Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

orbis+terrarum

  • 61 pestis

    pestis, is, f., I) jede ansteckende Krankheit, Seuche, Pest, u. meton. = die ungesunde Witterung, Cic., Liv. u.a.: pestem eam arcere, Liv.: pestem (eine Landplage) ab Aegypto avertere, Cic. – poet., p. nasorum, stinkender Geruch, Catull. – Plur.: morbi ac pestes, Colum. – II) übtr.: A) die Pest, das Verderben, der Untergang, civitatis, Cic.: oppetere pestem od. malam pestem, Plaut. u. Enn. fr.: depellere pestem, Tod, Verg.: pestem in alqm machinari, Cic., alci minitari, Liv.: magis differre quam prohibere imminentem pestem Romanis (v. den Göttern), Liv.: illam a re publica pestem depellere cupere, Cic.: miserrimam pestem importare regibus, die K. in das jämmerlichste V. stürzen, Cic.: ne praemia Metelli in pestem converteret, Sall.: convenae peste conditi orbis terrarum, zum V. des E., Sall. fr.: servatae a peste carinae, Brand, Verg. – B) meton., v. Lebl. u. v. leb. Wesen, die Pest, das Verderben, der Unhold, die Geißel, avaritia et luxuria, quae pestes omnia magna imperia everterunt, Liv.: p. textilis, das giftige, verderbliche Gewand des Nessus, Cic. poët.: p. patriae, v. Klodius, Cic.: p. adulescentium, v. einem Leno, Ter.: eum esse exitium Troiae, pestem Pergamo, Enn. fr.: exsecare pestem aliquam (einen verpesteten Teil des Staates) tamquam strumam, Cic.: viles nec habentes nomina pestes, gistige Kräuter, Lucan.: sub-
    ————
    terraneae pestes (Ungeziefer), Colum.: mortiferae pestes (Ungeziefer), Amm.: mille corporum od. animorum pestes, Sen.: duplices pestes sociorum, Cic.: quaedam pestes hominum, Cic.: illae inclusae in re publica pestes, Pestbeulen, Cic.: hanc pestem specta, Verderben bringende Leiden, Ov.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > pestis

  • 62 restaurator

    restaurātor, ōris, m. (restauro), der Wiederhersteller eines Bauwerkes usw., Corp. inscr. Lat. 6, 467: thermarum hiemalium, ibid. 11, 4096: huius urbis, ibid. 8, 898: orbis terrarum, ibid. 8, 896.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > restaurator

  • 63 gubernaculum

    руль (l. 44 D. 21, 2); в nep. см. управление: orbis terrarum, qui nostris gubernaculis regitur (1. 14 pr. C. 3, 1);

    gubern. provinciae (1. un. C. 12, 14).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > gubernaculum

  • 64 caput

        caput itis, n    [CAP-], the head: Capillus circum caput Reiectus, T.: caput obnubito, L.: capitis nives, H.: capite operto: aperire: velare, L.: abscindere cervicibus: capite demisso: attollere, O.: extollere, to become bold: breve (equi), H.: coronatum (bovis), Tb.: per caput pedesque ire, heels over head, Ct.: dux cum exercitu supra caput est, i. e. is ready to fall upon us, S.: capita conferre, to lay heads together, i. e. to confer in secret, L.: caput aut collum petere, strike at the vital parts: haec alias inter caput extulit urbes, towers, i. e. excels, V.: aliena negotia Per caput saliunt, run through the head, i. e. the mind, H.: capitis labor, mental exertion, H. — Meton., the head, top, summit, point, end, extremity: iocur sine capite (of a sacrifice), L.: in extis, O.: tignorum, Cs.: cornu duxit, donec curvata coirent capita, the ends, V. — The origin, source, spring, head (of a river), L.: caput unde erumpit Enipeus, V.: celsis caput urbibus exit, my source springs among great cities, V.—The mouth, embouchure (rare): multis capitibus in Oceanum influit, Cs.—Of plants: diducere terram ad capita, the roots, V.: papavera demisere caput, the heads, V.: capitum iugatio, branches (of the vine). — Of mountains, the summit: capita aspera montis, V. — Of persons, a head, person: ridiculum caput! T.: carum, V.: duo haec capita taeterrima: ignota, L.: di capiti ipsius reservent, for himself, V.: capiti cane talia Dardanio rebusque tuis, i. e. for Aeneas and yourself, V.: Perfidum, H.: de sacrando cum bonis capite alcuius, L.: ut caput Iovi sacraretur, L.—With numerals: capitum Helvetiorum milia CCLXIII, souls, Cs.: nullum caput Proserpina fugit, H.: in capita, to each person, L.; cf. sus Triginta capitum fetūs enixa, V.—Fig., life, physical life: Capitis periculum adire, to risk life, T.: caput obiectare periclis, V.: capitis poena, capital punishment, Cs.: certamen capitis et famae: ut capite dimices tuo, L.: caput offerre pro patriā: patrium tibi crede caput (i. e. patris vitam), O.: accusatus capitis absolvitur, of a capital crime, N.: Sthenium capite damnare.—Civil life, personality, civil rights, liberty and citizenship: capitis causae, involving citizenship: iudicium capitis: capitis deminutio, loss of civil rights, Cs.—Poet.: capitis minor, H.—Of persons, a leader, chief, guide: concitandorum Graecorum: capita nominis Latini, heads, chiefs, L.: ut se Suevorum caput credant, chief tribe, Ta.: capita coniurationis securi percussi, L.: illic est huic rei caput, author, contriver, T.: ab illo fonte et capite Socrate: corpori valido caput deerat, leader, L.: ipsum Expugnare caput, the great man himself, H. —A head, chief, capital: Thebae totius Graeciae, first city, N.: Roma, orbis terrarum, L.: castellum eius regionis, principal place, L.: Romam caput Latio esse, L.: ius nigrum, cenae caput, principal dish: fundus, vestrae pecuniae, chief source of income: caput esse artis, decere, the note, characteristic: ad consilium de re p. dandum caput est nosse rem p., first qualification: caput litterarum cum alquo, reason for corresponding: Epicuri, chief dogma: caput belli et summa, V.—In writings, a division, paragraph, chapter: legis: caput Annianum de hereditatibus, passage in the will of A.— Of money, the principal sum, capital, stock: quibus ille de capite dempsisset, reduced their debts: de capite deducite alqd, L.: Quinas hic capiti mercedes exsecet, extort sixty per centum, H.
    * * *
    head; person; life; leader; top; source/mouth (river); capital (punishment); heading; chapter, principal division

    Latin-English dictionary > caput

  • 65 dīvīsiō

        dīvīsiō ōnis, f    [VID-], a division, distribution: agri: orbis terrarum, S.—Fig., a rhetorical division.
    * * *
    division; distribution

