Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

non+veniret

  • 21 uterque

    ŭter-que, utrăque, utrumque ( gen. sing. utriusque, always with ĭ, Plaut. Truc [p. 1945] 4, 3, 20; Lucr. 4, 503; Cat. 68, 39; Hor. C. 3, 8, 5; Ov. M. 6, 506; old gen. and dat. sing. fem. utraeque, acc. to Charis. 2, 3, p. 132; gen. plur. utrumque, Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129 B. and K.), pron., each (of two), either, each one, one and the other, one as well as the other, both (applied to two subjects regarded severally, while ambo regards the two as a pair; cf. Zumpt, Gr. § 141, Anm. 2).
    I.
    Sing.
    A.
    In gen.
    1.
    With substt.
    (α).
    In gen.:

    imperator uterque hinc et illinc Jovi Vota suscipere,

    Plaut. Am. 1, 1, 74: tibi in utrāque parte pollet et pariter potest, Afran. ap. Non. p. 375, 5 (Com. Rel. v. 226 Rib.):

    causae utriusque figurae,

    Lucr. 4, 503; 4, 1212:

    quascumque (insulas) in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus,

    Cat. 31, 3:

    parique fastigio steterit in utrāque fortunā,

    Nep. Att. 14, 2:

    docte sermones utriusque linguae,

    Greek and Latin, Hor. C. 3, 8, 5; cf.:

    insignis utriusque linguae monimentis,

    Plin. 12, 1, 5, § 9:

    Quid... gentes ab utroque jacentes Oceano numerem?

    Ov. M. 15, 829:

    litora sub utroque jacentia Phoebo,

    i. e. the rising and the setting sun, id. ib. 1, 338:

    nutu (Jovis) tremefactus uterque Est polus,

    id. F. 2, 489:

    limes uterque poli,

    Stat. Th. 1, 157:

    deus est in utroque parente,

    father and mother, Ov. M. 13, 147:

    cum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus aut utriusque aut certe alterius,

    Liv. 10, 44, 6:

    densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    numen utriusque Dianae,

    Mart. Spect. 13, 5.—
    (β).
    Esp. in the phrase in utramque partem, in either way or direction, on both sides, for and against, etc.:

    vemens in utramque partem es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

    Ter. Heaut. 3, 1, 31:

    magnam vim esse in fortunā in utramque partem, vel ad secundas res, vel ad adversas, quis ignorat,

    Cic. Off. 2, 6, 19; 2, 10, 37:

    in utramque partem disserere = pro et contra,

    id. Rep. 3, 6, 4; id. de Or. 3, 27, 107:

    utramque in partem multa dicuntur,

    id. Ac. 2, 39, 124:

    magna est vis conscientiae, et magna in utramque partem, ut neque timeant... et putent, etc.,

    id. Mil. 23, 61:

    suam sententiam in utramque partem esse tutam,

    on either assumption, Caes. B. G. 5, 29.—
    2.
    Absol.
    (α).
    In gen.:

    aequom'st, quod in rem esse utrique arbitremur, Et mihi te et tibi me consulere,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    conveniunt adhuc utriusque verba,

    id. Truc. 4, 3, 20:

    verum utrique mos geratur amborum ex sententiā,

    id. ib. 5, 69:

    sed uterque (sapiens appellatus est) alio quodam modo,

    Cic. Lael. 2, 6:

    ut aut uterque inter se aut neuter satis duret,

    id. Quint. 8, 30:

    tu mihi videris utrumque facturus,

    id. Rep. 2, 11, 22:

    quare qui utrumque voluit et potuit,

    id. ib. 3, 3, 6:

    uterque cum equitatu veniret,

    Caes. B. G. 1, 42:

    hic, qui utrumque probat, ambobus debuit uti,

    Cic. Fin. 2, 7, 20: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 2;

    opp. unus,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 140:

    quod tibi non utriusque petenti copia facta'st,

    Cat. 68, 39:

    utque fide pignus dextras utriusque poposcit,

    Ov. M. 6, 506:

    vitium est utriusque,

    Mart. 3, 27, 3:

    cum esset et aequalis Mars utriusque,

    id. Spect. 29, 2.—
    (β).
    Esp., in apposit. with nouns or clauses:

    apud Antiphonem uterque, mater et pater, Quasi deditā operā domi erant,

    Ter. Eun. 5, 2, 1:

    Maecenas atque Coccejus, missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S 1, 5, 28:

    ego utrumque meum puto esse, et quid sentiam ostendere et quod feceris defendere,

    Cic. Fam. 1, 9, 25.—With pron. understood:

    verum, Demea, Curemus aequam uterque partem,

    Ter. Ad. 1, 2, 50; so freq. with neutr. pron. where the gen. would be ambiguous (cf. 3. infra):

    id utrumque tardum fructum reddit,

    Plin. 17, 22, 35, § 176: quod (aquam et pabulum) utrumque large palus praebere poterat, Auct. B. Alex. 1 fin. —Once with nom. masc.: nam qui instat alicui... aut contra de alicujus periculo festinatur, is uterque infestus dicitur, Nigid. ap. Gell 9, 12, 6.—
    3.
    With gen. part. (class. with pers. pronn., etc.; cf.

    Zumpt, Gr. § 429): utrique nostrum gratum admodum feceris,

    Cic. Lael. 4, 16:

    uterque nostrum id sibi suscipiendum putavit,

    id. Sull. 4, 13:

    horum uterque ita cecidit victus ut victor idem regnaverit... utrique horum secunda fortuna regnum est largita,

    id. Har. Resp. 25, 54:

    domus utriusque nostrum aedificatur strenue,

    id. Q. Fr. 2, 4, 2: cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unum quodque certe concluditur verbo, etc., Auct. Her. 4, 27, 37:

    ante utriusque horum obitum,

    Vell. 2, 103, 1; v. also I. B. 1. and 3. infra.—Also with substt., accompanied by adj. pron.:

    earum enim rerum utramque a corde proficisci,

    Cic. Div. 1, 52, 119:

    quarum civitatum utraque foederata est,

    id. Verr. 2, 5, 22, § 56:

    quorum generum in utroque magnus noster Cato est,

    id. Leg. 3, 18, 40:

    utriusque harum rerum expers,

    id. Tusc. 1, 26, 65.—Rarely with substt. alone ( poet. and post-Aug.):

    et haec utinam Viscorum laudet uterque!

    Hor. S. 1, 10, 83:

    uterque legatorum et quisquis... remissi,

    Vell. 2, 50, 3:

    post utriusque adulescentium obitum,

    id. 2, 103, 2:

    obiit, utroque liberorum superstite, Tiberio Drusoque Neronibus,

    Suet. Tib. 4 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    With plur. predic. (rare in the best prose; not in Cic.; cf.

    infra): uterque insaniunt,

    Plaut. Curc. 1, 3, 31:

    deinde uterque imperator in medium exeunt,

    id. Am. 1, 1, 68; cf. Ter. Eun. 5, 2, 1, A, 2, b, supra:

    facite ut uterque sublimiter stent,

    Cato, R. R. 70, 2:

    uterque eorum ex castris exercitum ducunt,

    Caes. B. C. 3, 30:

    illae (naves) conflixerunt, ut utraque ex concursu laborarent,

    id. ib. 2, 6:

    uterque cum illo gravis inimicitias exercebant,

    Sall. C. 49, 2:

    utraque festinant,

    Ov. M. 6, 59:

    uterque ambigui,

    Tac. H. 2, 97:

    uterque opibus perviguere,

    id. A. 4, 34:

    decernitur ut uterque in regnum restituantur,

    Just. 38, 3, 4; Val. Max. 5, 4, 6; Vell. 2, 66, 1; Claud. Rapt. Pros. 2, 20; cf. plur. in consecutive clauses:

    hic cum uterque me intueretur, seseque ad audiendum significarent paratos,

    Cic. Fin. 2, 1, 1 Madvig ad loc.:

    quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent, etc.,

    id. ib. 1, 5, 16.—
    2.
    With predicate in first or second person (mostly post-Aug.):

    sed uterque mensuram implevimus, ego et tu,

    Tac. A. 14, 54 init.:

    quid ergo inter me et te interest, si uterque habere volumus,

    Sen. Vit. Beat. 26, 1:

    uterque magnum beneficium dedistis,

    id. Contr. 4 (8), 24, 4:

    quod uterque cuperemus,

    Front. Ep. ad Am. 1, 5; cf. Ter. Heaut. 2, 4, 14, II. B. infra.—
    3.
    In reciprocal uses, one... the other, each... the other, either... the other, one another, etc.
    (α).
    Uterque repeated in another case (mostly ante-class. and post-Aug.):

    quia uterque utrique est cordi,

    Ter. Phorm. 5, 3, 17:

    cum uterque utrique esset exercitus in conspectu,

    Caes. B. G. 7, 35 (al. uterque utrimque):

    cum uterque utrique insidiaretur, Auct. B. Alex. 4, 1: uterque utrumque vituperato,

    Varr. Fragm. p. 131 Durdr.—
    (β).
    With a case of alter:

    ita est utraque res sine alterā debilis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13:

    quorum uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    id. Off. 1, 1, 4:

    cum enim uterque alteri obiciat, palam est utrumque fecisse,

    Quint. 11, 3, 168:

    invictum tamen ab altero utrumque servavit,

    Just. 6, 2, 9:

    arceri utrumque genus ab altero narrant,

    Plin. 8, 44, 69, § 171; Cels. 5, 26, 35 fin.; Ascon. ad Cic. Mil. § 30.—
    II.
    Plur.
    A.
    Regularly of two parties, sets, or classes, each including a plurality: Praenestini et Lanuvini hospites: suopte utrosque decuit acceptos cibo, etc., Naev. ap. Macr. S. 3, 18, 6 (Com. Rel. v. 21 Rib.): non cauponantes bellum sed belligerantes, Ferro non auro vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 Vahl.):

    utrosque pergnovi probe,

    Plaut. Truc. 1, 2, 50:

    quoniam utrique Socratici et Platonici volumus esse,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    a quibus utrisque (actoribus et poëtis) summittitur aliquid, etc.,

    id. de Or. 3, 26, 102:

    quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    his utrisque (Atrebatis et Viromanduis) persuaserant,

    Caes. B. G. 2, 16:

    Aetolorum utraeque manus Heracleam sese incluserunt,

    Liv. 36, 16, 5; Sall. J. 76, 4:

    utrique (plebis fautores et senatus) victoriam crudeliter exercebant,

    id. C. 38, 4; Suet. Claud. 21; cf.: hic igitur Q. Ligarius... nunc a te supplex fratris salutem petit: quam hujus admonitus officio cum utrisque his dederis, tris fratres optimos... rei publicae condonaveris, i. e. two brothers on one side and Ligarius on the other, Cic. Lig. 12, 36:

    Marius impigre suorum et hostium res pariter attendere, cognoscere, quid boni utrisque aut contra esset,

    Sall. J. 88, 2: cujus flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem, etc., Nep. Milt. 7, 3.—So with collective nouns:

    primo impetu simul utraque cornua et Numidae pulsi,

    Liv. 30, 8, 7; cf.:

    utraque oppida,

    id. 42, 54, 8:

    utraeque nationes Rheno praetexuntur,

    Tac. G. 34.—
    B.
    Freq. also of two individual subjects, esp. when regarded as belonging together (cf. Krebs, Antibarb. p. 1175):

    nec clam te est quam illi utraeque nunc inutiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    Ter. And. 1, 5, 52:

    hoc beneficio utrique ab utrisque vero devincimini, Ut, etc.,

    id. Heaut. 2, 4, 14:

    utrique imperatores exeunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 68 Ussing (Fleck., uterque imperator): sed qui utrosque error vos agitat, Expedibo, Pomp. ap. Non. 505, 7 (Com. Rel. v. 175 Rib.): suis utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico, Leg. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

    binos habebam (scyphos): jnbeo promi utrosque,

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    duae fuerunt Ariovisti uxores... utraeque in eā fugā perierunt,

    Caes. B. G. 1, 53:

    hi utrique ad urbem imperatores erant (Q. Marcius et Q. Metellus),

    Sall. C. 30, 4:

    animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque eis artibus auxerat,

    id. ib. 5, 7:

    illa utrosque (patrem et aviam) intuens,

    Tac. A. 16, 11; id. Or. 2:

    palmas utrasque tetendit,

    Verg. A. 6, 685:

    quod utrorum Dionysiorum opibus Corinthi saepe adjuti fuerant,

    Nep. Timol. 2, 2:

    utrique (Mithridates et Datames) locum qui explorarent mittunt,

    id. Dat. 2, 2:

    laudare senis utraque consilia,

    Liv. 9, 12, 2:

    utrisque consulibus Italia decreta est,

    id. 27, 22, 2:

    in invidiā censores cum essent... Cn. Baebius diem ad populum utrisque dixit,

    id. 29, 37, 17; 32, 17, 15; 34, 25, 5;

    42, 54, 8: Suillium accusandis utrisque immittit,

    Tac. A. 11, 1 init.:

    Natalem multa cum Scaevino collocutum, et esse utrosque C. Pisonis intimos,

    id. ib. 15, 55 fin.:

    pater filiam, avia neptem, illa utrosque intuens,

    id. ib. 16, 11:

    nam Mago Cambyses aures utrasque praeciderat,

    Just. 1, 9, 17; 9, 7, 8:

    crederes imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent,

    Curt. 7, 4, 35.—Hence,
    A.
    ŭtrōquĕ, adv.
    1.
    Lit., of place, to both places, parts, or sides, in both directions:

    utroque citius quam vellemus, cursum confecimus,

    Cic. Att. 5, 12, 1:

    exercitus utroque ducti,

    Liv. 8, 29, 7:

    jactantem utroque caput,

    Verg. A. 5, 469:

    nunc huc, nunc illuc et utroque sine ordine curro,

    Ov. H. 10, 19:

    nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,

    id. M. 5, 166. —
    2.
    Transf., in both directions, in either point of view, both ways, etc.:

    auctores utroque trahunt,

    Liv. 1, 24, 1:

    medium maxime et moderatum utroque consilium,

    id. 2, 30, 1:

    utroque firmiores qui in callibus versentur,

    Varr. R. R. 2, 10, 1.—
    (β).
    Esp., connected with versum ( vorsum; sometimes written in one word, utroqueversum):

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8: accidit, ut quaedam vocabula ambigua sint et utroque versum dicantur, i. e. in a twofold sense, denoting augmentation or diminution, Gell. 5, 12, 10.—
    B.
    ŭtrasquĕ, adv. (acc. to the analogy of alias, alteras), both times (ante-class.): in Hispaniā pugnatum bis: utrasque nostri loco moti, Cass. Hem. ap. Non. 183, 24; Caecil. ib. 183, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > uterque

  • 22 venio

    vĕnĭo, vēni, ventum, 4 ( fut. venibo, Pompon. ap. Non. 508, 23; imperf. venibat, Ter. Phorm. 4, 3, 47; gen. plur, part. sync. venientum, Verg. G. 4, 167; id. A. 1, 434; 6, 755), v. n. [Sanscr. root gā, go; Zend root gā, gam, go; Gr. BA-, bainô; Lat. ar-biter, venio; Goth. quiman; O. H. Germ. quëman, koman; Engl. come; v. Curt. Gr. Etym. p. 466], to come (cf. accedo).
    I.
    Lit.:

    nunc, cujus jussu venio et quam ob rem venerim, Dicam, etc.,

    Plaut. Am. prol. 17:

    veni, vidi, vici,

    Suet. Caes. 37: imus, venimus, videmus. Ter. Phorm. 1, 2, 53:

    maritimus hostis ante adesse potest quam quisquam venturum esse suspicari queat, etc.,

    Cic. Rep. 2, 3, 6:

    venio ad macellum,

    Plaut. Aul. 2, 8, 3:

    ut veni ad urbem, etc.,

    Cic. Fam. 16, 12, 2:

    cupio, te ad me venire,

    id. ib. 16, 10, 1; Plaut. As. 2, 4, 2:

    mihi si spatium fuerit in Tusculanum veniendi,

    Cic. Fam. 9, 5, 3:

    Cato... cum venerat ad se in Sabinos,

    had come home, id. Rep. 3, 28, 40:

    quia nudius quartus venimus in Cariam ex Indiā,

    Plaut. Curc. 3, 68:

    sexto die Delum Athenis venimus,

    Cic. Att. 5, 12, 1:

    Italiam fato profugus, Laviniaque venit Litora,

    Verg. A. 1, 2:

    tumulum antiquae Cereris sedemque sacratam Venimus,

    id. ib. 2, 743 (cf. devenio):

    vin' ad te ad cenam veniam,

    Plaut. Stich. 3, 2, 30:

    mercator venit huc ad ludos,

    id. Cist. 1, 3, 9:

    homo ad praetorem deplorabundus venit,

    id. Aul. 2, 4, 38:

    neque ego te derisum venio neque derideo,

    id. ib. 2, 2, 46:

    ad istum emptum venerunt illum locum senatorium,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 124.—With inf.:

    parasitus modo venerat aurum petere,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 18:

    non nos Libycos populare penates Venimus,

    Verg. A. 1, 528.—

    Of inanimate subjects: navis huc ex portu Persico Venit,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    denique in os salsi venit umor saepe saporis, Cum mare vorsamur propter,

    Lucr. 4, 220:

    (aër) Per patefacta venit penetratque foramina,

    id. 4, 891:

    (speculi imago) Dum venit ad nostras acies,

    id. 4, 279:

    sub aspectum venire,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    in conspectu,

    Caes. B. C. 2, 27:

    in conspectum,

    Hirt. B. G. 8, 48; Cic. Fin. 1, 7, 24:

    muliebris vox mihi ad aures venit,

    Plaut. Rud. 1, 4, 13;

    in Italiā te moraturum, dum tibi litterae meae veniant,

    reaches you, Cic. Fam. 11, 24, 2: hereditas unicuique nostrum venit, comes, i. e. descends to each of us, id. Caecin. 26, 74; cf.:

    hic Verres hereditatem sibi venisse arbitratus est, quod in ejus regnum ac manus venerat is, quem, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 27, § 62: hic segetes, illic veniunt felicius uvae, come forth, i. e. grow, Verg. G. 1, 54; so,

    arbores sponte suā,

    id. ib. 2, 11; 2, 58; Prop. 1, 2, 10. —
    (β).
    Impers. pass., we, they, etc., came or have come, etc.:

