Nep.: ne minimum quidem, nicht im mindesten, ganz und gar nicht, Cic. – β) zum mindesten, wenigstens, ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una, Varro.II) übtr.: A) dem Werte nach gering, unbedeutend, unbeträchtlich, a) adi.: parva dona od. munera, Ov. u. Hor.: paucae et parvi pretii res, Liv.: ea parva ducere, Cic.: parvi pretii deputare, Ter.: parvo vendere pretio, Cic.: (homo) minimi pretii, ganz nichtswürdiger, Plaut.: minimo sumptu, Plaut.: quaestus minimus et sordidus (Ggstz. quaestus magnus et evidens), Auct. b. Alex. – b) subst., parvum, ī, n., etwas Gerin-————ges, eine Kleinigkeit, in den Verbndgg.: parvi id facio, Sall., od. parvi aestimo, Cic., od. pendo, Ter. u. Sall., od. duco, Cic., gering schätzen, parvi esse, wenig gelten, Cic.: parvo curare, Cic.: parvo emere, Hor.: parvo constare (zu stehen kommen, kosten), Ggstz. magno constare, Sen.: parvo parata (wohlfeile) remedia adhibere, Sen. – so im Compar., minoris, wohlfeiler, geringer, vendere, Cic.: aestimare, Sulpic. (b. Cic.) u. Nep., od. ducere, Sall. – u. im Superl., minimi facere, sehr gering, Plaut.: minimo emere, Plaut.B) der extensiven und intensiven Stärke, dem Grade, der Geltung nach = klein, gering, schwach, a) v. der Stimme u. Rede (Ggstz. magnus), α) = schwach, leise, parvae murmura vocis, Ov.: parva murmura, Ov.: voce parvā refert, Ov. – β) = demütig, animis verba minora, Ov.: verbis minoribus uti, Ov.: iacit ante fores verba minora deo, Prop. – b) vom Geiste = klein, nicht produktiv, non tibi parvum ingenium, Hor.: u. übtr., von der Person, operosa parvus (ein kleiner Geist) carmina fingo, Hor. – c) von Gesinnung und Denkart = klein, kleinlich, kleinmütig, onus parvis animis et parvo corpore maius, Hor.: parvi animi (= μικρόψυχον) haberi, Hor.: nihil est tam angusti animi tamque parvi quam amare divitias, Cic. – subst., nil parvum loquar, nil parvum sapias, nur Erhabenes, Hor. – d) v. der Dichtungsart = tenu-————is, humilis, niedrig, leicht, carmen, Hor.: modi, Hor. – e) von Verhältnissen, Zuständen und Eigenschaften aller Art = klein, gering, unbedeutend, unwichtig, unerheblich, res, Cic. u.a.: dictu parva (für die Erzählung unbedeutende), sed magni eadem in re gerenda momenti res, Liv.; vgl. minora dictu prodigia, Liv.: parva momenta, Caes.: parvo momento, Caes.: parvo labore, Cic. – commodum parvum, Cic.: beneficium parvum, Cic.: parva pericula (Ggstz. pericula maiora), Tac. – parva fides, Ter.: minus periculum, Curt.: minima vitia. Hor. – subst., si parva licet componere magnis, Verg.: parva queror, Ov. – Sprichw., minima de malis (sc. eligenda), man muß von allen Übeln das kleinste wählen, Cic. de off. 3, 105. – f) v. Pers., α) dem Vermögen, dem Stande, der Geltung bei anderen nach gering, ärmlich, niedrig, unbedeutend (Ggstz. magnus, amplus), Lares, ärmliche, Iuven.; dies. di, Hor.: senator, Auct. b. Afr.: domus (= Familie), Ov.: numen, Ov.: qui Neronem... quasi minores (Leute von geringerer Bedeutung) evasere, Tac.: u. so minores duces, Tac. – Kompar. minor m. Abl. = geringer als usw. = jmdm. nachstehend, untertan, sich unterordnend, te minor, Hor.: inventore minor, Hor.: dante minor, indem du dich vor dem Geber erniedrigst, Hor. – subst., neque ulla est aut magno aut parvo (dem Geringen, Armen) leti fuga, Hor.: parvum (den geringen Mann, der sich wenig————dünkt) parva decent, Hor.: hoc studium parvi properemus et ampli, Niedere und Hohe (alle, welchem Stande wir auch angehören), Hor. – Kompar. minor, teils der Geringere vom Stand, Plur. bei Tac. ann. 15, 20; teils der Geringere an Rang, der Untere (im Ggstz. zu den Oberen, Offizieren), minor ordine, Ov. ex Pont. 4, 7, 49: u. so Plur. minores, die Unteren, Tac. ann. 15, 16 extr.; teils der Untergebene, Tac. Germ. 39: u. so Plur. minores, ibid. 36. – β) Kompar. minor, der Kraft, Stärke nach geringer, nachstehend, nicht gewachsen, unterliegend, minor (equus), Hor.: animus consiliis minor, Hor.: minor cedo monitis, Val. Flacc. – dah. minor m. Infin. = nicht gewachsen, nicht imstande, tanto certare minor, Hor. sat. 2, 3, 313: heu fatis superi certare minores! Sil. 5, 76.C) der Zeit, dem Alter nach klein, 1) übh., klein, kurz, a) adi.: tempus, Lucr.: consuetudo, Ter.: nox, Val. Flacc.: vita, Lucan.: patientia, Phaedr. – dies sermone minor fuit, Ov. – minima pars temporis, Caes.: parvo post tempore, Val. Max. – b) subst., α) parvum, ī, n., eine kurze Zeit, in der Verbndg. parvo post, bald darauf, Plin.: quam parvom vixserim (so!), Corp. inscr. Lat. 2, 1233. – β) minimum ī, n., eine sehr kurze Zeit, ne minimum quidem temporis, Tac. – c) adv., minimum = sehr kurze Zeit, dormiebat m., Plin.; od. = sehr wenig, sehr selten, sexies————per annos; cum minimum, quater, Plin. – 2) insbes., dem Alter nach klein = jung, a) adi.: aetate parvi, Suet.: parvi liberi, Sall.: virgo, Catull.: Iuppiter, Ov.: infantes, Lucr. – aetas minor, das Jugendalter, Lact. u. Ambros.: aetate minor, Ov.: qui minor est natu, Cic.: aliquot annis minor natu, Cic.: minor triginta annis natus, Cic.: minor quinque et viginti annis natus, Nep.: minor quinquaginta annos natus, Frontin.: minor uno mense vel anno, Hor.: minor viginti annis, ICt.: minores viginti quinque annorum decuriones facti, ICt.: obsides ne minores octonûm denûm annorum etc., Liv.: videndum, ne sint (equae) minores trimae, maiores decem annorum, Varro. – cum minor (aetate) Hecuba fuerit quam Helena, Sen. – filia minor Ptolemaei regis, Caes.: minor Atrides, v. Menelaus, Ov.: Gordianus minor, Capit.: minor erus, der junge Herr (Sohn des Hauses, Ggstz. erus maior, der alte Herr), Komik. (s. Wagener Ter. heaut. 