Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

navem+o

  • 61 affligo

    af-flīgo (ad-flīgo), flīxī, flīctum, ere, I) jmd. od. etw. an etw. hinschlagen, anschlagen, gewaltsam werfen, schmettern, A) im allg., m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., alqm ad terram, Plaut., od. terrae, Ov.: alcis imaginem solo, Tac.: vasa parietibus, Liv.: caput saxo, Tac.: navem undae, aufprallen lassen, Liv.: im Passiv m. locat., infantes suos afflictos humi in ora militum adversa miserunt, Flor. 4, 12, 5. – poet., oscula (labellis), daraufheften, Lucr. 4, 1073 (1081). – im Bilde, neque tuas rationes ad eos scopulos appulisses, ad quos Titii afflictam navem... videres, angeschleudert, Cic. Rab. perd. 25. – übtr., se affligere, sich abgrämen, abhärmen, Cic. de div. 2, 6. – B) prägn., zu Boden schlagen, -werfen, um- od. niederwerfen, -stürzen, niederreißen, im Passiv = zu Boden stürzen, niederstürzen, hinabstürzen, 1) eig.: arborem, Caes.: statuam, monumentum, Cic.: infestantes afflixit et ad terram dedit, Suet.: equi virique afflicti (in der Schlacht), Sall.: cedo manum; nolo equidem te affligi, Plaut.: vertice intorti affligebantur, Liv.: qui supersteterant (scalis), afflicti sunt, Sall.: nec, qui paulum titubassent, haerere afflicti vestigio suo, Liv.: neque si (alces) quo afflictae casu ceciderint, erigere sese possunt, Caes. – 2) übtr.: ubi Mars communis et victum saepe erigeret (aufrichte) et affligeret (niederwerfe) victorem, Liv. 28, 19,
    ————
    11. – II) anschlagen = beschädigen, verletzen, übel zurichten, 1) eig.: fusti caput alcis, Tac.: ferro saxo aliis telis affligebantur capita, Sall. fr.: lapsu equi afflictus, Tac.: afflicti alvos (am B.) undarum vi, Sall. hist. fr. 3, 24 (25): naves, quae gravissime afflictae erant, beschädigt, leck geworden, Caes. – im Bilde, cum prospero flatu eius (fortunae) utimur, ad exitus pervehimur optatos, et, cum reflavit, affligimur, so erhalten wir ein Leck, scheitern wir, Cic. de off. 2, 19. – 2) übtr.: a) beschädigen = übel zurichten, hart mitnehmen od. heimsuchen, niederdrücken, -beugen, demütigen, schwächen, stürzen, barbaria, quam afflixerat, Cic.: vastatione, dein proelio afflixit opes hostium, Liv.: non vitium nostrum, sed virtus nostra nos afflixit, hat mich ins Elend gebracht, Cic.: fames affligebat hostes, suchte heim, Tac.: equestrem ordinem, ihm großen Eintrag tun, Cic.: vastatione opes hostium, Liv.: mors, quae tantum potuit, ut omnes cives suos perdiderit et afflixerit, ein verderblicher Schlag war für alle usw., Cic.: Corsicam prope afflixit Decumi Pacarii temeritas, wäre für K. fast verderblich geworden, Tac.: non plane me enervavit nec afflixit senectus, hat mich zu Boden gedrückt, Cic.: rem augere (heben) laudando, vituperando rursus affligere (wieder sinken machen), Cic.: causam susceptam (absichtlich fallen lassen, preisgeben [= praevaricari], Cic.: tum me di omnes male
    ————
    afflixint, Fronto ad M. Caes. 3, 3. p. 42, 7 N. – u. im Passiv, vectigalia bellis affliguntur, leiden durch die Kr., Cic.: uno genere morbi affligi, Cic.: afflictam civitatem pestilentiā esse, Liv.: quo vulnere afflictus, Curt.: quorum scelere religiones tum prostratae afflictaeque sunt, die R. mit Füßen getreten u. mißhandelt worden ist, Cic.: mutatione bonorum affligi, vom Verlust seiner G. betroffen worden, Amm.: Partiz. subst., Romani victis afflictisque universis ipsi exarmati quam integri universis civitatem dare maluerunt, Vell. – b) das Gemüt od. jmd. in Bestürzung-, in Betrübnis setzen, niederbeugen, niederschlagen, jmdm. das Herz schwer machen (Ggstz. levare), alqm, Cic.: animos affligere et debilitare metu, Cic.: amissi eius desiderio vehementer afflictus est, Curt. – c) den Sitten wehtun, sie verschlimmern, verschlechtern, Asia donata multo gravius afflixit mores, Plin.: illae opes atque divitiae afflixere saeculi mores, Flor. – Archaist. afflixint = afflixerint, Fronto ad M. Caes. 3, 3. p. 42, 7 N. – parag. Infin. Präs. Pass. adfligier, Ser. Samm. 832 (826).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > affligo

  • 62 ancora

    ancora, ae, f. (ἄγκυρα), der Anker, I) als Schiffsgerät: ancoram iacere, Afran. fr. u. Caes., ponere, Liv., u. poet. figere od. pangere, Ov., Anker werfen: ancoram tollere, lichten, Caes.; dah. übtr. = aufbrechen, Varr.: ancoram praecīdere, kappen, Liv.: ancoram moliri, aufwinden, Liv.: in alto navem destituere ancoris, Naev. com. fr.: onerarias naves ad ancoras deligare, Caes.: navem in ancoris tenere, Nep.: navis in ancoris consistit, Caes., in ancoris stat, Liv.: consistere ad ancoram, vor Anker liegen, Caes.: resolutis oris in ancoras evehuntur, weil die (vom Hinterdeck aus ans Land gehenden) Taue gelöst wurden, so schossen die Schiffe auf die (vom Vorderdeck ausgeworfenen u. nicht zu gleicher Zeit gelichteten od. gekappten) Anker, Liv.: ancora ictu ipso excussa e nave sua, Liv. – Bildl., ultima fessis ancora Fabius, Notanker, Sil. 7, 24; vgl. Ov. trist. 5, 2, 42: spem tamquam ancoram praefigere in desiderio terrae illius, Augustin. enarr. in psalm. 42, 2. – II) der Anker = die Klammer (vgl. 1. ancon no. I, d), ferrea, Pallad. 1, 40, 5. – Über die Schreibung anchora in Hdschrn. u. Ausgg. s. Wagner Verg. Aen. 6, 902 not. crit. Schneider Caes. b.G. 3, 13, 5 not. crit.: agcora angef. von Varr. b. Prisc. 1, 39.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ancora

