Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

obtinere+de

  • 1 obtinere

    1) получать, obt. tutelam (1. 1 § 1 D. 26, 4), hereditatem (1. 23 pr. D. 5, 2. 1. 4 D. 28, 3. 1. 41 D. 29, 2. 1. 15 pr. D. 37, 5. 1. 7 § 1 D. 37, 10. 1. 22 C. 3, 28. 1. 1 C. 6, 20. 1. 12 pr. D. 28, 3);

    quadrantem integrum obt. (1. 41 § 6 D. 28, 6); (1. 1 C. 3, 37).

    2) занимать, иметь, вдадеть, удерживать, ratio obtinendae possessionis прот. origo nanciscendae (1. 6 D. 41, 2. 1. 2 C. 7, 22); (1. 66 § 2 D. 31. 1. 1 pr. D. 26, 5), obt. locum (1. 31 § 1 D. 28, 5. 1. 19 D. 35, 1. 1. 5 § 1 D. 38, 6. 1. 1 § 7 D. 38, 8. 1. 2 pr. D. 50, 2. 1. 34 D. 22, 1): obt. legis vicem (§ 7 I. 4, 13);

    vim legis (1. 38 D. 1, 3. 1. 6 C. 7, 53, 1. 3 § 5 D. 47, 12. 1. 2 C. 7, 12. 1. 39 D. 12, 1), (1. 54 D. 44. 7).

    3) выигрывать дело, nolle obtinere = in lite vinci velle (1. 1. § 7 D. 38, 5. 1. 11 § 3 D. 35, 2);

    obtinendi spes (1. 1 D. 5, 2. 1. 6 § 1. 1. 16 pr. 19 eod. 1. 74 § 1 1. 81 D. 36, 1. 1. 19. 29 pr. 1. 30 § 1 D. 44, 2. 1. 47 § 1 D. 40, 4. 1. 5 § 12 D. 34, 9); (1. 5 § 1. 1. 15. 22 eod. 1. 27 D. 27, 1. 1. 22 § 3 D. 5, 2); (1. 22 § 1 eod. 47 D. 5, 3. 1. 12 § 4 D. 38, 2. 1. 38 pr. D. 49, 14);

    obt. ab aliquo s. aliquem, одолеть кого-нб. (1. 16 D. 20, 4. 1. 27 § 2 D. 32); то же самое обознач. obt. causam (1. 3 § D. 37, 10).

    4) о мнениях юристов, о правилах, обычаях - иметь преимущество, одерживать верх, иметь место, обязывать, fuit quaestionis - et obtinuit (1. 24 D. 29, 2);

    post magnas varietates obtinuit (1. 9 D. 41, 8. 1. 32 D. 44, 7);

    obtinuit sententia (1. 88 pr. D. 7, 1. 1. 127 D. 30. 1. 10 pr. D. 41, 1);

    consuetudo, quae retro obtinuit (1. 7 pr. D. 1, 16), (1. 38 pr. D. 42, 1); (1. 15 § 1 D. 33, 2);

    obtinendum (= observandum) est ne etc. (1. 34 D. 49, 14. 1. 13 D. 44, 4).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > obtinere

  • 2 Занимать

    - obtinere; occupare; capere (urbem; castra hostium); obsidere; possidere; insidere; insidere; percipere; conducere (pecuniam);

    • это растение иногда занимает большие площади - planta haec amplas interdum areas obtinet;

    • занимать промежуточное положение - locum intermedium obtinere;

    • занимать, занять(взять в долг) деньги - accipere mutuam pecuniam; sumere pecuniam ab aliquo; mutuari;

    • на занятые деньги - conductis nummis;

    • когда гора была занята - capto monte;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Занимать

  • 3 obtineo

    obtinere, obtinui, obtentus V
    get hold of; maintain; obtain; hold fast, occupy; prevail

    Latin-English dictionary > obtineo

  • 4 obtineo

    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
        Obtineo, obtines, pen. corr. obtinui, obtentum, obtinere. Cic. Obtenir et impetrer ce qu'on demandoit.
    \
        Academiam Carneades et Clitomachus obtinebant. Cic. Tenoyent, etc. Regnoyent en, etc.
    \
        Admirationem obtinere. Plin. Estre en admiration, Estre fort estimé.
    \
        Semper isthanc, quam habes, aetatulam obtinebis. Plaut. Tu garderas et entretiendras, etc. Tu retiendras, etc.
    \
        Causam. Cic. Gaigner sa cause.
    \
        Vt causam certissimam obtineret. Cic. Pour gaigner sa cause toute clere. Cic.
    \
        Dignitatem obtinere, pro Retinere et conseruare. Cic. Garder et maintenir.
    \
        Famam obtinere per aliquem. Cic. Garder sa renommee.
    \
        Fama obtinet. Liu. Le plus commun bruit l'emporte.
    \
        Firmitudinem animi obtinere. Plaut. Estre ferme et constant.
    \
        Obtinere summum atque altissimum gradum ciuitatis. Cic. Estre un des plus grands en honneur de la ville, Tenir le plus hault lieu.
    \
        Obtinemus ipsius Caesaris summam erga nos humanitatem. Cic. Il nous est doulx et debonnaire.
    \
        Haec apud te ne hoc quidem iuris obtinuit, vt, etc. Cic. Il n'a pas peu impetrer envers toy qu'il, etc.
    \
        Litem obtinere et Amittere, contraria. Cic. Gaigner ou perdre son proces.
    \
        Locum infimum seruitutis obtinere. Cic. Estre des moins estimez, et estre du dernier rang.
    \
        Tertium locum Milesiae oues obtinent. Plin. Apres ces deux là, les brebis de Milese sont les plus estimees.
    \
        Locum prouerbii obtinere. Cic. Servir de proverbe.
    \
        Obtinet magnum locum in medicaminibus haec herba. Plin. Est fort receue et estimee.
    \
        Secundum locum obtinet Cyprius, tertium Phoenicius. Plin. Apres ceste là on estime fort, etc.
    \
        Cuius legationis Numeius et Verodontinus principem locum obtinebant. Caes. Estoyent les principaulx de l'embassade.
    \
        Praecipuam obtinent nobilitatem syagri. Plin. Sont plus en bruit que tous les autres, et les plus estimez.
    \
        Noctem insequentem eadem caligo obtinuit. Liu. La nuict ensuyvant il feit pareille obscurité.
    \
        Patriae nomen obtinent. De ficubus. Plin. Elles ont le nom du pays, On les nomme du pays.
    \
        Nomen sapientia obtinere. Cic. Estre nommee sapience.
    \
        Noxiam veneni obtinere. Plin. Nuire comme venin.
    \
        Numerum obtinere iure caesorum. Cic. Estre nombré entre ceulx qui ont esté tuez à juste cause.
    \
        Ordinem suum obtinere. Col. Garder son ordre et son rang.
    \
        Partes accusatoris obtinere. Cic. Plaider pour l'accusateur.
    \
        Primatum obtinere apud regem. Plin. Estre des plus grands et des principaulx envers le roy.
    \
        Principatum. Plin. Estre le plus estimé.
    \
        Qui principatum in ciuitate multis annis obtinuerat. Caes. Qui avoit esté des principaulx de la ville, Qui avoit tenu et gardé le premier lieu.
    \
        In frigidis humidisque principatum obtinent. Plin. Sont les plus estimees et plus excellentes.
    \
        Prouinciam obtinere. Cic. Avoir la charge et gouvernement d'une province.
    \
        Hispaniam obtinere cum imperio. Cic. Avoir le gouvernement d'Espaigne, avec empire et souveraine puissance.
    \
        Regnum in Sequanis obtinere. Caes. Estre roy, etc.
    \
        Sententias contrarias obtinere. Cic. Soustenir et gaigner.
    \
        Sanguinis vicem obtinet. Plin. Est au lieu de sang.
    \
        Vim medicamenti obtinet. Plin. Ha la force, et sert de medicament.
    \
        Vitam et famam obtinere per aliquem. Cic. Tenir sa vie de luy, Quand il est cause qu'on est en vie.
    \
        Vrbem aliquam armis obtinere. Liu. Occuper par force et violence.
    \
        Obtinere. Tenir, ou Contenir et occuper le long de quelque place. Plin. Arbor agros longis obtinens vmbris.

    Dictionarium latinogallicum > obtineo

  • 5 Rang

    Rang, locus (die Stelle, die jmd. in bürgerlichen Verhältnissen einnimmt, ganz verschieden von ordo, d. i. die Individuen eines Ranges oder Standes, z.B. locus senatorius). – persona (die Rolle, die jmd. in bürgerlichen Verhältnissen spielt, der Charakter, den jemand bekleidet). – gradus (der Grad od. die Stufe, die man jmdm. einräumt oder eingeräumt hat, z.B. gradus senatorius). – dignitas (die Würde, die jmd. vermöge seines Charakters, Standes und Ranges behauptet). – cavĕa (Sitzreihen im Theater, meton. auch die Zuschauer, prima, media, ultima od. summa). – rin höherer Rang, gradus altior: beim Militär, ordo superior; onoratior militia. – ein Spanier von Rang, Hispanus nobilis: ein Mann von R. u. Würden, vir personā ac dignitate conspicuus: Philosophen vom ersten N., philosophi longe principes; philosophi quasi maiorum gentium: die Erben vom dritten R., heredes tertio gradu scripti. – den R. eines Konsuls haben, gradum consularis [1913] dignitatis tenere: einen hohen R. (beim Militär) bekleiden, honestum ordinem ducere: einen höhern R. haben, einnehmen, in einem höhern R. stehen, loco (im allg.) oder honoris (dignitatis) gradu oder bl. honore (der Ehre, der Würde nach) superiorem esse, als jmd., alqo: in gleichem R. mit jmd. stehen, einen gleichen R. einnehmen, eodem esse cum alqo loco (im allg.); pares ordines ducere (von zwei Offizieren); im ersten R. stehen, den ersten R. einnehmen, primum locum obtinere. primum gradum tenere (bes. der Würde nach); principatum obtinere. longe principem esse. primas (partes) ferre (den Vorzug haben): von niederem R. sein, inferiore loco esse: den niedrigsten R. einnehmen, infimum locum obtinere: in einigem R. (Ansehen) stehen, esse aliquo numero atque honore; aliquem numerum obtinere. – den ersten R. in etwas einnehmen, principatum alcis rei obtinere: den ersten R. im Staate einnehmen, principem esse in civitate: jmdm. den ersten R. anweisen, alci primas od. (wenn von zweien die Rede ist) priores deferre; alci principatum deferre, in etwas, in alqa re: seinen R. behalten, behaupten, in dignitate sua manere. – jmdm. den R. ablaufen in etwas, alqm oder alci praecurrere alqā re; praeripere alci alqd (etwas gleichs. vor dem Munde wegnehmen): jmdm. in der Gunst des Volkes den R. ablaufen, praeripere alci popularem gratiam.

    deutsch-lateinisches > Rang

  • 6 Stelle

    Stelle, I) eig. u. bildl., Ort, Platz: locus (im Plur. loca). – vestigium (die Stelle, der Fleck, wo jmd. od. etw. steht od. gestanden hat, insofern man da eine Spur seiner Anwesenheit zurückläßt). – zur St. bringen, alqm perducere: zur St. kommen, pervenire: von der St. bringen, loco movere: von der St. weichen. loco cedere: nicht von der St. weichen, vestigio non recedere: seine St. behaupten, locum obtinere. – auf der St., in vestigio (eig., z.B. in vestigio mori malle quam fugere); e vestigio. ilico (bildl., sogleich, w. vgl.): an der rechten St., an seiner St., loco. – an derselben St., ibidem. – die wunde St., vulnus (eig. u. bildl.); ulcus (die schwärige Stelle, auch bildl.). – Im Plur. mit Adjektiven oft bl. durch das Neutrum des Adjektivs, z.B. zur Flucht geeignete Stellender Mauer, opportuna moenium: durch die unbewachten Stellen, per neglecta. – II) uneig.: a) Satz aus einem Buche: locus (im Plur. loci). – caput (Abschnitt, Kapitel, von einer größern Stelle). – Beim Pronomen im Latein. oft bloß durch das Neutrum des Pronomens, z.B. jene Stelle des Menander, illud Menandri: jene herrliche Stelle des Plato, praeclarum illud Platonis. – b) Platz, den jmd. in einem Kreise einnimmt, Amt etc.: locus (im allg.). – munus (Amt). – provincia (das jmdm. aufgetragene, bes. öffentliche Amt). – an jmds. St. (Statt), s. Statt no. I. – die erste St. einnehmen, behaupten, principem od. primum locum obtinere: die erste St. als Redner behaupten, unter den Rednern die erste St. einnehmen, principatum eloquentiae obtinere: eine ehrenvolle St. (z.B. unter den Rednern) einnehmen, aliquem numerum obtinere: die unterste (eine sehr niedrige) St. einnehmen, infimum locum obtinere: jmdm. die erste St. einräumen, primum omnium ponere alqm (im allg.); primas od. priores deferre alci (in einem Rang- od. Wettstreit, und zwar primas vor mehreren, priores vor einem einzigen): sich an jmds. Stelle setzen, eo se loco constituere, quo alqs est; alcis partes suscipere (jmds. Rolle übernehmen); fingere od. facere se esse qui alqs est (annehmen, man sei der, der jmd. ist; verb. suscipe paulisper partes meas et eum te esse finge, qui ego sum): wenn ich an deiner St. wäre, [2209] si tuo loco essem; si ego essem qui tu es. – jmds. St. vertreten, versehen, alcis vice fungi (im allg.); alcis officio fungi (bei einer Amtsverrichtung); alcis partibus fungi (im Amte übh.): die St. von etwas vertreten (von einer Sache), vicem alcis rei praestare; alcis rei vice fungi: jmd. an die St. eines schicken, alqm in vicem alcis mittere: an jmds. St. kommen, treten, rücken, einrücken, s. einrücken no. II, 2: unmittelbar an die St. von etwas od. von jmd. treten, alqd od. alqm excipere: sich um eine St. bewerben, s. anhalten (um ein Amt) no. II, 3: sich um eine Stelle bewerben (von zweien), in unum locum petere.