    Lilybaeum venitur,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 141: ad me ventum est, it has fallen to me, id Quint. 1, 3:

    dum ad flumen Varum veniatur,

    Caes. B. C. 1, 87:

    (Galli) veniri ad se confestim existimantes, ad arma conclamant,

    id. B. G. 7, 70:

    ventum in insulam est,

    Cic. Leg. 2, 3, 6:

    ubi eo ventum est,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ad quos ventum erat,

    id. ib. 2, 11;

    3, 23: eo cum esset ventum,

    id. ib. 7, 61.—
    B.
    Esp., to come. spring, be descended:

    qui se Bebryciā veniens Amyci de gente ferebat (i. e. qui se ferebat venientem, etc.),

    Verg. A. 5, 373 Forbig. ad loc. —
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    vides, quo progrediente oratione venturum me puto,

    Cic. Rep. 1, 40, 62. ut jam a principio videndum sit, quemadmodum velis venire ad extremum orationis, id. Or. 59, 201:

    contra rem suam me nescio quando venisse questus est,

    that I appeared, id. Phil. 2, 2, 3: contra amici summam existimationem, id. Att. 1, 1, 4:

    si rem nullam habebis, quod in buccam venerit, scribito,

    id. ib. 1, 12, 4;

    v. bucca: si quid in mentem veniet,

    id. ib. 12, 36, 1.—So in Cic. with nom. only of neutr. pron. or res; but freq. impers. with gen.:

    cum matronarum ac virginum veniebat in mentem,

    when I thought of, Cic. Sull. 6, 19:

    venit enim mihi in mentem oris tui,

    id. Rosc. Am. 34, 95; id. Sull. 14, 38; v. also mens, II. B. fin. and the passages there cited:

    oratorum laus ita ducta ab humili venit ad summum, ut, etc.,

    id. Tusc. 2, 2, 5:

    prava ex falsis opinionibus veniunt,

    Quint. 5, 10, 34:

    vitium pejus, quod ex inopiā, quam quod ex copiā venit,

    id. 2, 4, 4:

    non omne argumentum undique venit,

    id. 5, 10, 21.—With dat.:

    existimabunt majus commodum ex otio meo quam ex aliorum negotiis reipublicae venturum,

    Sall. J. 4, 4; 8, 2:

    ubi ea dies, quam constituerat cum legatis, venit,

    Caes. B. G. 1, 8; so,

    dies,

    id. ib. 7, 3:

    tempus victoriae,

    id. ib. 7, 66; cf.:

    suum tempus eorum laudi,

    Quint. 3, 1, 21:

    non sumus omnino sine curā venientis anni,

    for the coming year, Cic. Q. Fr. 3, 4, 4:

    exemplum trahens Perniciem veniens in aevum,

    Hor. C. 3, 5, 16:

    veniens aetas,

    the future, Ov. F. 6, 639.—Of events, to come, i. e. to happen:

    quod hodie venit,

    Tac. A. 14, 43.—
    B.
    In partic.
    1.
    Venire in aliquid (rarely ad aliquid; v. infra), to come into, fall into any state or condition (so esp. freq.): venisse alicui in amicitiam, to have obtained one's friendship or alliance, Caes. B. G. 6, 5, 4:

    in calamitatem,

    Cic. Rosc. Am. 17, 49:

    in cognitionem alicujus,

    Quint. 7, 2, 20:

    in consuetudinem,

    Cic. Caecin. 2, 6; cf.:

    quaedam in consuetudinem ex utilitatis ratione venerunt,

    id. Inv. 2, 53, 160:

    in proverbii consuetudinem,

    id. Off. 2, 15, 55.—Of a personal subject:

    (milites) qui in consuetudinem Alexandrinae vitae venerant,

    Caes. B. C. 3, 110:

    ut non solum hostibus in contemptionem Sabinus veniret, sed, etc.,

    had fallen into contempt, id. B. G. 3, 17:

    in contentionem, etc.,

    Cic. Div. 2, 63, 129:

    si falso venisses in suspitionem, P. Sestio,

    id. Vatin. 1, 2:

    summum in cruciatum,

    Caes. B. G. 1, 31:

    aut in controversiam aut in contentionem,

    Quint. 3, 6, 44:

    in discrimen,

    Cic. Rosc. Am. 6, 16:

    in dubium,

    id. Quint. 2, 5:

    in alicujus fidem ac potestatem,

    to place one's self under the protection and in the power of a person, to surrender at discretion, Caes. B. G. 2, 13:

    ne in odium veniam,

    Cic. Fin. 2, 24, 79; cf.:

    Tarquinii nomen huic populo in odium venisse regium,

    id. Rep. 1, 40, 62:

    ipse illi perditae multitudini in odium acerbissimum venerit,

    id. Att. 10, 8, 6: in eam opinionem Cassius veniebat, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2:

    in partem alicujus,

    to take part in it, Cic. Fam. 14, 2, 3:

    in periculum,

    Caes. B. C. 1, 17:

    in sermonem alicujus,

    i. e. to enter into conversation, Cic. Att. 14, 1, 1;

    and in another sense: cum loquerer cum Phaniā, veni in eum sermonem, ut dicerem, etc.,

    I happened to say that, id. Fam. 3, 5, 3:

    nonnullam in spem veneram, posse me, etc.,

    id. de Or. 2, 54, 217:

    summam in spem per Helvetios regni obtinendi venire,

    to entertain hopes, to hope, Caes. B. G. 1, 18.— Esp. with res as subject, the affair came to, reached the point, etc.:

    res proxime formam latrocinii venerat,

    Liv. 2, 48, 5; 2, 56, 5:

    res venit prope secessionem,

    id. 6, 42, 10. ad ultimum dimicationis rati rem venturam, id. 2, 56, 5:

    cum speramus eo rem venturam, ut, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 226.— Impers.:

    saepe in eum locum ventum est, ut, etc.,

    to such a point that, Caes. B. G. 6, 43; Liv. 7, 30, 9.—
    (β).
    Ad aliquid: bene agis, Alba;

    ad tuam veniam condicionem,

    will accept, Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

    ad summum fortunae,

    to attain, Hor. Ep. 2, 1, 32.—
    2.
    In speaking, to come to a topic:

    ut jam a fabulis ad facta veniamus,

    Cic. Rep. 2, 2, 4:

    ut ad fabulas veniamus,

    id. Rosc. Am. 16, 46:

    venio ad tertiam epistulam,

    id. Q. Fr. 3, 14, 12:

    venio ad recentiores litteras,

    id. Att. 14, 19, 5:

    ad Arcesilam Carneademque veniamus,

    id. Ac. 2, 4, 12:

    venio nunc ad tertium genus illud, etc.,

    id. Rep. 3, 33, 45:

    ad istius morbum et insaniam,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 1 al.

    Lewis & Short latin dictionary > venio

  • 23 quippe

    quippe, adv. and conj. [quī-pe], a particle of corroboration, similar to nempe (from nam-pe), surely, certainly, to be sure, by all means, indeed, in fact.
    1.
    Recte igitur diceres te restituisse? Quippe:

    quid enim facilius est quam probari iis, qui? etc.,

    Cic. Caecin. 19, 55: leve nomen habet utraque res: quippe;

    leve enim est hoc totum, risum movere,

    id. de Or. 2, 54, 219: a te quidem apte (dictum est); quippe;

    habes enim a rhetoribus, etc.,

    id. Fin. 4, 3, 7.—Ironically, certainly, indeed, forsooth:

    quippe, vetor fatis,

    I, forsooth, am forbidden by the fates! Verg. A. 1, 39:

    movet me quippe lumen curiae,

    Cic. Mil. 12, 33.—
    2.
    Introducing an explanation, for, for in fact:

    quippe benignus erat,

    Hor. S. 1, 2, 4:

    quippe color nivis est,

    Ov. M. 2, 852; 14, 91; 11, 495:

    quippe homo jam grandior Se continebat ruri,

    Ter. Phorm. 2, 3, 15:

    quidam contra miseriti, periturae quippe,

    Phaedr. 3, 2, 5.—So parenthet.: non illi contempsere, quippe toties fusi fugatique... se et vos novere, Liv. 3, 67; Curt. 3, 4, 8 sq.—
    3.
    Hence, introducing a fact given as a reason or cause, = nam, enim, for, because, inasmuch as (not in Cic. or Cæs.):

    quippe si hercle rescivere inimici consilium tuom, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 9; Ter. Heaut. 2, 4, 9:

    intellego aequos bonosque mihi favere, quippe beneficia mea rei publicae procedunt,

    Sall. J. 85, 5:

    duo exercitus periculi magis praesentis quam curae expertes, quippe imperium agebatur in tam paucorum virtute positum,

    Liv. 1, 25, 2; cf. Sall. C. 19; Liv. 5, 24; 6, 6.—
    4.
    In connection with the causal particles, enim, etenim, quia, etc., for indeed, since in fact, inasmuch as, Lucr. 6, 617:

    quippe etenim,

    id. 1, 104:

    insanabilis non est credendus, quippe quoniam in multis sponte desiit,

    Plin. 26, 10, 64, § 100:

    quippe quando mihi nihil credis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 106.—Esp. freq.:

    quippe cum,

    Cic. Att. 10, 3, 1; cf.: neque Cimoni fuit turpe, sororem habere in matrimonio, quippe cum cives ejus eodem uterentur instituto, Nep. praef. § 4; Liv. 26, 39, 9:

    quippe ubi dimidiae partis pars semper habebit Dimidiam partem,

    Lucr. 1, 617; 990.—Also absol., Verg. A. 1, 661. —
    5.
    In connection with the relative pronouns, qui, quae, quod, prop., as one in fact who, which, or that, i. e. since or inasmuch as I, thou, he, it, etc.
    (α).
    With indic.: dicat, argenti minas se habere quinquaginta: quippe ego qui nudiustertius meis manibus dinumeravi, since or seeing that I paid, Plaut. Ep. 3, 2, 30: tametsi pro imperio vobis quod dictum foret, Scibat facturos; quippe qui intellexerat, Vereri vos se et metuere, since he knew that you revered, etc., id. Am. prol. 22:

    aperite januam hanc Orci: nam equidem haud aliter esse duco: quippe quo nemo advenit, nisi quem spes reliquere omnes,

    since no one comes here, id. Bacch. 3, 1, 2; Ter. Heaut. 3, 2, 27:

    multa de meā sententiā questus est Caesar, quippe quod etiam Ravennae Crassum ante vidisset,

    Cic. Fam. 1, 9, 9:

    plurimum terroris Romam celeritas hostium tulit, quippe quibus aegre ad undecimum lapidem occursum est,

    and in fact they met them, Liv. 5, 37. —
    (β).
    With subj. (class.):

    convivia cum patre non inibat: quippe qui ne in oppidum quidem, nisi perraro, veniret,

    Cic. Rosc. Am. 18, 52:

    nihil attinet eam ex lege considerare, quippe quae in lege scripta non sit,

    id. Inv. 2, 45, 131:

    cum a tyranno crudeliter violatus esset, quippe quem venundari jussisset: tamen,

    Nep. Dion, 2, 3.—
    6.
    In connection with etiam and et, since indeed, for even ( poet.):

    quippe etiam festis quaedam exercere diebus, Fas et jura sinunt,

    Verg. G. 1, 268:

    quippe et Collinas ad fossam moverit herbas, Stantia currenti diluerentur aquā,

    Prop. 4 (5), 5, 11.—
    7.
    With ut, so that (post-class.), Just. 4, 3, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > quippe

  • 24 coquo

    coquo, coxī, coctum, ere (aus *quequo, altind. pácati, kocht, bäckt, brät; vgl. griech. πέσσω, koche, verdaue; πέπων reif, πόπανον, Gebäck), kochen = durch Feuer zubereiten, unser kochen, sieden, backen, brennen, dörren, schmelzen, zeitigen, reifen, I) eig.: A) tr.: 1) kochen, sieden, backen, is, quiilla coxerat, Cic.: c. cibaria (Brot), Liv. (so auch cibaria cocta, cibaria in quinque dies cocta, quindecirm dierum cibaria cocta, Liv.; vgl. Drak. Liv. 44, 32, 11): cibum, Varro (so auch cibus coctus, Sall.): vasa coquendis cibis utilia, Plin.: cochleam od. cochleas, Cels. u. Varro: cenam, Komik.: alci cenam, Plaut. u. Nep. (vgl. die quinti in Capitolio tibi cena cocta erit, Cato fr.): humana exta. Hor.: medicamenta, Liv.: alcis obsonia, gar kochen (scherzh. = faul machen, vom heißen Schirokko), Hor.: ova columbina, Cels.: panem, Varro fr. u. Plin.: pavonem, Hor.: venena, Liv.: caro cocta (Ggstz. caro salsa), Apic. 1. § 8 u. 10: lupinus coctus (Ggstz. crudus), Edict. Diocl. – c. alqd bene, leniter, leviter, modice, recte, Cels.: alqd sic, ut etc., Cels.: simul coquuntur mel, galbanum, resina etc., Cels.: alqd eodem modo, Cels.: alqd pluribus modis, Plin.: alqd ad carbones leniter paululum, Veget. mul.: alqd clementer, Ser. Samm.: alqd lente, Plin.: alqd igni leni od. lento, Cato u. Plin.: alqd lentis vaporibus, Hier.: c. alqd bis, Cels.: denuo, Cato: de integro, Col.: c. cibos turis ligno, Plin. – c. alqd in tecto, sub dio, Cato: c. liba in subito foco, Ov.: alqd carbonibus, Plin.: alqd in olla od. in aeneo vase, Plin. u. Cels.: multifariam in patellis cepe, Varro fr.: vitulus aëno coctus, Petron. – m. Angabe womit? (= mit welchem Stoffe zusammen?) durch cum u. Abl., od. m. Ang. worin? (= in welchem Stoffe?) durch in od. ex u. Abl., alqd cum aqua, in od. ex aqua, Cels.: alqd ex oleo, ex lacte, Cels.: gemmam in lacte, Plin.: alqd cum vino, in od. ex vino, Cels. – m. Angabe woraus? durch ex u. Abl. od. durch bl. Abl., picem liquidam e taeda, Plin.: alqd tostā polentā, Ov. – m. Ang. bis zu welchem Grade? alqd usque ad mellis crassitudinem, Plin.: tres heminas ad unam, Cels.: c. alqd usque eo, donec etc., Cels.: c. alqd, donec etc., Cels. – absol., ire coctum, Plaut.: coquendo sit faxo, Ter.: difficilis in coquendo cyma, Plin.: vas ad coquendum, ICt. – Partic. Perf. subst., a) coctum, ī, n. u. Plur. cocta ōrum, n., Gekochtes, = gekochte Speisen (Ggstz. crudum, cruda), quid tu, malum, curas utrum crudumque an coctum edim, Plaut. aul. 430: ne quid in popinis cocti praeter legumina aut olera veniret, Suet. Ner. 16, 2: cocta vendere, Suet. Claud. 38, 2. – b) cocta, ae, f., α) ein abgekochter Trank, ein Kräutertrank, Mart. 2, 85, 1. – β) gekochtes Fleisch, Apic. 1, 9. – 2) kochen = kochend machen, zum höchsten Hitzegrad bringen, v. der Sonne, iam non solum calet unda, sed coquitur, Sidon. ep. 2, 2, 1. – 3) auf dem Rost braten, rösten, als Marter, Lact. de mort. pers. 13, 3; vgl. (zur Sache) 21. § 7 u. 8. – 4) brennen, dörren, schmelzen, calcem, Cato u. Vitr.: carbones, Cato: laterculos, Cato: coctus later, gebrannter Ziegelstein, Backstein (Ggstz. crudus later), Vitr. u. Iustin.; vgl. agger coctus, aus ausgebrannten Ziegelsteinen, Prop. – c. robur, durch Feuer härten, Verg.: ligna cocta (= coctilia u. acapna, w. vgl.), ausgetrocknetes Holz, das keinen Rauch gibt, ICt.: coctus pulvis, Puzzolanerde, Stat. – c. aurum cum plumbo, schmelzen, Plin.: so aera fornacibus, Lucan.: rastra et sarcula, schmieden, Iuven. – u. v. Ausdörren, Austrocknen der Sonne u. des Windes, locus is melior, quem non coquit sol, Varro: coquit glebas aestas matutinis solibus, Verg.: rosaria cocta matutino noto, Prop. – 5) (wie πεπαίνω) zur Reife bringen, reifen, zeitigen, von der Sonne usw., eas (arbores) aequabiliter ex omnibus partibus sol ac luna coquunt; quo fit, ut uvae et oleae plures nascantur et ut celerius coquantur, Varro: cum frumentum aestas et debita maturitas coxit, Sen.: fructus (fici) solibus coctus, Plin.: et alte mitis in apricis coquitur vindemia saxis, Verg.: poma matura et cocta, Cic. – 6) in Gährung bringen, zersetzen, v. äußerer Wärme, balineae ardentes, quibus persuasere in corporibus cibos coqui, Plin. 29, 26. – von der organischen Wärme des Körpers, calore et spiritu omnia cocta et confecta, Cic. de nat. deor. 2, 136; vgl. 2, 137. Lact. de opif. dei 14, 5. – B) intr. kochen = gekocht werden, aqua, ubi radix eius coxerit, Dynamid. 1, 21; u. so ibid. 1, 49; 2, 90 u. 106. – II) übtr.: 1) gleichsam etw. brauen, etw., ersinnen, über etw. brüten, auf etw. sinnen, consilia secreto ab aliis, Liv.: bellum, Liv. – 2) jmd. (jmds. Herz, Busen) schmerzlich ängstigen, abhärmen, quae (cura) nunc te coquit et versat in pectore fixa, Enn. ann. 336: femineae ardentem curaeque iraeque coquebant, Verg. Aen. 7, 345: nec (sollicitudo) oratorem macerat et coquit, Quint. 12, 10, 77. – egomet me coquo (mache mir den Kopf warm) et macero et defetigo, Plaut. trin. 225. – 3) Partiz. Perf. im Kompar. m. Genet., hodie iuris coctiores (im R. geriebener) non sunt, quam qui lites creant, Plaut. Poen. 586 sq. – / in guten Handschriften auch quoquo, zB. quoquat, Hor. de art. poët. 186 K. u. M. – coco, wov. cocuntur, Suet. Aug. 87, 1.

    lateinisch-deutsches > coquo

  • 25 per

    per (altindisch pári, ringsum, griech. περί), Praep. m. Acc., bezeichnet nicht bloß ein Durchgehen durch oder über einen Raum oder Körper, sondern auch die Verbreitung u. Ausdehnung über denselben, dient also I) eig., in bezug auf den Raum: 1) zur Bezeichnung des Durchgangs durch od. über einen Ort: a) durch = durch... hindurch, alterum iter per provinciam nostram (erat) multo facilius, Caes.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur et spiritus per arterias, Cic.: membranas oculorum perlucidas fecit, ut per eas cerni posset, Cic.: per os anima exhalata, Ov. – b) durch = über, über... hin, entlang, über... hinweg, coronam auream per forum ferre, Cic.: per temonem percurrere, Caes.: transire per corpora, Caes.: per gradus labi, Liv.: alqm per gradus deicere, Liv.: per patris corpus carpentum agere, Liv.: per munitiones se deicere, Caes.: spuma fluit per armos, Ov.: fugiens pauperiem per mare, per saxa, Hor. – per manus, von Hand zu Hand, trahi, tradere, Caes.: bildl., per manus traditae religiones, von einem zum anderen, Liv. – c) = vor... hin, incedunt per ora vestra magnifici, Sall.: nitidus quā quisque per ora cederet, Hor.: per ora hominum ferri, Plin. ep.: per ora hominum oder per hostium oculos traduci, Liv.: per ora civitatium traduci, Iustin.