  • 63 appello

    1. ap-pello (ad-pello), āvī, ātum, āre (viell. zu got. spillōn, ahd. spëllōn, verkündigen, erzählen), jmd. od. etw. mit einem Tone, Laute gleichs. anrühren, anlassen, also antönen, I) mit Worten, ansprechen, anreden (freundlich od. ernsthaft), sich persönlich mit einer Ansprache an jmd. wenden, jmd. anreden u. begrüßen, 1) im allg.: paucis est quod (in betreff dessen) te volo de communi re appellare meā et tuā, Plaut.: num te appello? sprech ich denn mit dir? Plaut.: singulos appellare rogareque, Cic.: milites benigne, Sall.: legatos superbius, Cic.: alqm sic, Treb. Poll.: quaestorem appellat (begrüßt) dicitque, Sall. – dah. jmd. mit Nennung des Namens anreden, anrufen, mit u. ohne den Zusatz nomine od. nominatim, Caes. u.a.: so auch unum quemque nominans appellat, Sall. – 2) prägn., jmd. in der Absicht, daß er etwas bewillige od. tue, ansprechen, d.i. a) jmd. zu etwas Gutem od. Bösem auffordern, anregen, den Vorschlag machen, Anträge machen, jmd. um etw. angehen, ihm etw. vorschlagen, alqm, Cic. u.a.: alqm in alqa re, Liv. u.a.: alqm stupri causā, Val. Max.: alqm, ut etc., Nep., Liv. u.a. (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 8, 3. Fabri Liv. 24, 5, 10). – b) in der Gerichtsspr., eine obrigkeitliche Person um Hilfe ansprechen, praetorem, Cic.: tribunos, Liv.: a praetore tribunos, Cic.: principem, Tac.: si quis appellavisset
    ————
    de aestimatione et de solutionibus, quae per arbitrum fierent, Caes.: in eo (dabei, darüber) praetor appellatur, Cic. (vgl. Halm Cic. Verr. 4, 146). – in der Kaiserzt. an jmd. appellieren, ab alqo, Quint.: a od. ex sententia, ICt.: ad imperatorem, ICt. – übtr., sich auf etw. berufen, alqd, Cic. de legg. 1, 40. – c) jmd. mahnend angehen, um etw. (bes. um eine Geldschuld) mahnen, alqm de pecunia, Cic., u. bl. pecuniā, Quint.: alqm de sorte u. de usura, Val. Max.: debitorem in diem, Sen.: ad horam et diem, Sen.: creditores (Nom.) in solidum appellabant, kündigten das Kapital, Tac.: übtr., solum, den Erdboden mahnen, d.i. durch Kultur zur Fruchtbarkeit zwingen, Plin. – Spät. auch appellare alqd, um etw. mahnen, etw. fordern, mercedem, Iuven. 7, 158. – d) anklagend zur Rede stellen, cavendum est etiam, ne maior poena quam culpa sit, ne isdem de causis alii plectantur, alii ne appellentur quidem, Cic. de off. 1, 89. – e) anbetend anrufen, anbeten, alqo praecunte deos, Plin. ep. 10, 96 (97), 5. – f) schwörend anrufen, cur autem viri Castorem iurantes non appellaverint, non facile dictu est, Gell. 11, 6, 3. – II) mit Lauten: 1) aussprechen, litteras, Cic.: nomen, den N. nennen, Cic.: tres istae voces ›intra, citra, ultra‹... singularibus apud veteres syllabis appellabantur ›in, cis, uls‹, Gell.: sicut ›fetus‹ ipse et ›fecunditas‹ appellata, Gell. – 2) eine Person od. Sache mit irgend einem
    ————
    ihr zukommenden Namen, Titel, Prädikat bezeichnen, ihr den Namen (Vater, König u. dgl.) beilegen, sie so u. so nennen, benennen, titulieren, jmd. erklären für od. als usw., alqm patrem, parentem, Ter., Liv. u.a.: alqm sapientem, Cic.: alqm victorem, Verg.: bes. alqm regem, jmdm. den Titel König beilegen, ihn zum Herrscher erklären, ausrufen, als König anerkennen, Cic. u.a. (s. Fabri Sall. Iug. 65, 2): u. alqam reginam, Sall. hist. fr. 4, 61 (19), 9. – m. Ang. wovon? durch ab od. ex od. de m. Abl., zB. a colendo colles, Varr. LL.: lictorem a ligando, Gell.: locupletes assiduos ab aere dando, Cic.: ab eius nomine Thessalia appellatur, Vell.: appellata est ex viro virtus, Cic.: Italia appellata de Graeco vocabulo, Gell. 11, 1, 1. – m. Ang. weswegen? durch propter od. ob m. Akk., Peripatetici philosophi olim propter eximiam rerum maximarum scientiam a Graecis politici philosophi appellati, Cic.: (Scipio) Africanus ob egregiam victoriam de Hannibale Poenisque appellatus, Liv. – Dah. nennen = namentlich anführen, erwähnen, quos idcirco non appello hoc loco, Cic.: quae (aedes) in lege non appellantur, Cic.: u. so app. auctores, angeben, Plin.: übtr., alqm nutu significationeque, kenntlich machen, Cic. ep. 1, 9, 20. – arch. appellassis = appellaveris, Ter. Phorm. 742. – Plur. Imper. Pass. appellamino, Cic. de legg. 3, 8.
    ————————
    2. ap-pello (ad-pello), pulī, pulsum, ere, heran-, hintreiben, -bewegen, -bringen, I) im allg.: A) eig.: alqm ad arbitrum, Plaut.: corpus ad templum, heranfliegen, Lucr.: armentum ad aquam, Varr.: turres ad opera Caesaris, Caes.: postquam paulo appulit unda (corpus), ein wenig herangetrieben, nahe gebracht, Ov. – B) übtr.: a) animum od. mentem ad alqd, den Geist, seinen Sinn auf etw. richten, animum ad scribendum, Ter., ad uxorem, Ter.: mentem ad philosophiam, Cic. – b) alqm ad alqd, jmd. in eine Lage bringen, zu etw. bringen, ad probrum, damnum, flagitium, Plaut.: ad mortem, Plaut. – II) insbes., als t. t. in der Schifferspr., irgendwo hintreiben, landen, a) tr.: α) navem u. dgl., zB. scaphas, Curt.: lintres, Tac.: contis navigia, Curt.: navem ad ripam, Cic.: classem ad Delum, Cic.: classem in insulam, Liv.: classem Emporias in urbem sociorum, Liv.: classem tuto, Liv.: navigia litori, Curt.: im Bilde, tamquam ad aliquem libidinis scopulum, sic tuam mentem ad philosophiam appulisti, hast dich der Ph. furchtsam, wie einer Klippe für deine Begierde (Lernbegierde), genähert, Cic.: nec tuas umquam rationes ad eos scopulos appulisses, ad quos etc., Cic. – β) poet., alqm: hinc me digressum vestris Deus appulit oris, Verg. – b) pass., appelli, u. zwar: α) v. Schiffe, navis appellitur ad villam, Cic.: classe ad Euboeam appulsā, Nep.:
    ————
    classis Punica litori appulsa est, Liv.: appellitur navis Syracusas, Cic.: classis Romana cum appulsa Pompeios esset, Liv. – β) v. Seefahrern, alios ad Siciliam appulsos esse, Cic.: appelli ripae, Vell., litori, Tac.: Libyae litoribus, Pan. vet.: Partiz. subst., appulsi, die Gestrandeten, Gelandeten, Mela 1, 19, 10 (1. § 106). – c) refl. appellere: α) von Seefahrern, Regium onerariā nave, Suet.: in portum classe, Liv. – gew. bl. appellere, wie: hinc vel illinc, Tac.: huc, Hor.: ad eum locum, Caes.: ad insulam, Liv.: a transmarina peregrinatione ad litus idem, Quint.: hortantes, ut appelleret, Suet. – β) vom Schiffe, tres biremes appulere, Tac.: Alexandrina navis Dertosam appulit, Suet.: sola Germanici triremis Chaucorum terram appulit, Tac.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > appello