    deutsch-lateinisches > Stelle

  • 7 locus

    lŏcus, i, m.    - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège.    - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit?    - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges).    - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis).    - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats).    - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède.    - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision.    - eodem loco quo: comme, à la même place que.    - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn.    - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn.    - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...).    - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre).    - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts).    - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome).    - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs.    - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule.    - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété).    - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays.    - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères.    - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.).    - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position.    - locus iniquus (alienus): terrain défavorable.    - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger.    - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux.    - locus aequus: terrain favorable.    - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle.    - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat.    - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus.    - Cic. Nat. 2, 128.    - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition.    - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art?    - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon.    - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme.    - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol?    - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser.    - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire.    - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler...    - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir.    - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments.    - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue.    - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion.    - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour.    - priore loco dicere: parler le premier.    - posteriore loco dicere: parler le second.    - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu.    - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur.    - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius.    - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos.    - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser...    - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de.    - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme.    - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse.    - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront.    - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre.    - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis.    - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère.    - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors.    - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite.    - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe.    - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité.    - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn.    - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang.    - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage?    - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers.    - infimo loco natus: de très basse extraction.    - humili loco natus erat: il était d'une humble origine.    - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne.    - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre).    - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages.    - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème.    - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas...    - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.).    - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.
    * * *
    lŏcus, i, m.    - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège.    - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit?    - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges).    - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis).    - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats).    - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède.    - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision.    - eodem loco quo: comme, à la même place que.    - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn.    - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn.    - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...).    - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre).    - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts).    - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome).    - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs.    - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule.    - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété).    - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays.    - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères.    - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.).    - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position.    - locus iniquus (alienus): terrain défavorable.    - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger.    - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux.    - locus aequus: terrain favorable.    - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle.    - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat.    - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus.    - Cic. Nat. 2, 128.    - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition.    - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art?    - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon.    - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme.    - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol?    - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser.    - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire.    - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler...    - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir.    - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments.    - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue.    - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion.    - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour.    - priore loco dicere: parler le premier.    - posteriore loco dicere: parler le second.    - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu.    - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur.    - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius.    - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos.    - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser...    - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de.    - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme.    - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse.    - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront.    - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre.    - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis.    - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère.    - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors.    - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite.    - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe.    - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité.    - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn.    - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang.    - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage?    - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers.    - infimo loco natus: de très basse extraction.    - humili loco natus erat: il était d'une humble origine.    - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne.    - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre).    - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages.    - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème.    - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas...    - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.).    - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.
    * * *
        Locus, loci, mascul. gen. Pluraliter hi loci, vel haec loca, locorum, in diuersa significatione. Varro. Lieu.
    \
        In vnum locum conuenire. Cic. En un lieu.
    \
        Alienus loci. Ouid. Qui n'est point du lieu, Estrangier.
    \
        Positus locorum. Stat. La situation des lieux.
    \
        Ex loco inferiore agere. Cic. Parler estant en lieu bas à un juge qui est en hault.
    \
        Ex aequo loco agere. Cic. Parler quand on est aussi hault l'un que l'autre, Pareil priveement, Pareil à pareil, Teste à teste.
    \
        Ex superiore loco agere. Cic. Quand un Magistrat parle de son siege à ceulx qui sont en bas.
    \
        De loco superiore loqui. Bud. Parler en maistre, en cadet, en seigneur, Parler à cheval, Parler d'authorité.
    \
        Priore loco causam dicere. Cic. Plaidoyer le premier.
    \
        Nullo loco deesse. Cicero. Ne defaillir en rien qui soit, Aider par tout.
    \
        Facile secundo loco me consolatur recordatio meorum temporum, etc. Cic. En oultre, Puis apres.
    \
        In eum locum res rediit. Plaut. En tel estat.
    \
        Peiore res loco non potest esse, quam in quo nunc sita est. Terent. En pire estat.
    \
        Nostrae res meliore loco videbantur. Cic. En meilleur estat.
    \
        Eodem loco stare. Liu. Demeurer en mesme estat.
    \
        Res in eum locum venerat: vt nisi, etc. Cic. Estoit venue en tel estat, En telle necessité.
    \
        Tota res quo locu sit, velim ad me scribas. Cic. Comment tout l'affaire se porte, Comment l'affaire va.
    \
        Recte collocata res, et iudicio populi digno in loco posita esse videtur. Cic. Baillee à celuy à qui il appartient, et qui en est digne.
    \
        Mihi videbar nosse locum quem apud te is teneret. Cic. Il me sembloit à veoir que je congnoissoye en quelle estime il estoit envers toy, Combien grand compte tu faisois de luy.
    \
        Summus locus. Iuuenal. Grande authorité et dignité.
    \
        Qui in mea salute principem semper locum, authoritatemque tenuistis. Cic. Qui avez tousjours esté des principaulx à me garder et defendre.
    \
        Dare et cedere locum. Cic. Donner lieu, Faire place, Ceder.
    \
        Dare locum alicui oratori. Cic. Le recevoir, Luy donner audience.
    \
        Tenere locum oratorum. Cic. Tenir la place des orateurs, Estre estimé vray orateur.
    \
        Mouere aliquem loco, Vide MOVEO. Ne luy garder pas son rang.
    \
        Esse eodem loco apud patronum quo alius. Cic. Estre en pareille estime et reputation ou credit.
    \
        Eodem loco habere. Caesar. Priser et estimer autant, ou autant aimer.
    \
        Ipsi in hostium numero, locoque ducemini. Cic. Vous serez estimez ennemis.
    \
        Ponere aliquid loco, vel in loco maledicti et contumeliae. Cic. Dire quelque chose par reproche, Reprocher quelque chose en lieu d'oultrage.
    \
        Habere aliquem loco vetustissimorum familiarium. Pollio Ciceroni. Estimer autant que ses, etc.
    \
        Eo loco habet honestatem, vt sine ea, etc. Cic. Il estime tant honnesteté que, etc.
    \
        Qui voluptatem nullo loco numerat. Cicero. Qui n'estime rien volupté.
    \
        Fratris loco eum diligo. Terent. Comme mon frere, autant que s'il estoit mon frere.
    \
        Qui sibi parentis esset loco. Liu. Lequel il tenoit pour pere, et l'aimoit autant que son pere.
    \
        Fratris enim loco mihi est. Lentulus Ciceroni. Je l'aime comme mon frere.
    \
        In beneficii loco alteri deferre aliquid. Cic. Luy bailler quelque chose en pensant luy faire plaisir.
    \
        Nisi in eorum locum pietas et fortitudo et honesti praesens imago successerit. Quintil. En leur lieu.
    \
        Reponere in loco aliquo. Cic. Estimer aucunement.
    \
        In poetis, non Homero soli locus est, sed et Sophocli. Cic. En comptant le nombre des poetes on n'y met pas seulement Homere, Il n'y a pas seulement place pour Homere, mais etc.
    \
        - si ego in istoc siem loco, Dem potius aurum, quam illum corrumpi sinam. Plaut. Si j'estoye en la place de cestuy ci, Si c'estoit à moy à faire.
    \
        Loco aliquid quaerere. Cic. En temps et lieu, Opportunement.
    \
        Loco dicere. Cic. En lieu.
    \
        - in loco Ego vero laudo. Terent. Pourveu que la chose soit faicte bien à poinct, ou Par fois.
    \
        Locum dare aliquid faciendi. Terent. Temps et lieu.
    \
        Veritas locum vbi consistat, reperire non poterit. Cic. Ne sera receue de personne.
    \
        Si in mea familiaritate locus esset nemini, nisi litigioso aut nocenti. Cic. Si je ne recevoye en ma familiarité, Si je n'avoye nuls autres amis, sinon gents noiseux et malfaisants.
    \
        Est enim in arte tanta, tamque varia, etiam huic minutae subtilitati locus. Cic. Peult aussi estre en cest art.
    \
        Maledicto idcirco nihil in hisce rebus loci est, quod omnia laus occupauit. Cic. Parquoy en ces choses icy on ne peult rien mesdire de luy, car il n'a fait rien qui ne soit digne de louange.
    \
        Erit profecto inter horum laudes aliquid loci nostrae gloriae. Cic. Certainement nous serons louez aussi bien que ceulx ci.
    \
        Locus ignoscendi apud hominem constantem. Cic. Un homme constant pardonne bien aucunesfois.
    \
        Quod ni ita se haberet, nec iustitiae vllus esset, nec bonitati locus. Cic. Justice ne bonté n'auroit aucun lieu entre les hommes, On ne tiendroit compte de justice ne de bonté.
    \
        Vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit. Cic. Il est impossible que la mort soit honorable de celuy qui aura meschamment vescu.
    \
        Libidine dominante, temperantiae locus non est. Cic. Temperance n'ha lieu où, etc. Il n'y a point de temperance où, etc.
    \
        Dare locum rationi. Cic. Ceder et obeir à raison.
    \
        Nihil loci segnitiae. Terent. Il n'est plus temps d'estre negligent.
    \
        Locus preci non est relictus. Terent. Les prieres n'auront lieu envers luy, Il ne se aura point par prieres.
    \
        Locus disserendi. Cic. Temps et lieu.
    \
        Non erit locus faciendae medicinae. Cic. Il ne sera pas temps, etc.
    \
        Si bellum cum eo hoste haberemus, in quo negligentiae aut errori locus esset. Liu. Qui fust negligent.
    \
        Respirandi non est locus. Cic. Je n'ay pas loisir de respirer.
    \
        Nullum habeo instituendi aut docendi locum. Cic. Je n'ay nul loisir.
    \
        Quis relictus est obiurgandi locus? Terent. Quelle occasion auray je de le reprendre?
    \
        In tam suspiciosa ac maledica ciuitate locum sermoni obtrectatorum non reliquit. Cic. Il ne leur laissa aucune occasion.
    \
        Natus haud obscuro loco. Sallust. De parenté bien renommee.
    \
        Loco summo natus. Liu. De grande, ou haulte lignee.
    \
        - eum hic locum sumpsit sibi In Adelphos. Terent. Ce passage.
    \
        Sunt a nobis alio loco disputata. Cic. En un autre lieu et passage, ou endroict.
    \
        Loci, pluraliter tantum. Plin. L'amarri ou matrice d'une femme où l'enfant se tient en son ventre.