    Latin-English dictionary > dīvīsiō

  • 66 lūx

        lūx lūcis, f    [LVC-], light, brightness: solis ac lychnorum: Stella facem ducens multā cum luce, V.: auctor Lucis (i. e. Sol), O.: siderea, heavenly, O.: donec lux occidat, till sunset, Iu.— The light of day, daylight, day: usque ad lucem vigilare, T.: lux ubi adventabat, S.: ante lucem: primā luce, at dawn, Cs.: luce sub ipsā, at the point of day, V.: Dormiet in lucem, till day is advanced, H.: luce reversā, Iu.: luce occidi, in open day: luci adgredi.— Plur, the heavenly bodies: Illae, quae fulgent luces.— A day: centesima lux est haec ab interitu P. Clodi: longiore luce opus est, L.: anxia nocte, Anxia luce gemit, O.: Natali die mihi dulcior haec lux, Iu.: vocat lux ultima victos, i. e. death, V.: aestiva, summer, V.: brumalis, winter, O.— Life: me reducem in lucem facere, T.: corpora luce carentum, i. e. of the dead, V.: simul atque editi in lucem sumus: aeterna, O.— An eye, the eyesight: damnum lucis ademptae, O.— A light: O lux Dardaniae, i. e. Hector, V.: Luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto, O.—Fig., the sight of men, public view, the public, the world: in luce atque in oculis civium magnus: forensi luce carere: res occultissimas in lucem proferre. — Light, encouragement, help, succor: lux quaedam videbatur oblata, regno sublato: lucem adferre rei p.: Lucem redde patriae, H.— A light, ornament: urbs, lux orbis terrarum.— Light, illustration, elucidation: historia lux veritatis.— That which enlightens, source of illumination: ratio quasi quaedam lux vitae.
    * * *
    light, daylight, light of day; life; world; day

    Latin-English dictionary > lūx

  • 67 subigō

        subigō ēgī, āctus, ere    [sub+ago], to drive up, bring up: adverso flumine lembum Remigiis, i. e. drive up stream, V.: navīs subigi ad castellum iussit, L.— To turn up from beneath, break up, dig up, plough, cultivate, work, knead, rub down, sharpen, whet, tame, break: terram ferro: glaebas: arva. V.: digitis opus, O.: in cote securīs, V.: (belua) facilis ad subigendum, easy to be tamed.—Fig., to put down, overcome, conquer, subjugate, subject, subdue, reduce: partem orbis terrarum: urbīs atque nationes, S.: insidiis subactus, V.— To bring, incite, impel, force, compel, constrain, reduce: subigi nos ad necessitatem dedendi res, L.: hostīs ad deditionem, L.: Tarquiniensem metu subegerat frumentum exercitui praebere, L.: subegit (filium) socios ignotae linquere terrae (i. e. in terrā), V.: ambitio multos mortalīs falsos fieri subegit, S.: (eos), ut relinquant patriam, L.—Of the mind, to cultivate, train, discipline: subacto mihi ingenio opus est: subacti atque durati bellis, L.
    * * *
    subigere, subegi, subactus V
    conquer, subjugate; compel

    Latin-English dictionary > subigō

  • 68 tripertītus (-partītus)

        tripertītus (-partītus) Part.    [ter+partitus], divided into three parts, threefold, tripartite: ea causa tripertita erit in accusatione: tripertitas orbis terrarum oras notare.

    Latin-English dictionary > tripertītus (-partītus)

  • 69 arbitrium

    arbī̆trĭum (in good MSS. and inscrr. sometimes arbī̆tērĭum), ii, n. [from arbiter, as adulterium from adulter].
    I.
    In gen., a coming near, a being present, presence; hence meton. for persons present (only in post-Aug. poets): locus ab omni liber arbitrio. Sen. Hippol. 602, and id. Herc. Oet. 485: divina rerum cura sine arbitrio est, Auct. Aetnae, 195.—
    II.
    Esp.
    A.
    1.. The judgment, decision of an arbitrator (cf. arbiter, II.: arbitrium dicitur sententia, quae ab arbitro statuitur, Paul. ex Fest. p. 13 Müll.):

    aliud est judicium, aliud arbitrium. Judicium est pecuniae certae: arbitrium incertae,

    Cic. Rosc. Com. 4:

    Q. Scaevola summam vim dicebat esse in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur ex fide bonā,

    id. Off. 3, 17, 70; so,

    arbitrium rei uxoriae,

    id. ib. 3, 15; id. Top. 17, 66; cf. Dig. 24, 3, 66 fin.; 46, 3, 82 fin.; Cic. Rosc. Com. 9:

    arbitrium pro socio condemnari solerent,

    id. Quinct. 4, 13 B. and K. (here some consider arbitrium as a gloss, others read arbitrio, ad arbitrium, ad arbitrum, and the like; v. Orell. ad h. l.).—
    2.
    Transf. from the sphere of judic. proceedings, judgment, opinion, decision:

    arbitrium vestrum, vestra existimatio Valebit,

    Ter. Heaut. prol. 25:

    cum de te splendida Minos Fecerit arbitria,

    Hor. C. 4, 7, 21:

    de aliquo arbitria agere,

    Liv. 24, 45:

    arbitria belli pacisque agere,

    id. 44, 15; cf. Tac. A. 12, 60:

    agere arbitria victoriae,

    Curt. 6, 1 fin.; cf. Gron. Observ. 4, c. 11, p. 427, and Liv. 31, 11; 32, 37.— Trop.:

    res ab opinionis arbitrio sejunctae,

    matters, in which nothing is decided according to mere opinion, Cic. de Or. 1, 23, 108:

    si volet usus, Quem penes arbitrium est et jus et norma loquendi,

    Hor. A. P. 72; Sen. Clem. 2, 7:

    arbitrio consilioque uti auris,

    to determine by the ear, Gell. 13, 20, 3.—
    B.
    Mastery, dominion, authority, power, will, free-will:

    dedunt se In ditionem atque in arbitrium cuncti Thebano poplo,

    Plaut. Am. 1, 1, 103 (Fleck., arbitratum): esse in pectore nostro quiddam, Cujus ad arbitrium quoque copia materiaiï Cogitur interdum flecti per membra, per artus, and at whose bidding the accumulated materials must yield obedience in every joint and limb, * Lucr. 2, 281:

    cujus (Jovis) nutu et arbitrio caelum, terra mariaque reguntur,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131:

    ad alicujus arbitrium et nutum totum se fingere et adcommodare,

    id. Or. 8, 24; id. Verr. 1, 10, 30; 2, 5, 63 fin.; so Vulg. Lev. 13, 3; 13, 44:

    aliquid facere arbitrio suo,

    Cic. Phil. 6, 2:

    Mentes ad suum arbitrium movere,

    id. de Or. 2, 16, 70; so id. Par. 5, 1 fin.:

    quam (pecuniam) sponte et arbitrio cordis sui inferunt,

    Vulg. 4 Reg. 12, 4:

    vixit ad aliorum arbitrium, non ad suum,

    Cic. Mur. 9; so Hor. C. 3, 6, 40; 3, 2, 20; Tac. H. 1, 46; Suet. Caes. 9; 20; id. Aug. 28; id. Tit. 8; id. Galb. 14:

    in arbitrium vestrum diem constituistis ei,

    Vulg. Judith, 8, 13:

    orationem tibi misi: ejus custodiendae et proferendae arbitrium tuum,

    Cic. Att. 15, 13:

    munificentiam eorum in se ipsorum arbitrii debere esse,

    Liv. 37, 52:

    in arbitrio viri erit, ut faciat sive non faciat,

    Vulg. Num. 30, 14:

    tamquam congruere operationem eam serpentium humani sit arbitrī,

    Plin. 29, 3, 12, § 53; Suet. Tib. 18; id. Claud. 2: mox rei Romanae arbitrium (i. e. imperium, dominion, power) tribus ferme et viginti (annis) obtinuit, Tac. A. 6, 51; so,

    arbitrium orbis terrarum,

    Suet. Caes. 7; Nep. Con. 4, 1:

    huic deus optandi gratum, sed inutile fecit Muneris arbitrium,

    Ov. M. 11, 101:

    liberum mortis arbitrium,

    Suet. Dom. 8; 11; cf. Tac. A. 15, 60.—
    C.
    Arbitria funeris, the expenses of a funeral (fixed by an arbiter), Cic. Dom. 37; id. Pis. 9 fin.; id. Red. in Sen. 7; cf. Dig. 11, 7, 12, § 6.