  • 64 conduco

    con-dūco, dūxī, ductum, ere, I) tr.: A) zusammenführen od. -ziehen, führend-, leitend zusammenbringen, vereinigen, 1) im allg.: a) leb. Wesen (bes. als milit. t. t.), copias suas, Caes.: magnam manum, Caes.: omnes clientes obaeratosque eodem, Caes.: eo copias omnes auxiliaque, Caes.: populum in forum, Varr. fr.: virgines unum in locum, Cic.: exercitum od. exercitus in unum locum, Caes. u. Tac.: dispersas per urbem cohortes in una castra, Tac.: festinatim de castellis ad castra maxima pedites, Sisenn. fr. – b) lebl. Objj.: partes, Lucr.: vineas, Cic.: nubila (Dünste), v. einem Flusse, Ov.: aquam cisternis, Pallad.: cortice ramos, Ov.: molli vulnera cerā, schließen, Val. Flacc.: plures puteos per specus in unum, Vitr.: aquam in unum lacum, ICt. – übtr. auf abstr. Objj., zusammenfassen, propositionem et assumptionem in unum, Cic. de inv. 1, 73: omnia probra in (zu) deorum maledicta, Arnob. 4, 27. – 2) insbes.: a) verkürzend zusammenziehen, coria et carnem trahit et conducit in unum, zieht zusammen u. verschrumpft, Lucr. 6, 967: usquedum vulnus conducatur in cicatricem, verharscht, Solin. 32, 31: u. so incisa peritonaei membrana in cicatricem facile conducitur, Cael. Aur. chron. 5, 10, 127. – frigida (kaltes Wasser) densat atque conducit vias, Cael. Aur. acut. 2, 9, 52: interiores (nervi) conducunt membra, superiores revocant
    ————
    (strecken sie), Plin. 11, 218: conducitur musculus aut laxatur, Cael. Aur. chron. 2, 1, 8: conducto inferiore palpebro, ibid.: cutis conducta (angespannte), Cael. Aur. chron. 4, 3, 20: u. so contortus vel conductus vultus, Cael. Aur. chron. 2, 1, 5: vultus conductus atque concurrentibus superciliis caperatus (gerunzelt), Cael. Aur. acut. 2, 3, 16. – Partiz. v. Pers., subst., contracti atque conducti, Cael. Aur. chron. 5, 1, 4. – b) zusammenlaufen-, gerinnen machen, im Passiv = zusammenlaufen, gerinnen, id (lac) plerumque cogi agni aut haedi coagulo; quamvis possit et agrestis cardui flore conduci, Col. 7, 8, 1.
    B) um einen Preis an sich bringen, 1) durch Lohn, Sold od. Pacht an sich bringen, mieten, dingen, pachten, a) leb. Wesen: coquum, Plaut: praeceptores publice, Plin. ep.: conducta multitudo, Sall.: conductae operae, Cic.: qui conducti plorant in funere, Hor. – alqm mercede, Cic. (u. so mercede conductus, Caecil. com. fr.: u. homo mercede conductus, Curt.): alqm mercede diurnā, Hor.: alqm nummo, Plaut.: pictorem magno pretio, Cic.: saga pretio conducta, Turpil. com. fr. – m. Ang. wozu? durch ad m. Gerund. od. durch 1. Supin., consulem ad caedem faciendam, Cic. prov. cons. 9: coctum (zum Kochen) ego huc, non vapulatum, dudum conductus fui, Plaut. aul. 457. – durch folg. ut u. Konj. = dazu dingen od. übh. dazu bringen, qui ab eis conducebantur, ut ali-
    ————
    quem occiderent, Cic. Rosc. Am. 93: frusto panis conduci potest, vel uti taceat vel uti loquatur, Cato orat. 40. fr. 2 ( bei Gell. 1, 15, 10). – bei vorhergeh. Negation durch folg. quin u. Konj., tribus non conduci possum libertatibus, quin ego illis hodie comparem magnum malum, Plaut. Cas. 504 sq.; vgl. ellipt. non edepol conduci possum vitā uxoris annuā (sc. quin deferam pallam ad te), Plaut. asin. 886. – So nun insbes.: α) (als milit. t. t.) als Söldner mieten, homines, Caes.: equites ex Aquitania, Caes.: militem, Curt.: auxilia, Liv.: viginti milia peditum, Liv. – militem ex Peloponneso, Curt.: ex Graecia conductorum tria milia, Curt. – milites Gallos mercede, Liv.: Graeci pedites mercede conducti, Curt. – poet., bella conducta, mit angeworbenen Soldaten geführte, Sil. 5, 196. – β) eine od. als Buhldirne dingen, scortum, Plaut: u. (poet.) torum, Ov.: meretricem totum annum, Plaut. – viduam mercede, Nep.: puellam pretio parvo, Priap. – b) lebl. Ggstde.: α) zur Benutzung auf Zeit mieten, pachten (Ggstz. locare), navem putridam, Caecil. com. fr.: domum, hortum, Cic.: navem, Komik.: telas, Tibull.: nummos, leihen, Hor.: u. so pecuniam, Iuven. – sibi aedes, Plaut.: alci domum Romae, Val. Max.: alci locum, Cic. – fundum de alqo, Cic., ab alqo, ICt.: domum ab alqo, ICt.: raedam ab alqo, Sen. – domum non magno, Cic.: habitationem in annum, ICt. – bes. (als publiz. t. t.) einen
    ————
    Zoll pachten (Ggstz. locare), portorium, Cic.: publica vectigalia c. u. verb. publica vectigalia redimere et c., Liv. – so auch im Zshg. absol., Asiani, qui de censoribus conduxerant, questi sunt in senatu se cupiditate prolapsos nimium magno conduxisse, Cic. – Partic. Perf. subst., conductum, ī, n., das Gemietete, die Mietung, Pachtung (Ggstz. locatum, dah. verb. locatum conductum, Dig. 19, 2 lemm.), extra portam aliquid conducti habere, Cic. Clu. 175. – nachaug. bes. die Mietwohnung, Miete, das Logis, non conductum alcis intrare, Sen.: in conductum accurrere, Petr.: in conducto habitare, ICt.: manere biennio toto in suo conducto, Vulg. – β) zur Ausführung, zur Lieferung gegen Entgelt übernehmen, in Entreprise nehmen (Ggstz. locare), ultro tributa, Liv.: praebenda quae ad exercitum Hispaniensem opus sunt, Liv.: columnam faciendam de alqo, Cic.: alqd molendum, Pompon. com. fr.: tabulas ac statuas in Italiam deportandas, Vell.: servum docendum, ICt. – certo tamen et levi pretio fultura conducitur, Sen. de ben. 6, 15, 7. – m. folg. ut u. Konj., Simonides... victoris laudem cuidam pyctae ut scriberet, certo conductus pretio secretum petit, Phaedr. 4, 15 (25), 4 sqq. – im Zshg. absol., ad conducendum tres societates aderant, Liv. 23, 49, 1: utroque impetrato conduxerunt, ibid. § 3. – 2) etw. durch Kauf an sich bringen = erhandeln, kaufen, agnum caedundum (zum Schlachten), Plaut. aul. 567:
    ————
    pretio magno librum, Gell. 18, 5, 11.
    II) v. intr. = συμφέρειν, beitragen, zuträglich-, ersprießlich sein, ea maxime conducunt, quae sunt rectissima, Cic.: conducit nihil, Aur. Vict.: u. (m. Acc. u. Infin. als Subjekt) conducere arbitror talibus aures tuas vocibus undique circumsonare, Cic. – m. Ang. wem? durch Dat., huic aetati non conducit latebrosus locus, Plaut.: et virtute (alter Dat.) tuae et caris conducere chartis, Lucil. fr.: non quomodo ambitioni meae conducere arbitrabar, C. Gracch. fr.: neque homini infanti aut impotenti iniuste facta conducunt, Cic.: quae maxime cum mihi tum etiam rei publicae rationibus putem conducere, Cic.: quae saluti tuae conducere arbitror, Cic.: vinum maxime conducit alvo citae, Plin.: u. (m. Acc. u. Infin. als Subjekt) quod hoc maxime rei publicae conducit Syriam Macedoniamque decerni, Cic.: nostris rationibus maxime conducere videtur Thermum fieri (consulem) cum Caesare, Cic. – m. Ang. wozu? wofür? durch ad od. in u. Akk., alia ad eam rem conducentia, Gell.: quae ad ventris victum conducunt, Plaut.: consultant, ad vitae commoditatem iucunditatemque conducat id necne, Cic.: quod in rem recte conducat tuam, Plaut.: quid in rem publicam suam maxime conducere videretur, Sisenn. fr.: quod in commune conducat loco sententiae proferre, Tac. – Parag. Infin. Präs. Pass. conducier, Plaut. merc. 663.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conduco