    Dictionarium latinogallicum > locus

  • 8 antiquus

    antīquus, a, um (andere Schreibart für anticus v. ante), bezeichnet das Vorher im Range u. gew. in der Zeit, während anticus das Vorher im Raume ausdrückt (doch s. unten /), also: I) »was der Geltung nach allem andern vorangeht«, 1) als mathem. t.t., Haupt-, Grund-, numerus, die Grundzahl, vollkommene Zahl, Vitr. 3, 1, 8 (ibid. auch numerus perfectus gen.). – 2) im Compar. u. Superl., was in meinen Augen allem andern der Geltung nach vorangeht, wichtiger, am wichtigsten, höher-, am höchsten stehend, dah. auch was mir mehr am Herzen liegt, angelegentlicher, angelegentlichst, a) Compar.: genere antiquior, Acc. tr. fr.: antiquior in senatu sententiae dicendae locus, höhere, wichtigere Stellung, Vortritt, Cic.: antiquiorem locum hospiti tribuere quam clienti, Gell.: sed ne dubitaris, quin quod honestius id mihi futurum sit antiquius, Cic.: quod mihi est et sanctius et antiquius, Cic.: id antiquius consuli fuit, Liv.: quaedam animā carent, ut saxa; itaque aliquid erit animantibus antiquius, scilicet corpus, Sen.: m. folg. Abl., ut omnes intellegerent nihil sibi antiquius amicitiā nostrā fuisse, Cic.: Claudii genti iam inde ab initio nihil antiquius in re publica patrum maiestate fuit, Liv.: tantā utilitate fides antiquior fuit, Liv.: quid hunc tantā Thebanorum gloriā, tam claro atque exornato tropaeo carius atque antiquius habere convenit? Cic.: quam nihil antiquius communi salute ac libertate iudicarim, Cic.: ne quid vitā existimem antiquius, Cic.: nihil antiquius oppugnatione Cluvianā ratus, Liv. – m. folg. quam, antiquiorem sibi fuisse laudem et gloriam, quam regnum et possessiones suas, Cic.: in armorum ratione antiquior cavendi quam ictum inferendi cura est, Quint.: bes. nec habui quicquam antiquius, quam ut m. Konj., Cic. ep. 11, 5, 1: nihil ei fuisset antiquius quam m. folg. Infin., Cic. ep. 13, 29, 3. Auct. b. Alex. 36, 2: u. multo antiquius est m. folg. Infin., Lucr. 4, 846: u. neque prius neque antiquius quidquam habuit quam m. folg. Infin., Vell. 2, 52, 4: nihil antiquius duxit od. habuit quam m. folg. Infin., Suet. Claud. 11, 1 u. Vesp. 8, 1. – b) Superl.: navalis apparatus ei semper antiquissima cura fuit, Cic.: (causam) antiquissimam se habiturum dixit, Cic.: longe antiquissimum ratus est (hatte nichts Angelegentlicheres zu tun, hielt es für seine erste Pflicht) m. folg. Infin., Liv. 1, 32, 2. – II) »was der Zeit nach vorher gewesen ist«, alt, A) relativ, alt = früher, vormalig, einstig (Ggstz. novus), a) übh.: concordia, die frühere Eintracht, Plaut.: duritia, die frühere, alte Strenge, Ter.: antiquae munitiones, Caes.: morem antiquum atque ingenium obtinere, Ter.: antiquam venustatem suam obtinere, Ter.: antiquior dies, ein früheres, älteres Datum, Cic.: tres epistulas tuas accepi; igitur antiquissimae cuique respondebo, Cic.: causa antiquior memoriā tuā, Cic.: Scipio Africanus antiquior (der ältere), Gell. 4, 18, 1. – subst., fricari ex antiquo (nach der alten Sitte), Plaut.: antiquum obtinere, die alte Art od. Sitte beibehalten, Komik. (vgl. Lorenz Plaut. Most. 776. die Auslgg. zu Ter. Andr. 4, 5, 22): nec in antiquius citeriusve procedere, sich weder jenseit noch diesseit dieses Zeitraums erstrecken, Vell. 1, 17, 2: verum tamen antiqua (das Alte) neglegemus, Cic. har. resp. 32: studiose antiqua (Beispiele aus der alten Zeit) persequi, Cic. de fin. 1, 36 (u. so Liv. 9, 34, 14. Sen. de ira 3, 18, 2): nam illa nimis antiqua (die in allzuferner Zeit liegenden Fälle) praetereo, Cic. Cat. 1, 3. – dicht. übh. = früher, vergangen, hiemes, vulnus, Ov.: carcer, Lucan.; vgl. Burm. Ov. trist. 3, 9, 12. Becker Eleg. Rom. p. 73. – b) insbes., mit dem Nebenbegr. des Einfachen, Reinen, Unschuldigen, alt = von altem Schlage, von altem Schrot u. Korn, schlicht, bieder von Gesinnung, antiqui moris, Tac.: antiquis esse moribus, Plaut.: cives antiquā virtute ac fide, Ter.: antiqui homines, Cic.: antiquae artes tuae, Plaut.: antiqui impetus (altbiedere Aufwallungen), Tac. – B) absol., was seit der Vorzeit od. wenigstens seit langer Zeit besteht od. üblich ist, alt, uralt, vorzeitlich, langjährig (Ggstz. recens), u. mit Lob = altehrwürdig, altheilig, vicinus tuus, Comic. vet. fr.: hospes, Ter.: nemo est mihi te amicus antiquior, Cic.: tuus antiquissimus amicus, Cic.: antiquus Butes, der langjährige (treue) Diener, Verg.: deus (Götterbildsäule) antiquo opere factus, Cic.: templa, Hor.: quercus, Suet.: genus, Nep.: antiquissima scripta, Hor.: antiquissimum tempus, Caes.: antiqui, antiquiores medici, Cels.: u. als Beiw. von Städten usw., urbs, terra, Verg.: Helerni, Ov.; vgl. Thiel Verg. Aen. 1, 12. p. 14. – subst.: α) antīquī, ōrum, m., die Alten, Altvordern, die Leute der Vorzeit, die Schriftsteller-, Staatsmänner-, Ärzte der Vorzeit (Ggstz. recentiores), Cic., Vell., Cels. u.a. – β) antīqua, ōrum, n., das Alte, das Altertum, das Vorzeitliche, die Vorzeit, quid antiqua perscrutor? Sen. de ira 3, 18, 3: verb. vetera tantum et antiqua mirari, Tac. dial. 15. – / In Hdschrn. u. Ausgg. auch anticus geschr., zB. vates anticus, Liv. 45, 27, 10: anticum consortium, Gell. 1, 9, 12. Vgl. Georges, Lexikon der lat. Wortf. S. 52.