    2) zur Bezeichnung der durchgängigen Verbreitung und Ausdehnung über eine ganze Linie oder durch einen ganzen Raum oder einzelne Teile desselben, über... hin, längs... hin, auf... hin, in od. auf... umher, unter... umher, equites per oram maritimam erant dispositi, Caes.: qui per imperii tui provincias ei credidissent, Cic.: per silvas vivit, Ov.: nascuntur in Balearibus ac per Hispanias, Plin.: invitati hospitaliter per domos (in den H. herum = von Haus zu Haus), Liv.: supplicatum per compita totā urbe est, Liv. – iactata per undas (ins Wasser), Verg.: ire per feras, unter... umher, Ov.: u. so ire per umbras, Verg.

    II) übtr.: A) in bezug auf die Zeit, zur Bezeichnung der ununterbrochenen Fortdauer, u. zwar: 1) zur Angabe der Zeit, durch die hindurch eine Tätigkeit sich erstreckt, durch... hin, durch... hindurch, lang, während, ludi decem per dies facti sunt, Cic.: incendium per duas noctes tenuit, Liv.: quam provinciam tenuistis a praedonibus liberam per hosce annos, Cic.: Romae regnatum est per septem reges, Eutr.

    2) zur Bezeichnung der Zeit, in deren Dauer ein einzelnes Ereignis fällt, während, im Verlauf, in, cum per ludos scorta raperentur, Liv.: per eos dies C. Figulus praetor Brundisium venit, Liv.: per diem perque noctem, Gell.: per illa tempora... pro sua quisque potentia certabant, Sall.: duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se, im Verlaufe derselben Zeit, Cic.: per tempus (während der rechten Zeit) advenis, Plaut. u. Ter.: visa dare obscuriora per somnium, Cic.: u. so per somnum, Cic.

    3) bei Substst., die eine Eigenschaft, Stimmung, einen Zustand bezeichnen, zur Angabe, daß in und während derselben etwas geschieht = während, in, deutsch auch oft = mit, unter, quod fecisset per iram, Cic.: per dilationes bellum geri, Liv.: insutum in culleum per summum dedecus vitam amittere, Cic.: sive illa (visa) in cogitatione informantur, sive in quiete, sive per vinum, sive per insaniam, Cic.: ad quos (honores) per ludum et neglegentiam pervenistis, Cic.: reddens mutua per iocum atque vinum, Catull.: und so oft per otium, per ludum iocumque, Liv.: per seria et ludum, Curt.: s. Drak. Liv. 4, 58, 12; 30, 29, 3. Mützell Curt. 3, 7 (17), 3.

    B) in bezug auf andere Verhältnisse: AA) im allg., zur Angabe des Durchlaufens gewisser Zustände usw., per tot extraordinaria imperia in summum fastigium evectus, Vell.: per multa deinde ac varia officia atque honores usque ad ministrationem totius imperii venit, Eutr.: per omnia, durchweg, in allen Stücken, Liv. u.a.

    BB) insbes., zur Angabe der mittelbar einwirkenden Person oder Sache, durch die (gleichs. hindurchgehend) etwas zustande kommt, und zwar: 1) die Person od. Sache als Mittel u. Werkzeug gedacht, durch, vermittelst, a) als wirkliches Mittel u. Werkzeug, statuerunt iniurias per vos ulcisci, Cic.: per indicem damnari, Cic.: per tres populos Galliae potiri, Caes. – per manus demitti, an den H., Caes.: per manus alcis servari et educi, Cic.: per indutias et spem pacis decipere alqm, Cic.: per scelus adipisci alqd, auf dem Wege des V., Cic.: per litteras, Cic. u.a.: per senatusconsultum, per legem, Sall. – per me, per te, per se = durch mich usw. = allein, für mich, selbständig, ohne jemandes Zutun, -Hilfe, ohne Mitwirken anderer, isoliert u. dgl. (v. Pers.u. Dingen), Cic., Caes. u.a.; vgl. Held Caes. b. c. 1, 85, 1. Fabri Sall. Iug. 14, 4, – b) als scheinbares, vorgeschütztes, bei Pers., unter Angabe, per Caecilium accusatur Sulla, Cic. – c) bei Zuständen = unter dem Scheine, unter dem Vorwande, fraudare alqm per tutelam aut societatem, Cic.: alqm per fidem fallere, Cic. – 2) als leitender Grund, leitende Ursache, Veranlassung, wegen, aus, per virtutem perire, Plaut.: per avaritiam decipere, Cic.: cum antea per aetatem huius auctoritatem loci non attingere auderem, Cic.: per causam supplementi equitatusque cogendi, aus Ursache der Rekrutierung usw., wegen der usw., Caes.: per metum potius quam voluntate, Liv. – 3) als gestattendes od. hinderndes Element, wegen, halben, halber, vor (s. Bremi Nep. Eum. 10, 3. Fabri Sall. Iug. 33, 3. Drak. Liv. 23, 18, 22), trahantur per me (meinethalben, soviel an mir liegt, vor mir) pedibus omnes rei, Cic.: si per me licuisset, Cic.: per te (soweit es auf dich ankäme) vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam, Ter.: per Afranium stare, quo minus etc., Caes.: his per te (vor dir) frui non licet, Cic.: neque hoc per senatum efficere potuit, Nep. – quod per naturam fas esset, aut per leges liceret, Cic.: si per fata licuisset, Eutr.: cum per valetudinem posses, venire tamen noluisti, Cic.: id iis non licere per interdicta, Cic.: per valetudinem id bellum exsequi nequierat, Liv. – dah. bei Bitten, Schwüren, Anrufungen u. Ausrufungen = um... willen, oro te per deos, Cic.: per dextram te istam oro, Cic.: per ego te deos oro, Plaut.: per ego te, fili, quaecumque iura liberos iungunt parentibus, precor quaesoque, Liv. (vgl. über die Wortstellung per ego Spengel Ter. Andr. 289 u. Weißenb. Liv. 23, 9, 2). – per deos iurare, Cic. – per deos immortales! Cic.: per deos atque homines! Cic.: per deos! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 6. Drak. Liv. 29, 18, 9.

    / per wird selten dem regierten Worte nachgesetzt, wie Plaut. Poen. prol. 13. Verg. Aen. 6, 692. – per spätlat. m. Abl., zB. per multo tempore, Corp. inscr. Lat. 10, 3344.

    In der Zusammensetzung ist per a) = allerwege, durchweg, durchaus, durch und durch, über und über, völlig, gründlich u. dgl. – b) = bis zu Ende, hinaus, hin.

    lateinisch-deutsches > per

  • 26 coquo

    coquo, coxī, coctum, ere (aus *quequo, altind. pácati, kocht, bäckt, brät; vgl. griech. πέσσω, koche, verdaue; πέπων reif, πόπανον, Gebäck), kochen = durch Feuer zubereiten, unser kochen, sieden, backen, brennen, dörren, schmelzen, zeitigen, reifen, I) eig.: A) tr.: 1) kochen, sieden, backen, is, quiilla coxerat, Cic.: c. cibaria (Brot), Liv. (so auch cibaria cocta, cibaria in quinque dies cocta, quindecirm dierum cibaria cocta, Liv.; vgl. Drak. Liv. 44, 32, 11): cibum, Varro (so auch cibus coctus, Sall.): vasa coquendis cibis utilia, Plin.: cochleam od. cochleas, Cels. u. Varro: cenam, Komik.: alci cenam, Plaut. u. Nep. (vgl. die quinti in Capitolio tibi cena cocta erit, Cato fr.): humana exta. Hor.: medicamenta, Liv.: alcis obsonia, gar kochen (scherzh. = faul machen, vom heißen Schirokko), Hor.: ova columbina, Cels.: panem, Varro fr. u. Plin.: pavonem, Hor.: venena, Liv.: caro cocta (Ggstz. caro salsa), Apic. 1. § 8 u. 10: lupinus coctus (Ggstz. crudus), Edict. Diocl. – c. alqd bene, leniter, leviter, modice, recte, Cels.: alqd sic, ut etc., Cels.: simul coquuntur mel, galbanum, resina etc., Cels.: alqd eodem modo, Cels.: alqd pluribus modis, Plin.: alqd ad carbones leniter paululum, Veget. mul.: alqd clementer, Ser. Samm.: alqd lente, Plin.: alqd igni leni od. lento, Cato u. Plin.: alqd lentis vaporibus, Hier.: c. alqd bis, Cels.: denuo, Cato:
    ————
    de integro, Col.: c. cibos turis ligno, Plin. – c. alqd in tecto, sub dio, Cato: c. liba in subito foco, Ov.: alqd carbonibus, Plin.: alqd in olla od. in aeneo vase, Plin. u. Cels.: multifariam in patellis cepe, Varro fr.: vitulus aëno coctus, Petron. – m. Angabe womit? (= mit welchem Stoffe zusammen?) durch cum u. Abl., od. m. Ang. worin? (= in welchem Stoffe?) durch in od. ex u. Abl., alqd cum aqua, in od. ex aqua, Cels.: alqd ex oleo, ex lacte, Cels.: gemmam in lacte, Plin.: alqd cum vino, in od. ex vino, Cels. – m. Angabe woraus? durch ex u. Abl. od. durch bl. Abl., picem liquidam e taeda, Plin.: alqd tostā polentā, Ov. – m. Ang. bis zu welchem Grade? alqd usque ad mellis crassitudinem, Plin.: tres heminas ad unam, Cels.: c. alqd usque eo, donec etc., Cels.: c. alqd, donec etc., Cels. – absol., ire coctum, Plaut.: coquendo sit faxo, Ter.: difficilis in coquendo cyma, Plin.: vas ad coquendum, ICt. – Partic. Perf. subst., a) coctum, ī, n. u. Plur. cocta ōrum, n., Gekochtes, = gekochte Speisen (Ggstz. crudum, cruda), quid tu, malum, curas utrum crudumque an coctum edim, Plaut. aul. 430: ne quid in popinis cocti praeter legumina aut olera veniret, Suet. Ner. 16, 2: cocta vendere, Suet. Claud. 38, 2. – b) cocta, ae, f., α) ein abgekochter Trank, ein Kräutertrank, Mart. 2, 85, 1. – β) gekochtes Fleisch, Apic. 1, 9. – 2) kochen = kochend machen, zum höchsten Hitzegrad bringen, v. der Sonne, iam non solum calet unda, sed
    ————
    coquitur, Sidon. ep. 2, 2, 1. – 3) auf dem Rost braten, rösten, als Marter, Lact. de mort. pers. 13, 3; vgl. (zur Sache) 21. § 7 u. 8. – 4) brennen, dörren, schmelzen, calcem, Cato u. Vitr.: carbones, Cato: laterculos, Cato: coctus later, gebrannter Ziegelstein, Backstein (Ggstz. crudus later), Vitr. u. Iustin.; vgl. agger coctus, aus ausgebrannten Ziegelsteinen, Prop. – c. robur, durch Feuer härten, Verg.: ligna cocta (= coctilia u. acapna, w. vgl.), ausgetrocknetes Holz, das keinen Rauch gibt, ICt.: coctus pulvis, Puzzolanerde, Stat. – c. aurum cum plumbo, schmelzen, Plin.: so aera fornacibus, Lucan.: rastra et sarcula, schmieden, Iuven. – u. v. Ausdörren, Austrocknen der Sonne u. des Windes, locus is melior, quem non coquit sol, Varro: coquit glebas aestas matutinis solibus, Verg.: rosaria cocta matutino noto, Prop. – 5) (wie πεπαίνω) zur Reife bringen, reifen, zeitigen, von der Sonne usw., eas (arbores) aequabiliter ex omnibus partibus sol ac luna coquunt; quo fit, ut uvae et oleae plures nascantur et ut celerius coquantur, Varro: cum frumentum aestas et debita maturitas coxit, Sen.: fructus (fici) solibus coctus, Plin.: et alte mitis in apricis coquitur vindemia saxis, Verg.: poma matura et cocta, Cic. – 6) in Gährung bringen, zersetzen, v. äußerer Wärme, balineae ardentes, quibus persuasere in corporibus cibos coqui, Plin. 29, 26. – von der organischen Wärme des Körpers, calore et spiritu
    ————
    omnia cocta et confecta, Cic. de nat. deor. 2, 136; vgl. 2, 137. Lact. de opif. dei 14, 5. – B) intr. kochen = gekocht werden, aqua, ubi radix eius coxerit, Dynamid. 1, 21; u. so ibid. 1, 49; 2, 90 u. 106. – II) übtr.: 1) gleichsam etw. brauen, etw., ersinnen, über etw. brüten, auf etw. sinnen, consilia secreto ab aliis, Liv.: bellum, Liv. – 2) jmd. (jmds. Herz, Busen) schmerzlich ängstigen, abhärmen, quae (cura) nunc te coquit et versat in pectore fixa, Enn. ann. 336: femineae ardentem curaeque iraeque coquebant, Verg. Aen. 7, 345: nec (sollicitudo) oratorem macerat et coquit, Quint. 12, 10, 77. – egomet me coquo (mache mir den Kopf warm) et macero et defetigo, Plaut. trin. 225. – 3) Partiz. Perf. im Kompar. m. Genet., hodie iuris coctiores (im R. geriebener) non sunt, quam qui lites creant, Plaut. Poen. 586 sq. – in guten Handschriften auch quoquo, zB. quoquat, Hor. de art. poët. 186 K. u. M. – coco, wov. cocuntur, Suet. Aug. 87, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > coquo