  • 65 escendo

    ē-scēndo, scendī, scēnsum, ere (e u. scando), I) intr. aufwärts-, hinauf-, emporsteigen, hinauftreten, 1) im allg.: eo (dahin), Liv.: illuc susum, Plaut.: in rotam, Cic.: in rogum ardentem, Cic.: in malum (Mast), Liv.: in malum alte, Varro fr.: in rostra, Cic., od. in contionem, Liv.: in tribunal, Liv.: in tertiam contignationem (v. einem Ochsen), Liv.: in equos, Liv.: in navem, Nep.: in currum, Cic.: in caelum, Plaut. u. Cic.: ex alto puteo susum ad summum, Plaut.: ab urbe in arcem, Liv. – übtr., secundus (gradus), quo grammatica escendit antiqua, Varro LL.5, 7. – 2) insbes., wie ἀναβαίνειν, von der Meeresküste aufwärts ins Innere, ins Mittel- od. Hochland hinaufziehen, -reisen, Pergamum, Liv. 35, 13, 6: Delphos, Liv. 29, 11, 5: Ilium a mari, Liv. 35, 43, 3. – II) tr. besteigen, Oetam, Liv.: Capitolium, Liv. epit.: equos, Sall.: vehiculum, Sen.: rostra, Tac.: tribunal, Amm.: rogum suum, Sen.: escende huc meam navem, Caecil. com. fr.: escensā navi, Iul. Vict.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > escendo

  • 66 frago

    frago, frēgī, frāctum, ere ( gotisch brikan, ahd. brehhan), brechen, zerbrechen, zerschmettern, zerstückeln, zermalmen, I) eig.: u. übtr.: A) eig.: 1) im allg.: anulum, Cic.: patinam, Hor.: alci crura, talos, Sen. u. Suet.: domum lapidum coniectu, Cic.: medium parietem farcire fractis caementis (mit Schutt), Plin.: laqueo gulam, die Kehle zuschnüren, erdrosseln, Sall.: cervices alcis frangere, jmdm. den Hals umdrehen, Cic.: caules, einknicken, Hor.: fores, an der T. reißen (rasseln), Plaut.: glaebas rastris, Verg.: panem minutatim (v. Christus), Lact.: exuvias boum aceto, erweichen, Val. Flacc.: comam in gradus, in Flechten brechen, -teilen, Quint.: torum, zusammendrücken = auf ihm sitzen, Mart.: undam ulnis, mit den E. brechend, -teilend durchschwimmen, Sil.: so auch amnem od. vadum nando, Lucan. u. Sil. – fluctus frangitur a saxo, bricht sich (zerschellt) an dem Felsen, Cic. – 2) insbes.: a) Getreide zerstoßen, zermahlen, schroten, hordeum molis, Plin. 18, 72: grana molis, Plin. 18, 116 (vgl. utriusque [lapidis] attritu grana franguntur, Sen. ep. 90, 23): frumenta aquariis molis, Pallad. 1, 42: tracto pars frangit adorea saxo farra, Val. Flacc. 2, 448: frangere fruges saxo, Verg. georg. 1, 267 u. Aen. 1, 179: femina pro lana Cerealia munera frangit, Ov. ex Pont. 3, 8, 11: quodcumque est solidae Cereris, cava machina fran-
    ————
    gat, Ov. fast. 6, 381: hordea lenta iube scabrā frangat asella molā, Ov. medic. fac. fem. 58. – b) (den Brechenden als leidend gedacht), unser etwas brechen = einen Bruch an einem Glied usw. erleiden, brachium, Cic. u. Cels.: crus, femur, Cels.: coxam, Plin. ep.: venando iugulum et costam, Spart.: pedem, Augustin.: cornu (v. der Ziege), Ov.: navem, Schiffbruch leiden, Cornif. rhet.: u. so navem apud Andrum insulam, Ter.
    B) übtr.: a) von einer fehlerhaften Einteilung, hoc est non dividere (einteilen), sed frangere (zerstückeln), Cic. – b) etwas seiner physischen Stärke nach brechen = vermindern, quotiens (F) aliquam consonantium frangit, einen K. durch sein Dazwischentreten (zwischen ihn u. den Vokal) minder hörbar macht, Quint. 12, 10, 29 (cf. 1, 4, 11). – u. refl. se frangere, bersten, springen, v. Kälte u. Hitze, Varro u. Cic. (vgl. fractis aestibus, Cels.: glacies se frangit, Sen.). – fracti sonitus tubarum, die sich brechenden, bald stärkeren, bald schwächeren (»der schmetternde Hall«, Voß), Verg. georg. 4, 72. – c) iter, vom Wege abgehen, die Richtung verlieren, Stat. Theb. 10, 183 u. 12, 232. – d) eine Zeit kürzen, diem morantem mero, Hor. carm. 2, 7, 7. – e) schwächen, hemmen, equorum cursum delicati minutis passibus frangunt, Quint. 9, 4, 113.
    II) bildl.: 1) brechen = a) schwächen, entkräften
    ————
    (oft verb. mit debilitare, s. Manutius Cic. ep. 1, 9, 2. p. 57. Ruhnken Ov. her. 9, 6. Pabst Tac. dial. 39), nervos mentis, Quint.: vim, opes, Cic.: furorem alcis, Cic.: bellum proeliis, Cic.: audaciam, Cic.: se laboribus, Cic.: (Plato) me ipsā suā auctoritate frangeret, würde meine Ansicht erschüttern, mich bestechen, Cic.: sententiam alcis, den Vorschlag entkräften, Cic.: alcis consilium, vereiteln, Cic.: soriten, widerlegen, Cic. – m. ab u. Abl., alqm differendo pugnam ab impetu, in seinem Ungestüm lähmen, Eutr. 3, 9. – b) = verweichlichen, pectora virorum durata carmine, Sil.: viros in Venerem, Petr.: histrio fractus in feminam, Hieron. epist. 79, 9. – 2) brechen = a) bändigen, bezähmen, überwältigen, bewältigen, bezwingen, Corcyraeos, Nep.: se, Cic.: nationes, cupiditates, impetum, Cic.: concitatos animos, die erhitzten Gemüter durch Gewalt zur Ruhe bringen, Liv.: frangi cupiditate, metu, dolore, bewältigt, bezwungen werden von usw., Cic. – b) = mutlos machen, entmutigen, niederbeugen, demütigen (Ggstz. erigere; vgl. die Auslgg. zu Nep. Them. 1, 3), contumelia eum non fregit, Nep.: Clodium, Cic.: animos, Iustin.: dah. frangi animo u. bl. frangi, mutlos werden, Cic. u. Nep. – 3) jmds. Sinn brechen, jmd. erweichen, auf andere Gedanken bringen, fletus fregere virum, Liv.: te ut ulla res frangat, Cic.: alcis misericordiā frangi, Cic.: alqā re ita flecti animo atque frangi, ut
    ————
    etc., Cic. – 4) brechen = verletzen, fidem, dignitatem suam, foedus, Cic.: mandata, nicht gehörig ausrichten, Hor.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > frago