    lateinisch-deutsches > antiquus

  • 9 causa

    causa (caussa), æ, f.    - voir l'article causa de Gaffiot. [st1]1 [-] cause, origine, source, principe, occasion.    - nihil potest evenire nisi causa antecedente, Cic. rien ne peut exister sans une cause préexistente.    - in seminibus est causa arborum, Cic.: le principe des arbres est dans la semence.    - causæ rerum, Virg.: causes premières des choses. [st1]2 [-] raison, motif allégué, prétexte, excuse.    - causam bellandi reperire: trouver un prétexte pour faire la guerre.    - eadem causā: pour la même raison.    - quid est causæ, cur: quelle raison y a-t-il pour que...? pourquoi?    - haud causast, quod nunc voluisti facere quin facias mihi, Plaut. Most.: il n'y a pas de raison que tu ne me fasses pas ce que tu as voulu me faire maintenant.    - nulla est causa quin: rien n'empêche de.    - causa ut ne (ne, quin, quominus): une raison de ne pas..., une raison pour ne pas...    - ob eam causam ut (ob eam causam quo): afin que.    - justis de causis: pour de justes raisons.    - gravi de causā, Cic.: pour de fortes raisons.    - causam alicui adjudicare: donner raison à qqn.    - quæ causa fuit, consurgere in arma Europamque Asiamque, Virg. En. 10: pour quelle raison l'Europe et l'Asie en bloc ont-elles pris les armes? [st1]3 [-] causā + gén. = à cause de, en vue de, pour, dans l'intérêt de.    - verbi causā: par exemple.    - honoris causā: pour honorer, par honneur.    - morbi causā: pour cause de maladie.    - dissimulandi causā: pour dissimuler. [st1]4 [-] affaire judiciaire, procès, cause, thèse du plaideur.    - causam agere (dicere, orare): plaider une cause.    - causam Dionis agere, Cic.: plaider la cause de Dion.    - indictā causā: sans jugement.    - causam obtinere: gagner son procès, avoir gain de cause.    - causam alicui inferre: intenter un procès à qqn.    - causā cadere (causam perdere): perdre son procès.    - causā desistere: renoncer à un procès, abandonner l’accusation.    - causam accipere (amplecti, aggredi): se charger d'une cause, défendre une cause.    - causam transferre in aliquem: rejeter la faute sur qqn.    - aliquem causā incognitā condemnare: condamner un citoyen sans procès. [st1]5 [-] point débattu, sujet, matière, question, affaire; mission, charge, délégation.    - causa disserendi, Cic.: sujet de controverse.    - tria sunt causarum genera, Cic.: il y a trois sortes de sujets (pour l'orateur).    - in causam descendere, Liv.: entrer dans le débat.    - senatus dederat causam, ut mihi gratias ageret, Cic. Verr. 2: le sénat l'avait chargé de me remercier.    - qui super tali causa missi erant, Nep.: ceux qui avaient été envoyés pour cette mission. [st1]6 [-] cas, circonstance, état, situation, condition, position.    - incidunt causæ cum...: il y a des cas où...    - in eadem causā esse: être dans le même cas, être dans la même situation.    - suam causam non nosse, alienas facile discere, Cic.: ne pas connaître sa situation, et se rendre facilement compte de celle des autres.    - erat in meliore causa, quam si remansisset, Cic.: sa situation était meilleure que s'il était resté. [st1]7 [-] la cause d'un homme politique, parti, faction.    - causam optimatium agere, Nep.: suivre le parti de l'aristocratie.    - in causam plebis inclinare, Quint.: pencher vers le parti populaire. [st1]8 [-] cas, maladie (qui sert d'excuse).    - sontica causa, Tibul.: cas grave, maladie grave.    - hæc facienda sunt causam metuentibus, Cels.: telles sont les règles à suivre pour ceux qui craignent d'être malades. [st1]9 [-] relation, rapport, liaison.    - causam amicitiæ cum aliquo habere, Cæs. BG. 5: avoir des relations d'amitié avec qqn.    - quīcum tibi omnes causæ intercedebant, Cic. Quint. 15: avec qui tu avais toutes les relations possibles.    - explicare quæ mihi sit causa cum Cæsare, Cic. Prov. Cons. 17: expliquer quelles sont mes relations avec César. [st1]10 [-] avantage, utilité, profit, intérêt.    - meā (tuā) causā: dans mon (ton) intérêt.    - omnis familiæ causa consistit tibi, Plaut.: l'intérêt de toute ta maison est compromis. [st1]11 [-] valeur explétive.    - causa bonorum, Dig.: les biens.    - causa dotis, Dig.: la dot.    - causa emptionis, Dig.: l'achat.
    * * *
    causa (caussa), æ, f.    - voir l'article causa de Gaffiot. [st1]1 [-] cause, origine, source, principe, occasion.    - nihil potest evenire nisi causa antecedente, Cic. rien ne peut exister sans une cause préexistente.    - in seminibus est causa arborum, Cic.: le principe des arbres est dans la semence.    - causæ rerum, Virg.: causes premières des choses. [st1]2 [-] raison, motif allégué, prétexte, excuse.    - causam bellandi reperire: trouver un prétexte pour faire la guerre.    - eadem causā: pour la même raison.    - quid est causæ, cur: quelle raison y a-t-il pour que...? pourquoi?    - haud causast, quod nunc voluisti facere quin facias mihi, Plaut. Most.: il n'y a pas de raison que tu ne me fasses pas ce que tu as voulu me faire maintenant.    - nulla est causa quin: rien n'empêche de.    - causa ut ne (ne, quin, quominus): une raison de ne pas..., une raison pour ne pas...    - ob eam causam ut (ob eam causam quo): afin que.    - justis de causis: pour de justes raisons.    - gravi de causā, Cic.: pour de fortes raisons.    - causam alicui adjudicare: donner raison à qqn.    - quæ causa fuit, consurgere in arma Europamque Asiamque, Virg. En. 10: pour quelle raison l'Europe et l'Asie en bloc ont-elles pris les armes? [st1]3 [-] causā + gén. = à cause de, en vue de, pour, dans l'intérêt de.    - verbi causā: par exemple.    - honoris causā: pour honorer, par honneur.    - morbi causā: pour cause de maladie.    - dissimulandi causā: pour dissimuler. [st1]4 [-] affaire judiciaire, procès, cause, thèse du plaideur.    - causam agere (dicere, orare): plaider une cause.    - causam Dionis agere, Cic.: plaider la cause de Dion.    - indictā causā: sans jugement.    - causam obtinere: gagner son procès, avoir gain de cause.    - causam alicui inferre: intenter un procès à qqn.    - causā cadere (causam perdere): perdre son procès.    - causā desistere: renoncer à un procès, abandonner l’accusation.    - causam accipere (amplecti, aggredi): se charger d'une cause, défendre une cause.    - causam transferre in aliquem: rejeter la faute sur qqn.    - aliquem causā incognitā condemnare: condamner un citoyen sans procès. [st1]5 [-] point débattu, sujet, matière, question, affaire; mission, charge, délégation.    - causa disserendi, Cic.: sujet de controverse.    - tria sunt causarum genera, Cic.: il y a trois sortes de sujets (pour l'orateur).    - in causam descendere, Liv.: entrer dans le débat.    - senatus dederat causam, ut mihi gratias ageret, Cic. Verr. 2: le sénat l'avait chargé de me remercier.    - qui super tali causa missi erant, Nep.: ceux qui avaient été envoyés pour cette mission. [st1]6 [-] cas, circonstance, état, situation, condition, position.    - incidunt causæ cum...: il y a des cas où...    - in eadem causā esse: être dans le même cas, être dans la même situation.    - suam causam non nosse, alienas facile discere, Cic.: ne pas connaître sa situation, et se rendre facilement compte de celle des autres.    - erat in meliore causa, quam si remansisset, Cic.: sa situation était meilleure que s'il était resté. [st1]7 [-] la cause d'un homme politique, parti, faction.    - causam optimatium agere, Nep.: suivre le parti de l'aristocratie.    - in causam plebis inclinare, Quint.: pencher vers le parti populaire. [st1]8 [-] cas, maladie (qui sert d'excuse).    - sontica causa, Tibul.: cas grave, maladie grave.    - hæc facienda sunt causam metuentibus, Cels.: telles sont les règles à suivre pour ceux qui craignent d'être malades. [st1]9 [-] relation, rapport, liaison.    - causam amicitiæ cum aliquo habere, Cæs. BG. 5: avoir des relations d'amitié avec qqn.    - quīcum tibi omnes causæ intercedebant, Cic. Quint. 15: avec qui tu avais toutes les relations possibles.    - explicare quæ mihi sit causa cum Cæsare, Cic. Prov. Cons. 17: expliquer quelles sont mes relations avec César. [st1]10 [-] avantage, utilité, profit, intérêt.    - meā (tuā) causā: dans mon (ton) intérêt.    - omnis familiæ causa consistit tibi, Plaut.: l'intérêt de toute ta maison est compromis. [st1]11 [-] valeur explétive.    - causa bonorum, Dig.: les biens.    - causa dotis, Dig.: la dot.    - causa emptionis, Dig.: l'achat.
    * * *
        Causa, siue caussa (vt scripserunt Virgilius et Cicero, teste Quintiliano), Ce qui fait faire quelque chose, La cause, La chose.
    \
        In ea causa res est. Vlpian. La chose est telle.
    \
        Ad eam causam scripta interpretari. Cic. Selon etc.
    \
        Causa est cur. Cic. Cause pourquoy.
    \
        Erit causa, qua consilium maiorum laudare possimus. Ci. Il y aura cause pourquoy, etc.
    \
        Ne causae quid sit, quo te quisquam quaeritet. Plaut. A fin que personne n'ait cause de te cercher.
    \
        Haec causa est, quod sic statuo. Cic. La cause est, pource que etc.
    \
        Quod si rarius fiet, id erit causae, quod non eius generis meae literae sunt, etc. Cic, La cause sera, pource que etc.
    \
        Ea te causa huc introire nolo. Terent. Pour ceste cause.
    \
        His de causis credere. Cic. Pour ces causes.
    \
        In causa damnationis fuisti. Quintil. Tu as esté cause etc.
    \
        Non est causa Zenoni quum Polemonem audisset, cur et ab eo ipso, et a superioribus dissideret. Cic. Il n'y a point de cause pourquoy. etc. Zeno n'ha raison ne excuse pourquoy, etc.
    \
        Non sine causa exquirere. Cic. Non sans cause.
    \
        Nulla causa est quin me condones cruci. Plaut. Je n'empesche point, et ne refuse point que tu ne me face crucifier, Je suis content que, etc.
    \
        Causa nulla est cur mentiar. Ci. Je n'ay aucune occasion de mentir.
    \
        Si doceo illa quae dixi, nunquid causae est Quirites, quin etc. Ci. Y a il chose qui peust estre dicte au contraire?
    \
        Ob eam ipsam causam. Cic. Pour ceste mesme cause.
    \
        Per causam exigendae pecuniae. Caes. Soubz couleur, Soubz ombre.
    \
        Pro causa supplementi, ab exercitu discedit. Caesar. Pour fournir ses bandes de gensdarmes.
    \
        Pro magnis causis nostrae necessitudinis. Cic. Pour les grandes raisons de nostre amitié.
    \
        Quid causae est, quin. Horat. Pourquoy ne, etc.
    \
        Libertatis causa fuit ciuitati. Cic. Cause que la ville s'est mise en liberté.
    \
        Malorum causa fuit adolescenti. Cic. Cause, ou occasion de tous ses maulx.
    \
        Adipiscendarum voluptatum causa. Cic. Pour avoir ses plaisirs et voluptez.
    \
        Breuitatis causa. Cic. A cause de briefveté.
    \
        Contumeliae causa. Terent. Par injure.
    \
        Mea quidem causa saluos sis licet. Plaut. Quant à moy, De par moy, De ma part.
    \
        Causa mea, causa tua, causa vestra, Quod vulgus dicit, Amore mei, tui, vestri. Plaut. Terent. Pour l'amour de moy, de toy, etc.
    \
        Tua causa velim. Cic. Je vouldroye pour l'amour de toy.
    \
        Trium nummorum causa subeunt sub hasta. Plaut. Pour trois tournois ils etc.
    \
        Qui simulatione amicitiae coluntur, et obseruantur causa temporis. Cic. Pour l'affaire qu'on en ha.
    \
        Verbi causa. Cic. Pour exemple.
    \
        Videndi causa. Virgil. Pour veoir.
    \
        Vtendi causa. Lucret. Pour en user, Pour s'en servir.
    \
        Vtilitatis causa. Lucret. Pour le prouffit et utilité.
    \
        Abdita causa. Celsus. Occulte.
    \
        Apparentes causae. Ouid. Evidentes.
    \
        Certis de causis aliter existimare. Cic. Pour certaines causes.
    \
        Graui de causa. Cic. Pour grande cause.
    \
        Iusta causa nulla cuiquam esse potest contra patriam arma capiendi. Cic. Cause juste et raisonnable.
    \
        Latens causa. Ouid. Incogneue.
    \
        Leuis. Terent. Legiere, et de petite importance.
    \
        Pudenda causa. Ouid. Deshonneste.
    \
        Recens accedit causa. Ouid. Nouvelle.
    \
        Repens causa. Tacit. Souldaine.
    \
        Speciosas causas habere. Cic. Belles.
    \
        Victa causa. Lucan. Le parti du vaincu.
    \
        Victrix causa. Lucan. Le parti du vainqueur.
    \
        Accipere causam quaesiti. Ouid. Ouir, Entendre, Escouter.
    \
        Accumulare causas. Ouid. Adiicere causam. Ouid. Adjouster.
    \
        Probabilem causam afferre. Ci. Amener, Alleguer cause et raison probable.
    \
        Afferre causam faciendi aliquid dicitur res aliqua. Ci. Apporter ou donner occasion.
    \
        Aperire causas. Propert. Declarer.
    \
        Attribuere causam calamitatis. Cic. Attribuer.
    \
        Valetudinis causas saepe attulerunt cibi. Quintil. Les viandes ont souvent esté cause de maladie.
    \
        Conferre causas. Cic. Comparer, Accomparager.
    \
        Congerere causas in aliquem. Liu. Rejecter les causes sur luy.
    \
        Constat causa belli huius in tua persona. Cic. Tu es cause de ceste guerre.
    \
        Contrahere sibi causam mortis. Plin. Estre cause de sa mort.
    \
        Dicere causas alicuius rei. Lucret. Dire et alleguer les causes et raisons pourquoy il est ainsi.
    \
        Exigere causam rei alicuius. Seneca. Demander.
    \
        Hortandi causas eximere. Tacit. Oster.
    \
        Expedire causam morbi. Virgil. Exposer, Declarer.
    \
        Explorare causas. Stat. Enquerir.
    \
        Exponere causam. Horat. Exposer.
    \
        Expromere veras causas. Lucan. Declarer,
    \
        Fluunt inde causae. Quintil. Viennent de là.
    \
        Incidunt causae. Cic. Il advient, le cas advient.
    \
        Inire causam alicuius rei. Liu. Trouver et entendre la raison pourquoy quelque chose se fait.
    \
        Retro causas legere. Quintil. Repeter ou redire depuis le commencement.
    \
        Manent causae. Cic. Durent, Sont encores.
    \
        Memorare causas alicui. Virgil. Raconter.
    \
        Nactus causam moriendi. Ci. Qui a trouvé l'occasion de mourir.
    \
        Perstare in causam damni. Ouid. Perseverer.
    \
        Repetere causas ab vltimo. Quint. Repeter depuis le commencement.
    \
        Causas sequi. Lucan. Suyvre le bon droict.
    \
        Ne miretur cur idem iterum facerem, hoc causae sumpsi, quod etc. Cic. J'ay prins ceste excuse.
    \
        Sustulit causas rerum efficientium. Cic. Il a osté.
    \
        Tegere causam alicuius rei. Ouid. Celer.
    \
        Tentare causas. Virgil. Cercher, Enquerir.
    \
        Videre causas. Lucret. Cognoistre.
    \
        Causa. Matiere, ou Question, ou Different, Cause, Proces.
    \
        Actor causae. Quintil. Celuy qui plaide une cause, Advocat.
    \
        Cardo causae. Quintil. Le neud, le principal point de la matiere.
    \
        Frons causae. Quintil. Maxime vbi frons causae non satis honesta est. Quand de prime face la cause ne semble point honneste.
    \
        Absoluta causa. Vlpian. Qui n'ha point de difficulté.
    \
        Certissima causa. Cic. Cause de laquelle il n'y a point de debat, Cause toute clere.
    \
        Accedere ad causam. Cic. Prendre la charge de la matiere, ou du proces, Se mesler de la matiere.
    \
        Acuere linguam causis. Horat. Exerciter sa langue à plaider.
    \
        Admissus reus ad causam dicendam. Ci. Qui est receu en ses deffenses et justifications.
    \
        Agere causam. Quintil. Plaider une cause.
    \
        Tu adhuc causam meam agis. Cic. Tu parles pour moy. B.
    \
        Amittere causam. Cic. Perdre son proces.
    \
        Cadere causa. Cic. Perdre sa cause, ou son proces.
    \
        Cognoscere causam alicuius ab altero. Cic. Par un autre.
    \
        Complecti causam. Cic. Prendre une querelle, Se formalizer.
    \
        Componere causam cum causa. Quintil. Comparer. Accomparager.
    \
        Credere causam alicui. Lucan. Commettre, Bailler en charge, à aucun, S'en fier en luy.
    \
        In causam se deducere. Liu. Prendre la querelle, et se formalizer, Se mettre en la meslee.
    \
        Demittere se in causam. Ci. Suyvir du tout un parti, et une querelle. Se formalizer, Se mesler de la matiere.
    \
        Causam dicere. Curt. Proposer ses defenses, Se defendre.
    \
        Causam dixisse quis dicitur, qui inter reos receptus est. Plin. Cic. Avoir esté attainct de justice, ou accusé de quelque cas en justice.
    \
        Causam dicere ex vinculis. Liu. Estre en prison, ou tenir prison fermee pendant qu'on se defend, et qu'on fait le proces.
    \
        Causae dictio. Caesar. Defense.
    \
        Causam haud dico. Plaut. Je ne contredy point, Je m'y accorde, Je ne vueil nier.
    \
        Causae nihil dicimus quin tibi vadimonium promiserit. Cic. Je ne dy point le contraire.
    \
        Non causam dico quin quod meritus est, ferat. Terent. Je n'empesche point.
    \
        In meliore causa esse. Cic. Estre mieulx.
    \
        Exudare causas. Horat. Plaider une cause en suans d'ahan, Suer en plaidant.
    \
        Fidere causae. Cic. Se fier en son bon droict.
    \
        Incumbere in causam. Cic. Incliner et s'addonner à un parti et querelle, Se mesler de la matiere.
    \
        Indicta causa damnari. Cic. Estre condamné sans estre ouy en ses defenses.
    \
        Indormire causae. Cic. S'endormir en un affaire, Le conduire negligemment.
    \
        Inedita causa. Ouid. Qui n'est point encore mise en avant, ne manifestee.
    \
        Ingredi in causam. Cic, Entrer en querelle, et suyvre un parti, Se formalizer pour un parti.
    \
        Insinuare se in causam. Cic. Entendre profondement la matiere.
    \
        Laborare causa. Quintil. N'avoir gueres bonne matiere, Quand nostre droict est bien malade.
    \
        Obtinere causam. Cic. Gaigner son proces, ou sa cause.
    \
        Vt causam certissimam obtineret. Cic. Pour gaigner sa cause toute clere.
    \
        Orare causas. Virgil. Plaider une cause.
    \
        Perdere causam. Cic. Perdre son proces.
    \
        Periclitari causa. Quintil. Estre en danger de perdre son proces.
    \
        Perorare causam. Cic. Faire fin à son plaidoyer.
    \
        Postulat causa. Cic. La matiere le requiert.
    \
        Recognoscere causam. Cic. Reveoir le proces.
    \
        Remittere causam ad Senatum. Tacit. Renvoyer.
    \
        Repetere ab vltimo causas. Quintil. Repeter depuis le commencement.
    \
        Superior causa. Cic. Le droict plus apparent, Le meilleur droict.
    \
        Sustinere causam. Cic. Quand le blasme vient sur quelcun, Estre fort souspeconné de quelque cas.
    \
        Tenere causam apud iudices. Tranquil. Gaigner sa cause.
    \
        Tradere causam aduersariis. Terent. Donner gaigné, Quicter, Trahir celuy de qui on meine la cause, et s'entendre avec partie adverse.
    \
        Vincere causam. Ouid. Gaigner sa cause.
    \
        Omnis familiae causa consistit tibi. Plaut. La charge, Le faiz, L'estat.
    \
        Accipere causam. Cic. Tenir pour excusé, Accepter l'excuse.
    \
        Fingere causas. Terent. Controuver des excuses ou menteries.
    \
        Inferre causam. Hirtius. Donner occasion.
    \
        Nectere causas. Virgil. Delayer et alleguer plusieurs excuses.
    \
        Obtendere fugae causas. Tacit. Alleguer des raisons pour couvrir et excuser la faulte qu'on a faict de s'en estre fuy.
    \
        Causa est tibi de hac re. Terent. Tu as excusation et dequoy te defendre.
    \
        Causa, Occasio: vt Causa adempta. Terent. Occasion ostee.
    \
        Capere causam. Terent. Prendre occasion.
    \
        Viro fit causa, exigitur matrimonio. Plaut. Le mari ha occasion.
    \
        Inuenta est causa qua te expellerent. Terent. Ils ont trouvé le moyen de te, etc.
    \
        Quamobrem insigne aliquid faceret. Terent. Il cercheoit occasion.
    \
        Causa, Status et conditio. Cicero. Qui in eadem causa, in qua ego, fuisset, Qui avoit suyvi le mesme parti que moy.
    \
        Eadem suam causam videbat esse, quam illorum qui innocentes peribant Ci. Il voyoit que son affaire estoit pareil, etc.
    \
        Negat Platonem, si sapiens non sit, eadem esse in causa qua Dionysium tyrannum. Cic. De mesme facon et condition.
    \
        In causam suam recidere. Pompon. Retourner en son estat, condition, et qualité.
    \
        Reuerti in pristinam causam. Martianus iuriscon. Retourner en son premier estat.
    \
        In ea causa res est. Vlpian. La chose est telle, ou en tel estat.
    \
        Sistere in eadem causa. Vlpian. Representer quelcun en mesme estat.
    \
        In eam causam venire. Triphoni. En cest estat et condition.
    \
        Causa, pro Partibus. Cic. Diutius in causa est, quam nos, commoratus. Il a plus long temps suyvi le parti de Pompee.
    \
        Quorum erat vna causa. Cic. Qui suyvoyent un mesme parti.
    \
        Causa, pro Accessione. Vlpian. Prouffit et emolument de quelque chose.