  • 27 per

    per (altindisch pári, ringsum, griech. περί), Praep. m. Acc., bezeichnet nicht bloß ein Durchgehen durch oder über einen Raum oder Körper, sondern auch die Verbreitung u. Ausdehnung über denselben, dient also I) eig., in bezug auf den Raum: 1) zur Bezeichnung des Durchgangs durch od. über einen Ort: a) durch = durch... hindurch, alterum iter per provinciam nostram (erat) multo facilius, Caes.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur et spiritus per arterias, Cic.: membranas oculorum perlucidas fecit, ut per eas cerni posset, Cic.: per os anima exhalata, Ov. – b) durch = über, über... hin, entlang, über... hinweg, coronam auream per forum ferre, Cic.: per temonem percurrere, Caes.: transire per corpora, Caes.: per gradus labi, Liv.: alqm per gradus deicere, Liv.: per patris corpus carpentum agere, Liv.: per munitiones se deicere, Caes.: spuma fluit per armos, Ov.: fugiens pauperiem per mare, per saxa, Hor. – per manus, von Hand zu Hand, trahi, tradere, Caes.: bildl., per manus traditae religiones, von einem zum anderen, Liv. – c) = vor... hin, incedunt per ora vestra magnifici, Sall.: nitidus quā quisque per ora cederet, Hor.: per ora hominum ferri, Plin. ep.: per ora hominum oder per hostium oculos traduci, Liv.: per ora civitatium traduci, Iustin.
    ————
    tung und Ausdehnung über eine ganze Linie oder durch einen ganzen Raum oder einzelne Teile desselben, über... hin, längs... hin, auf... hin, in od. auf... umher, unter... umher, equites per oram maritimam erant dispositi, Caes.: qui per imperii tui provincias ei credidissent, Cic.: per silvas vivit, Ov.: nascuntur in Balearibus ac per Hispanias, Plin.: invitati hospitaliter per domos (in den H. herum = von Haus zu Haus), Liv.: supplicatum per compita totā urbe est, Liv. – iactata per undas (ins Wasser), Verg.: ire per feras, unter... umher, Ov.: u. so ire per umbras, Verg.
    II) übtr.: A) in bezug auf die Zeit, zur Bezeichnung der ununterbrochenen Fortdauer, u. zwar: 1) zur Angabe der Zeit, durch die hindurch eine Tätigkeit sich erstreckt, durch... hin, durch... hindurch, lang, während, ludi decem per dies facti sunt, Cic.: incendium per duas noctes tenuit, Liv.: quam provinciam tenuistis a praedonibus liberam per hosce annos, Cic.: Romae regnatum est per septem reges, Eutr.
    2) zur Bezeichnung der Zeit, in deren Dauer ein einzelnes Ereignis fällt, während, im Verlauf, in, cum per ludos scorta raperentur, Liv.: per eos dies C. Figulus praetor Brundisium venit, Liv.: per diem perque noctem, Gell.: per illa tempora... pro sua quisque potentia certabant, Sall.: duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se, im Verlaufe derselben Zeit, Cic.:
    ————
    per tempus (während der rechten Zeit) advenis, Plaut. u. Ter.: visa dare obscuriora per somnium, Cic.: u. so per somnum, Cic.
    3) bei Substst., die eine Eigenschaft, Stimmung, einen Zustand bezeichnen, zur Angabe, daß in und während derselben etwas geschieht = während, in, deutsch auch oft = mit, unter, quod fecisset per iram, Cic.: per dilationes bellum geri, Liv.: insutum in culleum per summum dedecus vitam amittere, Cic.: sive illa (visa) in cogitatione informantur, sive in quiete, sive per vinum, sive per insaniam, Cic.: ad quos (honores) per ludum et neglegentiam pervenistis, Cic.: reddens mutua per iocum atque vinum, Catull.: und so oft per otium, per ludum iocumque, Liv.: per seria et ludum, Curt.: s. Drak. Liv. 4, 58, 12; 30, 29, 3. Mützell Curt. 3, 7 (17), 3.
    B) in bezug auf andere Verhältnisse: AA) im allg., zur Angabe des Durchlaufens gewisser Zustände usw., per tot extraordinaria imperia in summum fastigium evectus, Vell.: per multa deinde ac varia officia atque honores usque ad ministrationem totius imperii venit, Eutr.: per omnia, durchweg, in allen Stücken, Liv. u.a.
    BB) insbes., zur Angabe der mittelbar einwirkenden Person oder Sache, durch die (gleichs. hindurchgehend) etwas zustande kommt, und zwar: 1) die Person od. Sache als Mittel u. Werkzeug ge-
    ————
    dacht, durch, vermittelst, a) als wirkliches Mittel u. Werkzeug, statuerunt iniurias per vos ulcisci, Cic.: per indicem damnari, Cic.: per tres populos Galliae potiri, Caes. – per manus demitti, an den H., Caes.: per manus alcis servari et educi, Cic.: per indutias et spem pacis decipere alqm, Cic.: per scelus adipisci alqd, auf dem Wege des V., Cic.: per litteras, Cic. u.a.: per senatusconsultum, per legem, Sall. – per me, per te, per se = durch mich usw. = allein, für mich, selbständig, ohne jemandes Zutun, -Hilfe, ohne Mitwirken anderer, isoliert u. dgl. (v. Pers.u. Dingen), Cic., Caes. u.a.; vgl. Held Caes. b. c. 1, 85, 1. Fabri Sall. Iug. 14, 4, – b) als scheinbares, vorgeschütztes, bei Pers., unter Angabe, per Caecilium accusatur Sulla, Cic. – c) bei Zuständen = unter dem Scheine, unter dem Vorwande, fraudare alqm per tutelam aut societatem, Cic.: alqm per fidem fallere, Cic. – 2) als leitender Grund, leitende Ursache, Veranlassung, wegen, aus, per virtutem perire, Plaut.: per avaritiam decipere, Cic.: cum antea per aetatem huius auctoritatem loci non attingere auderem, Cic.: per causam supplementi equitatusque cogendi, aus Ursache der Rekrutierung usw., wegen der usw., Caes.: per metum potius quam voluntate, Liv. – 3) als gestattendes od. hinderndes Element, wegen, halben, halber, vor (s. Bremi Nep. Eum. 10, 3. Fabri Sall. Iug. 33, 3. Drak. Liv. 23, 18, 22), trahantur per me (meinethal-
    ————
    ben, soviel an mir liegt, vor mir) pedibus omnes rei, Cic.: si per me licuisset, Cic.: per te (soweit es auf dich ankäme) vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam, Ter.: per Afranium stare, quo minus etc., Caes.: his per te (vor dir) frui non licet, Cic.: neque hoc per senatum efficere potuit, Nep. – quod per naturam fas esset, aut per leges liceret, Cic.: si per fata licuisset, Eutr.: cum per valetudinem posses, venire tamen noluisti, Cic.: id iis non licere per interdicta, Cic.: per valetudinem id bellum exsequi nequierat, Liv. – dah. bei Bitten, Schwüren, Anrufungen u. Ausrufungen = um... willen, oro te per deos, Cic.: per dextram te istam oro, Cic.: per ego te deos oro, Plaut.: per ego te, fili, quaecumque iura liberos iungunt parentibus, precor quaesoque, Liv. (vgl. über die Wortstellung per ego Spengel Ter. Andr. 289 u. Weißenb. Liv. 23, 9, 2). – per deos iurare, Cic. – per deos immortales! Cic.: per deos atque homines! Cic.: per deos! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 6. Drak. Liv. 29, 18, 9.
    per wird selten dem regierten Worte nachgesetzt, wie Plaut. Poen. prol. 13. Verg. Aen. 6, 692. – per spätlat. m. Abl., zB. per multo tempore, Corp. inscr. Lat. 10, 3344.
    In der Zusammensetzung ist per a) = allerwege, durchweg, durchaus, durch und durch, über und über, völlig, gründlich u. dgl. – b) = bis zu Ende,
    ————
    hinaus, hin.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > per

  • 28 veniō

        veniō (imperf. venībat, T.; P. praes. gen. plur. venientūm, V.), vēnī, ventus, īre    [BA-], to come: imus, venimus, Videmus, T.: ut veni ad urbem, etc.: cum venerat ad se, home: Delum Athenis venimus: Italiam fato profugus, Laviniaque venit Litora, V.: novus exercitus domo accitus Etruscis venit, for the Etruscans, L.: Non nos Libycos populare penatīs Venimus, V.: in conspe<*>tum, Cs.: dum tibi litterae meae veniant, reaches you: hereditas unicuique nostrum venit, falls: Lilybaeum venitur, i. e. the parties meet at Lilybaeum: ad me ventum est, ut, etc., it has devolved upon me: (Galli) veniri ad se confestim existimantes, that they would be attacked, Cs.: ventum in insulam est: ubi eo ventum est, on arriving there, Cs. —Fig., to come: contra rem suam me nescio quando venisse questus est, appeared: contra amici summam existimationem, i. e. to strike at: si quid in mentem veniet: tempus victoriae, Cs.: non sumus omnino sine curā venientis anni, for the coming year: veniens in aevom, H.: veniens aetas, the future, O.: cum matronarum ac virginum veniebat in mentem, when I thought of.— With in (rarely ad) and acc. of a condition or relation, to come into, fall into, enter: venisse Germanis (Ambiorigem) in amicitiam, to have obtained the alliance of, Cs.: in calamitatem: in proverbi consuetudinem: ut non solum hostibus in contemptionem Sabinus veniret, sed, etc., had fallen into contempt, Cs.: sese in eius fidem ac potestatem venire, i. e. surrender at discretion, Cs.: in sermonem venisse nemini, i. e. has talked with: veni in eum sermonem, ut dicerem, etc., happened to say: summam in spem per Helvetios regni obtinendi venire, to indulge a confident hope, Cs.: prope secessionem res venit, almost reached the point, L.: ad ultimum dimicationis rati rem venturam, L.: Cum speramus eo rem venturam, ut, etc., H.: saepe in eum locum ventum est, ut, etc., to such a point that, Cs.: ad tuam veniam condicionem, will accept: ad summum fortunae, to attain, H.—With ad, of a topic in speaking, to come to, reach, turn to: a fabulis ad facta: ad recentiores litteras.—To come, spring, arise, be produced, grow, descend: Hic segetes, illic veniunt felicius uvae, i. e. grow, V.: arbores sponte suā, V.—To come, result, occur, happen: in ceteris rebus cum venit calamitas: quod (extremum) cum venit (i. e. mors): si quando similis fortuna venisset, L.
    * * *
    venire, veni, ventus V

    Latin-English dictionary > veniō

  • 29 veniō

        veniō (imperf. venībat, T.; P. praes. gen. plur. venientūm, V.), vēnī, ventus, īre    [BA-], to come: imus, venimus, Videmus, T.: ut veni ad urbem, etc.: cum venerat ad se, home: Delum Athenis venimus: Italiam fato profugus, Laviniaque venit Litora, V.: novus exercitus domo accitus Etruscis venit, for the Etruscans, L.: Non nos Libycos populare penatīs Venimus, V.: in conspe<*>tum, Cs.: dum tibi litterae meae veniant, reaches you: hereditas unicuique nostrum venit, falls: Lilybaeum venitur, i. e. the parties meet at Lilybaeum: ad me ventum est, ut, etc., it has devolved upon me: (Galli) veniri ad se confestim existimantes, that they would be attacked, Cs.: ventum in insulam est: ubi eo ventum est, on arriving there, Cs. —Fig., to come: contra rem suam me nescio quando venisse questus est, appeared: contra amici summam existimationem, i. e. to strike at: si quid in mentem veniet: tempus victoriae, Cs.: non sumus omnino sine curā venientis anni, for the coming year: veniens in aevom, H.: veniens aetas, the future, O.: cum matronarum ac virginum veniebat in mentem, when I thought of.— With in (rarely ad) and acc. of a condition or relation, to come into, fall into, enter: venisse Germanis (Ambiorigem) in amicitiam, to have obtained the alliance of, Cs.: in calamitatem: in proverbi consuetudinem: ut non solum hostibus in contemptionem Sabinus veniret, sed, etc., had fallen into contempt, Cs.: sese in eius fidem ac potestatem venire, i. e. surrender at discretion, Cs.: in sermonem venisse nemini, i. e. has talked with: veni in eum sermonem, ut dicerem, etc., happened to say: summam in spem per Helvetios regni obtinendi venire, to indulge a confident hope, Cs.: prope secessionem res venit, almost reached the point, L.: ad ultimum dimicationis rati rem venturam, L.: Cum speramus eo rem venturam, ut, etc., H.: saepe in eum locum ventum est, ut, etc., to such a point that, Cs.: ad tuam veniam condicionem, will accept: ad summum fortunae, to attain, H.—With ad, of a topic in speaking, to come to, reach, turn to: a fabulis ad facta: ad recentiores litteras.—To come, spring, arise, be produced, grow, descend: Hic segetes, illic veniunt felicius uvae, i. e. grow, V.: arbores sponte suā, V.—To come, result, occur, happen: in ceteris rebus cum venit calamitas: quod (extremum) cum venit (i. e. mors): si quando similis fortuna venisset, L.
    * * *
    venire, veni, ventus V

    Latin-English dictionary > veniō

  • 30 aeternum

    aeternus, a, um, adj. [contr. from aeviternus, Varr. L. L. 6, § 11 Müll., from aevum, with the termination -ternus as in sempiternus, hesternus], without beginning or end, eternal (sempiternus denotes what is perpetual, what exists as long as time endures, and keeps even pace with it; aeternus, the eternal, that which is raised above all time, and can be measured only by œons (aiônes, indefinite periods);

    for Tempus est pars quaedam aeternitatis,

    Cic. Inv. 1, 27, 39. Thus the sublime thought, without beginning and end, is more vividly suggested by aeternus than by sempiternus, since the former has more direct reference to the long duration of the eternal, which has neither beginning nor end. Sempiternus is rather a mathematical, aeternus a metaphysical, designation of eternity, Doed. Syn. I. p. 3).
    I.
    Lit.
    A.
    Of the past and future, eternal:

    deus beatus et aeternus,

    Cic. Fin. 2, 27, 88:

    nihil quod ortum sit, aeternum esse potest,

    id. N. D. 1, 8:

    O Pater, o hominum rerumque aeterna Potestas,

    Verg. A. 10, 18:

    di semper fuerunt, nati numquam sunt, siquidem aeterni sunt futuri,

    Cic. N. D. 1, 32, 90:

    idem legis perpetuae et aeternae vim Jovem dicit esse,

    id. ib. 1, 15, 40:

    nomen Domini Dei aeterni,

    Vulg. Gen. 21, 33; ib. Rom. 16, 26:

    aeternum tempus,

    Lucr. 1, 582:

    causae immutabiles eaeque aeternae,

    Cic. Fat. 12, 48. —
    B.
    Of the future, everlasting, endless, immortal:

    natura animi... neque nata certe est et aeterna est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    virorum bonorum mentes divinae mihi atque aeternae videntur esse,

    id. Rab. 29:

    aeternam timuerunt noctem,

    Verg. G. 1, 468:

    Quod semper movetur, aeternum est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    Quidquid est illud quod sentit... caeleste et divinum ob eamque rem aeternum sit, necesse est,

    id. ib. 1, 27:

    ut habeam vitam aeternam,

    Vulg. Matt. 19, 16; ib. Joan. 3, 15; ib. Rom. 2, 7:

    in sanguine testamenti aeterni,

    ib. Heb. 13, 20:

    tu Juppiter bonorum inimicos aeternis suppliciis vivos mortuosque mactabis,

    Cic. Cat. 2, 13:

    ibunt in supplicium aeternum,

    Vulg. Matt. 25, 46: [p. 64] aeternas poenas in morte timendumst, Lucr. 1, 111:

    mitti in ignem aeternum,

    Vulg. Matt. 18, 8.—
    C.
    Of the past:

    ex aeterno tempore quaeque Nunc etiam superare necessest corpora rebus,

    from eternity, Lucr. 1, 578:

    motum animorum nullo a principio, sed ex aeterno tempore intellegi convenire,

    Cic. Fin. 1, 6.—
    D.
    Spec. of objects of nature, which the ancients regarded as stable and perpetual, everlasting, eternal: aeterna templa caeli, Poët. ap. Varr. L. L. 6, 11, p. 77 Müll.:

    aeternam lampada mundi,

    Lucr. 5, 402:

    micant aeterni sidera mundi,

    id. 5, 514:

    aeterna domus, i. e. caelum,

    Cic. Rep. 6, 23:

    donec veniret desiderium collium aeternorum,

    the everlasting hills, Vulg. Gen. 49, 26; ib. Ps. 75, 5; cf. ib. Ps. 103, 5.—
    II.
    Meton., of indef. long time.
    A.
    Of the future, lasting, enduring, everlasting, perpetual:

    aeterni parietes,

    Plin. 35, 14, 49, § 172:

    dehinc spero aeternam inter nos gratiam fore,

    Ter. Eun. 5, 2, 33:

    aeternus luctus,

    Lucr. 3, 924:

    dolor,

    id. 3, 1003:

    vulnus,

    id. 2, 369; so Verg. A. 1, 36:

    aerumna,

    Cic. Sen. 34:

    mala,

    Verg. Cul. 130:

    bellum,

    Cic. Cat. 4, 22:

    dedecus,

    id. Font. 88:

    imperium,

    id. Rab. 33; so Verg. A. 1, 230:

    versūs,

    Lucr. 1, 121:

    ignis sacerdotis,

    Cic. Font. 47:

    gloria,

    id. Cat. 4, 21:

    laus,

    id. Planc. 26:

    memoria,

    id. Verr. 4, 69:

    non dubitat Lentulum aeternis tenebris vinculisque mandare,

    id. Cat. 4, 10.—Comic.:

    spero me ob hunc nuntium aeternum adepturum cibum,

    Plaut. Capt. 4, 1, 13. Esp. of Rome:

    aeterna urbs,

    the Eternal City, Tib. 2, 5, 23; Ov. F. 3, 72; Cod. Th. 10, 16, 1; Symm. Ep. 3, 55; Inscr. Orell. 2, 1140.— Comp.: nec est ulli ligno aeternior natura. Plin. 14, 1, 2, § 9:

    aeterniora mala,

    Lact. Epit. 9.—
    B.
    Of the past, of yore, of old:

    ablue corpus alluvii aeternisque sordibus squalidum,

    Curt. 4, 1, 22.—
    III.
    Adv. phrases.
    1. A.
    Lit., forever, everlastingly:

    et vivat in aeternum,

    Vulg. Gen. 3, 22:

    hoc nomen mihi est in aeternum,

    ib. Exod. 3, 15:

    Dominus in aeternum permanet,

    ib. Psa. 9, 8:

    vivet in aeternum,

    ib. Joan. 6, 52:

    Tu es sacerdos in aeternum,

    ib. Heb. 5, 6:

    non habebit remissionem in aeternum,

    ib. Marc. 3, 29.—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    urbs in aeternum condita,

    Liv. 4, 4:

    leges in aeternum latae,

    id. 34, 6:

    (proverbia) durant in aeternum,

    Quint. 5, 11, 41:

    delatores non in praesens tantum, sed in aeternum repressisti,

    Plin. Pan. 35:

    (famulos) possidebitis in aeternum,

    Vulg. Lev. 25, 46:

    (servus) serviet tibi usque in aeternum,

    ib. Deut. 15, 17:

    ut sceleris memoria maneat in aeternum,

    Lact. 1, 11.—
    2. A.
    Lit., forever:

    sedet aeternumque sedebit Infelix Theseus,

    Verg. A. 6, 617:

    ut aeternum illum reciperes,

    Vulg. Phil. 15 (prob. here an adv.).—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    serviet aeternum,

    Hor. Ep. 1, 10, 41.—
    C.
    Of what is continually repeated, constantly, again and again (as in colloq. Engl., everlastingly, eternally):

    glaebaque versis Aeternum frangenda bidentibus,

    Verg. G. 2, 400:

    ingens janitor Aeternum latrans (of Cerberus),

    id. A. 6, 401.—
    3.
    aeternō, meton., of indef. long time, forever, perpetually:

    viret aeterno hunc fontem igneum contegens fraxinus,

    Plin. 2, 107, 111, § 240:

    BVSTA TVTA AETERNO MANEANT,

    Inscr. Orell. 4517.