628). – u. absol. als jurist. t. t. = minorenn, ICt. – minimus natu horum omnium Timaeus, Cic.: minimus filius Phraatis, Iustin. – b) subst.: α) parvus, ī, m., ein kleiner Knabe, parva, ein kleines Mädchen, parvi, kleine Kinder, Ter., Cic. u. Hor.: dah. a parvo, von Jugend auf, Liv.; u. so (von mehreren od. v. einem, der von sich im Plur. spricht) a parvis, Ter. u. Cic. – β) minores = jüngere Leute, junge Leute, Hor. u. Ov. – u. die Jüngeren = die Kinder, Lact. u. Sil.; od. = die————Nachkommen, die Nachwelt, Lucr. 5, 1197. Verg. u. Sil.⇒ Eig., aber ungewöhnlicher Compar. parvior, Cael. Aur. de morb. chron. 2, 1, 26 (wo volantum parviores); u. Superl. parvissimus, Varro sat. Men. 375. Lucr. 1, 615 u.a. Cael. Aur. de morb. chron. 1, 1, 5 u. 29; 2, 13, 172. Veget. mil. 1, 8. p. 13, 2, L.2 Oros. 2, 18, 4 u. 7, 27, 6. – archaist. minerrimus, Paul. ex Fest. 122, 17. – Gesteigerter Superl. (spätlat., wie ελαχιστότατος spätgriech.) minimissimus, Arnob. 5, 7 u. 14. Itala (Tolet.) 4. regg. 18, 24. -
8 rē-fert or rē fert
rē-fert or rē fert tulit, —, ferre, only 3 d pers., impers. or with pron n. as subj, it is of advantage, profits, befits, matters, imports, concerns, is of importance, is of consequence (often with gen. of price): at quibus servis? refert enim magno opere id ipsum: parvi re tulit Non suscepisse, it has been of little advantage, T.: neque enim numero comprehendere refert, nor is it necessary, V.: primum illud parvi refert, nos recuperare, etc.: iam nec mutari pabula refert, V.: illud permagni re ferre arbitror, Ut, etc., T.: ipsi animi magni refert, quali in corpore locati sint: tantum refert, quam magna dicam: ne illud quidem refert, consul an dictator an praetor spoponderit, makes no difference, L.: quid refert, quā me ratione cogatis?: nec refert, dominos famulosne requiras, it is all one, O.: Cum referre negas, quali sit quisque parente Natus, H.: nec minimo sane discrimine refert, Quo, etc., Iu.: dic, quid referat, etc., H.: aliquid, quod illorum magis quam suā retulisse videretur, S.: praefatus... et ipsorum referre, si, etc., L.: ipsius certe ducis hoc referre videtur, Iu.—The abl sing. f. of a pron poss. usu. takes the place of the gen. of a personal pronoun: quid tuā malum id re fert? T.: id meā minime re fert, T.: id, quod tuā nihil referebat. -
9 parvissime
parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:I.volantum parviores,
Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:parvissima corpora,
Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:minimissimus,
Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).Posit.:II.in parvis aut mediocribus rebus,
Cic. de Or. 2, 20, 84:quam parva sit terra, etc.,
id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:commoda parva ac mediocria,
id. Q. Fr. 3, 8, 1:in parvum quendam et angustum locum concludi,
id. Leg. 1, 5, 17:beneficium non parvum,
id. Caecin. 10, 26:parvi pisciculi,
id. N. D. 2, 48, 123:haec parva et infirma sunt,
id. Clu. 34, 94:si parva licet componere magnis,
Verg. G. 4, 176:merces,
Hor. S. 1, 6, 86:sucus,
Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:liberi,
Cic. Rep. 2, 21, 37;so of children: salutaria appetant parvi,
the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:parva soror,
Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,
Hor. Ep. 2, 1, 70:operosa parvus Carmina fingo,
a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,
when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:puer in domo a parvo eductus,
from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:parvae consuetudinis Causa,
slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:in parvo tempore,
Lucr. 5, 106:nox,
Luc. 4, 476:vita,
id. 6, 806:parvam fidem habere alicui,
Ter. Eun. 1, 2, 117:hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,
Hor. Ep. 1, 17, 39:homo parvo ingenio,
Plin. Ep. 6, 29:parvum carmen,
Hor. Ep. 2, 1, 257:hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,
both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:meam erus esse operam deputat parvi pretii,
Ter. Hec. 5, 3, 1:nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,
Hor. C. 3, 25, 17:et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,
id. S. 1, 3, 122:pretio parvo vendere,
Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,
of little value, id. Off. 1, 22, 76:parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,
it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:parvi ego illos facio,
Plaut. Mil. 4, 8, 41:parvi aestimo, si ego hic peribo,
id. Capt. 3, 5, 24:quia parvi id duceret,
Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:signa abs te diligenter parvoque curata sunt,
Cic. Att. 1, 3, 2; so,quanti emptus? parvo,
Hor. S. 2, 3, 156:parvo stat magna potentia nobis,
Ov. M. 14, 493:parvo contentus esse possum,
with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:vivitur parvo bene,
Hor. C. 2, 16, 13:possim contentus vivere parvo,
Tib. 1, 1, 25:agricolae prisci, fortes parvoque beati,
Hor. Ep. 2, 1, 139:necessarium est parvo assuescere,
Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,
a very little more, Liv. 10, 45, 11:parvo brevius,
Plin. 2, 67, 67, § 168:haud parvo junior,
Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:parvo post,
Plin. 16, 25, 42, § 103:parvo post tempore,
Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):Zacchaeus staturā parvus erat,
Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:(β).quod in re majore valet, valeat in minore,
Cic. Top. 4, 23:si ea pecunia non minor esset facta,
id. Leg. 2, 20, 51:Hibernia dimidio minor quam Britannia,
Caes. B. G. 5, 13:minus praedae quam speraverant fuit,
a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:sociis dimidio minus quam civibus datum,
id. 41, 13 fin.:calceus... si minor (pede), uret,
Hor. Ep. 1, 10, 43:neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,
less than five acts, id. A. P. 189:genibus minor,
i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:minor in certamine longo,
worsted, id. ib. 1, 10, 35:numero plures, virtute et honore minores,
inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:praevalidi ad injurias minorum elati,
Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:sapiens uno minor est Jove,
Hor. Ep. 1, 1, 106:minor capitis, i. e. capiti deminutus,
Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:dies sermone minor fuit,
too short for, id. P. 2, 10, 37:infans Et minor igne rogi,
too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:ut uno minus teste haberet?
id. ib. 2, 1, 57, §149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,
i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:qui minor est natu,
younger, Cic. Lael. 9, 32:aliquot annis minor natu,
id. Ac. 2, 19, 61:aetate minor,
Ov. M. 7, 499:minor uno mense,
Hor. Ep. 2, 1, 40:filia minor Ptolemaei regis,
the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:minor viginti annis,
less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,
Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:si pupilla minor quam viripotens nupserit,
id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:De minoribus,
Dig. 4, tit. 4:si minor negotiis majoris intervenerit,
ib. 4, 4, 24:si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,
ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,
Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,
cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:minoris pallium addicere placuit,
Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,
Sall. J. 32, 5.—Poet., with acc. respect.:(γ).frontemque minor truncam amnis Acarnan,
Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—Poet., with inf.:III.tanto certare minor,
Hor. S. 2, 3, 313:heu Fatis Superi certare minores!
Sil. 5, 76.Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:A. B.minimissimus digitorum,
Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,
Cic. Ac. 1, 7, 27:minimae tenuissimaeque res,
id. de Or. 1, 37, 169:minima pars temporis,
Caes. B. C. 1, 70:quā minima altitudo fluminis erat,
id. B. G. 1, 8:in maximā fortunā minima licentia est,
Sall. C. 51, 13:vitia,
Hor. S. 1, 3, 69:minimus digitulus,
the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,minimus digitus,
Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:ex his omnibus natu minimus,
id. Clu. 38, 107:Hiempsal, qui minimus ex illis erat,
Sall. J. 11, 3:minimus filius,
Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:deos minimi facit,
Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:minima de malis,
of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,
Suet. Aug. 25:res non minimi periculi,
id. ib. 67:ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,
Liv. 6, 41. —With gen.:minimum firmitatis minimumque virium,
Cic. Lael. 13, 46:minimum pedibus itineris confectum,
Liv. 44, 5:unde minimum periculi erat,
id. 27, 15.— As adv. absol.:praemia apud me minimum valent,
very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:minimum distantia miror,
Hor. Ep. 2, 1, 72:dormiebat minimum,
Plin. Ep. 3, 5, 11:medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,
at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:quam minimum credula postero (diei),
as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,
at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,
Quint. 5, 10, 5:in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,
chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,
Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.Comp.: mĭnus, less:2.aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:ne quid plus minusve faxit,
id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 93:ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,
Cic. Sest. 50, 108:metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,
id. Div. 2, 72, 150:minus multi,
not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:minus multum et minus bonum vinum,
Varr. R. R. 1, 7, 2:ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
less good, not so good, Sall. C. 2, 6:quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,
Sall. J. 18, 12:minus diu vivunt,
Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:minus admirabilior,
Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,
little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:dimidio minus,
Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:nec illa minus aut plus quam tu sapiat,
Plaut. As. 4, 1, 28:minus quam aequom erat feci,
id. Aul. 3, 2, 10:respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,
Cic. Planc. 30, 72.—With atque:qui peccas minus atque ego?
Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:minus quindecim dies sunt, quod, etc.,
less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,
Cic. Div. 1, 32, 68:minus quinquennium est, quod prodiere,
Plin. 15, 25, 30, § 104:cecidere duo milia haud minus peditum,
Liv. 42, 6:cum centum et quinquaginta non minus adessent,
id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,
Col. 12, 38, 6.—In partic.a.Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:b.exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,
Cic. Sest. 12, 28:existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,
Sall. J. 10, 1:non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,
Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,
Liv. 2, 60:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561.—Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:c.neque minus assiduis fessa choreis,
also, Prop. 1, 3, 3.—Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:d.nihil profecto minus,
Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:3.jam minus atque minus successu laetus equorum,
Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:minus et minus,
Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:minus ac minus,
Plin. 11, 10, 10, § 26.—Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:b.quod intellexi minus,
Ter. Eun. 4, 5, 11:nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,
Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:si minus: monebo, si quem meministi minus,
Plaut. Cas. 5, 4, 19:Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,
Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,
id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,minus formido ne exedat,
Plaut. Curc. 1, 1, 45. —Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:C. 1. 2.si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,
Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,
id. Fam. 12, 5, 1:deterrere aliquem, quo minus, etc.,
id. Tusc. 1, 38, 91:stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,
Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,
Ter. Hec. 4, 4, 8.—mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:B.cum minime vellem, minimeque opus fuit,
Ter. Eun. 2, 3, 42:cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,
id. Brut. 57, 207:quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,
id. Fam. 14, 13:quod minime ad eos mercatores saepe commeant,
very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,
as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:ad te minime omnium pertinebat,
id. Rosc. Am. 34, 96:minime gentium,
Plaut. Poen. 3, 3, 77:heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,
not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—In partic.a.For minimum, saltem, at least:b.is morbus erit longissimus minimeque annuus,
Cels. 2, 8 fin. Targ.:pedes decem vel minime novem,
Col. 1, 6, 6:sed id minime bis anno arari debet,
id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:nam hodie, etc.,
Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:minime, minime hercle vero!
Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44. -
10 parvus
parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:I.volantum parviores,
Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:parvissima corpora,
Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:minimissimus,
Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).Posit.:II.in parvis aut mediocribus rebus,
Cic. de Or. 2, 20, 84:quam parva sit terra, etc.,
id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:commoda parva ac mediocria,
id. Q. Fr. 3, 8, 1:in parvum quendam et angustum locum concludi,
id. Leg. 1, 5, 17:beneficium non parvum,
id. Caecin. 10, 26:parvi pisciculi,
id. N. D. 2, 48, 123:haec parva et infirma sunt,
id. Clu. 34, 94:si parva licet componere magnis,
Verg. G. 4, 176:merces,
Hor. S. 1, 6, 86:sucus,
Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:liberi,
Cic. Rep. 2, 21, 37;so of children: salutaria appetant parvi,
the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:parva soror,
Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,
Hor. Ep. 2, 1, 70:operosa parvus Carmina fingo,
a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,
when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:puer in domo a parvo eductus,
from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:parvae consuetudinis Causa,
slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:in parvo tempore,
Lucr. 5, 106:nox,
Luc. 4, 476:vita,
id. 6, 806:parvam fidem habere alicui,
Ter. Eun. 1, 2, 117:hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,
Hor. Ep. 1, 17, 39:homo parvo ingenio,
Plin. Ep. 6, 29:parvum carmen,
Hor. Ep. 2, 1, 257:hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,
both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:meam erus esse operam deputat parvi pretii,
Ter. Hec. 5, 3, 1:nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,
Hor. C. 3, 25, 17:et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,
id. S. 1, 3, 122:pretio parvo vendere,
Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,
of little value, id. Off. 1, 22, 76:parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,
it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:parvi ego illos facio,
Plaut. Mil. 4, 8, 41:parvi aestimo, si ego hic peribo,
id. Capt. 3, 5, 24:quia parvi id duceret,
Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:signa abs te diligenter parvoque curata sunt,
Cic. Att. 1, 3, 2; so,quanti emptus? parvo,
Hor. S. 2, 3, 156:parvo stat magna potentia nobis,
Ov. M. 14, 493:parvo contentus esse possum,
with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:vivitur parvo bene,
Hor. C. 2, 16, 13:possim contentus vivere parvo,
Tib. 1, 1, 25:agricolae prisci, fortes parvoque beati,
Hor. Ep. 2, 1, 139:necessarium est parvo assuescere,
Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,
a very little more, Liv. 10, 45, 11:parvo brevius,
Plin. 2, 67, 67, § 168:haud parvo junior,
Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:parvo post,
Plin. 16, 25, 42, § 103:parvo post tempore,
Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):Zacchaeus staturā parvus erat,
Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:(β).quod in re majore valet, valeat in minore,
Cic. Top. 4, 23:si ea pecunia non minor esset facta,
id. Leg. 2, 20, 51:Hibernia dimidio minor quam Britannia,
Caes. B. G. 5, 13:minus praedae quam speraverant fuit,
a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:sociis dimidio minus quam civibus datum,
id. 41, 13 fin.:calceus... si minor (pede), uret,
Hor. Ep. 1, 10, 43:neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,
less than five acts, id. A. P. 189:genibus minor,
i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:minor in certamine longo,
worsted, id. ib. 1, 10, 35:numero plures, virtute et honore minores,
inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:praevalidi ad injurias minorum elati,
Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:sapiens uno minor est Jove,
Hor. Ep. 1, 1, 106:minor capitis, i. e. capiti deminutus,
Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:dies sermone minor fuit,
too short for, id. P. 2, 10, 37:infans Et minor igne rogi,
too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:ut uno minus teste haberet?
id. ib. 2, 1, 57, §149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,
i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:qui minor est natu,
younger, Cic. Lael. 9, 32:aliquot annis minor natu,
id. Ac. 2, 19, 61:aetate minor,
Ov. M. 7, 499:minor uno mense,
Hor. Ep. 2, 1, 40:filia minor Ptolemaei regis,
the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:minor viginti annis,
less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,
Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:si pupilla minor quam viripotens nupserit,
id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:De minoribus,
Dig. 4, tit. 4:si minor negotiis majoris intervenerit,
ib. 4, 4, 24:si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,
ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,
Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,
cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:minoris pallium addicere placuit,
Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,
Sall. J. 32, 5.—Poet., with acc. respect.:(γ).frontemque minor truncam amnis Acarnan,
Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—Poet., with inf.:III.tanto certare minor,
Hor. S. 2, 3, 313:heu Fatis Superi certare minores!