    Dictionarium latinogallicum > causa

  • 10 antiquus

    antīquus, a, um (andere Schreibart für anticus v. ante), bezeichnet das Vorher im Range u. gew. in der Zeit, während anticus das Vorher im Raume ausdrückt (doch s. unten ), also: I) »was der Geltung nach allem andern vorangeht«, 1) als mathem. t.t., Haupt-, Grund-, numerus, die Grundzahl, vollkommene Zahl, Vitr. 3, 1, 8 (ibid. auch numerus perfectus gen.). – 2) im Compar. u. Superl., was in meinen Augen allem andern der Geltung nach vorangeht, wichtiger, am wichtigsten, höher-, am höchsten stehend, dah. auch was mir mehr am Herzen liegt, angelegentlicher, angelegentlichst, a) Compar.: genere antiquior, Acc. tr. fr.: antiquior in senatu sententiae dicendae locus, höhere, wichtigere Stellung, Vortritt, Cic.: antiquiorem locum hospiti tribuere quam clienti, Gell.: sed ne dubitaris, quin quod honestius id mihi futurum sit antiquius, Cic.: quod mihi est et sanctius et antiquius, Cic.: id antiquius consuli fuit, Liv.: quaedam animā carent, ut saxa; itaque aliquid erit animantibus antiquius, scilicet corpus, Sen.: m. folg. Abl., ut omnes intellegerent nihil sibi antiquius amicitiā nostrā fuisse, Cic.: Claudii genti iam inde ab initio nihil antiquius in re publica patrum maiestate fuit, Liv.: tantā utilitate fides antiquior fuit, Liv.: quid hunc tantā Thebanorum gloriā, tam claro atque exornato tropaeo carius atque antiquius habere convenit?
    ————
    Cic.: quam nihil antiquius communi salute ac libertate iudicarim, Cic.: ne quid vitā existimem antiquius, Cic.: nihil antiquius oppugnatione Cluvianā ratus, Liv. – m. folg. quam, antiquiorem sibi fuisse laudem et gloriam, quam regnum et possessiones suas, Cic.: in armorum ratione antiquior cavendi quam ictum inferendi cura est, Quint.: bes. nec habui quicquam antiquius, quam ut m. Konj., Cic. ep. 11, 5, 1: nihil ei fuisset antiquius quam m. folg. Infin., Cic. ep. 13, 29, 3. Auct. b. Alex. 36, 2: u. multo antiquius est m. folg. Infin., Lucr. 4, 846: u. neque prius neque antiquius quidquam habuit quam m. folg. Infin., Vell. 2, 52, 4: nihil antiquius duxit od. habuit quam m. folg. Infin., Suet. Claud. 11, 1 u. Vesp. 8, 1. – b) Superl.: navalis apparatus ei semper antiquissima cura fuit, Cic.: (causam) antiquissimam se habiturum dixit, Cic.: longe antiquissimum ratus est (hatte nichts Angelegentlicheres zu tun, hielt es für seine erste Pflicht) m. folg. Infin., Liv. 1, 32, 2. – II) »was der Zeit nach vorher gewesen ist«, alt, A) relativ, alt = früher, vormalig, einstig (Ggstz. novus), a) übh.: concordia, die frühere Eintracht, Plaut.: duritia, die frühere, alte Strenge, Ter.: antiquae munitiones, Caes.: morem antiquum atque ingenium obtinere, Ter.: antiquam venustatem suam obtinere, Ter.: antiquior dies, ein früheres, älteres Datum, Cic.: tres epistulas tuas accepi; igitur antiquissimae cuique respondebo, Cic.: causa
    ————
    antiquior memoriā tuā, Cic.: Scipio Africanus antiquior (der ältere), Gell. 4, 18, 1. – subst., fricari ex antiquo (nach der alten Sitte), Plaut.: antiquum obtinere, die alte Art od. Sitte beibehalten, Komik. (vgl. Lorenz Plaut. Most. 776. die Auslgg. zu Ter. Andr. 4, 5, 22): nec in antiquius citeriusve procedere, sich weder jenseit noch diesseit dieses Zeitraums erstrecken, Vell. 1, 17, 2: verum tamen antiqua (das Alte) neglegemus, Cic. har. resp. 32: studiose antiqua (Beispiele aus der alten Zeit) persequi, Cic. de fin. 1, 36 (u. so Liv. 9, 34, 14. Sen. de ira 3, 18, 2): nam illa nimis antiqua (die in allzuferner Zeit liegenden Fälle) praetereo, Cic. Cat. 1, 3. – dicht. übh. = früher, vergangen, hiemes, vulnus, Ov.: carcer, Lucan.; vgl. Burm. Ov. trist. 3, 9, 12. Becker Eleg. Rom. p. 73. – b) insbes., mit dem Nebenbegr. des Einfachen, Reinen, Unschuldigen, alt = von altem Schlage, von altem Schrot u. Korn, schlicht, bieder von Gesinnung, antiqui moris, Tac.: antiquis esse moribus, Plaut.: cives antiquā virtute ac fide, Ter.: antiqui homines, Cic.: antiquae artes tuae, Plaut.: antiqui impetus (altbiedere Aufwallungen), Tac. – B) absol., was seit der Vorzeit od. wenigstens seit langer Zeit besteht od. üblich ist, alt, uralt, vorzeitlich, langjährig (Ggstz. recens), u. mit Lob = altehrwürdig, altheilig, vicinus tuus, Comic. vet. fr.: hospes, Ter.: nemo est mihi te amicus antiquior, Cic.: tuus antiquissimus
    ————
    amicus, Cic.: antiquus Butes, der langjährige (treue) Diener, Verg.: deus (Götterbildsäule) antiquo opere factus, Cic.: templa, Hor.: quercus, Suet.: genus, Nep.: antiquissima scripta, Hor.: antiquissimum tempus, Caes.: antiqui, antiquiores medici, Cels.: u. als Beiw. von Städten usw., urbs, terra, Verg.: Helerni, Ov.; vgl. Thiel Verg. Aen. 1, 12. p. 14. – subst.: α) antīquī, ōrum, m., die Alten, Altvordern, die Leute der Vorzeit, die Schriftsteller-, Staatsmänner-, Ärzte der Vorzeit (Ggstz. recentiores), Cic., Vell., Cels. u.a. – β) antīqua, ōrum, n., das Alte, das Altertum, das Vorzeitliche, die Vorzeit, quid antiqua perscrutor? Sen. de ira 3, 18, 3: verb. vetera tantum et antiqua mirari, Tac. dial. 15. – In Hdschrn. u. Ausgg. auch anticus geschr., zB. vates anticus, Liv. 45, 27, 10: anticum consortium, Gell. 1, 9, 12. Vgl. Georges, Lexikon der lat. Wortf. S. 52.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > antiquus

  • 11 obtineo

    ob-tĭnĕo ( opt-), tĭnŭi, tentum, 2 (old perf. OPTENVI, fifth Epit. of the Scipios; inf. pass. obtinerier, Plaut. Am. 3, 2, 19; id. Most. 3, 2, 154), v. a. and n. [teneo].
    I.
    Act. *
    A.
    To take hold of, hold:

    obtine aures, amabo,

    Plaut. Cas. 3, 5, 16.—
    B.
    To hold, have, occupy, possess; to preserve, keep, maintain, etc. (class.).
    1.
    In gen.: sancte Apollo, qui umbilicum certum terrarum obtines, Poët. ap. Cic. Div. 2, 56, 115 (Trag. Rel. p. 201 Rib.):

    suam quisque domum tum obtinebat,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    armis Galliam atque Italiam,

    Liv. 30, 19:

    cum imperio Hispaniam citeriorem,

    to have as his province, to be governor in it, Cic. Fam. 1, 9, 2:

    Galliam et Italiam,

    Liv. 30, 19:

    Africam,

    Nep. Timol. 2, 4; cf.:

    ex quā insulā nummus nullus, me obtinente, erogabitur,

    during my administration, Cic. Att. 5, 21, 7: QVEI AERARIVM PROVINCIAM OBTINEBIT, who will have the administration of the public treasure, Lex Thor. § 20 Rudorff. p. 168;

    Lex de Scribis ap. Haubold, p. 85: necessitudinem cum publicanis,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35:

    vitam et famam,

    to preserve, id. Rosc. Am. 17, 49:

    auctoritatem suam,

    to maintain, id. ib. 48, 139:

    principatum,

    Caes. B. G. 1, 3:

    regnum,

    id. ib. 1, 7:

    jus,

    to assert, maintain, Tac. A. 1, 32:

    causam,

    Caes. B. G. 7, 37, 4:

    noctem insequentem eadem caligo obtinuit,

    occupied, took up, prevailed during, Liv. 29, 27:

    quae (fama) plerosque obtinet,

    Sall. J. 17, 7:

    proverbii locum obtinet,

    i. e. is become proverbial, Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    parentis gravitatem,

    id. Sull. 6, 19:

    numerum deorum,

    to be numbered among, id. N. D. 3, 20, 51; so,

    aliquem numerum,

    id. Brut. 47, 175; cf. id. Off. 2, 12, 43: summam opinionem [p. 1247] m scholis, Quint. 10, 5, 18:

    admirationem,

    to be admired, Plin. 34, 2, 2, § 2:

    patriae nomen,

    id. 15, 18, 19, § 69:

    firmitudinem animi,

    i. e. exhibited, Plaut. As. 2, 2, 54:

    pontem,

    would not yield, Liv. 2, 10:

    silentiam,

    to maintain, id. 1, 16.—With inf., to persist in:

    earumque artem et disciplinam obtineat colere,

    Plaut. Mil. 2, 2, 30.—
    2.
    In partic., of speech, to assert, maintain, i. e. to show, prove, demonstrate:

    possumus hoc teste... quod dicimus, obtinere?