    Lewis & Short latin dictionary > aeternum

  • 31 aeternus

    aeternus, a, um, adj. [contr. from aeviternus, Varr. L. L. 6, § 11 Müll., from aevum, with the termination -ternus as in sempiternus, hesternus], without beginning or end, eternal (sempiternus denotes what is perpetual, what exists as long as time endures, and keeps even pace with it; aeternus, the eternal, that which is raised above all time, and can be measured only by œons (aiônes, indefinite periods);

    for Tempus est pars quaedam aeternitatis,

    Cic. Inv. 1, 27, 39. Thus the sublime thought, without beginning and end, is more vividly suggested by aeternus than by sempiternus, since the former has more direct reference to the long duration of the eternal, which has neither beginning nor end. Sempiternus is rather a mathematical, aeternus a metaphysical, designation of eternity, Doed. Syn. I. p. 3).
    I.
    Lit.
    A.
    Of the past and future, eternal:

    deus beatus et aeternus,

    Cic. Fin. 2, 27, 88:

    nihil quod ortum sit, aeternum esse potest,

    id. N. D. 1, 8:

    O Pater, o hominum rerumque aeterna Potestas,

    Verg. A. 10, 18:

    di semper fuerunt, nati numquam sunt, siquidem aeterni sunt futuri,

    Cic. N. D. 1, 32, 90:

    idem legis perpetuae et aeternae vim Jovem dicit esse,

    id. ib. 1, 15, 40:

    nomen Domini Dei aeterni,

    Vulg. Gen. 21, 33; ib. Rom. 16, 26:

    aeternum tempus,

    Lucr. 1, 582:

    causae immutabiles eaeque aeternae,

    Cic. Fat. 12, 48. —
    B.
    Of the future, everlasting, endless, immortal:

    natura animi... neque nata certe est et aeterna est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    virorum bonorum mentes divinae mihi atque aeternae videntur esse,

    id. Rab. 29:

    aeternam timuerunt noctem,

    Verg. G. 1, 468:

    Quod semper movetur, aeternum est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    Quidquid est illud quod sentit... caeleste et divinum ob eamque rem aeternum sit, necesse est,

    id. ib. 1, 27:

    ut habeam vitam aeternam,

    Vulg. Matt. 19, 16; ib. Joan. 3, 15; ib. Rom. 2, 7:

    in sanguine testamenti aeterni,

    ib. Heb. 13, 20:

    tu Juppiter bonorum inimicos aeternis suppliciis vivos mortuosque mactabis,

    Cic. Cat. 2, 13:

    ibunt in supplicium aeternum,

    Vulg. Matt. 25, 46: [p. 64] aeternas poenas in morte timendumst, Lucr. 1, 111:

    mitti in ignem aeternum,

    Vulg. Matt. 18, 8.—
    C.
    Of the past:

    ex aeterno tempore quaeque Nunc etiam superare necessest corpora rebus,

    from eternity, Lucr. 1, 578:

    motum animorum nullo a principio, sed ex aeterno tempore intellegi convenire,

    Cic. Fin. 1, 6.—
    D.
    Spec. of objects of nature, which the ancients regarded as stable and perpetual, everlasting, eternal: aeterna templa caeli, Poët. ap. Varr. L. L. 6, 11, p. 77 Müll.:

    aeternam lampada mundi,

    Lucr. 5, 402:

    micant aeterni sidera mundi,

    id. 5, 514:

    aeterna domus, i. e. caelum,

    Cic. Rep. 6, 23:

    donec veniret desiderium collium aeternorum,

    the everlasting hills, Vulg. Gen. 49, 26; ib. Ps. 75, 5; cf. ib. Ps. 103, 5.—
    II.
    Meton., of indef. long time.
    A.
    Of the future, lasting, enduring, everlasting, perpetual:

    aeterni parietes,

    Plin. 35, 14, 49, § 172:

    dehinc spero aeternam inter nos gratiam fore,

    Ter. Eun. 5, 2, 33:

    aeternus luctus,

    Lucr. 3, 924:

    dolor,

    id. 3, 1003:

    vulnus,

    id. 2, 369; so Verg. A. 1, 36:

    aerumna,

    Cic. Sen. 34:

    mala,

    Verg. Cul. 130:

    bellum,

    Cic. Cat. 4, 22:

    dedecus,

    id. Font. 88:

    imperium,

    id. Rab. 33; so Verg. A. 1, 230:

    versūs,

    Lucr. 1, 121:

    ignis sacerdotis,

    Cic. Font. 47:

    gloria,

    id. Cat. 4, 21:

    laus,

    id. Planc. 26:

    memoria,

    id. Verr. 4, 69:

    non dubitat Lentulum aeternis tenebris vinculisque mandare,

    id. Cat. 4, 10.—Comic.:

    spero me ob hunc nuntium aeternum adepturum cibum,

    Plaut. Capt. 4, 1, 13. Esp. of Rome:

    aeterna urbs,

    the Eternal City, Tib. 2, 5, 23; Ov. F. 3, 72; Cod. Th. 10, 16, 1; Symm. Ep. 3, 55; Inscr. Orell. 2, 1140.— Comp.: nec est ulli ligno aeternior natura. Plin. 14, 1, 2, § 9:

    aeterniora mala,

    Lact. Epit. 9.—
    B.
    Of the past, of yore, of old:

    ablue corpus alluvii aeternisque sordibus squalidum,

    Curt. 4, 1, 22.—
    III.
    Adv. phrases.
    1. A.
    Lit., forever, everlastingly:

    et vivat in aeternum,

    Vulg. Gen. 3, 22:

    hoc nomen mihi est in aeternum,

    ib. Exod. 3, 15:

    Dominus in aeternum permanet,

    ib. Psa. 9, 8:

    vivet in aeternum,

    ib. Joan. 6, 52:

    Tu es sacerdos in aeternum,

    ib. Heb. 5, 6:

    non habebit remissionem in aeternum,

    ib. Marc. 3, 29.—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    urbs in aeternum condita,

    Liv. 4, 4:

    leges in aeternum latae,

    id. 34, 6:

    (proverbia) durant in aeternum,

    Quint. 5, 11, 41:

    delatores non in praesens tantum, sed in aeternum repressisti,

    Plin. Pan. 35:

    (famulos) possidebitis in aeternum,

    Vulg. Lev. 25, 46:

    (servus) serviet tibi usque in aeternum,

    ib. Deut. 15, 17:

    ut sceleris memoria maneat in aeternum,

    Lact. 1, 11.—
    2. A.
    Lit., forever:

    sedet aeternumque sedebit Infelix Theseus,

    Verg. A. 6, 617:

    ut aeternum illum reciperes,

    Vulg. Phil. 15 (prob. here an adv.).—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    serviet aeternum,

    Hor. Ep. 1, 10, 41.—
    C.
    Of what is continually repeated, constantly, again and again (as in colloq. Engl., everlastingly, eternally):

    glaebaque versis Aeternum frangenda bidentibus,

    Verg. G. 2, 400:

    ingens janitor Aeternum latrans (of Cerberus),

    id. A. 6, 401.—
    3.
    aeternō, meton., of indef. long time, forever, perpetually:

    viret aeterno hunc fontem igneum contegens fraxinus,

    Plin. 2, 107, 111, § 240:

    BVSTA TVTA AETERNO MANEANT,

    Inscr. Orell. 4517.

    Lewis & Short latin dictionary > aeternus

  • 32 custodio

    custōdĭo, īvi, or ĭi, ītum, 4 ( fut. pass. custodibitur, Plaut. Capt. 3, 5, 71), v. a. [id.], to watch, protect, keep, defend, guard (freq. and class.).
    I.
    In gen.
    A.
    With material objects: Q. Caepio Brutus pro consule provinciam Macedoniam, tueatur, defendat, custodiat incolumemque conservet, Cic. Phil. 10, 11, 26:

    tuum corpus domumque,

    id. Mil. 25, 67:

    quod me receperit, juverit, custodierit,

    id. Planc. 10, 26; cf.:

    in meā salute custodiendā,

    id. ib. 1, 1:

    me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiunt,

    id. Phil. 12, 9, 22:

    ut haec insula ab eā (Cerere)... incoli custodirique videatur,

    id. Verr. 2, 4, 49, § 107:

    urbes,

    Quint. 7, 10, 13:

    maritimam oram viginti navibus longis,

    Liv. 36, 2, 11 (cf. tueri, id. 36, 2, 7):

    officinam diligentiā,

    Plin. 12, 14, 32, § 59:

    castra nocte, ne quis elabi posset,

    Liv. 9, 42, 6:

    amictum,

    Quint. 5, 14, 31:

    poma in melle,

    to lay up, preserve, Col. 12, 45, 3:

    paries, qui laevum marinae Veneris latus Custodit,

    Hor. C. 3, 26, 6:

    tua,

    id. S. 2, 3, 151:

    hic stilus... me veluti custodiet ensis,

    id. ib. 2, 1, 40.—Esp.: se, to be on the watch:

    quanto se opere custodiant bestiae,

    Cic. N. D. 2, 49, 126:

    fac ut diligentissime te ipsum custodias,

    id. Att. 14, 17, A, 8.—
    (β).
    With ab:

    Gortynii templum magnā curā custodiunt non tam a ceteris quam ab Hannibale,

    Nep. Hann. 9, 4:

    poma ab insomni dracone,

    Ov. M. 9, 190:

    cutem a vitiis,

    Plin. 28, 8, 25, § 89.—
    B.
    With immaterial objects (freq. in postAug. prose), to keep, preserve, regard, take heed, observe, maintain:

    id quod tradatur posse percipere animo et memoriā custodire,

    Cic. de Or. 1, 28, 127:

    dicta litteris,

    id. ib. 2, 2, 7; cf.:

    ex his (arboribus) quas memoria hominum custodit,

    Plin. 16, 44, 85, § 234:

    illa quae scriptis reposuimus, velut custodire desinimus,

    Quint. 11, 2, 9;

    opp. mutare,

    id. 12, 8, 6:

    modum ubique,

    id. 4, 2, 35:

    regulam loquendi,

    id. 1, 7, 1:

    praecepta,

    Col. 1, 8, 15:

    eam rationem,

    id. 4, 29, 11:

    ordinem,

    id. 12, 4, 1:

    quae custodienda in olearam curā... praecipiemus,

    Plin. 17, 18, 29, § 125:

    morem,

    id. 14, 12, 14, § 88:

    religiose quod juraveris,

    id. Pan. 65, 2 et saep.—
    (β).
    With ab:

    teneriores annos ab injuriā sanctitas docentis custodiat,

    Quint. 2, 2, 3.—
    (γ).
    With ut or ne:

    in aliis quoque propinquitatibus custodiendum est, ut inviti judicemur dixisse,

    Quint. 11, 1, 66:

    quo in genere id est praecipue custodiendum, ne, etc.,

    id. 8, 3, 73; 8, 5, 7; Col. 4, 24, 11:

    ut custoditum sit ne umquam veniret, etc.,

    Suet. Tib. 7.—
    II.
    With the access. idea of hindering free motion, in a good or bad sense.
    A.
    In gen., to hold something back, to preserve, keep:

    multorum te oculi et aures non sentientem... speculabuntur atque custodient,

    Cic. Cat. 1, 2, 6:

    aliquem, ne quid auferat,

    to watch, observe, id. Div. in Caecil. 16, 51:

    ejus (sc. epistulae) custodiendae et proferendae arbitrium tuum,

    Cic. Att. 15, 13, 1:

    librum,

    id. Fam. 6, 5, 1:

    codicillos,

    Suet. Tib. 51:

    prodit se quamlibet custodiatur simulatio,

    Quint. 12, 1, 29.—
    B.
    Esp., to hold in custody, hold captive:

    noctu nervo vinctus custodibitur,

    Plaut. Capt. 3, 5, 71; Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 50:

    ducem praedonum,

    id. Verr. 2, 5, 27, § 68:

    obsides,

    Caes. B. G. 6, 4:

    Domitium,

    id. B. C. 1, 20:

    bovem,

    Verg. A. 8, 218 et saep.—Hence, * cu-stōdītē, adv. (acc. to I.), cautiously, carefully:

    ut parce custoditeque ludebat!

    Plin. Ep. 5, 16, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > custodio

  • 33 custodite

    custōdĭo, īvi, or ĭi, ītum, 4 ( fut. pass. custodibitur, Plaut. Capt. 3, 5, 71), v. a. [id.], to watch, protect, keep, defend, guard (freq. and class.).
    I.
    In gen.
    A.
    With material objects: Q. Caepio Brutus pro consule provinciam Macedoniam, tueatur, defendat, custodiat incolumemque conservet, Cic. Phil. 10, 11, 26:

    tuum corpus domumque,

    id. Mil. 25, 67:

    quod me receperit, juverit, custodierit,

    id. Planc. 10, 26; cf.:

    in meā salute custodiendā,

    id. ib. 1, 1:

    me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiunt,

    id. Phil. 12, 9, 22:

    ut haec insula ab eā (Cerere)... incoli custodirique videatur,

    id. Verr. 2, 4, 49, § 107:

    urbes,

    Quint. 7, 10, 13:

    maritimam oram viginti navibus longis,

    Liv. 36, 2, 11 (cf. tueri, id. 36, 2, 7):

    officinam diligentiā,

    Plin. 12, 14, 32, § 59:

    castra nocte, ne quis elabi posset,

    Liv. 9, 42, 6:

    amictum,

    Quint. 5, 14, 31:

    poma in melle,

    to lay up, preserve, Col. 12, 45, 3:

    paries, qui laevum marinae Veneris latus Custodit,

    Hor. C. 3, 26, 6:

    tua,

    id. S. 2, 3, 151:

    hic stilus... me veluti custodiet ensis,

    id. ib. 2, 1, 40.—Esp.: se, to be on the watch:

    quanto se opere custodiant bestiae,

    Cic. N. D. 2, 49, 126:

    fac ut diligentissime te ipsum custodias,

    id. Att. 14, 17, A, 8.—
    (β).
    With ab:

    Gortynii templum magnā curā custodiunt non tam a ceteris quam ab Hannibale,

    Nep. Hann. 9, 4:

    poma ab insomni dracone,

    Ov. M. 9, 190:

    cutem a vitiis,

    Plin. 28, 8, 25, § 89.—
    B.
    With immaterial objects (freq. in postAug. prose), to keep, preserve, regard, take heed, observe, maintain:

    id quod tradatur posse percipere animo et memoriā custodire,

    Cic. de Or. 1, 28, 127:

    dicta litteris,

    id. ib. 2, 2, 7; cf.:

    ex his (arboribus) quas memoria hominum custodit,

    Plin. 16, 44, 85, § 234:

    illa quae scriptis reposuimus, velut custodire desinimus,

    Quint. 11, 2, 9;

    opp. mutare,

    id. 12, 8, 6:

    modum ubique,

    id. 4, 2, 35:

    regulam loquendi,

    id. 1, 7, 1:

    praecepta,

    Col. 1, 8, 15:

    eam rationem,

    id. 4, 29, 11:

    ordinem,

    id. 12, 4, 1:

    quae custodienda in olearam curā... praecipiemus,

    Plin. 17, 18, 29, § 125:

    morem,

    id. 14, 12, 14, § 88:

    religiose quod juraveris,

    id. Pan. 65, 2 et saep.—
    (β).
    With ab:

    teneriores annos ab injuriā sanctitas docentis custodiat,

    Quint. 2, 2, 3.—
    (γ).
    With ut or ne:

    in aliis quoque propinquitatibus custodiendum est, ut inviti judicemur dixisse,

    Quint. 11, 1, 66:

    quo in genere id est praecipue custodiendum, ne, etc.,

    id. 8, 3, 73; 8, 5, 7; Col. 4, 24, 11:

    ut custoditum sit ne umquam veniret, etc.,

    Suet. Tib. 7.—
    II.
    With the access. idea of hindering free motion, in a good or bad sense.
    A.
    In gen., to hold something back, to preserve, keep:

    multorum te oculi et aures non sentientem... speculabuntur atque custodient,

    Cic. Cat. 1, 2, 6:

    aliquem, ne quid auferat,

    to watch, observe, id. Div. in Caecil. 16, 51:

    ejus (sc. epistulae) custodiendae et proferendae arbitrium tuum,

    Cic. Att. 15, 13, 1:

    librum,

    id. Fam. 6, 5, 1:

    codicillos,

    Suet. Tib. 51:

    prodit se quamlibet custodiatur simulatio,

    Quint. 12, 1, 29.—
    B.
    Esp., to hold in custody, hold captive:

    noctu nervo vinctus custodibitur,

    Plaut. Capt. 3, 5, 71; Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 50:

    ducem praedonum,

    id. Verr. 2, 5, 27, § 68:

    obsides,

    Caes. B. G. 6, 4:

    Domitium,

    id. B. C. 1, 20:

    bovem,

    Verg. A. 8, 218 et saep.—Hence, * cu-stōdītē, adv. (acc. to I.), cautiously, carefully:

    ut parce custoditeque ludebat!