    Lewis & Short latin dictionary > arbitrium

  • 70 arx

    arx, arcis, f. [arx ab arcendo, quod is locus munitissimus rubis, a quo facillime possit hostis prohiberi, Varr. L. L. 5, § 151 Müll; cf. Serv. ad Verg. A. 1, 20; Isid. Orig. 15, 2, 32; Doed. Syn. IV. p. 428; v. arceo], a stronghold, castle, citadel, fortress, akropolis; in Rome, the Capitolium.
    I.
    A.. Lit.: arce et urbe orba sum, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 114 Müll.): optumates, Corinthum quae arcem altam habetis, id. ap. ejusd. Fam. 7, 6: edicite per urbem ut omnes qui arcem astuque accolunt, cives, etc.; Att. ap. Non. p. 357, 14:

    Illa autem in arcem [hinc] abiit,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 59; so id. Ps. 4, 6, 2:

    In arcem transcurso opus est,

    Ter. Hec. 3, 4, 17:

    Condere coeperunt urbīs arcemque locare,

    Lucr. 5, 1107:

    arcis servator, candidus anser,

    id. 4, 683:

    munire arcem,

    Cic. Pis. 34 fin.:

    cum Tarento amisso arcem tamen Livius retinuisset,

    id. de Or. 2, 67, 273: arx intra moenia in immanem altitudinem edita; Liv. 45, 28:

    arx Sion,

    Vulg. 2 Reg. 5, 7:

    arx Jerusalem,

    ib. 1 Macc. 13, 49:

    Romana,

    Liv. 1, 12:

    Capitolina,

    id. 6, 20; cf. id. 3, 18:

    Sabinus arcem Capitolii insedit mixto milite,

    Tac. H. 3, 69; Suet. Claud. 44 et saep. As the place on which auguries were received (cf. auguraculum):

    ut cum in arce augurium augures acturi essent,

    Cic. Off. 3, 16, 66; so Liv. 1, 18 and 24.—Hence,
    B.
    Trop., defence, prolection, refuge, bulwark, etc.:

    Castoris templum fuit te consule arx civium perditorum, receptaculum veterum Catilinae militum, castellum forensis latrocinii,

    Cic. Pis. 5, 11:

    haec urbs, lux orbis terrarum atque arx omnium gentium,

    id. Cat. 4, 6; cf. id. Agr. 1, 6, 18:

    Africa arx omnium provinciarum,

    id. Lig. 7, 22:

    Stoicorum,

    id. Div. 1, 6, 10:

    arx finitimorum, Campani,

    Liv. 7, 29; 37, 18:

    tribunicium auxilium et provocationem, duas arces libertatis tuendae,

    id. 3, 45:

    arx ad aliquid faciendum,

    id. 28, 3:

    eam urbem pro arce habiturus Philippus adversus Graeciae civitates,

    id. 33, 14; Flor. 3, 6, 5:

    quasi arx aeternae dominationis,

    Tac. A. 14, 31.—
    C.
    As the abode of tyrants, a poet. designation of tyranny (cf. Ascon. ad Cic. Div. in Caecil. 5), Claud. IV. Cons. Hon. 293 Heins.:

    cupidi arcium,

    Sen. Thyest. 342; cf. id. Contr. 4, 27:

    non dum attigit arcem, Juris et humani culmen,

    Luc. 7, 593 Corte; cf. id. 8, 490, and 4, 800; Tert. Apol. 4.—
    D.
    Prov.:

    arcem facere e cloacā,

    to make a mountain of a mole-hill, Cic. Planc. 40.—
    II.
    Since castles were generally on a height, meton., a height, summit, pinnacle, top, peak (usu. poet. and in Aug. and postAug. prose), lit. and trop.
    A.
    Lit.:

    summā locum sibi legit in arce,

    upon the extreme height, Ov. M. 1, 27; cf. id. ib. 12, 43. —So,
    2.
    In partic.
    a.
    Of mountains:

    Parnasi constitit arce,

    Ov. M. 1, 467:

    arce loci summā,

    id. ib. 11, 393:

    Rhipaeae arces,

    Verg. G. 1, 240:

    flērunt Rhodopeïae arces,

    id. ib. 4, 461:

    septemque unā sibi muro circumdedit arces,

    id. ib. 2, 535:

    primus inexpertas adiit Tirynthius arces, i. e. Alpes,

    Sil. 3, 496; cf. Drak. ad id. 15, 305; Val. Fl. 3, 565:

    impositum arce sublimi oppidum cernimus,

    Petr. 116; cf. id. 123, 205, and 209.—
    b.
    Of houses built on an eminence, Petr. 121, 107, and 293.—
    c.
    Of the citadel of heaven:

    quae pater ut summā vidit Saturnius arce,

    Ov. M. 1, 163:

    summam petit arduus arcem,

    id. ib. 2, 306:

    sideream mundi qui temperat arcem,

    id. Am. 3, 10, 21.—
    d.
    Of the heavens themselves: aetheriae [p. 170] arces, Ov. Tr. 5, 3, 19:

    arces igneae,

    Hor. C. 3, 3, 10:

    caeli quibus adnuis arcem,

    Verg. A. 1, 250; cf. id. ib. 1, 259.—
    e.
    Of temples erected on an eminence:

    dexterā sacras jaculatus arces,

    Hor. C. 1, 2, 3.—
    f.
    Of the head:

    arx corporis,

    Sen. Oedip. 185; Claud. IV. Cons. Hon. 235.—
    B.
    Trop., height, head, summit, etc. (rare):

    celsā mentis ab arce,

    Stat. S. 2, 2, 131:

    summae laudum arces,

    Sil. 13, 771; Sid. Carm. 2, 173:

    ubi Hannibal sit, ibi caput atque arcem totius belli esse,

    head and front, Liv. 28, 42:

    arx eloquentiae,

    Tac. Or. 10.