  • 67 gratia

    grātia, ae, f. (gratus), die Annehmlichkeit, Wohlgefälligkeit, I) subjektiv: A) eig. = das angenehme, wohlgefällige Wesen, das Wohlgefällige, in vultu, Quint.: verborum, Quint.: gratia non deest verbis, Lieblichkeit, Prop.: in bildenden Künsten (Malerei usw.), das Gefällige, Quint.: von einer Örtlichkeit, villae, die Reize, Plin. ep.: v. Wein, vinis gratiam affert fumus, Plin.: v. Pers., der Liebling, ut unus quolibet in casu gratia nostra fores, Ov. ex Pont. 2, 3, 82. – dah. personif.: Grātiae ( wie Χάριτες), die Grazien, Huldgöttinnen, Töchter des Zeus u. der Eurynome, gew. drei: Euphrosyne (festliche Freude), Aglaia (festlicher Glanz), Thalia (blühendes Glück), die die Anmut des durch Sitte u. Schönheitssinn geregelten, durch Schmuck und Freude gehobenen Beisammenseins versinnbildlichten, Hor. carm. 1, 4, 6; 3, 21, 22. Quint. 10, 1, 82: nach späterer Deutung auch Sinnbilder der Dankbarkeit, Wohltätigkeit, Sen. de ben. 1, 3, 2 sq.
    B) übtr.: 1) die Gunst, die man erweist, Gefälligkeit, Willfahrung, der angenehme Dienst, die Gunstbezeigung, der Gefallen, die Gnade, a) übh.: nullam esse gratiam, quam non capere animus meus posset, Cic.: petivit in beneficii loco et gratiae, Cic.: alci gratiam dare, Ter., od. facere, Plaut., jmdm. willfahren: gratiam dicendi facere, zu reden gestatten,
    ————
    Liv.: u. so gratiam facere reddendi equi, Suet. – dah. α) in gratiam alcis, jmdm. zu Gefallen, zugunsten, wegen, Liv.: in gratiam iudicii, weil das Volk ihn losgesprochen, Liv. – β) Abl. gratiā wegen (eig. aus Gunst, Gefälligkeit), hominum gratiā, Cic.: eā gratiā, deswegen, Ter.: huius accusandi gratiā, Nep.: ineundae fugae gratiā, Val. Max.: laxandi levandique animi gratiā, Gell.: cibi aut potionis gratiā, Liv.: honoris gratiā (s. honor), Cic.: exempli gratiā, zum Beispiel, Cic. u.a. (vgl. exemplum no, III); vollst. pauca tamen exempli gratiā ponam, Quint.: verbi gratiā propter voluptatem, Cic.: dem Genet. vorangestellt, gratiā patris, Lamprid. Heliog. 31, 3. – b) insbes., das Erlassen einer Sache aus Gefälligkeit, die Nachsicht bei usw., iurisiurandi, ICt.: criminum, Suet.: omnium tibi gratiam facio, Liv.: delicti gratiam facere, Nachsicht schenken, nachsehen, Sall.: de cena facio gratiam, bedanke mich, kann nicht kommen, Plaut. – 2) die Erkenntlichkeit, der Dank, gratiam ferre alcis rei, den Dank für etw. davontragen, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 26, 4): ab utrisque parem gratiam trahere, Iustin.: gratiam persolvere dis, Cic.: gratias dicere, Apul. (ut pro eo honore vobis multas gratias dicerem, Apul. flor. 16 = 22, 15 Kr.): gratias agere, Dank abstatten, sagen, Cic.: agere gratias magnas od. ingentes, Ter., od. mirificas, Cic.: tibi gratias ago atque habebo summas, Plaut.: agere Romanis gratias, Eutr.: tantae erga
    ————
    me benevolentiae tuae tamque sincerae gratias ago debeoque plurimas, Augustin.: furtive agere gratias et in angulo et ad aurem, Sen.: in quo ei Pompeius gratias egerat, Cic. ep.: etiam in malis gratias agere, Lact.: alci gratias agere de matre, Cic.: senatui pro alqo gratias agere, Cic.: alci pro suo summo beneficio gratias agere, Cic.: agere ei maximas gratias pro beneficiis in matrem, coniugem liberosque impensis, Curt.: timerem ne arrogans esset ob ea laudare, ob quae gratias agerem, Plin. ep. 9, 31, 2: gratias se inter cetera etiam ob hoc agere, quod (weil) etc., Liv. 34, 50, 4 (u. so m. ob u. Akk. auch Treb. Poll. trig. tyr. 10, 9. Apul. flor. 16 in.): agere gratias incipit, quod (daß er) perfidi hominis insidias prudenter cauteque vitasset, Curt.: ago confusioni meae gratias, quod nihil in illo cubiculo vidi praeter matrem et patrem, Sen. rhet.: gratiarum actio, Danksagung, Cic.: ellipt., tamen, genio illius gratias (Dank dem G. jenes!), enatavi, Petron. 57, 10. – gratiam habere alci, Dank wissen, Cic.: u. so gratiam habere magnam od. maximam, Cic. u. Ter.: gratiam habere m. folg. quod (daß usw.), Cic., od. qui u. Konj. (daß er), Cic.: auch gratias habere (von zweien u. mehreren), Liv. 24, 37, 7: u. alci summas gratias habere (v. einem), Plaut. trin. 659: verb. (v. einem) alci maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod (daß) etc., Vitr. 6. praef. 4: alci laudes gratiasque habere magnas, Plaut. asin.