    Plin. Ep. 5, 16, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > custodite

  • 34 in aeternum

    aeternus, a, um, adj. [contr. from aeviternus, Varr. L. L. 6, § 11 Müll., from aevum, with the termination -ternus as in sempiternus, hesternus], without beginning or end, eternal (sempiternus denotes what is perpetual, what exists as long as time endures, and keeps even pace with it; aeternus, the eternal, that which is raised above all time, and can be measured only by œons (aiônes, indefinite periods);

    for Tempus est pars quaedam aeternitatis,

    Cic. Inv. 1, 27, 39. Thus the sublime thought, without beginning and end, is more vividly suggested by aeternus than by sempiternus, since the former has more direct reference to the long duration of the eternal, which has neither beginning nor end. Sempiternus is rather a mathematical, aeternus a metaphysical, designation of eternity, Doed. Syn. I. p. 3).
    I.
    Lit.
    A.
    Of the past and future, eternal:

    deus beatus et aeternus,

    Cic. Fin. 2, 27, 88:

    nihil quod ortum sit, aeternum esse potest,

    id. N. D. 1, 8:

    O Pater, o hominum rerumque aeterna Potestas,

    Verg. A. 10, 18:

    di semper fuerunt, nati numquam sunt, siquidem aeterni sunt futuri,

    Cic. N. D. 1, 32, 90:

    idem legis perpetuae et aeternae vim Jovem dicit esse,

    id. ib. 1, 15, 40:

    nomen Domini Dei aeterni,

    Vulg. Gen. 21, 33; ib. Rom. 16, 26:

    aeternum tempus,

    Lucr. 1, 582:

    causae immutabiles eaeque aeternae,

    Cic. Fat. 12, 48. —
    B.
    Of the future, everlasting, endless, immortal:

    natura animi... neque nata certe est et aeterna est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    virorum bonorum mentes divinae mihi atque aeternae videntur esse,

    id. Rab. 29:

    aeternam timuerunt noctem,

    Verg. G. 1, 468:

    Quod semper movetur, aeternum est,

    Cic. Tusc. 1, 23:

    Quidquid est illud quod sentit... caeleste et divinum ob eamque rem aeternum sit, necesse est,

    id. ib. 1, 27:

    ut habeam vitam aeternam,

    Vulg. Matt. 19, 16; ib. Joan. 3, 15; ib. Rom. 2, 7:

    in sanguine testamenti aeterni,

    ib. Heb. 13, 20:

    tu Juppiter bonorum inimicos aeternis suppliciis vivos mortuosque mactabis,

    Cic. Cat. 2, 13:

    ibunt in supplicium aeternum,

    Vulg. Matt. 25, 46: [p. 64] aeternas poenas in morte timendumst, Lucr. 1, 111:

    mitti in ignem aeternum,

    Vulg. Matt. 18, 8.—
    C.
    Of the past:

    ex aeterno tempore quaeque Nunc etiam superare necessest corpora rebus,

    from eternity, Lucr. 1, 578:

    motum animorum nullo a principio, sed ex aeterno tempore intellegi convenire,

    Cic. Fin. 1, 6.—
    D.
    Spec. of objects of nature, which the ancients regarded as stable and perpetual, everlasting, eternal: aeterna templa caeli, Poët. ap. Varr. L. L. 6, 11, p. 77 Müll.:

    aeternam lampada mundi,

    Lucr. 5, 402:

    micant aeterni sidera mundi,

    id. 5, 514:

    aeterna domus, i. e. caelum,

    Cic. Rep. 6, 23:

    donec veniret desiderium collium aeternorum,

    the everlasting hills, Vulg. Gen. 49, 26; ib. Ps. 75, 5; cf. ib. Ps. 103, 5.—
    II.
    Meton., of indef. long time.
    A.
    Of the future, lasting, enduring, everlasting, perpetual:

    aeterni parietes,

    Plin. 35, 14, 49, § 172:

    dehinc spero aeternam inter nos gratiam fore,

    Ter. Eun. 5, 2, 33:

    aeternus luctus,

    Lucr. 3, 924:

    dolor,

    id. 3, 1003:

    vulnus,

    id. 2, 369; so Verg. A. 1, 36:

    aerumna,

    Cic. Sen. 34:

    mala,

    Verg. Cul. 130:

    bellum,

    Cic. Cat. 4, 22:

    dedecus,

    id. Font. 88:

    imperium,

    id. Rab. 33; so Verg. A. 1, 230:

    versūs,

    Lucr. 1, 121:

    ignis sacerdotis,

    Cic. Font. 47:

    gloria,

    id. Cat. 4, 21:

    laus,

    id. Planc. 26:

    memoria,

    id. Verr. 4, 69:

    non dubitat Lentulum aeternis tenebris vinculisque mandare,

    id. Cat. 4, 10.—Comic.:

    spero me ob hunc nuntium aeternum adepturum cibum,

    Plaut. Capt. 4, 1, 13. Esp. of Rome:

    aeterna urbs,

    the Eternal City, Tib. 2, 5, 23; Ov. F. 3, 72; Cod. Th. 10, 16, 1; Symm. Ep. 3, 55; Inscr. Orell. 2, 1140.— Comp.: nec est ulli ligno aeternior natura. Plin. 14, 1, 2, § 9:

    aeterniora mala,

    Lact. Epit. 9.—
    B.
    Of the past, of yore, of old:

    ablue corpus alluvii aeternisque sordibus squalidum,

    Curt. 4, 1, 22.—
    III.
    Adv. phrases.
    1. A.
    Lit., forever, everlastingly:

    et vivat in aeternum,

    Vulg. Gen. 3, 22:

    hoc nomen mihi est in aeternum,

    ib. Exod. 3, 15:

    Dominus in aeternum permanet,

    ib. Psa. 9, 8:

    vivet in aeternum,

    ib. Joan. 6, 52:

    Tu es sacerdos in aeternum,

    ib. Heb. 5, 6:

    non habebit remissionem in aeternum,

    ib. Marc. 3, 29.—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    urbs in aeternum condita,

    Liv. 4, 4:

    leges in aeternum latae,

    id. 34, 6:

    (proverbia) durant in aeternum,

    Quint. 5, 11, 41:

    delatores non in praesens tantum, sed in aeternum repressisti,

    Plin. Pan. 35:

    (famulos) possidebitis in aeternum,

    Vulg. Lev. 25, 46:

    (servus) serviet tibi usque in aeternum,

    ib. Deut. 15, 17:

    ut sceleris memoria maneat in aeternum,

    Lact. 1, 11.—
    2. A.
    Lit., forever:

    sedet aeternumque sedebit Infelix Theseus,

    Verg. A. 6, 617:

    ut aeternum illum reciperes,

    Vulg. Phil. 15 (prob. here an adv.).—
    B.
    Meton., of indef. long time, forever, always:

    serviet aeternum,

    Hor. Ep. 1, 10, 41.—
    C.
    Of what is continually repeated, constantly, again and again (as in colloq. Engl., everlastingly, eternally):

    glaebaque versis Aeternum frangenda bidentibus,

    Verg. G. 2, 400:

    ingens janitor Aeternum latrans (of Cerberus),

    id. A. 6, 401.—
    3.
    aeternō, meton., of indef. long time, forever, perpetually:

    viret aeterno hunc fontem igneum contegens fraxinus,

    Plin. 2, 107, 111, § 240:

    BVSTA TVTA AETERNO MANEANT,

    Inscr. Orell. 4517.

    Lewis & Short latin dictionary > in aeternum

  • 35 Mens

    mens, mentis ( nom. sing. mentis: terra corpus est, at mentis ignis est, Enn. ap. Prisc. p. 764 P.; so too, istic est de sole sumptus; isque totus mentis est, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll.; cf. Enn. p. 168, v. 6 and 7 Vahl.), f. [from the root men, whence memini, q. v., and comminiscor], the mind, disposition; the heart, soul (class.).
    I.
    In gen.: fusi sine mente ac sine sensu ullo jaceant, Enn. ap. Non. 312, 26 (Ann. v. 134 Vahl.):

    nubilam mentem Animi habeo,

    Plaut. Cist. 2, 1, 6:

    mens animi,

    Cat. 65, 4:

    mens animi vigilat,

    Lucr. 4, 758:

    mala mens, malus animus,

    bad disposition, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    hominum erga se mentes,

    feelings, sentiments, Suet. Calig. 60:

    mens mollis ad calamitates perferendas,

    Caes. B. G. 3, 19:

    humanae mentis vitium... saeva cupido,

    Juv. 14, 175.—
    II.
    In partic.
    A.
    The conscience:

    cum vero jurato sententia dicenda est, meminerit, deum se adhibere testem, id est ut ego arbitror, mentem suam,

    Cic. Off. 3, 10, 44:

    auditor, cui frigida mens est crimi nibus,

    Juv. 1, 166:

    quos diri conscia fact, Mens habet attonitos et surdo verbere caedit,

    id. 13, 194.—
    B.
    The intellectual faculties, the mind, understanding, intellect, reason, judgment, discernment, consideration, reflection, etc.: mens, cui regnum totius animi ( soul) a naturā tributum est, Cic. Tusc. 3, 5, 11:

    animus ita est constitutus, ut habeat praestantiam mentis,

    id. Fin. 5, 12, 34:

    deorum mente atque ratione omnem mundum administrari et regi,

    id. N. D. 1, 2, 4:

    mente complecti aliquid,

    to comprehend, understand, id. Tusc. 1, 16, 37:

    sanum mentis esse,

    to be of sound mind, Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mens sana in corpore sano, Juv 10, 356: mentis suae esse,

    to be in one's right mind, in one's senses, Cic. Pis. 21, 50; so,

    mentis compotem esse,

    id. ib. 20, 48: captus mente, out of his senses, beside himself, mad (cf. menceps), id. Ac. 2, 17, 53; Paul. Sent. 3, 4, a, 11:

    mentem amittere,

    to lose one's mind, Cic. Har. Resp. 15. 31:

    mentis inops,

    Ov. H. 15, 139:

    huic ex tempore dicenti effluit mens,

    his recollection vanished, Cic. Brut. 61, 218:

    quis est tam vecors, qui ea, quae tanta mente fiunt, casu putet posse fieri?

    id. Har. Resp. 9, 19:

    vobis dent mentem oportet (di), ut prohibeatis, sicut mihi dederunt, ut, etc.,

    Liv. 6, 18:

    quid tibi istuc in mentem venit?

    what comes into your mind? what are you thinking of? Plaut. Am. 2, 2, 34:

    modo hercle in mentem venit,

    id. As. 3, 2, 42:

    venit hoc mihi in mentem, te, etc.,

    id. Aul. 2, 2, 49:

    venit in mentem, ut, etc.,

    id. Curc. 4, 4, 2.—With inf., Plaut. Bacch. 4, 7, 31.—With nom.:

    miserae ubi venit in mentem mortis metus,

    Plaut. Rud. 3, 3, 23:

    servi venere in mentem calliditates,

    Ter. Heaut. 5, 1, 13:

    quotiescumque patria in mentem veniret,

    Liv. 5, 54, 3; 8, 5, 10; Quint. 12, 9, 13; cf.:

    numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset,

    Cic. Att. 12, 37, 2; id. Har. Resp. 26, 55.—With gen. (so mostly in Cic.):

    non minus saepe ei venit in mentem potestatis, quam aequitatis tuae,

    he bethought himself of, Cic. Quint. 2, 6:

    tibi tuarum virtutum veniat in mentem,

    id. de Or 2, 61, 249:

    venit mihi Platonis in mentem,

    id. Fin. 5, 1, 2:

    solet mihi in mentem venire illius temporis,

    id. Fam. 7, 3, 1.—
    C.
    Mind, thought, plan, purpose, intention, design. quā facere id possis, nostram nunc accipe mentem, Verg. A. 1, 676: ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eādem mente sim futurus, [p. 1133] Nep. Hann. 2, 5:

    Dolabella classem eā mente comparavit, ut,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    mentes deorum scrutari in fibris,

    Ov. M. 15, 136:

    ferro percussit, sed non occidendi mente, Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 6, 3: poenae modus ex mente facientis statui potest,

    ib. 13, 3, 2:

    in mente est mihi dormire,

    I have a mind to, Petr. 21.—
    D.
    Spirit, boldness, courage: addere mentem, to give courage to, Hor Ep. 2, 2, 36:

    demittunt mentes,

    lose courage, Verg. A. 12, 609 (cf. animus).—
    E.
    Personified: Mens, the goddess of thought, whose festival was held on the eighth of June, Cic. Leg. 2, 8, 19:

    Menti aedem T. Octacilius praetor vovit,

    Liv. 22, 10; cf. Ov. F. 6, 241.

    Lewis & Short latin dictionary > Mens

  • 36 mens

    mens, mentis ( nom. sing. mentis: terra corpus est, at mentis ignis est, Enn. ap. Prisc. p. 764 P.; so too, istic est de sole sumptus; isque totus mentis est, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll.; cf. Enn. p. 168, v. 6 and 7 Vahl.), f. [from the root men, whence memini, q. v., and comminiscor], the mind, disposition; the heart, soul (class.).
    I.
    In gen.: fusi sine mente ac sine sensu ullo jaceant, Enn. ap. Non. 312, 26 (Ann. v. 134 Vahl.):

    nubilam mentem Animi habeo,

    Plaut. Cist. 2, 1, 6:

    mens animi,

    Cat. 65, 4:

    mens animi vigilat,

    Lucr. 4, 758:

    mala mens, malus animus,

    bad disposition, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    hominum erga se mentes,

    feelings, sentiments, Suet. Calig. 60:

    mens mollis ad calamitates perferendas,

    Caes. B. G. 3, 19:

    humanae mentis vitium... saeva cupido,

    Juv. 14, 175.—
    II.
    In partic.
    A.
    The conscience:

    cum vero jurato sententia dicenda est, meminerit, deum se adhibere testem, id est ut ego arbitror, mentem suam,

    Cic. Off. 3, 10, 44:

    auditor, cui frigida mens est crimi nibus,

    Juv. 1, 166:

    quos diri conscia fact, Mens habet attonitos et surdo verbere caedit,

    id. 13, 194.—
    B.
    The intellectual faculties, the mind, understanding, intellect, reason, judgment, discernment, consideration, reflection, etc.: mens, cui regnum totius animi ( soul) a naturā tributum est, Cic. Tusc. 3, 5, 11:

    animus ita est constitutus, ut habeat praestantiam mentis,

    id. Fin. 5, 12, 34:

    deorum mente atque ratione omnem mundum administrari et regi,

    id. N. D. 1, 2, 4:

    mente complecti aliquid,

    to comprehend, understand, id. Tusc. 1, 16, 37:

    sanum mentis esse,

    to be of sound mind, Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mens sana in corpore sano, Juv 10, 356: mentis suae esse,

    to be in one's right mind, in one's senses, Cic. Pis. 21, 50; so,

    mentis compotem esse,

    id. ib. 20, 48: captus mente, out of his senses, beside himself, mad (cf. menceps), id. Ac. 2, 17, 53; Paul. Sent. 3, 4, a, 11:

    mentem amittere,

    to lose one's mind, Cic. Har. Resp. 15. 31:

    mentis inops,

    Ov. H. 15, 139:

    huic ex tempore dicenti effluit mens,

    his recollection vanished, Cic. Brut. 61, 218:

    quis est tam vecors, qui ea, quae tanta mente fiunt, casu putet posse fieri?

    id. Har. Resp. 9, 19:

    vobis dent mentem oportet (di), ut prohibeatis, sicut mihi dederunt, ut, etc.,

    Liv. 6, 18:

    quid tibi istuc in mentem venit?

    what comes into your mind? what are you thinking of? Plaut. Am. 2, 2, 34:

    modo hercle in mentem venit,

    id. As. 3, 2, 42:

    venit hoc mihi in mentem, te, etc.,

    id. Aul. 2, 2, 49:

    venit in mentem, ut, etc.,

    id. Curc. 4, 4, 2.—With inf., Plaut. Bacch. 4, 7, 31.—With nom.:

    miserae ubi venit in mentem mortis metus,

    Plaut. Rud. 3, 3, 23:

    servi venere in mentem calliditates,

    Ter. Heaut. 5, 1, 13:

    quotiescumque patria in mentem veniret,

    Liv. 5, 54, 3; 8, 5, 10; Quint. 12, 9, 13; cf.:

    numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset,

    Cic. Att. 12, 37, 2; id. Har. Resp. 26, 55.—With gen. (so mostly in Cic.):

    non minus saepe ei venit in mentem potestatis, quam aequitatis tuae,

    he bethought himself of, Cic. Quint. 2, 6:

    tibi tuarum virtutum veniat in mentem,

    id. de Or 2, 61, 249:

    venit mihi Platonis in mentem,

    id. Fin. 5, 1, 2:

    solet mihi in mentem venire illius temporis,

    id. Fam. 7, 3, 1.—
    C.
    Mind, thought, plan, purpose, intention, design. quā facere id possis, nostram nunc accipe mentem, Verg. A. 1, 676: ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eādem mente sim futurus, [p. 1133] Nep. Hann. 2, 5:

    Dolabella classem eā mente comparavit, ut,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    mentes deorum scrutari in fibris,

    Ov. M. 15, 136:

    ferro percussit, sed non occidendi mente, Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 6, 3: poenae modus ex mente facientis statui potest,

    ib. 13, 3, 2:

    in mente est mihi dormire,

    I have a mind to, Petr. 21.—
    D.
    Spirit, boldness, courage: addere mentem, to give courage to, Hor Ep. 2, 2, 36:

    demittunt mentes,

    lose courage, Verg. A. 12, 609 (cf. animus).—
    E.
    Personified: Mens, the goddess of thought, whose festival was held on the eighth of June, Cic. Leg. 2, 8, 19:

    Menti aedem T. Octacilius praetor vovit,

    Liv. 22, 10; cf. Ov. F. 6, 241.