    Lewis & Short latin dictionary > arx

  • 71 descriptio

    dēscriptĭo, ōnis (in MSS. and edd. often confounded with discriptio, v. infra), f. [describo] (freq. in Cic.), a marking out, delineation, copy, transcript: in concreto.
    I.
    Lit. (rare):

    eadem caeli descriptio,

    Cic. Rep. 6, 22; cf. id. ib. 1, 14:

    explicate descriptionem imaginemque tabularum,

    id. Verr. 2, 2, 77 fin. In plur.:

    numeris aut descriptionibus aliquid explicare,

    id. Tusc. 1, 17:

    volutarum,

    sketches, drawings, Vitr. 3, 3:

    orbis terrarum,

    maps, id. 8, 2 et saep. —Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    A representation, delineation, description:

    nominis brevis et aperta descriptio,

    Cic. Inv. 2, 18:

    dilucida locorum,

    Quint. 9, 2, 44:

    regionum,

    id. 4, 3, 12:

    Siciliae,

    id. 11, 3, 164:

    convivii luxuriosi,

    id. 8, 3, 66 et saep.—In rhetor., the delineating of character, Cic. Top. 22, 83; id. de Or. 3, 53, 205; Quint. 9, 1, 31; cf. Auct. Her. 4, 39, 51.—
    B.
    A proper disposition, order, arrangement:

    via descriptionis atque ordinis (in oratione),

    id. de Or. 2, 9, 36:

    aedificandi,

    id. Off. 1, 39;

    legionum et auxiliorum,

    Suet. Tib. 30:

    descriptio centuriarum classiumque non erat,

    Liv. 4, 4, 2:

    populi,

    Vulg. 2 Reg. 24, 9.—In plur.:

    descriptiones temporum,

    id. Ac. 1, 3, 19 et saep. (Descriptio is often found in MSS. and edd. in the sense of distribution, division; but here the proper form is discriptio, [p. 556] e. g. Cic. Rep. 2, 22; id. de Off. 1, 7, 21 saep.)

    Lewis & Short latin dictionary > descriptio

  • 72 exitium

    exĭtĭum, ii ( gen. plur. exitium, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 67, and Or. 46, 155), n. [exeo].
    I.
    Lit., a going out, egress (ante-class.): exitium antiqui ponebant pro exitu; nunc exitium pessimum exitum dicimus, Paul. ex Fest. p. 81, 6 Müll.:

    quid illi ex utero exitiost, priusquam poterat ire in proelium?

    Plaut. Truc. 2, 6, 30 (but for exitium exitio est, id. Capt. 3, 3, 4, the true reading is auxilium mist, etc., Fleck. Lorenz). —
    II.
    In partic., destruction, ruin, hurt, mischief (freq. and class., sing. and plur.; syn.: pernicies, interitus, ruina, infortunium, casus, clades, calamitas, malum).
    (α).
    Sing.:

    satius est mihi Quovis exitio interire,

    Plaut. Cist. 4, 1, 11:

    pultando foribus exitium adferre,

    id. Capt. 4, 2, 52; cf.:

    qui de meo nostrumque omnium interitu, qui de hujus urbis atque adeo orbis terrarum exitio cogitent,

    Cic. Cat. 1, 4, 9; Suet. Aug. 94; cf.

    also: (Lentulus) dignum moribus factisque suis exitium vitae invenit,

    end, Sall. C. 55 fin.:

    nullius patitur natura,

    Lucr. 1, 224; cf.:

    caeli terraeque,

    id. 5, 98; 344:

    cum de pernicie populi Romani, exitio hujus urbis tam acerbe tamque crudeliter cogitarit,

    Cic. Cat. 4, 5, 10:

    me miserum! ego omnibus meis exitio fuero,

    id. Q. Fr. 1, 4, 4:

    exitio esse (alicui),

    Suet. Caes. 1; Hor. C. 1, 28, 18; cf. Suet. Calig. 11:

    usque adeo flagitatus est, donec ad exitium dederetur,

    Tac. A. 1, 32:

    concidit auguris Argivi domus ob lucrum Demersa exitio,

    Hor. C. 3, 16, 13 et saep.—
    (β).
    Plur.: omnibus exitiis interii, ways or methods of destruction, Plaut. Bacch. 5, 1, 7; cf. Cic. Fin. 5, 10:

    civitatum afflictarum perditis jam rebus extremi exitiorum exitus,

    Cic. Agr. 2, 4, 10; cf. Val. Fl. 1, 809:

    exitiūm examen rapit, Enn. l. l. (Trag. v. 88, ed. Vahl.): quos P. Clodii furor rapinis et incendiis et omnibus exitiis pavit,

    Cic. Mil. 2, 8:

    metu crudelissimorum exitiorum carere non possumus,

    id. ib. 2, 5:

    id querebatur caput esse exitiorum omnium,

    id. Leg. 1, 12, 34:

    haec res suprema manebat Exitiis positura modum,

    Verg. A. 7, 129.

    Lewis & Short latin dictionary > exitium

  • 73 lux

    lux, lūcis (adverb. abl. luce, luci, and lucu, and in these old forms also used as m.; v. infra; in Plaut. lux is usually m.; Brix ad Plaut. Capt. 5, 4, 11), f. [luceo], light.
    I.
    Lit.
    1.
    In gen., the light of the sun and other heavenly bodies:

    cum id solis luce videatur clarius,

    Cic. Div. 1, 3, 6; id. Tusc. 1, 37, 90; id. Cat. 1, 3; id. Cael. 9:

    per umbras Stella facem ducens multā cum luce cucurrit,

    Verg. A. 2, 694: a lucifero donec lux occidat, till sunset, Juv, 13, 158. — The light, splendor, brightness of shining bodies:

    viridi cum luce zmaragdi,

    Lucr. 4, 1126:

    luce coruscus ahenā,

    Verg. A. 2, 470:

    lucem non fundentes gemmae,

    Plin. 37, 7, 25, § 94:

    ferri,

    Stat. Th. 8, 124.—
    2.
    In partic., the light of day, daylight, day:

    diurna,

    Lucr. 6, 848:

    Metellus cum primā luce in campum currebat,

    Cic. Att. 4, 3, 4:

    ante lucem,

    id. de Or. 2, 64, 259:

    primā luce ad eum accurrit,

    at daybreak, dawn of day, Caes. B. G. 1, 22:

    luce sub ipsā,

    on the very verge of day, Verg. G. 4, 490:

    in luci,

    by day, Lucr. 4, 233:

    luce reversā,

    Juv. 6, 312.—Hence,
    b.
    In abl. adverb.: luce, luci, and (ante-class.) lucu, by daylight, in the daytime:

    ut luce palam in foro saltet,

    Cic. Off. 3, 24, 93; so,

    luce,

    id. Pis. 10, 23; Auct. Her. 4, 36, 48; Verg. A. 9, 153 al.:

    nocte ac luce,

    Juv. 15, 43:

    ut veniamus luci,

    Plaut. Cas. 4, 2, 7:

    cum luci simul,

    id. Merc. 2, 1, 31:

    luci claro,

    id. Aul. 4, 10, 18; cf. Non. 210, 9:

    quis audeat luci,

    Cic. Phil. 12, 10, 25:

    quodsi luce quoque canes latrent,

    id. Rosc. Am. 20, 56; Liv. 35, 4, 5:

    cum primo lucu ibo hinc,

    Ter. Ad. 5, 3, 55:

    cum primo luci,

    Plaut. Cist. 2, 1, 49.—
    B.
    Transf.
    1.
    The heavenly bodies:

    illae, quae fulgent luces,

    Cic. Arat. 96.—
    2.
    A day:

    centesima lux est ab interitu P. Clodii,

    Cic. Mil. 35, 98:

    longiore luce ad id certamen nobis opus est,

    Liv. 3, 2:

    anxia nocte, anxia luce gemit,

    Ov. M. 2, 806:

    crastina,

    Verg. A. 10, 244:

    natali die mihi dulcior haec lux,

    Juv. 12, 1:

    septima quaeque lux,

    id. 14, 105; cf.:

    natura volvente vices et lucis et anni,

    id. 13, 88. —Hence, poet.:

    lux aestiva,

    summer, Verg. G. 4, 52:

    lux brumalis,

    winter, Ov. Tr. 1, 11, 39.—
    3.
    Life:

    qui ab Orco mortuom me reducem in lucem feceris,

    Ter. Hec. 5, 4, 12:

    corpora luce carentum,

    i. e. of the dead, Verg. G. 4, 255; Sil. 13, 473; cf.:

    simul atque editi in lucem sumus,

    Cic. Tusc. 3, 1, 2.—
    4.
    An eye, the eyesight:

    effossae squalent vestigia lucis,

    Stat. Th. 11, 585:

    damnum lucis ademptae,

    Ov. M. 14, 197.—
    5.
    A light, of an eminent man to whom all eyes turn:

    Luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto,

    Ov. M. 13, 100.—Of a beloved person:

    o lux salve candida,

    Plaut. Mil. 4, 8, 34.—
    II.
    Trop.
    A.
    The sight of all men, the public view, the public, the world:

    nec vero ille in luce modo, atque in oculis civium magnus sed intus domique praestantior,

    Cic. Sen. 4, 12: Isocrates forensi luce caruit, id. Brut. 8, 32:

    familiam abjectam et obscu ram e tenebris in lucem vocare,

    id. Deiot. 11, 30:

    res occultas aperire in lucemque proferre,

    id. Ac. 2, 19, 62.—
    B.
    Light, encouragement, help, succor:

    lux quaedam videbatur oblata, non modo regno, sed etiam regni timore sublato,

    Cic. Phil. 1, 2, 40:

    civibus lucem ingenii et consilii porrigere,

    id. de Or. 1, 40, 184; cf.:

    lucem adferre rei publicae,

    id. Manil. 12, 33.—
    C.
    A light, an ornament:

    hanc urbem, lucem orbis terrarum,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    genus sine luce,

    undistinguished, obscure, Sil. 8, 248.—
    D.
    Light, illustration, elucidation:

    historia testis temporum, lux veritatis,

    Cic. de Or. 2, 9, 36.—
    E.
    That which enlightens, the source of illumination: ratio quasi quaedam lux lumenque vitae. Cic. Ac. 2, 8, 26; cf.:

    ego sum lux mundi,

    Vulg. John, 8, 12; id. ib. 12, 26.

    Lewis & Short latin dictionary > lux

  • 74 subigo

    sŭbĭgo, ēgi, actum, 3 (sūbĭgĭt, scanned with u long, Cic. poët. Div. 1, 47, 106), v. a. [sub-ago], to bring under, get under; bring or get up, or up to any place.
    I.
    Lit. (mostly poet.):

    sues antequam aestus incipiat, subigunt in umbrosum locum,

    Varr. R. R. 2, 4, 6:

    qui adverso flumine lembum Remigiis subigit,

    i. e. rows up stream, Verg. G. 1, 202:

    naves ad castellum,

    Liv. 26, 7:

    classem ad moenia,

    Sil. 15, 218:

    saxum contra ardua montis,

    id. 13, 610:

    frondosum apicem ad sidera,

    id. 17, 641 et saep.:

    celsos sonipedes ocius subigit jugo,

    brings under the yoke, Sen. Hippol. 1002.—In mal. part.:

    ancillam,

    i. e. to lie with, Aus. Epigr. 142; cf. Suet. Caes. 49.—
    B.
    In gen., to turn up from beneath, to break up, dig up, plough, cultivate; to work, knead; to rub down, sharpen, whet; to tame, break (class.;

    syn. domo): terram ferro,

    Cic. Leg. 2, 18, 45 fin.:

    locum subigere oportet bene: ubi erit subactus, areas facito,

    to turn over and over, turn up, Cato, R. R. 161, 1: segetes aratris, Cic. Fragm. ap. Non. 401, 9:

    agrum bipalio,

    Col. 3, 5, 3:

    glebas,

    Cic. Agr. 2, 31, 84:

    vomere terram,

    Ov. M. 11, 31:

    arva,

    Verg. G. 1, 125.— Poet.:

    ratem conto,

    to work, move, Verg. A. 6, 302:

    pontum remis,

    i. e. to plough, furrow, Val. Fl. 1, 471:

    farinam in mortarium indito, aquae paulatim addito subigitoque pulchre: ubi bene subegeris, defingito,

    knead it thoroughly, Cato, R. R. 74; so,

    corium pilis,

    id. ib. 18, 7: harenam argillae usque ad lentorem, id. ap. Plin. 17, 14, 24, § 111:

    panem,

    Plin. 18, 11, 27, § 105:

    aliquid oleo,

    id. 32, 10, 44, § 126:

    digitis opus,

    Ov. M. 6, 20:

    subigunt in cote secures,

    i. e. sharpen, Verg. A. 7, 627:

    pressa manu (pecudum) terga,

    to rub down, Col. 6, 30, 1:

    (beluam) facilem ad subigendum frenat,

    easy to be tamed, Cic. Rep. 2, 40, 67; cf.

    vitulos,

    Col. 6, 2, 1:

    ubera,

    Vulg. Ezech. 23, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    To put down, overcome, conquer, subjugate, subject, subdue, etc. (freq. in prose and poetry):

    plerique omnes subiguntur sub suum judicium,

    Naev. Bell. Pan. Fr. Inc. 7 (p. 18 Vahl.):

    Persas, Paphlagonas... subegit solus,

    Plaut. Curc. 3, 78: tertiam partem orbis terrarum, Cic. [p. 1777] Rosc. Am. 36, 103:

    quos armis subegimus,

    id. Balb. 10, 25:

    Gallia devicta et subacta,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    urbes atque nationes,

    Sall. C. 2, 2:

    totam inter Alpes fretumque Italiam armis,

    Flor. 1, 26, 9:

    Africam,

    Val. Max. 6, 9, 14; Just. 30, 3, 9:

    poëtae consuetudine subigere aures populi debent,

    Varr. L. L. 9, 11, 130:

    nos in deditionem,

    Curt. 7, 7, 38:

    vitulos,

    to break in, Col. 6, 2:

    bos subactus,

    id. 6, 3.— Plur. subst.:

    victi ac subacti,

    Cic. Font. 16, 36.— Absol.: mors amici subigit, Att. ap. Non. 2, 22.—In mal. part. (cf. signif. I.): Gallias Caesar subegit, Nicomedes Caesarem, Poët. ap. Suet. Caes. 49.—
    2.
    To bring, incite, impel; to force, compel, constrain to any thing; constr. with ut, ad, or in aliquid; rarely with inf.:

    subegi, fenore argentum ab danistā ut sumeret,

    Plaut. Most. 3, 3, 14:

    tu me numquam subiges, redditum ut reddam tibi,

    id. Curc. 4, 3, 8:

    subigor, ut, etc.,

    id. Trin. 4, 2, 6; cf.:

    nec subigi queantur, ut, etc.,

    id. Pers. 2, 2, 12:

    ut ederet socios, subigi non potuit,

    Tac. A. 2, 40:

    egestate stipendii ad deditionem subigi,

    id. H. 3, 8:

    ad deditionem Volscos,

    Liv. 6, 2:

    hostes ad deditionem,

    id. 9, 41; 9, 1:

    urbes metu subactae in dicionem,

    id. 28, 43:

    hostes fame in deditionem,

    Curt. 7, 7, 18:

    vis subegit verum fateri,

    Plaut. Truc. 4, 3, 9:

    Tarquiniensem metu subegerat frumentum exercitui praebere,

    Liv. 9, 41:

    subegit socios ignotae linquere terrae,

    Verg. A. 5, 794:

    ambitio multos mortalis falsos fieri subegit,

    Sall. C. 10, 5:

    injuria te subegit decernere, etc.,

    id. ib. 51, 18; cf. Tac. A. 1, 39:

    insidiis subactus,

    Verg. A. 12, 494.—
    B.
    (Acc. to I. B.) To cultivate, of the mind; to train, discipline (very rare):

    subacto mihi ingenio opus est, ut agro non semel arato sed novato et iterato, etc.,

    Cic. de Or. 2, 30, 131:

    subacti atque durati bellis,

    Liv. 42, 52.