Sil. 5, 76.Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:A. B.minimissimus digitorum,
Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,
Cic. Ac. 1, 7, 27:minimae tenuissimaeque res,
id. de Or. 1, 37, 169:minima pars temporis,
Caes. B. C. 1, 70:quā minima altitudo fluminis erat,
id. B. G. 1, 8:in maximā fortunā minima licentia est,
Sall. C. 51, 13:vitia,
Hor. S. 1, 3, 69:minimus digitulus,
the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,minimus digitus,
Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:ex his omnibus natu minimus,
id. Clu. 38, 107:Hiempsal, qui minimus ex illis erat,
Sall. J. 11, 3:minimus filius,
Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:deos minimi facit,
Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:minima de malis,
of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,
Suet. Aug. 25:res non minimi periculi,
id. ib. 67:ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,
Liv. 6, 41. —With gen.:minimum firmitatis minimumque virium,
Cic. Lael. 13, 46:minimum pedibus itineris confectum,
Liv. 44, 5:unde minimum periculi erat,
id. 27, 15.— As adv. absol.:praemia apud me minimum valent,
very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:minimum distantia miror,
Hor. Ep. 2, 1, 72:dormiebat minimum,
Plin. Ep. 3, 5, 11:medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,
at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:quam minimum credula postero (diei),
as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,
at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,
Quint. 5, 10, 5:in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,
chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,
Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.Comp.: mĭnus, less:2.aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:ne quid plus minusve faxit,
id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 93:ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,
Cic. Sest. 50, 108:metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,
id. Div. 2, 72, 150:minus multi,
not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:minus multum et minus bonum vinum,
Varr. R. R. 1, 7, 2:ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,
less good, not so good, Sall. C. 2, 6:quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,
Sall. J. 18, 12:minus diu vivunt,
Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:minus admirabilior,
Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,
little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:dimidio minus,
Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:nec illa minus aut plus quam tu sapiat,
Plaut. As. 4, 1, 28:minus quam aequom erat feci,
id. Aul. 3, 2, 10:respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,
Cic. Planc. 30, 72.—With atque:qui peccas minus atque ego?
Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:minus quindecim dies sunt, quod, etc.,
less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,
Cic. Div. 1, 32, 68:minus quinquennium est, quod prodiere,
Plin. 15, 25, 30, § 104:cecidere duo milia haud minus peditum,
Liv. 42, 6:cum centum et quinquaginta non minus adessent,
id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,
Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,
Col. 12, 38, 6.—In partic.a.Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:b.exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,
Cic. Sest. 12, 28:existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,
Sall. J. 10, 1:non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,
Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,
Liv. 2, 60:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561.—Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:c.neque minus assiduis fessa choreis,
also, Prop. 1, 3, 3.—Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:d.nihil profecto minus,
Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:3.jam minus atque minus successu laetus equorum,
Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:minus et minus,
Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:minus ac minus,
Plin. 11, 10, 10, § 26.—Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:b.quod intellexi minus,
Ter. Eun. 4, 5, 11:nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,
Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:si minus: monebo, si quem meministi minus,
Plaut. Cas. 5, 4, 19:Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,
Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,
id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,minus formido ne exedat,
Plaut. Curc. 1, 1, 45. —Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:C. 1. 2.si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,
Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,
id. Fam. 12, 5, 1:deterrere aliquem, quo minus, etc.,
id. Tusc. 1, 38, 91:stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,
Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,
Ter. Hec. 4, 4, 8.—mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:B.cum minime vellem, minimeque opus fuit,
Ter. Eun. 2, 3, 42:cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,
id. Brut. 57, 207:quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,
id. Fam. 14, 13:quod minime ad eos mercatores saepe commeant,
very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,
as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:ad te minime omnium pertinebat,
id. Rosc. Am. 34, 96:minime gentium,
Plaut. Poen. 3, 3, 77:heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,
not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—In partic.a.For minimum, saltem, at least:b.is morbus erit longissimus minimeque annuus,
Cels. 2, 8 fin. Targ.:pedes decem vel minime novem,
Col. 1, 6, 6:sed id minime bis anno arari debet,
id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:nam hodie, etc.,
Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:minime, minime hercle vero!
Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44. -
11 parvus
parvus adj. (for comp. and sup., see minor, minimus) [PAV-].—Of magnitude, little, small, petty, puny, inconsiderable: argenti pondus, S.: pisciculi: haec parva et infirma sunt: parva componere magnis, V.—Of stature, small, short, little, young: liberi, S.: salutaria appetant parvi, the little ones: soror, T.: virgo, Ct.: operosa parvus Carmina fingo, a little man, H.: a parvis didicimus, etc., in childhood: puer in domo a parvo eductus, from infancy, L.—Of time, short, brief: parvae consuetudinis Causa, T.—Of extent or importance, little, insignificant, trifling, small, petty, unimportant: causa, T.: res: merces, H.: detrimentum, Cs.: pericula, Ta.: onus parvis animis et parvo corpore maius, H.: hoc studium parvi properemus et ampli, both small and great, H.— Of value or price, little, small, low, mean, vile: opera parvi preti, T.: Nil parvom loquar, H.: pretio parvo vendere.—As subst n., a little, trifle: parvo contentus, with little: vivitur parvo bene, H.: ita ut parvo admodum plures caperentur, a very little more, L.—Esp., in gen. or abl. of price: Sed parvi pendo, little I care, T.: parvi sunt foris arma, of little value: parvi refert abs te ius dici diligenter, nisi, etc., it matters little: quia parvi id duceret, cared little for: quanti emptus? parvo, H.* * *parva -um, minor -or -us, minimus -a -um ADJsmall, little, cheap; unimportant; (SUPER) smallest, least -
12 parvum
ī n. [ parvus ]небольшое количество, мелочьparvo contentus C etc. — довольствующийся малымparvi refert Ter, C etc. — неважноparva loquor Cld я — мало сказал, т. е. мало того или скажу больше -
13 parvus
parvulus, малый, мало, parvi refert (1. 6 § 1 D. 3, 4. 1. 25 § 5 D. 5, 3);parvum vini (1. 21 pr. D. 47, 2);
parvum tempus (1. 2 C. 5, 9. 1. 27 pr. D. 19, 2. 1. 33 pr. C. 3, 28);
parvulus, дитя (1. 55 § 1 D. 40, 5. 1. 1 pr. C. 6, 33);
puer parv. (1. 3 C. 8, 52. 1. 5 C. Th. 14, 3).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > parvus
-
14 tam
tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.I.As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.A.As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.1.In comparison between two adjj.:2.tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,
a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):non tam solido quam splendido nomine,
id. Fin. 1, 18, 61:tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,
Val. Max. 3, 8, 1:adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,
things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:quorum vires quam repentinae tam breves,
Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,
Cic. Brut. 37, 140:ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,
id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,
Liv. 7, 1, 8:quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,
id. 21, 43, 11:donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,
id. 4, 2, 4. —In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.a.As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;b.not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,
as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:quam placida'st aqua,
id. ib. 3, 2, 165:tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,
id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,
Cic. Or. 30, 168:tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,
id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—The adjective not repeated.(α).The terms of comparison being nouns or pronouns:(β).tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),
Plaut. Capt. 2, 2, 60:fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,
id. Bacch. 3, 3, 30:tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,
id. Cas. 3, 6, 43:ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,
id. Poen. 1, 2, 145:tam crebri ad terram decidebant quam pira,
id. ib. 2, 38:tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,
Ter. Ad. 5, 3, 63:quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,
id. ib. 4, 1, 18:tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,
Cic. Sull. 31, 87:tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,
id. Fam. 13, 3:nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,
Liv. 45, 22:nihil est tam violentum quam magna vis aquae,
Sen. Q. N. 3, 30, 6:(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),
Quint. 8, 2, 8:(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,
Sen. Ira, 1, 9, 2.—Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,
Plaut. Cist. 2, 1, 20:nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,
Cic. Sen. 12, 41:neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,
Lucr. 6, 101.—Virtually negative:quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),
Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,
Liv. 28, 39, 13. —With quam in subst.-clause:(γ).quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,
Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,
Cic. Leg. 1, 4, 12. —Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?
Cic. Leg. 1, 4, 14.—With quam in adverb.-clause:B.cupam facito tam crassam quam modioli postulant,
Cato, R. R. 21, 1:si era mea sciat tam socordem esse quam sum,
Plaut. Cist. 4, 2, 5:tua est imago: tam consimili'st quam potest,
id. Men. 5, 9, 4:sororem tam similem quam lacte lacti est,
id. Mil. 2, 2, 87.—Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.1.Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:2.quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?
Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,
Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:C.tam facile vinces quam pirum volpes comest,
id. Most. 3, 1, 26:tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,
id. Merc. 1, 2, 77:tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,
id. Truc. 1, 2, 109:tam facile quam tu arbitraris,
Cic. Div. 1, 6, 10:tam cito evertetur quam navis, etc.,
id. Rep. 1, 34, 51:nihil tam cito redditur quam a speculo imago,
Sen. Q. N. 1, 4, 2. —Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,
Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,
Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.1.One verb compared with another:2.nam quod edit tam duim quam perduim,
for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,
Cic. Att. 13, 20, 4:utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,
Quint. 2, 5, 17:Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,
Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,
Lucr. 6, 115.—The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,(α).Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;(β).tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,
Plaut. Capt. 2, 2, 61:tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),
id. Aul. 3, 6, 12:quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,
id. Capt. 2, 2, 6:tam huic loqui licere oportet quam isti,
id. Cas. 2, 6, 58:tam tibi istuc credo quam mihi,
id. Ep. 1, 2, 25:haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,
Cic. Ac. 2, 44, 137:tam moveor quam tu, Luculle,
id. ib. 2, 46, 141:tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,
id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,
Cic. Tusc. 1, 24, 56:sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,
Sen. Ira. 1, 12, 4:meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),
id. ib. 1, 15, 1:tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),
id. Q. N. 3, 16, 3:quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),
Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.sic),
Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,
Cic. Tusc. 3, 16, 34:quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,
id. Verr. 2, 2, 34, § 83:cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,
id. Fam. 7, 3, 2:qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,
id. Att. 2, 17, 2:neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,
id. Verr. 1, 8, 21:Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,
Liv. 38, 39, 10.—Object-inff.:(γ).qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,
Cic. Ac. 2, 14, 44:quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,
id. Tusc. 1, 7, 13:virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,
id. Lael. 26, 98.—Subject-inff. or dependent clauses:(δ).ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),
Plaut. As. 1, 1, 109:Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,
Ter. Eun. 4, 4, 51:tam teneor dono quam si dimittar onustus,
Hor. Ep. 1, 7, 18:Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,
Ov. M. 4, 613:tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,
Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,
Cic. Off. 1, 34, 125:eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,
id. Att. 9, 2, a, 3:nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,
id. Tusc. 2, 12, 28:non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,
id. Or. 2, 72, 295:cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,
id. Top. 1, 2:auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,
Liv. 2, 44, 7:Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,
id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —With quam in adverb.-clause:(ε).tam confido quam poti'st,
Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:D.quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,
Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,
id. Brut. 15, 58.—With esse and predic. noun:E. F.tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,
Plaut. Mil. 2, 5, 47:equidem tam sum servos quam tu,
id. Capt. 3, 4, 11:tam ego homo sum quam tu,
id. As. 2, 4, 83:nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,
Ter. Ad. 3, 3, 68:tam es tu judex quam ego senator,
Cic. Rab. Post. 7, 17:tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,
id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,
Plaut. Capt. 2, 2, 86:qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,
Cic. Off. 1, 7, 23. —Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,
Cic. Off. 3, 8, 35. —Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):G.quam magis adspecto, tam magis est nimbata,
Plaut. Poen. 1, 2, 138:magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,
id. Bacch. 5, 1, 5:quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
id. As. 1, 3, 6:quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,
Lucr. 4, 999:quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,
id. 5, 453:tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,
Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,
Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,
Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,
Plaut. Trin. 4, 2, 19.—Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.H.the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,
Cato, R. R. 64 (65):oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,
id. ib. 64 (65):quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,
id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,
Plaut. Aul. 2, 2, 59:quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,
Ter. Heaut. 5, 2, 44:quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,
id. Ad. 3, 4, 56:quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,
Varr. R. R. 2, 9:quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,
Sall. J. 31, 14. —With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):II.nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),
Plaut. Mil. 4, 7, 26:tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),
id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).With a comp. clause understood.A.With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:B.quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),
Cic. Off. 1, 21, 73:cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),
id. Tusc. 3, 1, 1:nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),
id. ib. 1, 23, 55:non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,
id. Ac. 2, 4, 10:sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),
Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),
Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,
Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:tam gratia'st,
id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;nolo tibi molestos esse nos,
id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.1.With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:2.equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,
id. Most. 1, 3, 29:ordine cum videas tam certo multa creari,
Lucr. 5, 735:deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,
id. 5, 12:quorsum igitur tam multa de voluptate?