    Lewis & Short latin dictionary > mens

  • 37 copia [1]

    1. cōpia, ae, f. (aus *co-opia zu ops, vgl. in-opia), der hinlängliche, mehr od. minder reichliche Vorrat, die hinlänglichen, reichlichen Mittel, die Fülle, die Hülle und Fülle (Ggstz. inopia, zuw. auch penuria, egestas), I) eig.: 1) mater. Ggstde. u. leb. Wesen: a) mater. Ggstde.: α) im Sing., teils m. obj. Genet., agri, vectigalium, pecuniae, Cic.: ferramentorum, Caes.: frugum (Ggstz. inopia), Cic.: frumenti, Caes.: rei frumentariae, Caes.: lactis pressi, Verg.: festiva librorum, Cic.: rerum omnium, quas natura desiderat, abundantia et c., Cic.: aliarum rerum copiā abundare, Curt.: erat eius rei (verst. pabuli) minor c., Caes. – teils (selten) mit subj. Genet., omnis c. narium, für die N., Hor. carm. 2, 15, 6. – teils im Zshg. absol., locum domicilio ex magna copia (verst. locorum) deligere, Caes.: mala copia, die leidige Fülle (v. Überladung des Magens), Hor. – bes. prägn., die mehr od. minder ausreichenden Geld- und Subsistenzmittel, die Vorräte, Mittel, das Vermögen, der Wohlstand, die Wohlhabenheit (Ggstz. inopia, egestas), avaritia semper infinita, insatiabilis est, neque copiā neque inopiā minuitur, Sall.: postremo copia cum egestate confligit, Cic.: bonam copiam eiurare, schwören, daß man nicht zahlungsfähig sei, sich ins Armenrecht schwören (gerichtl. t. t.), Cic. ep. 9, 16, 7. – oft pro copia = nach Maßgabe der Mittel, des Vermögens, der Wohlhabenheit, zB. pro ea copia, quae Athenis erat, Sulpic. in Cic. ep.: pro temporis illius copia, Liv.: pro copia cuiusque, Curt. – β) im Plur., die Mittel, großen Vorräte, die Fülle, meist prägn. = die Geld- u. Subsistenzmittel, die Mittel, Hilfsquellen, das Vermögen, der Wohlstand, die Wohlhabenheit, copiae frumenti, Tac.: omnium rerum affluentes copiae, Cic.: copiis rei familiaris locupletes et pecuniosi, Cic.: moritur copiis familiaribus tam exiguis, ut funeri sumptus deesset, Liv. – rex genere, famā atque copiis potens (Ggstz. inops), Sall.: genere copiisque amplissimus, Caes.: pauci opibus (polit. Einfluß, Macht) et copiis affluentes, Cic.: cuius tenues opes, nullae facultates, exiguae amicorum copiae sunt, Cic.: copias Gallorum adamasse, Caes.: suas rationes et copias in illam provinciam conferre, Cic.: circumfluere omnibus copiis et in omnium rerum abundantia vivere, Cic.: florere omnibus copiis, Cic.: cotidianis sumptibus copiae suppetunt, Cic. – speziell = Vorräte an Lebensmitteln, Mundvorräte, Lebensmittel, Unterhalt (Ggstz. inopia u. nachaug. ciborum egestas), c. domesticae, Liv.: c. tam urbanae quam rusticae, Plin. ep.: copiae urbis, maris, Plin. ep.: Tusculanus ager opimus copiis, Liv.: alere se eorum copiis, Caes.: alcis exercitum suis tectis et copiis sustentare, beherbergen u. verpflegen, Cic. – u. als milit. t. t. = Kriegsvorräte, namentl.Mundvorräte, Proviant, Zufuhr, inops copiarum hostis, Vell.: copias Dyrrhachii comparare, Caes.: copias in castra convehere, Tac.: peditem copiis onerare, Tac.: cum frumentum copiaeque aliae ex ante convecto largius obsessis quam obsidentibus suppeterent, Liv.

    b) leb. Wesen, gleichs. der Vorrat, die Auswahl, die Masse, die Anzahl, sociorum atque civium copia, Sall.: latronum c. magna, Sall.: copia honestorum, Suet.: virorum fortium atque innocentium tanta copia, Cic.: remigum gubernatorumque magna c., Caes.: minima c. poëtarum egregiorum, Cic. – im Zshg. absol., est tibi ex iis qui adsunt bella copia, eine hübsche Auswahl (verständiger Leute), Cic.

    So insbes., als milit. t. t., die Truppenmasse, α) Sing., der Trupp, die Schar, die Mannschaft (s. Kraner Caes. b. G. 1, 48, 5. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 679), sociûm, Acc. fr.: omnis armatorum c., Cic.: c. navalis, Seemacht, Cic., od. classiariorum c., Tac.: augebatur illis copia, sie erhielten Verstärkung, Caes.: cum ea copia, quam Capuae et circa Capuam comparastis, Cic.: ut ipse cum omni copia ad nos veniret, Cn. Pomp. in Cic. ep. – β) Plur., die Truppen, copiae armatorum, Hirt. b. G.: copiae militares, Suet.: omnes copiae equitum, Liv.: magnae copiae peditum, Caes.: copiae peditum equitumque od. equitum peditumque, Liv. u. Caes.: c. equitatus peditatusque, Caes.: c. equestres, Curt.: c. pedestres, Fußtruppen, Curt., Ggstz. equestres, dah. verb. c. equestres pedestresque, od. Landtruppen, Ggstz. c. navales, dah. verb. c. navales pedestresque, Liv.: c. terrestres, Ggstz. c. maritimae, Curt., Ggstz. c. navales, dah. verb. c. terrestres navalesque, Liv.: magnae c. hostium, Cic.: c. exiguae, Cic.: parvae, Hirt. b. G. – abundare omni genere copiarum, Nep.: magnas copias secum adducere, Ter.: copias armare, Sall.: copias magnas cogere, Caes.: copias cogere Brundisium, Cn. Pomp. in Cic. ep.: copias comparare Romae ex delectu Italiae, Cic., od. de perfugis nostris contra nos, Cic.: copias omnes contrahere Luceriam, Cic.: deducere suas copias in campum Marathona, Nep.: tam exiguis copiis adversus alqm dimicare, Nep.: dimittere omnes suas terrestres urbiumque copias (seine Landtruppen u. die Besatzungen der Städte), Caes.: copias educere castris, e castris, Caes., ex urbe, Nep.: habere copias exiguas, Cic.: parare copias, Sall.: copias hostium profligare, occīdere (zus.), Cic.: copias eā traducere, Nep.: copias secum transportare, Nep.: copiis pedestribus plus valere quam navalibus, Nep.: im Bilde, copias eloquentiae ponere in medio, Quint. 7, 10, 15.

    2) abstr. Ggstde., die Menge, Anzahl, Fülle, der reiche Stoff, c. argumentorum, Lucr.: in magna copia rerum, Sall.: abundare exemplorum, legum, responsorum copiā (v. Redner), Quint. – bes. als Eigenschaft des Schriftstellers, Redners u. der Rede, die Fülle, der Reichtum, teils m. Genet., rerum copia verborum copiam gignit, Gedankenfülle erzeugt Wortfülle, Cic.: copia verborum sic paratur, Quint. – c. dicendi od. orationis, (innewohnende) Redefülle, Cic. u. Quint.: facultas dicendi et c., Geschicklichkeit des Vortrags (Rednertalent) u. Redefülle, Cic.: u. so summa copia facultasque dicendi, Cic.: alcis in dicendo ubertas et c. (Ggstz. exilitas), Cic.: c. sermonis optimi, Quint.: c. inveniendi od. inventionis, Quint.: c. litterarum, reiche wissenschaftl. Kenntnisse, Val. Max. – teils absol., bald = Fülle der Rede, Redefülle, c. Platonis, Quint.: Periclis ubertas et c., Cic.: materies digna facultate et copiā tuā, Cic. – bald = (reiche) Kenntnisse, Aristoteles, vir summo ingenio, scientiā (Einsicht), copiā, Cic.: nec ipse Aristoteles admirabili quādam scientiā et copiā ceterorum studia restinxit, Cic.

    II) übtr., das Vermögen, d.i. die ausreichende Gelegenheit, Möglichkeit, Macht, etwas zu erlangen, zu tun usw., si eadem illi copia fieret, Sall.: at populo Romano numquam ea copia fuit, das r. V. hatte nie das Glück, dies zu erlangen, Sall.: aliam copiam quaerere, eine andere G. (zum Lieben) suchen, Ter.: si modo copia detur, wenn ich ihn nur in meine Gewalt bekäme, Ov. – mit Genet. (der bisweilen aus dem Zshg. zu ergänzen ist), u. zwar bald m. subj. Genet., pro rei copia od. ex copia rerum, nach Vermögen, d.i. nach Maßgabe der Umstände, Sall.: loca ex copia (verst. loci) idonea, nach Gelegenheit, die der Ort bot, d.i. nach Beschaffenheit des Ortes, Sall. – bald m. obj. Genet., dare senatus copiam, vor den Senat lassen, Tac.: dare copiam crescendi, Ter.: quoniam data copia pugnae, Verg. – est alci copia somni, es kann jmd. schlafen, Liv.: quia tui videndi copia est, Plaut.: copia placandi sit modo parva tui, Ov.: ab Hispanis materiam emundi aut mutandi copia non est, Sall.: est alci copia dimicandi cum hoste, Liv.: ab hoste copia pugnandi fit, Sall.: fit (verst. ab hoste) copia pugnae (Ggstz. detrectat pugnam hostis), Liv.: Adherbalis appellandi copia non fuit, Sall.: postero die Pharnabazi copiam fore, werde Ph. zu sprechen sein, Curt. – facere alci copiam frumenti, jmdm. G. zukommen lassen, Caes.: facere alci consilii sui copiam, für jmd., der meinen Rat sucht, zugänglich sein, Cic.: facere copiam pugnandi, Sall.: novarum (sc. fabularum) spectandi facere copiam, Ter. heaut. prol. 29 (dazu Wagner über die Konstr.): facere alci copiam alcis, jmdm. ein Mädchen zukommen lassen, Ter.: habere magnam copiam societatis amicitiaeque coniungendae, Sall.: habere copiam alcis, jmd. in seiner Gewalt (in Händen) haben, Sall. – endlich dare copiam m. folg. Infin., Catull. u. Verg.: est alci copia mit folg. Infin., Sall.: copia est m. folg. ut u. Konj., Ter. – / Nbf. cōpiēs, Char. 118, 19 (ohne Beleg).

    lateinisch-deutsches > copia [1]

  • 38 accido

       - voir l'article accido de Gaffiot. [st1]1 [-] accīdo, ĕre, cīdi, cīsum [ad + caedo]: - tr. - [abcl][b]a - commencer à couper, entailler, entamer, abattre. - [abcl]b - couper entièrement, couper à ras, tondre, élaguer. - [abcl]c - porter un coup, affaiblir, détruire, anéantir, exterminer, épuiser (vivres). - [abcl]d - ronger.[/b]    - accidunt arbores, tantum ut summa species earum stantium relinquatur, Caes. BG. 6: ils coupent les arbres, mais seulement de manière que la partie supérieure laisse l'impression d'arbres debout.    - ita proelio uno accidit Vestinorum res ut..., Liv. 8: en un seul combat il abattit les forces des Vestins si bien que... (en un seul combat il porta aux (forces des) Vestins un coup si rude que...).    - accisa ornus, Virg. En. 2, 626: orne abattu.    - fames accisis coget dapibus consumere mensas, Virg. En. 7: une fois les mets épuisés, la faim te forcera à consommer les tables.    - accisae res: situation désespérée, situation perdue, défaite.    - post accisas a Camillo Volscorum res, Liv. 6: après la défaite des Volsques, infligée par Camille. [st1]2 [-] accĭdo, ĕre, cĭdi [ad + cado]: - intr. - [abcl][b]a - tomber sur, tomber auprès. - [abcl]b - parvenir à, aboutir à, se rapporter à. - [abcl]c - arriver, survenir. - [abcl]d - tourner bien, tourner mal.[/b]    - part. prés. accadens Sen. Suas. 6, 3.    - accidere ad pedes: tomber aux pieds.    - ad genua accidere alicujus (alicui): tomber aux genoux de qqn.    - ad pedes omnium singillatim accidente Clodio, Cic. Att. 1: Clodius tombant aux pieds de chaque sénateur.    - tantum calumniarum metum injecit, ut ad genua sibi accideret, Suet.: avec ses calomnies, il jeta une telle crainte que l'autre se jeta à ses genoux.    - ut limen exirem, ad genua accidit, Ter. Hec.: comme j'allais franchir le seuil, elle tombe à mes genoux.    - avec dat. - genibus alicujus accidere: tomber aux genoux de qqn.    - accidere ad aures (avec dat. accidere auribus): arriver aux oreilles.    - accidere ad oculos: tomber sous les yeux.    - accidere ad terram: tomber à terre.    - si quid tibi accidat: s’il t’arrive quelque malheur.    - si res aliter acciderit, Cic. Verr. 5, 173: si l'affaire tourne autrement.    - sin aliter acciderit, humaniter feremus, Cic. Att. 1: s'il en est autrement, je le supporterai avec résignation.    - quorsum hoc accidat, incertum est? Ter.: on ne sait où cela aboutira.    - istuc verbum in te accidit, Ter.: ce mot s'applique à toi.    - cetera quae ei generi accidunt, Quint.: tout ce qui se rapporte à ce genre.    - timebam ne evenirent quae acciderunt, Cic.: je craignais de voir arriver les malheurs qui sont survenus.    - accidit ut: il arrive que.    - id aliquot de causis acciderat, ut subito Galli belli renovandi consilium caperent, Caes. BG. 3: plusieurs raisons avaient poussé subitement les Gaulois à prendre la décison de recommencer la guerre.    - magno accidit casu ut in ipsum incideret, Caes. BG. 6: ce fut un grand hasard de tomber sur lui.    - accidit casu ut legati apud Flamininum cenarent, Nep.: le hasard fit que les ambassadeurs dînèrent chez Flamininus.    - accidit ut una nocte omnes Hermae dejicerentur, Nep.: il arriva que tous les bustes de Mercure furent renversés dans une seule nuit.    - mihi accidit ut: il m’arrive de.    - accidit ut non: il arrive que... ne... pas.    - accidit quod (avec adv.): il arrive que.    - perincommode accidit quod: il arrive bien mal à propos que.    - accidit perincommode, quod eum nusquam vidisti, Cic. Att. 1: bien malheureusement, tu ne l'as pas rencontré.    - oportunissima res accidit, quod postridie ejus diei mane... ad eum in castra venerunt, Caes. BG. 4: une circonstance très favorable survint: le lendemain matin, ils vinrent le trouver dans son camp.    - percommode accidit quod: c’est une chance que.    - nec enim acciderat mihi opus esse, Cic.: et en effet le cas ne s'était pas présenté que j'eusse besoin (de lui).    - si quid mihi humanitus accidisset, Cic.: [si qqch m'arrivait selon la nature]= s'il m'arrivait quelque malheur (si la nature venait à disposer de moi).
    * * *
       - voir l'article accido de Gaffiot. [st1]1 [-] accīdo, ĕre, cīdi, cīsum [ad + caedo]: - tr. - [abcl][b]a - commencer à couper, entailler, entamer, abattre. - [abcl]b - couper entièrement, couper à ras, tondre, élaguer. - [abcl]c - porter un coup, affaiblir, détruire, anéantir, exterminer, épuiser (vivres). - [abcl]d - ronger.[/b]    - accidunt arbores, tantum ut summa species earum stantium relinquatur, Caes. BG. 6: ils coupent les arbres, mais seulement de manière que la partie supérieure laisse l'impression d'arbres debout.    - ita proelio uno accidit Vestinorum res ut..., Liv. 8: en un seul combat il abattit les forces des Vestins si bien que... (en un seul combat il porta aux (forces des) Vestins un coup si rude que...).    - accisa ornus, Virg. En. 2, 626: orne abattu.    - fames accisis coget dapibus consumere mensas, Virg. En. 7: une fois les mets épuisés, la faim te forcera à consommer les tables.    - accisae res: situation désespérée, situation perdue, défaite.    - post accisas a Camillo Volscorum res, Liv. 6: après la défaite des Volsques, infligée par Camille. [st1]2 [-] accĭdo, ĕre, cĭdi [ad + cado]: - intr. - [abcl][b]a - tomber sur, tomber auprès. - [abcl]b - parvenir à, aboutir à, se rapporter à. - [abcl]c - arriver, survenir. - [abcl]d - tourner bien, tourner mal.[/b]    - part. prés. accadens Sen. Suas. 6, 3.    - accidere ad pedes: tomber aux pieds.    - ad genua accidere alicujus (alicui): tomber aux genoux de qqn.    - ad pedes omnium singillatim accidente Clodio, Cic. Att. 1: Clodius tombant aux pieds de chaque sénateur.    - tantum calumniarum metum injecit, ut ad genua sibi accideret, Suet.: avec ses calomnies, il jeta une telle crainte que l'autre se jeta à ses genoux.    - ut limen exirem, ad genua accidit, Ter. Hec.: comme j'allais franchir le seuil, elle tombe à mes genoux.    - avec dat. - genibus alicujus accidere: tomber aux genoux de qqn.    - accidere ad aures (avec dat. accidere auribus): arriver aux oreilles.    - accidere ad oculos: tomber sous les yeux.    - accidere ad terram: tomber à terre.    - si quid tibi accidat: s’il t’arrive quelque malheur.    - si res aliter acciderit, Cic. Verr. 5, 173: si l'affaire tourne autrement.    - sin aliter acciderit, humaniter feremus, Cic. Att. 1: s'il en est autrement, je le supporterai avec résignation.    - quorsum hoc accidat, incertum est? Ter.: on ne sait où cela aboutira.    - istuc verbum in te accidit, Ter.: ce mot s'applique à toi.    - cetera quae ei generi accidunt, Quint.: tout ce qui se rapporte à ce genre.    - timebam ne evenirent quae acciderunt, Cic.: je craignais de voir arriver les malheurs qui sont survenus.    - accidit ut: il arrive que.    - id aliquot de causis acciderat, ut subito Galli belli renovandi consilium caperent, Caes. BG. 3: plusieurs raisons avaient poussé subitement les Gaulois à prendre la décison de recommencer la guerre.    - magno accidit casu ut in ipsum incideret, Caes. BG. 6: ce fut un grand hasard de tomber sur lui.    - accidit casu ut legati apud Flamininum cenarent, Nep.: le hasard fit que les ambassadeurs dînèrent chez Flamininus.    - accidit ut una nocte omnes Hermae dejicerentur, Nep.: il arriva que tous les bustes de Mercure furent renversés dans une seule nuit.    - mihi accidit ut: il m’arrive de.    - accidit ut non: il arrive que... ne... pas.    - accidit quod (avec adv.): il arrive que.    - perincommode accidit quod: il arrive bien mal à propos que.    - accidit perincommode, quod eum nusquam vidisti, Cic. Att. 1: bien malheureusement, tu ne l'as pas rencontré.    - oportunissima res accidit, quod postridie ejus diei mane... ad eum in castra venerunt, Caes. BG. 4: une circonstance très favorable survint: le lendemain matin, ils vinrent le trouver dans son camp.    - percommode accidit quod: c’est une chance que.    - nec enim acciderat mihi opus esse, Cic.: et en effet le cas ne s'était pas présenté que j'eusse besoin (de lui).    - si quid mihi humanitus accidisset, Cic.: [si qqch m'arrivait selon la nature]= s'il m'arrivait quelque malheur (si la nature venait à disposer de moi).
    * * *
    I.
        Accido, accidis, accidi, pe. breui, accidere. Se jecter aux pieds d'aucun, S'agenouiller devant luy, ou se prosterner.
    \
        Quos accidam? Sallust. A qui feray je la reverence? Qui iray je prier? Aux pieds de qui me jecteray je?
    \
        Accidere, pro cadere. Caes. Cheoir.
    \
        Accidit auribus nostris clamor. Plin. iunior. Il est parvenu à mes oreilles.
    \
        Accidere, pro Euenire, duntaxat in tertiis personis. sed proprie de malis dicitur, sicut Contingere de bonis. Ci. Siquid aduersi acciderit. Advenir, Escheoir, S'il luy meschet, ou mesadvient.
    \
        Casu accidere. Ouid. Advenir par fortune, par cas d'aventure.
    \
        Siquid illi accidat. Pomponius de Verb. signif. S'il luy advient autrement qu'à point, S'il se meurt.
    \
        Siquid mihi humanitus accidisset. Cic. Ci je fusse mort.
    \
        Dubitatio accidit. Cic. Il est advenu d'aventure une doubte.
    \
        Facultas accidit. Caes. L'occasion et opportunite se presenta.
    \
        Fama accidit. Liu. Le bruit surveint.
    \
        Nouum accidit. Cic. Il est advenu quelque chose de nouveau.
    \
        Tempus accidit. Cic. Le temps est venu.
    \
        Voluntas accidit. Cic. Le vouloir m'est venu, Il m'est prins fantasie.
    \
        Praeter opinionem accidit. Cic. Cela m'est advenu que je n'y pensoye pas, ou sans y penser.
    \
        Accidit praeter optatum. Cic. Il est advenu sans que je le desirasse.
    \
        Ad animum accidit. Cic. Il m'est venu en pensee, J'ay eu opinion et fantasie.
    \
        Accidit in te istuc verbum. Terent. Ceste parolle te convient.
    \
        Quorsum accidat timeo. Terent. Où tombera ceci, qu'il adviendra de ceci.
    \
        Accidit diuinitus. Ci. Ce est advenu par la permission de Dieu.
    \
        Accidit nec opinanti. Terent. Cela m'est advenu que je n'y pensoye pas, sans y penser.
    \
        Accidit vt illo itinere veniret. Cic. Il est advenu que, etc.
    \
        Accidit fortuitum, quod. Plin. iunior. Il est advenu par cas fortuit.
    \
        Nec enim acciderat mihi opus esse. Cic. Il ne m'estoit point advenu que j'en eusse besoing.
    II.
        Accido, accidis, pen. longa, accidi, accisum, accidere, Ex ad et caedo. Liu. Couper, Mettre au bas.