    Cic. Verr. 2, 3, 71, § 168:

    duas contrarias sententias,

    id. Fin. 4, 28, 78:

    diu pugnare in iis, quae obtinere non possis,

    Quint. 6, 4, 15:

    recta apud turpes,

    id. 3, 8, 38:

    quaedam (leges) an obtineri possint,

    id. 2, 4, 39; 6, 1, 7:

    quod orator praecipue sibi obtinendum intellegit,

    id. 3, 6, 9 Spald. N. cr. (al. proponendum); cf. id. 12, 10, 53:

    si defecerint omnia, tum videndum erit, an obtineri possit, ne illud quidem recte factum,

    id. 5, 13, 24; 2, 5, 18.—
    C.
    To get possession of; to gain, acquire, obtain something (syn.: assequor, adipiscor, impetro;

    class.): quanta instrumenta habeat (homo) ad obtinendam adipiscendamque sapientiam,

    Cic. Leg. 1, 22, 59:

    impetrare et obtinere,

    Gell. 12, 14, 6; Cic. Fam. 1, 8, 5:

    malas causas semper obtinuit, in optimā concidit,

    gained, id. Att. 7, 25, 1; cf. id. Rosc. Com. 4, 10:

    jus suum contra aliquem,

    id. Quint. 9, 34:

    Romani si rem obtinuerint,

    if they gained the victory, Caes. B. G. 7, 85: voluimus quaedam;

    obtenta non sunt,

    Cic. Balb. 27, 61:

    apud eum causam obtinuit,

    Caes. B. G. 7, 37:

    aditu regis obtento,

    Just. 21, 6, 5.—Hence, to conquer, overcome (eccl. Lat.):

    melius est ut pugnemus contra eos in campestribus, et obtinebimus eos,

    Vulg. 3 Reg. 20, 23; 20, 25; id. Judith, 1, 5.—
    II.
    Neutr. (cf. teneo, II.), to maintain itself; to hold, prevail, last, stand, continue, obtain (not in Cic.):

    quod et plures tradidere auctores et fama obtinuit,

    Liv. 21, 46, 10; cf. with a subject-clause: pro vero antea obtinebat, regna atque imperia Fortunam dono dare, Sall. Rep. Ordin. init.:

    non ipsos quoque fuisse pastores obtinebit, quod? etc.,

    Varr. R. R. 2, 1, 9:

    si dissentirent, sententia plurium obtineret,

    would prevail, Dig. 42, 1, 36:

    quod merito obtinuit,

    ib. 2, 4, 4.— Absol.:

    obtinuit (sc. consuetudo),

    Dig. 1, 13, 1.—With de: quia de intercalando non obtinuerat, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5.—With ut or ne:

    his obtinuit, ut praeferretur candidato,

    Liv. 35, 10; Suet. Claud. 41:

    obtinuit, ne reus fieret,

    id. Caes. 23.—With quin, Suet. Tib. 31.

    Lewis & Short latin dictionary > obtineo

  • 12 optineo

    ob-tĭnĕo ( opt-), tĭnŭi, tentum, 2 (old perf. OPTENVI, fifth Epit. of the Scipios; inf. pass. obtinerier, Plaut. Am. 3, 2, 19; id. Most. 3, 2, 154), v. a. and n. [teneo].
    I.
    Act. *
    A.
    To take hold of, hold:

    obtine aures, amabo,

    Plaut. Cas. 3, 5, 16.—
    B.
    To hold, have, occupy, possess; to preserve, keep, maintain, etc. (class.).
    1.
    In gen.: sancte Apollo, qui umbilicum certum terrarum obtines, Poët. ap. Cic. Div. 2, 56, 115 (Trag. Rel. p. 201 Rib.):

    suam quisque domum tum obtinebat,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    armis Galliam atque Italiam,

    Liv. 30, 19:

    cum imperio Hispaniam citeriorem,

    to have as his province, to be governor in it, Cic. Fam. 1, 9, 2:

    Galliam et Italiam,

    Liv. 30, 19:

    Africam,

    Nep. Timol. 2, 4; cf.:

    ex quā insulā nummus nullus, me obtinente, erogabitur,

    during my administration, Cic. Att. 5, 21, 7: QVEI AERARIVM PROVINCIAM OBTINEBIT, who will have the administration of the public treasure, Lex Thor. § 20 Rudorff. p. 168;

    Lex de Scribis ap. Haubold, p. 85: necessitudinem cum publicanis,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35:

    vitam et famam,

    to preserve, id. Rosc. Am. 17, 49:

    auctoritatem suam,

    to maintain, id. ib. 48, 139:

    principatum,

    Caes. B. G. 1, 3:

    regnum,

    id. ib. 1, 7:

    jus,

    to assert, maintain, Tac. A. 1, 32:

    causam,

    Caes. B. G. 7, 37, 4:

    noctem insequentem eadem caligo obtinuit,

    occupied, took up, prevailed during, Liv. 29, 27:

    quae (fama) plerosque obtinet,

    Sall. J. 17, 7:

    proverbii locum obtinet,

    i. e. is become proverbial, Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    parentis gravitatem,

    id. Sull. 6, 19:

    numerum deorum,

    to be numbered among, id. N. D. 3, 20, 51; so,

    aliquem numerum,

    id. Brut. 47, 175; cf. id. Off. 2, 12, 43: summam opinionem [p. 1247] m scholis, Quint. 10, 5, 18:

    admirationem,

    to be admired, Plin. 34, 2, 2, § 2:

    patriae nomen,

    id. 15, 18, 19, § 69:

    firmitudinem animi,

    i. e. exhibited, Plaut. As. 2, 2, 54:

    pontem,

    would not yield, Liv. 2, 10:

    silentiam,

    to maintain, id. 1, 16.—With inf., to persist in:

    earumque artem et disciplinam obtineat colere,

    Plaut. Mil. 2, 2, 30.—
    2.
    In partic., of speech, to assert, maintain, i. e. to show, prove, demonstrate:

    possumus hoc teste... quod dicimus, obtinere?

    Cic. Verr. 2, 3, 71, § 168:

    duas contrarias sententias,

    id. Fin. 4, 28, 78:

    diu pugnare in iis, quae obtinere non possis,

    Quint. 6, 4, 15:

    recta apud turpes,

    id. 3, 8, 38:

    quaedam (leges) an obtineri possint,

    id. 2, 4, 39; 6, 1, 7:

    quod orator praecipue sibi obtinendum intellegit,

    id. 3, 6, 9 Spald. N. cr. (al. proponendum); cf. id. 12, 10, 53:

    si defecerint omnia, tum videndum erit, an obtineri possit, ne illud quidem recte factum,

    id. 5, 13, 24; 2, 5, 18.—
    C.
    To get possession of; to gain, acquire, obtain something (syn.: assequor, adipiscor, impetro;

    class.): quanta instrumenta habeat (homo) ad obtinendam adipiscendamque sapientiam,

    Cic. Leg. 1, 22, 59:

    impetrare et obtinere,

    Gell. 12, 14, 6; Cic. Fam. 1, 8, 5:

    malas causas semper obtinuit, in optimā concidit,

    gained, id. Att. 7, 25, 1; cf. id. Rosc. Com. 4, 10:

    jus suum contra aliquem,

    id. Quint. 9, 34:

    Romani si rem obtinuerint,

    if they gained the victory, Caes. B. G. 7, 85: voluimus quaedam;

    obtenta non sunt,

    Cic. Balb. 27, 61:

    apud eum causam obtinuit,

    Caes. B. G. 7, 37:

    aditu regis obtento,

    Just. 21, 6, 5.—Hence, to conquer, overcome (eccl. Lat.):

    melius est ut pugnemus contra eos in campestribus, et obtinebimus eos,

    Vulg. 3 Reg. 20, 23; 20, 25; id. Judith, 1, 5.—
    II.
    Neutr. (cf. teneo, II.), to maintain itself; to hold, prevail, last, stand, continue, obtain (not in Cic.):

    quod et plures tradidere auctores et fama obtinuit,

    Liv. 21, 46, 10; cf. with a subject-clause: pro vero antea obtinebat, regna atque imperia Fortunam dono dare, Sall. Rep. Ordin. init.:

    non ipsos quoque fuisse pastores obtinebit, quod? etc.,

    Varr. R. R. 2, 1, 9:

    si dissentirent, sententia plurium obtineret,

    would prevail, Dig. 42, 1, 36:

    quod merito obtinuit,

    ib. 2, 4, 4.— Absol.:

    obtinuit (sc. consuetudo),

    Dig. 1, 13, 1.—With de: quia de intercalando non obtinuerat, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5.—With ut or ne:

    his obtinuit, ut praeferretur candidato,

    Liv. 35, 10; Suet. Claud. 41:

    obtinuit, ne reus fieret,

    id. Caes. 23.—With quin, Suet. Tib. 31.

    Lewis & Short latin dictionary > optineo

  • 13 dignitas

    dignitās, ātis, f. (dignus), I) das Würdigsein, die Würdigkeit, Tüchtigkeit, das Verdienst, honos dignitate impetratus, Cic.: laudare alqm pro dignitate, Cic.: d. consularis, W. zum Konsulat, Cic.: imperatoria, Würdigkeit oder Befähigung zu einer Feldherrnstelle, Iustin. – II) meton.: A) als Folge der innern Tüchtigkeit, die Würde, 1) die äußere Würde, äußere Ehre, die Achtung, das Ansehen, worin man bei andern steht, a) übh., Cic. u.a.: triumphi, durch einen Triumph erworbene, Flor.: vivere pro dignitate, Nep.: neque suae neque populi Romani dignitatis esse, vertrage sich nicht mit usw., Caes.: civitatis dignitatem et decus sustinere, Cic.: Plur., aetate an dignitatibus suis virorumve an sorte lectae sint (mulieres), Liv. 1, 13, 7. – b) insbes., die Stellung, der Rang, die Würde im bürgerlichen Leben, im Staate, d. equestris, d. regia, Nep.: altus dignitatis gradus, erhabene Stufe der Würde, erhabene Stellung, Cic.: secundum locum dignitatis obtinere, Caes.: alqm ad summam dignitatem perducere, Caes.: dignitati servire, Cic. u. Nep.: est in ipsis (liberis populis) magnus delectus hominum et dignitatum (Würden), Cic. – dah. c) amtliche Würde, Ehrenstelle, Cic. u.a.: Plur. dignitates, Plin. 21, 44. Plin. pan. 61, 2. – u. d) dignitates, Männer von Rang u. Würden, Cic. or. 89. Liv. 22, 40, 4. Quint. 11, 1, 67. – 2) die innere Ehre, dieEhrenhaftigkeit, würdige, ehrenhafte Gesinnung, innere Würde (vgl. Cic. de inv. 2, 166. Cic. ep. 4, 14, 1. Cic. de fin. 3, 1 neben virtus), agere cum dignitate, ehrenhaft, Cic.: dignitatem servare, suam pristinam dignitatem obtinere, seine W. behaupten, Cic.: res non habet dignitatem, verträgt sich nicht mit der Ehre, Cic. – B) übtr., v. Dingen, die Achtung od. Bewunderung verdienen: 1) das würdevolle-, imposante Äußere, a) v. menschl. (bes. männl.) Körper u. seinen Teilen, die würdevolle-, imponierende Schönheit, die Würde, das Edle, der Adel der Gestalt usw. (vgl. Cic. de off. 1, 130), corporis, Laber. com. fr., Nep. u. Vitr.: formae, Tac. u. Suet.: oris, Plin. pan.: dignitas, quae est in latitudine pectoris, Quint.: pueri magnā praediti dignitate, Cic.: in formis aliis dignitatem esse, aliis venustatem, Cic. – b) v. Gebäuden u. Örtlichkeiten, das Eindruckmachende, die Pracht, Würde, Ansehnlichkeit, Erhabenheit, porticus, Cic.: portus, urbis, Nep.: loci, Suet. – c) v. Ausdruck usw., das Würdevolle, Eindruckmachende, orationis, Tac.: verborum, Quint. – 2) der einer Sache inwohnende Wert, opsonii, Plaut.: gemmae, auri, Plin.: debita rerum d., Quint.