Cic. Sen. 12, 44:ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,
id. Tusc. 1, 42, 100:inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,
id. Fin. 2, 23, 77:quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?
as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,
id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,
id. Ac. 2, 21, 68:tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,
at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,
Liv. 39, 31, 14:tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,
Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:qui tam crudelem tyrannum occideret,
id. 3, 1, 2:ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,
id. 3, 2, 7:tam contraria est pestis,
Plin. 8, 38, 57, § 136:tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,
id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):tamne indignus videar?
Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,
of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—With advv.:3.alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?
Plaut. Capt. 1, 2, 37:quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?
id. Am. 1, 3, 4:unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?
Ter. Phorm. 3, 3, 1:quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,
Lucr. 5, 559:jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,
Cic. Tusc. 1, 6, 12:ista tam aperte et per versa et falsa,
id. Ac. 2, 18, 60:cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,
id. Sen. 5, 13:me pudet tam cito de sententia esse dejectum,
id. Tusc. 2, 5, 14:etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,
id. Fin. 5, 11, 31:an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,
as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,
id. Or. 1, 55, 274:quid tu, inquit, tam mane?
id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,
id. ib. 1, 14:cum tam procul a finibus Macedoniae absint,
Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,
Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:tam vesperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—With verbs:4.ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,
Plaut. Bacch. 4, 5, 10:quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?
id. Cist. 1, 1, 55:quid tam properas?
id. Pers. 4, 6, 11:cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),
Ter. Ad. 5, 7, 21:age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,
id. Heaut. 5, 5, 8:non pol temere'st quod tu tam times,
id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:quam si explicavisset, non tam haesitaret,
i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),
Plaut. Cas. 4, 4, 31:Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),
Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:numquam ego te tam esse matulam credidi,
Plaut. Pers. 4, 3, 72.—Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).(α).After hic:(β).etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?
Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,
id. ib. 2, 2, 31, §77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,
id. Clu. 14, 42:haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,
id. Sest. 13, 31:in hoc tam exiguo vitae curriculo,
id. Arch. 11, 28:hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,
id. Cat. 1, 5, 11:in hac tam clara re publica natus,
id. Rep. 1, 19, 31:hanc rem publicam tam praeclare fundatam,
id. Par. 1, 2, 10:haec tam crebra Etruriae concilia,
Liv. 5, 5, 8:in his tam parvis atque tam nullis,
Plin. 11, 2, 1, § 2:quorsum haec tam putida tendant,
Hor. S. 2, 7, 21:hac tam prospera pugna nuntiata,
Curt. 3, 11, 16.—After ille:(γ).ille homo tam locuples, tam honestus,
Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §44: illud tam grave bellum,
Val. Max. 5, 6, ext. 1:ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,
id. 3, 2, 7.—After iste:(δ).tamenne ista tam absurda defendes?
Cic. N. D. 1, 29, 81:ista admonitio tua tam accurata,
id. Att. 6, 1, 20:quae est ista tam infesta ira?
Liv. 7, 30, 15:iste tam justus hostis, tam misericors victor,
Curt. 4, 10, 34.—After id ipsum:(ε).id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,
Liv. 1, 48, 9.—After tot:(ζ).jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,
Cic. Ac. 2, 48, 147:tot tam valida oppida,
Liv. 5, 54, 5:tot tam opulenti tyranni regesque,
id. 25, 24, 13:inter tot tam effrenatarum gentium arma,
id. 21, 9, 3:tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,
id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,
id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—After hic talis:III.da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,
Cic. Fam. 16, 21, 3.As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).A.Without a negation ( = ita, adeo;B.rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,
Plaut. Rud. 3, 4, 51:quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,
Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,
Caes. B. C. 3, 36:tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,
id. B. G. 2, 21:tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,
Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,
id. ib. 16, 59:quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,
Val. Max. 1, 8, ext. 14:tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,
id. 3, 2, ext. 3:in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,
Quint. 10, 1, 83:(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,
Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,
Plin. 10, 29, 43, § 82:ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,
Plin. Ep. 3, 14, 7.—With a negation, or in a question implying a negation.1.Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):2.numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,
Ter. Hec. 1, 2, 33:non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,
Lucr. 6, 887:quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,
id. Fam. 6, 12, 1:nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,
id. ib. 6, 1, 3:non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,
id. Or. 2, 90, 365:non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,
id. Att. 13, 31, 1:nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,
id. Phil. 2, 15, 37:quis tam demens ut sua voluntate maereat?