    ————
    545: gratiam referre, den Dank abtragen, in der Tat danken, Cic.; u. ironisch, vergelten, es einem wieder entgelten lassen (= sich rächen), Ter. n. Cic.: gratiam referre pro meritis, pro beneficiis, Caes.: gratiam referre bonam od. praeclaram, Cic.: od. meritam debitamque, Cic., od. iustam ac debitam, Cic.: gratiam referre parem, Gleiches mit Gleichem vergelten, Cic.: auch gratias referre, Cic. Planc. 101; Phil. 3, 39: ago tibi gratias, imperator auguste; si possem, etiam referrem, Auson. grat. act. 1. § 1: gratiam rependĕre, Ov., od. reddere, Sall.: v. Lebl., referre gratiam, v. Acker, wenn er Früchte trägt, Col.; u. gratiam reddere, v. Weinstocke, Col. – nullum est neque sincerius neque acceptius genus gratiarum, quam quod etc., Plin. pan. – dah. a) gratia est, ich danke, Ter.: gratia est (sc. tibi), ich bedanke mich = ich muß es abschlagen, Plaut.: dis gratia, cum ita ut volo est, ich danke Gott, wenn usw., Ter.: dis gratia u. gratia dis (verst. est), Gott sei Dank! Ter. u. Ov.: gratia magna Iovi, Tibull. – b) Abl. Plur. grātiīs u. zsgzg. grātis, ohne Entgelt (Vergeltung), ohne Bezahlung, umsonst (Ggstz. pretio, mercede), quae (psaltria) quantum potest aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis, Ter.: gratiis exaedificari atque effici navem, Cic.: tibi gratiis stare navem, nichts koste, Cic.: gratis habitare, Cic.: cave, ne tibi gratis hic constet amor, Ov.: reges Parthos non potest quisquam salutare sine munere;
    ————
    tibi valedicere non licet gratis, Sen. – Bei den szenischen Dichtern (z.B. Plaut. asin. 194; Epid. 474 G. Ter. adelph. 744. Pompon. com. 110) überall nach den besten Hdschrn. gratiis; Cic. Verr. Halm gratiis, C. F. W. Müller gratis.
    II) objektiv, A) eig. = die Gunst, die man bei andern genießt, das Beliebtsein, der Kredit ( während favor die »Beifallsbezeigung«, die »Gunst« die man andern erweist, insbes. die Volksgunst, Begünstigung), gratiam alcis sibi conciliare, Cic.: gratiam (magnam, summam) inire, Cic., ab alqo, Cic., od. apud alqm od. ad alqm, Liv., od. alcis, Curt., bei jmd. sich in Gunst setzen, Gunst erwerben, sich beliebt machen: ut aliquam mihi bonam gratiam quaesisse videar, Cic.: summam ab alqo gratiam inire, Caes.: ab alqo gratiam inisse, quod (weil, daß) etc., Cic.: quia plures ineuntur gratiae, Gunst bei mehreren, Cic.: in gratia esse, in Gunst stehen, beliebt sein, Cic.: L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit, Cic. – Ggstz., quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habet, Plin. 19, 9.
    B) übtr.: 1) das gute Vernehmen (Verhältnis), in dem man mit jmd. steht, das gute Einverständnis, das freundschaftliche Verhältnis, die Freundschaft, in gratiam redire cum alqo, sich mit jmd. wieder aussöhnen, Cic. (dah. reditus in gratiam, Aussöh-
    ————
    nung, Cic.): ebenso in gratiam reverti cum alqo, Liv. u. Petron., cum fato, Sen.: alqm apud alqm ponere in gratia u. in gratia maxima, in Gunst, in große Gunst setzen, Cic.: esse in gratia cum alqo, Cic.: dehinc spero aeternam inter nos gratiam fore, Ter.: in gratiam reducere od. restituere od. redigere, versöhnen, Ter.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: so auch componere gratiam inter eas, Ter.: per gratiam, in Güte, gutwillig, Plaut.: so auch per bonam gratiam, Plaut. (vgl. Brix Plaut. mil. 979): u. so per gratiam od. cum gratia, in Güte, gutwillig, Ter. u. Liv.; Ggstz. sine gratia, nicht in Güte, nicht gutwillig, Sen. rhet. (vgl. Lorenz Plaut. mil. 971): componere alqd cum bona gratia, in aller Güte, Ter.: u. so cum bona gratia alqm dimittere, Cic.: cum mala gratia, in Haß, Ter.: cum gratia imperatoris, zur Zufriedenheit des F., Liv. 29, 1, 9. – 2) die (durch Gunst, guten Kredit erlangte) Macht, das Ansehen, der Einfluß, Cic. u.a.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > gratia