    lateinisch-deutsches > dignitas

  • 14 instar

    īnstar, n. indecl. (aus instare), eig. das Einstehen, »Sicheinstellen« des Züngleins an der Wage, der »Einstand«, dh. der gleiche Gehalt = Betrag, I) bl. instar, a) übh.: quantum instar in ipso! ein Mann von welchem Gehalte! d.i. welch auffallende Erscheinung! Verg. Aen. 6, 865. – gew. mit Genet. = der Gehalt (Betrag) von etw., so groß, so viel wie etw., im Betrage, in der Größe von etw., ganz nach der Art von etw., ganz wie etw., navis cybaea maxima triremis instar palam aedificata sumptu publico, Cic.: cuius (equ i) instar pro aede Veneris Genetricis dedicavit, ein Seitenstück zu diesem Rosse, Suet.: nemo istorum est quin abs te munus fundi urbani instar exspectet, ein Geschenk im Betrage (Werte) eines usw., Cic.: ut instar muri (ganz wie eine natürliche M.) hae saepes munimenta praebeant, Caes.: instar montis equum divinā Palladis arte aedificant, Verg.: lumen (Auge) Argolici clipei od. ingentis clipei instar, Verg. u. Ov.: agmen agens Clausus magnique ipse agminis instar, Verg.: insulsissimus est homo nec sapit pueri instar bimuli, Catull.: cuius viri magnitudo multorum voluminum instar exigit, erfordert den Umfang v. B., Vell.: L. Scipio parvum instar eorum, quae spe ac magnitudine animi concepisset, receptas Hispanias ducebat, hielt die Wiedereroberung von H. nur für eine kleine Probe der Pläne, die sein hoher Geist für die Zukunft gemacht hatte, Liv.: instar veris (dem Fr. gleich) enim voltus ubi tuus affulsit populo, Hor.: exhorruit aequoris instar, Ov.: duces vestros reorum instar (ganz wie Verbrecher) vinctos habet, Curt.: hic centum homines electos appellatosque patres habuit instar consilii publici, die einen Staatsrat bildeten, Vell. – oft instar alcis od. alcis rei esse, instar habere, instar obtinere, die Größe (den Umfang) von etw. haben, so groß, so viel, so gut sein wie usw., so viel ausmachen od. gelten wie usw., die Stelle von etw. einnehmen od. vertreten, einer Sache gleich sein od. gleich zu achten sein, ea (epistula), quae voluminis instar erat, Cic.: Erana, quae fuit non vici instar, sed urbis, Cic.: Neapolis et Tycha, nomina ea partium urbis et instar urbium sunt, Liv.: unique illi (genti Corneliae) instar atrii Capitolium est, Val. Max.: Plato mihi unus est instar omnium, Cic.: ab his mittitur Gylippus solus, sed qui instar omnium auxiliorum erat, Iustin.: unus is innumeri militis instar erit, Ov.: mihi Pompeius meus instar est Alexandri, Val. Max.: quae navis, si in praedonum pugna versaretur, urbis instar habere inter illos piraticos myoparones videretur, Cic.: quia aedes excelsiore loco positae instar arcis habere viderentur, Val. Max.: ut omnia ex altera parte collocata vix minimi momenti instar habeant, Cic.: terram in medio mundo sitam ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere (die Stelle des Mittelpunkts einnehme), quod κεντρον illi vocant, Cic.: ambitus terrae totius ad magnitudinem universitatis instar brevis obtinet puncti, nimmt die Größe eines Punktes ein, Amm.: haec est ἄλη, in qua nunc sumus, mortis instar, Cic.: latēre (verborgen zu sein) mortis erat instar turpissimae, Cic. – ebenso alcis rei instar putare od. reri, einer Sache gleich achten (halten), idque si accĭdat, mortis instar putemus, Cic.: patrocinio vero se usos aut clientes appellari mortis instar putant, Cic.: instar ego perpetui congiarii reor affluentiam annonae, ganz wie ein fortwährendes Geschenk erscheint mir der Üb. an Getreide, Plin. pan. – b) bei Mengeangaben, ein Betrag von, so viel wie, de Magonis (libris) dempsit instar librorum octo, Varro: mearum epistularum nulla est συναγωγή, sed habet Tiro instar septuaginta, Cic.: cohortes quaedam, quod instar legionis videretur, Caes.: cohortium trium instar in terram exposuerat, Auct. b. Alex.: L. Cincio praetori ad obtinendam Siciliam Cannenses milites dati duarum instar legionum, Liv.: videretis vix duarum male plenarum legiuncularum instar in castris regis, Liv. – II) (spätlat.) ad instar m. Genet., ganz so wie, aquae ad instar montis intumescentes, Vulg.: est namque vallis, quae continuis montibus velut muro quodam ad instar castrorum clauditur, Iustin.: lactucae veteres et insuaves illae, quae seminis enormi senectā ad instar scoparum in amaram caenosi sucus cariem exolescunt, Apul.: ad instar speculi reddit imaginem gratiorem, Apul.: aedificavit in Iuda domos ad instar (so groß wie) turrium, Vulg. – mit Pronom., ad hoc instar (ganz ebenso) mundi salutem tuetur deus, Apul. de mund. 32 extr. – / Über in instar, iuxta instar u. ähnl. s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 728. Vgl. überh. den Artikel instar von Wölfflin im Archiv 2, 581 ff..

    lateinisch-deutsches > instar

  • 15 obtineo

    obtineo (optineo), tinuī, tentum, ēre (ob u. teneo), I) festhalten, optine aures (meas), halte mich bei den Ohren, Plaut. Cas. 641. – II) mit dem Nbbgr. des Besitzes = im Besitz halten, -haben, innehaben, einnehmen, A) eig.: novem dispessis iugera membris, Lucr.: suam domum, seine Heimat haben, Cic.: loca, bewohnen, Caes.: vada custodiis, besetzt halten, Caes.: u. so citeriorem ripam armis, Liv.: übtr., noctem insequentem eadem caligo obtinuit, in der folgenden N. dauerte dieselbe F. fort, Liv. – B) übtr., innehaben, einnehmen, principem locum = der Vornehmste sein, Caes.: secundum dignitatis locum, Caes.: locum proverbii, als Sprichwort gelten, Cic. – u. so numerum deorum, unter die Götter gerechnet werden, -gehören (v. mehreren), Cic.: caseus medicamenti vim obtinet, dient als M., Plin. – quae (fama) plerosque obtinet, von dem die meisten eingenommen sind, Sall. Iug. 17, 7. – III) mit dem Nbbgr. der Festigkeit = etw. festhalten, behaupten, A) eig.: pontem, Liv. – regnum, Caes.: principatum, Caes. u. (von Rennpferden beim Rennen) Plin.: imperium, Tac. (vgl. unten no. IV, a): provinciam, Liv.: hereditatem, Cic.: longinquis itineribus percursando quae obtineri nequibant, Tac.: quarta aestas obtinendis quae percurrerant insumpta, Tac. – B) übtr.: a) als zukommend behaupten, ius summ contra alqm, Cic.: dah. causam, einen Prozeß, eine Sache (im Senat) durchsetzen, Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. G. 7, 37, 2): rem, die Sache durchsetzen = gewinnen, Caes.: res facile obtinebatur, ging leicht durch, Cic. – absol., obtinuit m. folg. ut u. Konj., er setzte es durch, daß usw., Liv. 4, 12, 4; 35, 10, 9. Val. Max. 6, 4, 2. Suet. Claud. 41, 3. Tac. ann. 3, 10: und so m. folg. ne u. Konj., Suet. Caes. 23, 1: u. obtinere non potuit m. folg. quin u. Konj., Suet. Tib. 31, 1, – m. folg. Infin., cum admitti magnā ambitione aegre obtinuisset (durchgesetzt hatte), Iustin. 1, 3, 2. – absol., nec obtinuit, Suet. Caes. 11: obtinuisset adeo, nisi etc., Suet. Caes. 14, 2. – b) als Behauptung aufstellen, behaupten, dah. auch beweisen (s. die Auslegg. zu Cic. Tusc. 1, 26), duas contrarias sententias, Cic.: locum, Cic.: non dicam id, quod debebam obtinere, Cic. – IV) mit dem Nbbgr. des Bestehens, der Dauer = fest an etw. halten, von etw. nicht abgehen, a) tr.: obt. perpetuo equestrem ordinem, beibehalten, Nep.: fasces et imperium, beibehalten, Liv. (vgl. oben no. III, A): silentium, fortsetzen, Cic.: u. so maestum silentium, Liv.: vitam, Cic.: u. so lex, quae in conviviis Graecorum obtinebatur, das festgehalten, streng beobachtet wurde, Cic.: malim equidem de filio verum esse, quod et plures edidere auctores et fama obtinuit, allgemeine Sage blieb, Liv. 21, 46, 10. – m. Infin., earum artem et disciplinam optineat colere, Plaut. mil. 186. – b) refl. = α) fortwährend bestehen, -gelten, sich behaupten, sich geltend machen, pro vero, Ps. Sall.: nulla pro socia obtinet, Sall.: adeoque in eo gloria bonitatis obtinuit, ut etc., Eutr.: obtinuisset eius sententia, nisi etc., Vopisc. – β) vor etwas sich behaupten, den Vorzug haben, plurium sententia obtinet, ICt.: quod et honestius est et merito obtinuit, ICt. – / Perf. obtenui, Corp. inscr. Lat. 1, 28: Parag. Infin. optinerier, Plaut. Men. 913.

    lateinisch-deutsches > obtineo

  • 16 aussehen

    aussehen, I) v. tr. = ausersehen, w. s. – II) v. intr.: 1) nach etwas ausschauen, s. (sich) umsehen nach etc. – 2) eine gewisse, bestimmte äußere Gestalt od. sonstige Beschaffenheit haben: a) persönl.: alqā specie esse. alqam od. alcis speciem habere, praebere, reddere, prae se ferre (der äußern Erscheinung nach). – alqo esse habitu (der Körperbeschaffenheit, Körperhaltung nach). – alcis oder alci similem esse od. videri (ähnlich sein od. zu sein scheinen). – imitari alqd (einer Sache an Gestalt, Farbe etc. nahe kommen, die Gestalt, Farbe etc. von etwas annehmen, z. B. picturam et lineamenta colorum [von einem Anstrich]: alas avium [v. Blättern]). – facie alcis similem esse. os vultumque alcis referre (jmdm. ähnlich sein hinsichtlich der Gesichtszüge). – fast au., wie etwas, alcis rei instar habere. quasi alcis rei instar obtinere (die Größe etc. von etw. haben, sich wie etw. ausnehmen, z. B. illa navis urbis instar habere videtur: u. quasi puncti instar obtinere). – geradeso, ebenso au., eādem esse specie et figurā; eodem esse habitu corporis od. oris; idem est habitus corporis od. oris: geradeso, ganz so au., wie jmd. od. etwas, simillimum esse alcis od. alcis rei u. alci rei. – wie neu, ganz wie neu au., recenti, recentissimā esse specie. – schwarz, weiß, rot, blaß au., nigro, albo, rubro, pallido colore esse (wirklich diese Farbe haben); nigricare. albere. rubere. pallere (dieser Farbe nahe kommen, schwärzlich etc. au.): ekelhaft au., habitu aspectuque taetro esse: häßlich, garstig au., deformem habere aspectum, deformem oder obscenum esse visu: sehr häßlich au., insignem esse ad deformitatem: gut au., speciem habere venustam. speciosum esse (ein schönes Äußere, eine schöne Gestalt haben übh.; spec. esse auch von gesunden Pers.); elegantem videri (geschmackvoll sich ausnehmen, von Lebl.); decoro esse corpore. decorā esse facie (ansehnlich, stattlich von Körper, von Gestalt sein); probum esse habitu. habitu esse haud indecoro (eine gute, stattliche Körperhaltung. haben); bonā corporis habitudine esse (eine gute Körperbeschaffenheit haben, gesund aussehen): sehr gut au., visum quendam habere insignem et illustrem (ein sehr hervorstechendes äußeres Ansehen haben); optimo esse habitu (von sehr guter Körperhaltung sein): nicht gut au., elegantiā carere (sich nicht geschmackvoll ausnehmen, v. Lebl.); minus bonā esse corporis habitudine (eine ungesunde, kränkliche Körperbeschaffenheit haben, ungesund, kränklich au., von Pers.): gut (wohl) aussehend, speciosus; venustus. non invenustus (durch seine Reize anziehend); probus habitu (gut der Körperhaltung nach, v. Pers.): sehr grausam. blutgierig au., toto ex ore alcis crudelitas eminet: verdrießlich, betrübt au., alci vultus tristis est in ore; frontem contraxisse (die Stirn gerunzelt haben, Ggstz. frontem exporrexisse, explicavisse, remisisse, [290] d. i. wieder heiter, freundlich au.): ernst au., alci vultus gravis est in ore; vultum com posuisse (das Gesicht in ernste Falten gelegt haben): verstört, bestürzt au., ore confuso esse: ganz bestürzt u. verstört au., ore confuso magnae perturbationis notas prae se ferre: vornehm au., esse formā ad dignitatem appositā; formā esse honestā et liberali: majestätisch au., esse formā imperatoriā oder augustā: wie ein Philosoph au., studium philosophiae habitu corporis praeferre oder prae se ferre: mehr wie ein Sieger als wie ein Sterbender au., victoris magis quam morientis vultum prae se ferre: wie ein Mädchen od. jungfräulich au., virginali esse habitu; v. einem Knaben, esse virgineā formā od. virgineo habitu; virginis os habitumque gerere (hinsichtlich der Gesichtszüge): wie ein Weib au., weiblich au., muliebri esse formā oder habitu (übh.); in muliebrem figuram habitumque formatum esse (in weiblicher Gestalt u. Haltung geformt sein, von einer Bildsäule): männlich (wie ein Mann) au., formā od. habitu esse virili: wie ein Mensch au., menschlich au., humano visu esse; esse humanā specie et figurā: wie der Vater au., patris similem esse; ganz, patris simillimum esse; mirā similitudine totum patrem exscribere: ich weiß nicht, wie er aussieht, ignoro, albus aterne sit: du bist dümmer, als du aussiehst, praeter speciem stultus es: sieht das nach einer Hochzeit aus? num videntur haec convenire nuptiis? – au., als ob etc., videri mit folg. Nom in. u. Infin. (z. B. id agendum, ut ea facere videamur irati, daß wir aussehen, als ob wir dieses im Zorne täten). – er sieht aus, als ob er lacht, speciem ridentis praebet: gernwissen wollen, wiejmd. od. etw. aussieht. alcis od. alcis rei formam cognoscere studere. – ein Friede, der wie Krieg aussieht, pax similis belli. – b) un. persönl.: wie sieht es in der Stadt aus? quae facies urbis?: wie sieht es um den Staat aus? quae forma rei publicae?: es sieht ganz anders im Staate aus, magna rerum commutatio oder conversio facta est: es sieht gut, schlecht mit der Sache aus, res bene, male se habet. – es sieht aus, als ob etc. videtur (persönl.) mit Nomin. u. Infin. (z. B. ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae videantur, so daß es aussieht, als ob die Fr. mehr erloschen als erstickt wäre).