    Dictionarium latinogallicum > accido

  • 39 copia

    1. cōpia, ae, f. (aus *co-opia zu ops, vgl. in-opia), der hinlängliche, mehr od. minder reichliche Vorrat, die hinlänglichen, reichlichen Mittel, die Fülle, die Hülle und Fülle (Ggstz. inopia, zuw. auch penuria, egestas), I) eig.: 1) mater. Ggstde. u. leb. Wesen: a) mater. Ggstde.: α) im Sing., teils m. obj. Genet., agri, vectigalium, pecuniae, Cic.: ferramentorum, Caes.: frugum (Ggstz. inopia), Cic.: frumenti, Caes.: rei frumentariae, Caes.: lactis pressi, Verg.: festiva librorum, Cic.: rerum omnium, quas natura desiderat, abundantia et c., Cic.: aliarum rerum copiā abundare, Curt.: erat eius rei (verst. pabuli) minor c., Caes. – teils (selten) mit subj. Genet., omnis c. narium, für die N., Hor. carm. 2, 15, 6. – teils im Zshg. absol., locum domicilio ex magna copia (verst. locorum) deligere, Caes.: mala copia, die leidige Fülle (v. Überladung des Magens), Hor. – bes. prägn., die mehr od. minder ausreichenden Geld- und Subsistenzmittel, die Vorräte, Mittel, das Vermögen, der Wohlstand, die Wohlhabenheit (Ggstz. inopia, egestas), avaritia semper infinita, insatiabilis est, neque copiā neque inopiā minuitur, Sall.: postremo copia cum egestate confligit, Cic.: bonam copiam eiurare, schwören, daß man nicht zahlungsfähig sei, sich ins Armenrecht schwören (gerichtl. t. t.), Cic. ep. 9, 16, 7. – oft pro copia = nach Maßgabe der Mittel, des
    ————
    Vermögens, der Wohlhabenheit, zB. pro ea copia, quae Athenis erat, Sulpic. in Cic. ep.: pro temporis illius copia, Liv.: pro copia cuiusque, Curt. – β) im Plur., die Mittel, großen Vorräte, die Fülle, meist prägn. = die Geld- u. Subsistenzmittel, die Mittel, Hilfsquellen, das Vermögen, der Wohlstand, die Wohlhabenheit, copiae frumenti, Tac.: omnium rerum affluentes copiae, Cic.: copiis rei familiaris locupletes et pecuniosi, Cic.: moritur copiis familiaribus tam exiguis, ut funeri sumptus deesset, Liv. – rex genere, famā atque copiis potens (Ggstz. inops), Sall.: genere copiisque amplissimus, Caes.: pauci opibus (polit. Einfluß, Macht) et copiis affluentes, Cic.: cuius tenues opes, nullae facultates, exiguae amicorum copiae sunt, Cic.: copias Gallorum adamasse, Caes.: suas rationes et copias in illam provinciam conferre, Cic.: circumfluere omnibus copiis et in omnium rerum abundantia vivere, Cic.: florere omnibus copiis, Cic.: cotidianis sumptibus copiae suppetunt, Cic. – speziell = Vorräte an Lebensmitteln, Mundvorräte, Lebensmittel, Unterhalt (Ggstz. inopia u. nachaug. ciborum egestas), c. domesticae, Liv.: c. tam urbanae quam rusticae, Plin. ep.: copiae urbis, maris, Plin. ep.: Tusculanus ager opimus copiis, Liv.: alere se eorum copiis, Caes.: alcis exercitum suis tectis et copiis sustentare, beherbergen u. verpflegen, Cic. – u. als milit. t. t. = Kriegsvorräte, namentl.
    ————
    Mundvorräte, Proviant, Zufuhr, inops copiarum hostis, Vell.: copias Dyrrhachii comparare, Caes.: copias in castra convehere, Tac.: peditem copiis onerare, Tac.: cum frumentum copiaeque aliae ex ante convecto largius obsessis quam obsidentibus suppeterent, Liv.
    b) leb. Wesen, gleichs. der Vorrat, die Auswahl, die Masse, die Anzahl, sociorum atque civium copia, Sall.: latronum c. magna, Sall.: copia honestorum, Suet.: virorum fortium atque innocentium tanta copia, Cic.: remigum gubernatorumque magna c., Caes.: minima c. poëtarum egregiorum, Cic. – im Zshg. absol., est tibi ex iis qui adsunt bella copia, eine hübsche Auswahl (verständiger Leute), Cic.
    So insbes., als milit. t. t., die Truppenmasse, α) Sing., der Trupp, die Schar, die Mannschaft (s. Kraner Caes. b. G. 1, 48, 5. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 679), sociûm, Acc. fr.: omnis armatorum c., Cic.: c. navalis, Seemacht, Cic., od. classiariorum c., Tac.: augebatur illis copia, sie erhielten Verstärkung, Caes.: cum ea copia, quam Capuae et circa Capuam comparastis, Cic.: ut ipse cum omni copia ad nos veniret, Cn. Pomp. in Cic. ep. – β) Plur., die Truppen, copiae armatorum, Hirt. b. G.: copiae militares, Suet.: omnes copiae equitum, Liv.: magnae copiae peditum, Caes.: copiae peditum equitumque od. equitum peditumque, Liv. u. Caes.: c. equitatus
    ————
    peditatusque, Caes.: c. equestres, Curt.: c. pedestres, Fußtruppen, Curt., Ggstz. equestres, dah. verb. c. equestres pedestresque, od. Landtruppen, Ggstz. c. navales, dah. verb. c. navales pedestresque, Liv.: c. terrestres, Ggstz. c. maritimae, Curt., Ggstz. c. navales, dah. verb. c. terrestres navalesque, Liv.: magnae c. hostium, Cic.: c. exiguae, Cic.: parvae, Hirt. b. G. – abundare omni genere copiarum, Nep.: magnas copias secum adducere, Ter.: copias armare, Sall.: copias magnas cogere, Caes.: copias cogere Brundisium, Cn. Pomp. in Cic. ep.: copias comparare Romae ex delectu Italiae, Cic., od. de perfugis nostris contra nos, Cic.: copias omnes contrahere Luceriam, Cic.: deducere suas copias in campum Marathona, Nep.: tam exiguis copiis adversus alqm dimicare, Nep.: dimittere omnes suas terrestres urbiumque copias (seine Landtruppen u. die Besatzungen der Städte), Caes.: copias educere castris, e castris, Caes., ex urbe, Nep.: habere copias exiguas, Cic.: parare copias, Sall.: copias hostium profligare, occīdere (zus.), Cic.: copias eā traducere, Nep.: copias secum transportare, Nep.: copiis pedestribus plus valere quam navalibus, Nep.: im Bilde, copias eloquentiae ponere in medio, Quint. 7, 10, 15.
    2) abstr. Ggstde., die Menge, Anzahl, Fülle, der reiche Stoff, c. argumentorum, Lucr.: in magna copia rerum, Sall.: abundare exemplorum, legum, respon-
    ————
    sorum copiā (v. Redner), Quint. – bes. als Eigenschaft des Schriftstellers, Redners u. der Rede, die Fülle, der Reichtum, teils m. Genet., rerum copia verborum copiam gignit, Gedankenfülle erzeugt Wortfülle, Cic.: copia verborum sic paratur, Quint. – c. dicendi od. orationis, (innewohnende) Redefülle, Cic. u. Quint.: facultas dicendi et c., Geschicklichkeit des Vortrags (Rednertalent) u. Redefülle, Cic.: u. so summa copia facultasque dicendi, Cic.: alcis in dicendo ubertas et c. (Ggstz. exilitas), Cic.: c. sermonis optimi, Quint.: c. inveniendi od. inventionis, Quint.: c. litterarum, reiche wissenschaftl. Kenntnisse, Val. Max. – teils absol., bald = Fülle der Rede, Redefülle, c. Platonis, Quint.: Periclis ubertas et c., Cic.: materies digna facultate et copiā tuā, Cic. – bald = (reiche) Kenntnisse, Aristoteles, vir summo ingenio, scientiā (Einsicht), copiā, Cic.: nec ipse Aristoteles admirabili quādam scientiā et copiā ceterorum studia restinxit, Cic.
    II) übtr., das Vermögen, d.i. die ausreichende Gelegenheit, Möglichkeit, Macht, etwas zu erlangen, zu tun usw., si eadem illi copia fieret, Sall.: at populo Romano numquam ea copia fuit, das r. V. hatte nie das Glück, dies zu erlangen, Sall.: aliam copiam quaerere, eine andere G. (zum Lieben) suchen, Ter.: si modo copia detur, wenn ich ihn nur in meine Gewalt bekäme, Ov. – mit Genet. (der bisweilen aus
    ————
    dem Zshg. zu ergänzen ist), u. zwar bald m. subj. Genet., pro rei copia od. ex copia rerum, nach Vermögen, d.i. nach Maßgabe der Umstände, Sall.: loca ex copia (verst. loci) idonea, nach Gelegenheit, die der Ort bot, d.i. nach Beschaffenheit des Ortes, Sall. – bald m. obj. Genet., dare senatus copiam, vor den Senat lassen, Tac.: dare copiam crescendi, Ter.: quoniam data copia pugnae, Verg. – est alci copia somni, es kann jmd. schlafen, Liv.: quia tui videndi copia est, Plaut.: copia placandi sit modo parva tui, Ov.: ab Hispanis materiam emundi aut mutandi copia non est, Sall.: est alci copia dimicandi cum hoste, Liv.: ab hoste copia pugnandi fit, Sall.: fit (verst. ab hoste) copia pugnae (Ggstz. detrectat pugnam hostis), Liv.: Adherbalis appellandi copia non fuit, Sall.: postero die Pharnabazi copiam fore, werde Ph. zu sprechen sein, Curt. – facere alci copiam frumenti, jmdm. G. zukommen lassen, Caes.: facere alci consilii sui copiam, für jmd., der meinen Rat sucht, zugänglich sein, Cic.: facere copiam pugnandi, Sall.: novarum (sc. fabularum) spectandi facere copiam, Ter. heaut. prol. 29 (dazu Wagner über die Konstr.): facere alci copiam alcis, jmdm. ein Mädchen zukommen lassen, Ter.: habere magnam copiam societatis amicitiaeque coniungendae, Sall.: habere copiam alcis, jmd. in seiner Gewalt (in Händen) haben, Sall. – endlich dare copiam m. folg. Infin., Catull. u. Verg.: est alci copia
    ————
    mit folg. Infin., Sall.: copia est m. folg. ut u. Konj., Ter. – Nbf. cōpiēs, Char. 118, 19 (ohne Beleg).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > copia

  • 40 ex-spectō or expectō

        ex-spectō or expectō āvī, ātus, āre,    to look out for, await, wait for: diem ex die, ut statuerem: alius alium exspectantes, S.: eventum pugnae, Cs.: ultima semper Exspectandi dies homini est, O.: cenantes comites, i. e. till they have done eating, H.: seu me tranquilla senectus Exspectat, H.: exspectandus erit annus, I must wait a year, Iu.: quid velis, await your pleasure, T.: utri victoria sit data regni, Enn. ap. C.: quid hostes consili caperent, Cs.: quam mox comitia edicerentur, L.: dum cognatus veniret, T.: dum hostium copiae augerentur, Cs.: exspectem, libeat dum proelia Turno pati? V.: exspectavere eum fata, dum, etc., respited him, Cu.: quoad ne vestigium quidem relinquatur: si nostri transirent, hostes exspectabant, Cs.: mea lenitas hoc exspectavit, ut id erumperet: exspectaverant, uti consul comitia haberet, L.: exspectari diutius non oportere, quin iretur, there should be no delay in going, Cs.: Karthagine qui nunc Exspectat, loiters, V.: cum expectaret Aetolos in fidem suam venturos, L.—To hope for, long for, expect, desire, anticipate, fear, dread, apprehend: ubi te expectatum eiecisset foras, after waiting in hope of your death, T.: (rem) avidissime: finem laborum, Cs.: fama mortis meae exspectata est, L.: nescio quod exspecto malum, dread, T.: miseriis suis remedium mortem, S.: qui classem exspectabant, whose minds were fixed on, Ta.: Exspectate solo Laurenti, V.: ex suā amicitiā omnia: a te hoc: quae (pauca) ab suā liberalitate, Cs.: quam ob rem exspectem non fore? T.: te ita illud defendere: Silvarumque aliae pressos propaginis arcūs Exspectant, await, (for their growth), i. e. need, V.

    Latin-English dictionary > ex-spectō or expectō

См. также в других словарях:

  • VEXILLUM — I. VEXILLUM Feudale, cuius traditione illustria feuda, Fanelhen proin dicta, ab Imperatore conferuntur, et quidem solo: neque enim vacante imperiô, Electori Palatino, dum Provisoris partes agit, aliaque disponit beneficia, haec conferre… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Die Bürgschaft — Musenalmanach 1799 Seite 176 Die Bürgschaft ist eine Ballade von Friedrich von Schiller. Sie entstand im Sommer 1798 um dieselbe Zeit wie die Ballade Der Kampf mit dem Drachen und wurde wie diese im Musenalmanach 1799 erstmals veröffentlicht.… …   Deutsch Wikipedia

  • Legio X Gemina — Escudo de la Legio X Gemina a principios del siglo V, según la Notitia Dignitatum occ. Activa Desde el 70 a. C. hasta el siglo V …   Wikipedia Español

  • LEVIR — quasi laevus Vir, vel lavir, ex Gr. Λαὴρ, mariti frater. Huic apud Israelitas, imperatum coniugium, ob prolem pristino marito suscitandam; visitur in Lege sacra, Deut. c. 25. v. 5. Si habitamibus fratribus pariter moriatur et primus ex eis, cui… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRIBUNUS — nomen non unius apud Romanos dignitatis. Tribunus seu Praefectus Celerum dictus est, qui Equitibus praeerat, et veluti secundum a Regibus locum obtinebat, quo in numero Iunius Brutus, auctor eiectorum Regum, exstitit. Magistratum hunc Romulus… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TESSERA — I. TESSERA Militaris, Plamaedis inventum, Plin. l. 7. c. 56. tabella erat inscripta, quae Sole occiduô a Tribuno accepta ferebatur ad signorum Principes, rursumque ad Tribunum redibat, unde is omnibus datum esse signum cognoscebat, necedum se… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • IMPERATOR — I. IMPERATOR al. Rex, in Scacchorum ludo, vide infra Latronum lusus. II. IMPERATOR appellatio apud Rom. olim militatis fuit, quâ Dux praesens re bene gestâ primum militum acclamatione in castris, deinde sententiâ Senatus in urbe exornatus est.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • BALSAMUM — ἐπιάργυρον Hesychio, quod argentô rependebatur. Nempe Alexandri Magni temporibus balsamum duplô argentô pensabatur, teste Pliniô l. 12. c. 25. Alexandrô magnô res ibi agente, totô die aestivô, unam concham implere iustum erat. omni vero… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PALEA — vel quod palô ventiletur, vela Pale frugum inventrice, vel a Patulo, vel a Graeco πάλλειν dicta, quantumcumque vilis, Providentiam tamen Dei efficaciter arguit: Unde Lucilius Vaninus Italus, qui scriptô de Arcanis Naturae librô Naturam omnium… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PRAEFECTUS — non eôdem semper fuit significatu. Nam et in re militari magnus eorum usus, et inter Provinciales Magistratus, non minor fuit. Scribit Dio, Octav. Augustum eos omnes, quos Provinciis extra Italiam sitis praeposuisset, Praefectos appellâsse,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TURRIS — ab Aeolic. τυῤρὶς. pro τύρσις, ornandae et muniendae Urbi excogitata. Sacris quinetiam peragendis, quales campanariae Christianorum Turres; quae si contectae sint, cam panas longius personare statuit Magius, quam si apertae: eo quod sonus non in… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»