  • 68 inhibeo

    in-hibeo, buī, bitum, ēre (in u. habeo), I) einhalten, Einhalt tun, anhalten, hemmen, hindern, abhalten, zurückhalten, a) im allg.: alqm, Cic. u.a.: in der Rede unterbrechen, Curt.: boves, Colum.: equos, Ov.: copias barbarorum, Suet.: tela, Liv.: frenos, Liv.: übtr., impetum victoris, Liv.: si te illius acerba imploratio et vox miserabilis non inhibebat, Cic.: posse (te) a turpi mentem inhibere probro, Catull.: m. folg. Infin., velut tacitā quādam verecundiā inhibemur plus nobis credere, Quint. 10, 1, 18; vgl. Plin. 2, 69: m. folg. ne od. quin od. guo minus u. Konj., manu suos inhibens, ne... capesserent proelium, Curt.: eo se inhibitum ac remollitum, quo minus... in praecipitium propelleret, Suet.: inhiberi nullo modo potuit, quin decimare velle perseveraret, Suet.: nec tamen potuit inhibere, quo minus (statuae) Romae ponerentur, Plin. 34, 31. – b) als naut. t. t., inhibere (puppim) remis, Lucan. u. Curt., od. bl. inhibere (sc. navem remis), Cic., od. navem retro inhibere, Liv., nach dem Hinterdeck zu rudern, ohne zu wenden, rückwärts rudern, um den Schein der Flucht zu vermeiden. – II) hinhalten, übtr., gegen jmd. in Anwendung bringen, anwenden, gebrauchen, ausüben, modum, Liv.: damnum (Geldstrafe usw.), Liv.: imperium (Amtsgewalt), Liv.: supplicia alci, Cic.: imperium (Landeshoheit) in deditos, Liv.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > inhibeo