    Lewis & Short latin dictionary > subigo

  • 75 trepartitus

    trĭpartītus or - pertītus, a, um, Part. [ter-partior], divided or divisible into three parts, threefold, tripartite (rare, but good prose):

    ea causa tripertita erit in accusatione,

    Cic. Verr. 2, 3, 5, § 12:

    qui tripertitas orbis terrarum oras atque regiones notavit,

    id. Sest. 61, 129:

    tripartita ab iis inducitur ratio bonorum,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    divisio tripartita (al. tripertita),

    id. Off. 3, 2, 9:

    exercitus,

    Tac. A. 2, 74:

    jus privatum, quod tripartitum est,

    Just. Inst. 1, 1, 4.— Substt
    1.
    Trĭpertīta, ōrum, n., the title of a treatise by Sex. Aelius:

    exstat illius (Sex. Aelii) liber, qui inscribitur Tripertita,

    Dig. 1, 2, 2, § 38.—
    2.
    Trĭpertīta, ae, f., the title of a comedy by Novius, Non. 218, 15.— Adv.: trĭpartītō ( - pertītō), in or into three parts:

    qui bona dividit tripertito,

    Cic. Tusc. 5, 13, 40:

    tripartito divisus equitatus,

    Caes. B. G. 7, 67; Hirt. B. G. 8, 33:

    Caesar partitis copiis... adit tripartito,

    Caes. B. G. 6, 6:

    aggreditur urbem,

    Liv. 21, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > trepartitus

  • 76 tripartitus

    trĭpartītus or - pertītus, a, um, Part. [ter-partior], divided or divisible into three parts, threefold, tripartite (rare, but good prose):

    ea causa tripertita erit in accusatione,

    Cic. Verr. 2, 3, 5, § 12:

    qui tripertitas orbis terrarum oras atque regiones notavit,

    id. Sest. 61, 129:

    tripartita ab iis inducitur ratio bonorum,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    divisio tripartita (al. tripertita),

    id. Off. 3, 2, 9:

    exercitus,

    Tac. A. 2, 74:

    jus privatum, quod tripartitum est,

    Just. Inst. 1, 1, 4.— Substt
    1.
    Trĭpertīta, ōrum, n., the title of a treatise by Sex. Aelius:

    exstat illius (Sex. Aelii) liber, qui inscribitur Tripertita,

    Dig. 1, 2, 2, § 38.—
    2.
    Trĭpertīta, ae, f., the title of a comedy by Novius, Non. 218, 15.— Adv.: trĭpartītō ( - pertītō), in or into three parts:

    qui bona dividit tripertito,

    Cic. Tusc. 5, 13, 40:

    tripartito divisus equitatus,

    Caes. B. G. 7, 67; Hirt. B. G. 8, 33:

    Caesar partitis copiis... adit tripartito,

    Caes. B. G. 6, 6:

    aggreditur urbem,

    Liv. 21, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > tripartitus

  • 77 Tripertita

    trĭpartītus or - pertītus, a, um, Part. [ter-partior], divided or divisible into three parts, threefold, tripartite (rare, but good prose):

    ea causa tripertita erit in accusatione,

    Cic. Verr. 2, 3, 5, § 12:

    qui tripertitas orbis terrarum oras atque regiones notavit,

    id. Sest. 61, 129:

    tripartita ab iis inducitur ratio bonorum,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    divisio tripartita (al. tripertita),

    id. Off. 3, 2, 9:

    exercitus,

    Tac. A. 2, 74:

    jus privatum, quod tripartitum est,

    Just. Inst. 1, 1, 4.— Substt
    1.
    Trĭpertīta, ōrum, n., the title of a treatise by Sex. Aelius:

    exstat illius (Sex. Aelii) liber, qui inscribitur Tripertita,

    Dig. 1, 2, 2, § 38.—
    2.
    Trĭpertīta, ae, f., the title of a comedy by Novius, Non. 218, 15.— Adv.: trĭpartītō ( - pertītō), in or into three parts:

    qui bona dividit tripertito,

    Cic. Tusc. 5, 13, 40:

    tripartito divisus equitatus,

    Caes. B. G. 7, 67; Hirt. B. G. 8, 33:

    Caesar partitis copiis... adit tripartito,

    Caes. B. G. 6, 6:

    aggreditur urbem,

    Liv. 21, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > Tripertita

  • 78 theatrum

    thĕātrum, i, n. [st2]1 [-] théâtre, salle de spectacle; salle de réunion politique (en Grèce). [st2]2 [-] théâtre, emplacement pour les jeux publics. [st2]3 [-] public du théâtre, spectateurs, auditeurs, assemblée. [st2]4 [-] lieu où l'on est en vue, scène, théâtre.    - [gr]gr. θέατρον.    - animo aequo e vita, cum ea non placeat, tamquam e theatro exeamus, Cic.: et si la vie nous déplaît, quittons-la gaiement, comme au sortir du théâtre.    - magno theatro, Cic. Fam. 12, 29, 1: aux yeux de tous.    - ubicumque pugnabo, in theatro terrarum orbis esse me credam, Curt. 9, 6, 21: partout où je combattrai, je me croirai sur le théâtre du monde.
    * * *
    thĕātrum, i, n. [st2]1 [-] théâtre, salle de spectacle; salle de réunion politique (en Grèce). [st2]2 [-] théâtre, emplacement pour les jeux publics. [st2]3 [-] public du théâtre, spectateurs, auditeurs, assemblée. [st2]4 [-] lieu où l'on est en vue, scène, théâtre.    - [gr]gr. θέατρον.    - animo aequo e vita, cum ea non placeat, tamquam e theatro exeamus, Cic.: et si la vie nous déplaît, quittons-la gaiement, comme au sortir du théâtre.    - magno theatro, Cic. Fam. 12, 29, 1: aux yeux de tous.    - ubicumque pugnabo, in theatro terrarum orbis esse me credam, Curt. 9, 6, 21: partout où je combattrai, je me croirai sur le théâtre du monde.
    * * *
        Theatrum, theatri, pen. prod. Plin. Theatre, Edifice publique faict en forme de demi cercle, où le peuple S'assembloit pour veoir jouer les jeux.
    \
        Festa theatra. Ouidius. Esquels on joue jeux publiques les jours de feste.
    \
        Commouere theatrum. Quintil. Les gents qui regardent les jeux, Les spectateurs.
    \
        Tunc commouendum est theatrum. Quintil. Alors fault il faire parler de soy. B.
    \
        Spissa theatra. Horat. Les spectateurs fort serrez et empressez.
    \
        Theatra tota reclamant. Cic. Tout le peuple, Touts les spectateurs.
    \
        Versari in theatro, per translationem. Cic. Estre en lieu auquel on est veu de beaucoup de lieux.
    \
        Ingenii theatrum. Cic. Le lieu où quelqu'un monstre et descouvre son esprit.
    \
        Theatrum virtutis, conscientia. Cic. Il n'est lieu si descouvert qui tienne l'homme tant de court, que fait sa conscience.
    \
        Maioribus theatris propositae eius virtutes. Cicero. Ses vertuz ont merité d'estre plus tesmoignees et desployees en plus grande compagnie.
    \
        Magnum theatrum habet ista prouincia. Cic. La charge que tu as est subjecte à la veue de beaucoup de gents.
    \
        Magno theatro spectata familiaritas. Cicero. Fort congneue et de beaucoup de gents.