    deutsch-lateinisches > aussehen

  • 17 behaupten

    behaupten, I) fortwährend als Meinung aufstellen: tenere. obtinere (da b., wo um die Wahrheit gestritten wird). – contendere. intendere (durchzusetzen suchen gegen anders Gesinnte, mit allg. Akk. (id, quod u. dgl.] od. m. Akk. u. Infin.). – defendere mit Akk. od. mit Akk. u. Infin. (verteidigen, zu verteidigen suchen gegen Widerspruch). – affirmare (als gewiß behaupten, versichern, z. B. fortissime [ganz fest, ganz bestimmt], pro certo). – asseverare (ernstlich versichern, in vollem Ernst behaupten, z. B. firmissime [ganz fest, ganz bestimmt]). – efficere (dartun od. darzutun suchen). – disserere. disputare (erörternd behaupten; s. »erörtern« das Nähere). – velle (wollen). – censere (seine Meinung dahin aussprechen, erachten). – ponere (als feststehend aufstellen, annehmen). – placet od. videtur mihi (als beliebige Meinung angeben). – statuere (als Meinung hinstellen). – dicere (als Meinung äußern); alle mit Akk. u. Infin. – aio (sagen, daß etwas so ist; wenn es = behaupten, Ggstz. negare; namentl. oft ut ait, wie er od. man behauptet). – auctorem esse mit Akk. u. Infin. (als Gewährsmann, bezeugend überliefern, v. Geschichtschreibern etc.). – behaupten, daß etwas nicht so sei, negare, z. B. Demokrit behauptet, daß es ohne Begeisterung keinen großen Dichter geben könne, Democritus negat sine furore quem quam poëtam magnum esse posse. – ich will nicht b., daß etc., non dico mit Akk. u. Infin.: daß nicht etc., non nego mit Akk. u. Infin. – II) etwas od. sich in etwas behaupten, d. i. fortwährend sich im Besitze einer Sache erhalten: teuere. obtinere (den Besitz einer strittigen Sache behaupten, nicht verloren gehen lassen). – retinere (zurückhalten, nicht hergeben, sich im Besitz einer Sache erhalten). – sustinere, sustentare (etw. od. sich gegen etw. aufrecht halten, auch absol.). – tueri (gegen mögliche Gefahren schützen, bewahren); verb. sustinere ac tueri. – sich in einer Stadt b. (gegen den Feind), in urbe sustinere: sich gegen den Feind b., vim od. impetum hostium sustinere: sich in seinem Ansehen, seiner Würde b., auctoritatem, dignitatem suam tenere. sich behaupten = sich aufrecht erhalten, nicht sinken, stare (Ggstz. ruere, cadere; durch jmd., per alqm: durch etw., alqā re, z. B. regnum stat concordiā). – valere (sich in voller Kraft erhalten, v. Meinungen etc.).

    deutsch-lateinisches > behaupten

  • 18 durchführen

    durchführen, I) eig.: traducere od. transducere. – transvehere (zu Wagen od. zu Schiffe). – II) übtr.: peragere (z.B. partes suas [seine Rolle], fabulam aetatis [das Drama seines Lebens], mandata, litem). – perferre (ausharrend durchführen, z.B. simulationem somni). – persequi. exsequi (verfolgend durchführen, und zwar pers. durch alle Stufen der Entwickelung, exs. bis zum Abschluß). – perficere (durchaus fertig machen, so daß nichts daran fehlt). – obtinere (etwas behauptend durchsetzen); verb. defendere atque obtinere (verfechten u. durchs.). – Durchführung, exsecutio (z.B. sententiae). – perficiendi facultas (die Möglichkeit der Ausführung).

    deutsch-lateinisches > durchführen

  • 19 durchsetzen

    durchsetzen, I) v. intr.traicere mit Akk. des Ortes. – mit dem Pferde d. (durch den Fluß), equum per amnem transmittere. – II) v. tr.impetrare alqd od. de alqa re od. mit folg. ut od. ne u. Konj., bei jmd., ab alqo (durch Bitten, Vorstellungen, Drohungen etc. erwirken). – tenere, obtinere alqd od. de alqa re od. mit folg. ut od. ne u. Konj. (gegen die Gefahr des Verlustes etw. behaupten, z.B. ius suum contra alqm); verb. impetrare et obtinere. – efficere od. perficere, ut od. ne etc. (es völlig dahinbringen). – evincere (z.B. instando) od. pervincere, ut mit Konj. (siegreich auswirken, daß etc.). – pervincere alqm, ut mit Konj. (jmd. siegreich bestimmen = es bei jmd. durchs.). – perferre (durchbringen, legem, rogationem). – etw. durchzusetzen suchen, contendere (gegen Widerspruch zu behaupten suchen); exsequi (verfolgen, geltend machen, z.B. ius suum armis). – durchgesetzt werden, auch valere (Geltung behalten, v. einer Meinung, einem Gesetz); vincere (siegen, v. einer Meinung etc.). – ich kann bei jmd. viel, sehr viel d., apud alqm potens sum.

    deutsch-lateinisches > durchsetzen

  • 20 Herrschaft

    Herrschaft, I) eig., Macht, Gewalt über andere: imperium (über jmd., in alqm oder durch objekt. Genet.). – potestas (rechtliche u. gesetzliche Gewalt, Landeshoheit, unter die jmd. kommt od. unter der man steht). – dicio (Botmäßigkeit, Unterwürfigkeit, unter die ein Volk, Land gebracht wird od. ist). – dominatio. dominatus (unumschränkte Gewalt, das Herrentum, auch bildl., z.B. dominatio rationis in libidinem: u. dominatus cupiditatum: u. fortuna magnam in nos habet [übt auf uns aus] dominationem). – regnum (unumschränkte Gewalt, Alleinherrschaft der Könige; nach Vertreibung der Könige auch von einer despotischen Herrschaft). – tyrannis (die in einem vorher freien Staate gegründete Herrschaft eines einzelnen, der sich eigenmächtig zum Herrscher aufgeworfen hat); vgl. »Alleinherrschaft, Aristokratie, Demokratie, Herrschen (das)«. – die oberste H., summum imperium; summa imperii; omnium summa potestas; omnium rerum potestas. – die H. über jmd. haben, führen, imperium in alqm tenere; dominationem in alqm habere; alqm in sua potestate (dicione) od. in sua potestate et dicione tenere (dieses bes. über ein Volk): die H. im Staate haben, rerum potiri. summam imperii tenere od. obtinere. summae imperii praeesse. principatum obtinere. rei publicae praeesse (in einem freien Staate die oberste Stelle bekleiden); civitatem regere. regnare (übh., bes. aber in einem König-, Kaiserreich): nach der Herrschaft streben, imperium od. regnum appetere od. affectare: sich der H. bemächtigen, sich die H. anmaßen, imperium od. regnum od. dominatum od. tyrannidem occupare. – jmdm. die H. übertragen, alci regnum od. regnum ac diadema deferre: die H. (Regierung) übernehmen, antreten, diadema accipere; imperium inire; imperare oder regnare coepisse; regnum auspicari (feierlich, unter Beobachtung der üblichen Zeremonien, z.B. coram legionibus): die H. erlangen, an die H. (Regierung) kommen, zur H. (Regierung) gelangen, contingit regnum alci (auch bildl., z.B. numquam hoc regnum continget malis moribus); venit imperium od. regnum ad alqm; defertur ad alqm summa rerum; defertur alci regnum od. regnum ac diadema: jmdm. in der H. (Regierung) folgen, regno succedere alci od. in alcis locum; auch bl. excipere alqm: jmd. der H. (Regierung) entsetzen, s. »vom Throne stoßen« unter »Thron«: die H. (Regierung) niederlegen, imperium deponere; imperio cedere. – unter jmds. H. (Botmäßigkeit) stehen, kommen, unter seine H. (Botm.) bringen, s. Botmäßigkeit: unter einer gerechten u. milden H. (Regierung) stehen, iusto et miti imperio regi: unter jmds. H. (Regierung), alqo rerum potiente; alqo imperante od. regnante; alqo imperatore od. rege; auch bl. sub alqo. – die H. (das Regiment) im Hause, imperium domesticum; disciplina [1281] domestica (Hauszucht): eine strenge H. (ein strenges Regiment) im Hause führen, disciplinam domesticam severe regere: H. über sich selbst, s. Selbstbeherrschung: H. über sich od. über seine Begierden haben, s. beherrschen (sich selbst od. seine Begierden). – II) übtr.: 1) Distrikt: ager (Gebiet). – regio (Landstrich). – fines (Grenzen). – 2) Gebieter etc.: dominus. – erus (s. »Herr« den Untersch.). – dominus et domina (Gebieter und Gebieterin, auch vom Fürstenpaar). – erus et era (Herr u. Frau des Hauses). – princeps (der Fürst, Kaiszt.). – principes (die ganze fürstliche Familie).

    deutsch-lateinisches > Herrschaft

См. также в других словарях:

  • obţinere — OBŢÍNERE, obţineri, s.f. Acţiunea de a obţine şi rezultatul ei; dobândire, primire; repurtare. – v. obţine. Trimis de oprocopiuc, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  OBŢÍNERE s. 1. v. primire. 2. realizare, scoatere. (obţinere unei recolte bogate.) 3. v …   Dicționar Român

  • PRIMATUM obtinere — in Circo olim, idem quod occupare seu προλαβεῖν: de eo, qui, primô ostiô missus, sortis ac loci beneficiô coeteros antevertebat. Vetus Epigr. de Circo, Ast ubi panduntur, funduntque repagula currus, Unus et ante omnes cogitur ire prior. Atque hic …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RERUTN PERPETTIO SIMILITER IUDICATARUM AUCTORITAS VIM LEGIS OBTINERE DEBET — – авторитет судебных решений по делам, постоянно решаемым одинаково, должен иметь силу закона …   Советский юридический словарь

  • obtenir — [ ɔptənir ] v. tr. <conjug. : 22> • 1355; optenir 1283; lat. obtinere, francisé d apr. tenir 1 ♦ Parvenir à se faire accorder, à se faire donner (ce qu on veut avoir). ⇒ acquérir, arracher, 1. avoir, conquérir, fam. décrocher, enlever,… …   Encyclopédie Universelle

  • obtention — [ ɔptɑ̃sjɔ̃ ] n. f. • 1360; du lat. obtentus, p. p. de obtinere → obtenir ♦ Didact. Fait d obtenir. L obtention d un visa, d un diplôme. L obtention d une température constante est difficile. ● obtention nom féminin (latin obtentum, de obtinere,… …   Encyclopédie Universelle

  • MACEDONICAE Monarchiae — quisnam post Alexandri M. obitumstatus fuerit, et quot illa in partes dissilierit; his verbis exponit Curtius l. 10. c. 10. Perdicca perductô in urbem exercitu, consilium principum virorum habuit, in quo imperium ita dividi placuit, ut rex quidem …   Hofmann J. Lexicon universale

  • criologie — CRIOLOGÍE s.f. Capitol al fizicii care studiază procedeele de obţinere a temperaturilor joase, proprietăţile corpurilor şi fenomenelor specifice care se manifestă în apropiere de zero absolut. [pr.: cri o ] – Din fr. cryologie. Trimis de… …   Dicționar Român

  • obţine — OBŢÍNE, obţín, vb. III. tranz. A dobândi, a primi, a căpăta (ceva); a reuşi să ajungă la..., a realiza ceva. – Din fr. obtenir, lat. obtinere (după ţine). Trimis de oprocopiuc, 06.05.2004. Sursa: DEX 98  OBŢÍNE vb. 1. v. primi. 2. v …   Dicționar Român

  • obtener — (Del lat. obtinere, poseer plenamente.) ► verbo transitivo 1 Conseguir una cosa que se merece o solicita: ■ ha obtenido la beca. SE CONJUGA COMO tener ► verbo transitivo/ pronominal 2 INDUSTRIA Sacar un producto industrial de una materia prima: ■ …   Enciclopedia Universal

  • electrofotografie — ELECTROFOTOGRAFÍE, electrofotografii, s.f. 1. Procedeu de obţinere a fotografiilor bazat pe efectul fotoelectric al luminii. 2. Tehnică de copiere (directă sau indirectă) a materialelor tipărite, în scopul multiplicării rapide. – Electro +… …   Dicționar Român

  • metalotermie — METALOTERMÍE s.f. Procedeu de obţinere a unor metale din compuşii lor prin reducerea acestora cu ajutorul unui alt metal, a cărui afinitate faţă de oxigen, sulf etc. este mai mare decât a metalului care se extrage. – Din fr. métallothermie.… …   Dicționar Român

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»