id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,
id. Ac. 2, 17, 53:non se tam barbarum ut non sciret, etc.,
Caes. B. G. 1, 44, 17:nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,
Sen. Ira, 2, 12, 3:nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,
id. Thyest. 619.—With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:3.generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,
id. Pers. 4, 4, 34:an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?
id. Trin. 4, 2, 42:nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,
id. ib. 2, 4, 43, §95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,
id. Sen. 7, 24:nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,
id. Div. 2, 58, 119:nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,
id. Sull. 27, 76:quae est anus tam delira quae timeat ista?
id. Tusc. 1, 21, 48:ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?
id. N. D. 3, 16, 41:sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,
id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,
Caes. B. C. 1, 21:in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,
Liv. 25, 18, 3:ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,
Nep. Milt. 8, 4:ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?
Sen. Thyest. 196. —With a negation, followed by quin ( = ut is non;IV.class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,
Plaut. Merc. 2, 3, 27:nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,
id. Pers. 4, 6, 8:nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,
id. As. 5, 2, 94:numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,
Ter. Heaut. 1, 1, 15:nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,
id. ib. 4, 2, 8:ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,
id. ib. 2, 4, 43, §95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,
id. Fam. 6, 1, 7:ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,
Nep. Alcib. 6, 4.Tam, ante-class., sometimes = tamen:V.antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,
Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,
Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:tam si nihil usus esset, jam non dicerem,
id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;Tam modo, inquit Praenestinus,
Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.
См. также в других словарях:
LUCERNA al. LYCHNUS, LATERNA, LAMPAS, CANDELA, STILBA — etc. Gr. Φῶς, λύχνος, λαμπτὴρ, λαμπὰς, λυχνοῦχος, etc. quae tamen accuratius pensculata, non levediscrimen admittunt. Et quidem Laterna proprievas est, intra quod lux veluti latet, clausas. laminâ corneâ, s. tenui pelle, s. telâ lineâ, s. chartâ … Hofmann J. Lexicon universale
CASTOR — I. CASTOR Cursor velocissimus. Pausan l. 3. II. CASTOR Historicus Rhodius, floruit sub Iulii Caesatis principatu, quem aliqui Galatam vocârunt, quia in Galatiâ vixerit. Putat Vossius, hunc eundem esse cum eo, cuius meminit Plin. loc. cit.… … Hofmann J. Lexicon universale
SCORPIO — I. SCORPIO 1. Regum c. 12. v. 11. in his Roboami verbis, Pater meus castigavit vos scuticis, et ego vos castigabo scorpionibus, flagri genus est scuticâ gravius. Hebraei virgan spineam, aut flageilum spinis aculcatum intelligunt, vide supra in… … Hofmann J. Lexicon universale
CALCULI — parvi calces, Festo, ex quo genere sunt calces, qui per diminutionem dicuntur calculi. Vide quoque Lucillium et Plautum, quibus calces sunt, quod ψῆφοι Graecis. Hinc Victor alter, c. 3. ubi de Caligula, qui in Oceani litore conchas et lapillos… … Hofmann J. Lexicon universale
CYPRUS — I. CYPRUS castellum naturâ tutum, ab Herode conditum et egregie communitum. Ioseph. l. 1. Bell. Iud. c. 16. et l. 2. Belli, c. 20. est in tribu Beniamin. II. CYPRUS filia Antonii et Cleopatrae, elocata Agrippae; ex quibus prognata Drusilla,… … Hofmann J. Lexicon universale
DISCOBOLI — dicebantur olim, qui disco vicissent, quod ununi erat e quinque ludis, in stadio exerceri solitis. Se exercebant autem Disco et Milites, uti Homer. de Myrmidonibus, quos Achilles ducebat, scribit. Il. μ. et Athletae, tum in Gymnastis, tum in… … Hofmann J. Lexicon universale
FAR — Frumenti genus vulgatissimum, cum siligine et tritico Plin. l. 18. c. 8. Primus antiquis Latio cibus, magno argumento in adoreae donis. Inter dona enim amplissima Imperatorum ac fortium civium fuêre antiquitus, quartarii farris, (quod adoreum… … Hofmann J. Lexicon universale
FIDICULAE — Italiae locus. Val. max. l. 7. c. 6. Adde tormenti genus ex fidibus seu funibus, Κύφωνες quibusdam dictae, quia iis rei in Eqvuleo torquentur, ut fides inveniatur, Isid. vel quod sontes funibus, veluti fidibus distenduntur, Fr. Gouldmann. Lexico… … Hofmann J. Lexicon universale
ITALIA — I. ITALIA apud vetustissimos Scriptores, Brutiorum proprie regio est, quam Phoenices dixêre Itariam, quasi Piceariam, propter picis copiam praestantiamque, ut Bochart, erudite demonstrat. Vide eum Parte prior. l. 2. c. 26. ut et quae dicta suo… … Hofmann J. Lexicon universale
JUPITER — Opis et Saturni fil. in Creta ins. eodem cum Iunone partu editus, et in Ida monte a Curetibus educatus, idque clam patre, qui ex pactione cum Titano fratre initâ, filios suos omnes devorabat. Cum autem in virum adolevisser, cognovislerque etiam… … Hofmann J. Lexicon universale
JURAMENTUM — in iudiciis et actionrbus, apud omnes semper gentes, cum circalitigantes, tum circa testes, non exigui usûs fuit: Unde Arist. μετα θείας παραλήφεως φάσις ἀναποδεικτος, cum divina sibi assumptione Dictio non demonstrabilis, Rhetoric. ad Alex.c. 18 … Hofmann J. Lexicon universale