    Dictionarium latinogallicum > theatrum

  • 79 theatrum

    thĕātrum, i, n., = theatron, a playhouse, theatre (cf.: scena, spectaculum, ludus).
    I.
    Lit.:

    num theatrum, gymnasia, porticus, etc.... rem publicam efficiebat?

    Cic. Rep. 3, 32, 44:

    theatrum ut commune sit,

    id. Fin. 3, 20, 67:

    castra munita... alterā (ex parte) a theatro, quod est ante oppidum,

    Caes. B. C. 2, 25; Nep. Reg. 2, 1:

    populi sensus maxime theatro et spectaculis perspectus est,

    Cic. Att. 2, 19, 3:

    aliquid totius theatri clamore dicere,

    id. ib.:

    consessus theatri,

    id. Tusc. 1, 16, 37:

    in vacuo laetus sessor plausorque theatro,

    Hor. Ep. 2, 2, 130; Ov. A. A. 1, 497:

    hos arto stipata theatro Spectat Roma potens,

    Hor. Ep. 2, 1, 60:

    Philippus in acie tutior quam in theatro fuit,

    Curt. 9, 6, 25; cf. Vitr. 5, 3, 1 sqq.; Verg. A. 1, 427; Liv. Epit. 48 fin.; Val. Max. 2, 4, 2:

    exeamus e theatro,

    i. e. cease to speak of actors, Cic. N. D. 3, 30, 74.—Of the Greek theatre, which served as a place for public meetings, Cic. Fl. 7, 16; Liv. 24, 39, 1; 33, 28, 4; Tac. H. 2, 80; Nep. Timol. 4, 2; Vulg. Act. 19, 29; 19, 31.—
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., any open space for exhibiting martial games, Verg. A. 5, 288; 5, 664.—
    2.
    Like our theatre, for the spectators assembled in a theatre, a theatrical audience:

    frequentissimum,

    Cic. Div. 1, 28, 59:

    consensus theatri,

    id. Phil. 1, 12, 30:

    tunc est commovendum theatrum, cum ventum est ad ipsum illud Plaudite,

    Quint. 6, 1, 52.— Plur.:

    qui (modi) totis theatris maestitiam inferunt,

    Cic. Tusc. 1, 44, 106; id. de Or. 3, 50, 196:

    tota saepe theatra exclamasse barbare,

    Quint. 1, 6, 45; cf.:

    spissa theatra,

    Hor. Ep. 1, 19, 41.—
    II.
    Trop., a place of exhibition, theatre, stage, for any public act:

    nullum theatrum virtuti conscientia majus est,

    Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    magno theatro (ea familiaritas) spectata est,

    openly, publicly, id. Fam. 12, 29, 1; cf.:

    quasi in aliquo terrarum orbis theatro versari,

    id. Verr. 2, 5, 14, § 35; id. Brut. 2, 6:

    in theatro terrarum orbis esse,

    Curt. 9, 6, 21:

    optimus quisque praeceptor frequentiā gaudet ac majore se theatro dignum putat,

    Quint. 1, 2, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > theatrum

  • 80 complector

    com-plector, plexus sum, plectī (com u. plecto), einen Gegenstand beflechten, beschlingen, d.i. umschlingen, umfassen, konstr. bei Ang. womit? m. Abl., I) eig.: 1) mit den Händen, Armen, mit dem Körper usw. umschlingen, umfassen, umschlungen-, umfaßt halten, α) v. leb. Wesen: eminentia saxa, Curt.: saxa manibus, Curt.: hastam manu, Curt.: caput digitis, Ov.: hamos brachio (v. den Polypen), Plin.: barbas (polyporum) vix utroque brachio, Plin.: aram passis capillis, Ov. – od. bittend um Schutz flehend, dextram alcis, Curt.: genua, Quint.: Caesarem, Caes. – u. zärtlich liebend, umschlingen, umfaßt halten, umarmen, dextram alcis, Verg.: alqm u. alqm artius, Cic.: alqm absentem cogitatione (im G.), Cic.: alqm medium, Liv.: complexi alter alterum, Arm in Arm, Sen. – u. feindlich festhaltend, beim Ringen usw., alqm, Curt.: inter se, Nep.: complexi alter alterum, Sen.: c. alqm medium, Curt.: u. (absol.) nequeunt complecti satis, sich umarmen, Plaut.: quoad stans complecti posset, Nep. – β) v. Lebl.: corpuscula complexa inter se, Lucr.: manus inter se complexae, Plin.: claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur (vitis), Cic.: ubi mollis amaracus illum floribus complectitur, Verg.: u. v. personif. Schlaf, me artior somnus complexus est, Cic.: sopor complectitur artus, Verg. – 2) räumlich umfassen, umschlie ßen, umschlossen halten, im Umfangeinnehmen, α) v. Pers.: animum mundi caelo, Cic.: ruris aliquantum depresso aratro, Ov.: alcis effigiem fulvo in auro, einfassen, Ov. – als milit. t. t., loca, Caes.: castris ampliorem locum supra ripam, Frontin.: tantum spatium, Caes.: XIV milia passuum, Caes.: alqm obsidione, Vell.: totius circuitum domus ita custodiis complexi sunt, ut nemo inde elabi posset, mit W. umstellt, Liv. – β) v. lebl. Subjj.: extimus (orbis caelestis), qui reliquos omnes complectitur, Cic.: mare terram complexum, Ov.: XXXV stadiûm murus urbem complectitur, Curt.: arx ambitu XX stadia complexa, Curt.: mundus quoniam omnia complexus est (neque est quicquam quod non insit in eo) perfectus est undique, umschließt = in sich schließt, Cic.

    II) übtr.: 1) gleichs. umfassen u. festhalten, a) übh. etw. erfassen, einer Sache habhaft werden, sich bemeistern, plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt, Curt.: totum terrarum orbem aut victoriis aut spe complexus (v. Alexander), Val. Max.: quam (facultatem) quoniam complexus es, tene, Cic.: cum est (vis, Wirkung) idoneam complexa naturam, wenn sie eine empfängliche N. trifft, Cic. – b) einen Gegenstand mit Liebe, Vorliebe, Wärme umfassen, an einem Gegenstande festhalten, einen Ggstd. mit besonderer Vorliebe erfassen, sich eines Ggstds. annehmen, für einen Ggstd. sich interessie ren, auf einen Ggstd. einen hohen Wert legen, einen Ggstd. hegen und pflegen, quos fortuna complexa est, die Schoßkinder des Glücks, Cic.: c. adulescentem totamque causam manumque veteranorum, Cic.: oratorem (den Redner = die Redekunst) celeriter, Cic.: philosophiam, Cic.: virtutem (Ggstz. virtutem aspernari ac refutare), Cic. – omnes cives caritate, Liv.: alqm omni comitate, Cic.: alqm summā benevolentiā, Cic.: alqm beneficio, Cic.: alqm omnibus studiis suis, laboribus, vitae periculis, Cic. – c) mit dem Geiste umfassen, zusammenfassen, in seinem ganzen Umfange übersehen, -erfassen, -auffassen u. begreifen, gew. m. Abl. animo, cogitatione, mente, cogitatione et mente, scientiā, memoriā, zB. animo rei magnitudinem c., Cic.: animum corpore liberatum cogitatione complecti posse, Cic.: c. omne caelum totamque cum universo mari terram mente, Cic.: quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest, cogitatione tantum et mente complectimur, Cic. – scientiā c. quae ad philosophos atque oratores pertinent, Quint. – haec infinita atque nova memoriā c., Cic.; vgl. si longior complectenda memoriā fuerit oratio, einzulernen, zu memorieren, Quint.: u. so (ohne memoriā) in iis quae scripsimus complectendis, Quint.: u. v. Gedächtnis selbst, quae memoria complecteretur, Quint. – selten ohne Abl., ista innumerabilia, Cic.: formam ac figuram animi magis quam corporis, Tac. – d) mit einem Begriffe, mit einer Benennung umfassen, unter einem Begriff (Gedanken) od. einer Benennung zusammenfassen, omnia unā comprehensione, Cic.: utrumque unā appellatione, Quint.: hoc (argumenti) nomine omnia, quae etc., Quint.: honesto (unter dem Anständigen) iustum, pium, religiosum, Quint. – e) mit Worten umfassen, definieren, zusammenfassen, vollständig erfassen u. wiedergeben, gew. m. Abl. oratione, verbis, litteris (durch einen Brief), pluribus libris u. dgl., zB. nullo modo posse omnia istius facta aut memoriā consequi aut oratione complecti, Cic.: complectitur verbis, quod vult, Cic.: gratulationem quam confirmationem animi tui litteris complecti malui, Cic.: c. praecepta philosophiae carmine, Quint.: eo libro omnium rerum memoriam breviter et perdiligenter, Cic.: artem pluribus libris, Quint.: plura paucis, Quint.: ipsis syllabis verba, Quint. – selten ohne Abl., universam et propriam oratoris vim definire complectique, Cic.: viros amplissimos ad suum scelus, als Teilnehmer seines Verbrechens mit vorführen, Cic.: breviter causas, Quint.: sed nolo pluribus, summam rem complectar, Liv. – u. bes. c. decreto, ut etc., durch ein Dekret beschließen, daß usw., Vell. 2, 121, 1. – u. sententiā c. causas u. bl. sententiā c., (bei Abgabe seiner Meinung im Senate) die Gründe für od. gegen zusammenfassen, -stellen, Cic. Phil. 14, 29 (ohne causas) u. 14, 36 (m. causas). – u. als rhet. od. philos. t. t., den Schluß zusammenstellen, den Schlußsatz (die Konklusion) machen, Cornif. rhet. 2, 47. Cic. de inv. 1, 73; vgl. complexio no. II, d, α. – 2) gleichs. räumlich umschließen, a) mit etw. einschließen, sententiam numero quodam c. et astricto et soluto, Cic. de or. 3, 175. – b) in sich umfassen = in sich vereinigen, in sich begreifen, in sich schließen, populus Romanus orbem terrarum complectens, Liv.: urbs omnia ( alles = alles Angenehme od. Widerwärtige) complexa, Sen.: omnium partes corripere atque c., Nep.: omnes omnium caritates patria una complexa est, Cic.: omnes complectitur lex, Quint.: quod (rerum cognitiones) habeant quiddam in se quasi complexum et continens veritatem, Cic.: quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur, vereinigt zu sein, Cic. Rosc. Am. 37. – / Aktive Form complectit, Vitr. 10, 2 (6), 11 R.: complectite, Pompon. com. fr. 48. – complector in pass. Bedeutung, Curio bei Prisc. 8, 18 (vgl. Hertz Prisc. vol. 1. p. 35, 13). Gargil. de arb. pomif. 2, 6. Auct. tractat. in Luc. 1 (Scriptt. vet. nov. collect. ed Mai tom. 3. p. 191). – Partiz. Perf. passiv, Cic. Rosc. Am. 37 M. Ulp. dig. 49, 1, 3. § 1. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 79. – Fut. complectebuntur (st. complectentur), Vulg. (Amiat.) Sirach 4, 13.

    lateinisch-deutsches > complector

См. также в других словарях:

  • Orbis Terrarum — Orbis Terrarum. Internationale Zeitschrift für Historische Geographie der Alten Welt. Revue d Histoire Géographique du Monde Ancien. Journal of Historical Geography of the Ancient World. Rivista di Storia Geografica dem Monde Antico ist eine… …   Deutsch Wikipedia

  • orbis terrarum — (izg. ȍrbis terárum) DEFINICIJA (zemni) svijet ETIMOLOGIJA lat …   Hrvatski jezični portal

  • Orbis terrarum — (лат.  «круг земной; вселенная») у римлян обозначение известного им мира, тех стран о которых им известно. Соответствует греческой ойкумене. Категория: Латинские фразы и выражения …   Википедия

  • Orbis terrārum — (lat.), Erd oder Weltkreis, bei den Römern Inbegriff der Länder und der Bewohner derselben auf der Erde, soweit sie bekannt war …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • orbis terrarum — /örˈbis te rāˈrəm or te räˈrŭm/ (Latin) The circle of lands, the whole world …   Useful english dictionary

  • orbis terrarum — Erdkreis * * * Ọrbis terrarum   [lateinisch] der, , der Erdkreis, die bewohnte Erde …   Universal-Lexikon

  • Orbis terrarum — (лат.) круг земной или вселенная ; у римлян обозначение стран и населения их на земле, насколько она им была известна; соответствует греческому Οίκουμένη …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • orbis terrarum —    orb of lands ; world; globe …   Dictionary of difficult words

  • Civitates Orbis Terrarum — Kolorierter Kupferstich Ansicht der Stadt Münden 1584 kolorierter Kupferstich Rostocks von 1597 …   Deutsch Wikipedia

  • Theatrum orbis terrarum — Dieser Artikel befasst sich mit dem Atlas. Für das Werk Theatrum orbis terrarum, sive, Atlas novus von Blaeu 1635, siehe Atlas Maior Weltkarte des Theatrum Orbis Terrarum von 1570 Theatrum Orbis Terrarum (auch Ortelius Atlas) gilt als der erste… …   Deutsch Wikipedia

  • Attera Orbis Terrarum Pt.1 — Saltar a navegación, búsqueda Attera Orbis Terrarum Pt.1 DVD de Dark Funeral Publicación Octubre 9, 2007 (Estados Unidos) Octubre 15, 2007 (Europa) …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»