  • 69 nāvis

        nāvis is (acc. vem or vim; abl. vī or ve), f    [NA-], a ship: naves longae, ships of war, L.: onerariae, transports, L.: praetoria, the admiral's, L.: constratae, decked, L.: tectae naves et leviores apertae, without a deck, L.: auri an paleae, laden with gold or chaff: navim ascendere, S.: adornare, Cs.: deducere, launch, Cs.: terrae adplicare navīs, L.: subducere in aridum, Cs.: agere, work, H.: mercibus implere, Iu.: solvere, set sail, Cs.: cum ad villam navis appelleretur, landed: navem is fregit, was shipwrecked, T.: qui navem gubernassem: in navibus vehi: navium tutela, the image of a deity as guardian (at the stern), O.: puppis rostro Phrygios subiuncta leones (the image at the prow gave the name to the vessel), V.: dura navis, Dura fugae mala, hardships of the sea, H.— Prov.: navibus atque Quadrigis petimus bene vivere, i. e. with might and main, H.—As the name of a constellation, Navis Argolica, or simply Navis, the ship Argo.—Fig., of a state or community, a ship: una navis est iam bonorum omnium: rei p.: O navis, referent in mare te novi Fluctūs! H.
    * * *

    navis longa -- galley, battleship; navis oneraria -- transport/cargo ship

    Latin-English dictionary > nāvis

  • 70 (remulcum)

        (remulcum) ī, n    [MEL-], a tow-rope: navem remulco abstraxit, Cs.: navem remulco trahere, L.

    Latin-English dictionary > (remulcum)

  • 71 solvō

        solvō solvī (soluit, Ct.; soluisse, Tb.), solūtus, ere    [2 se+luo], to loosen, unbind, unfasten, unfetter, untie, release: iube solvi (eum), T.: ad palum adligati repente soluti sunt: ita nexi soluti (sunt), L.: Solvite me, pueri, V.: quo modo solvantur (nodi), Cu.: solve capillos, untie, O.: crines, let down, O.: terrae quem (florem) ferunt solutae, i. e. thawed, H.: Solve senescentem equum, i. e. from service, H.: talibus ora solvit verbis, freely opens, O.: Solvite vela, unfurl, V.— To detach, remove, part, disengage, free: ancorā solutā (i. e. a litore): classis retinacula solvi iussit, O.: teque isto corpore solvo, V.: partūs, to bring forth, O.—Of ships, to free from land, set sail, weigh anchor, leave land, depart: navīs solvit, Cs.: primis tenebris solverat navem, L.: cum foedere solvere navīs, O.: navīs a terrā solverunt, Cs.: ab Corintho solvere navīs, L.: tertia fere vigiliā solvit (sc. navem), Cs.: nos eo die cenati solvimus: a Brundusio solvit, L.: Alexandriā solvisse: portu solventes.— To untie, unfasten, unlock, unseal, open: ille pharetram Solvit, uncovered, O.: solutā epistulā, N.: solutis fasciis, Cu.— To take apart, disintegrate, disunite, dissolve, separate, break up, scatter, dismiss: ubi ordines procursando solvissent, L.: agmina Diductis solvēre choris, V.: solvit maniplos, Iu.: coetuque soluto Discedunt, O.: urbem solutam reliquerunt, disorganized: si solvas ‘Postquam discordia tetra’... Invenias, etc., H.— To relax, benumb, make torpid, weaken: ima Solvuntur latera, V.: pennā metuente solvi, i. e. unflagging, H.: illi solvuntur frigore membra, V.: corpora somnus Solverat, O.: somno vinoque solutos, O.: Solvitur in somnos, V.— To loosen, break up, part, dissolve, disperse, divide, scatter: omne conligatum solvi potest: solvere navīs et rursus coniungere, Cu.: membra ratis, O.— To dissolve, melt, turn, change: nives solvere, melt, O.: (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem, V.—Of fastenings, to loose, remove, cancel, untie, unlock: nullo solvente catenas, O.: Frenum solvit, Ph.: Solvitur acris hiemps, H.: a corpore bracchia, relaxes his hold, O.: crinalīs vittas, V.: vinculum epistulae, Cu.—Fig., to free, set free, release, loose, emancipate, relieve, exempt: linguam ad iurgia, O.: cupiditates suas, Cu.: Bassanitas obsidione, L.: ut religione civitas solvatur: Vopiscus, solvatur legibus, be exempted: petente Flacco ut legibus solveretur, L.: ut is per aes et libram heredes testamenti solvat, release the testamentary heirs: reus Postumus est eā lege... solutus ac liber, i. e. the law does not apply to: solutus Legibus insanis, H.: vos curis ceteris, T.: solvent formidine terras, V.: Vita solutorum miserā ambitione, H.: longo luctu, V.: calices quem non fecere Contractā in paupertate solutum? i. e. from cares, H.: ego somno solutus sum, awoke.— To acquit, absolve, cleanse, relieve: ut scelere solvamur, be held guiltless: hunc scelere solutum periculo liberavit: Sit capitis damno Roma soluta mei, O.— To relax, smooth, unbend, quiet, soothe (poet.): solvatur fronte senectus (i. e. frons rugis solvatur), be cleared, H.: arctum hospitiis animum, H.—Of ties, obligations, or authority, to remove, cancel, destroy, efface, make void, annul, overthrow, subvert, violate, abolish: solutum coniugium, Iu.: nec coniugiale solutum Foedus in alitibus, O.: culpa soluta mea est, O.: quos (milites), soluto imperio, licentia conruperat, S.: solvendarum legum principium (i. e. dissolvendarum), Cu.: disciplinam militarem, subvert, L.: pactique fide data munera solvit, i. e. took back, O.— To loosen, impair, weaken, scatter, disperse, dissolve, destroy: plebis vis soluta atque dispersa, S.: senectus quae solvit omnia, L.: nodum (amicitiae) solvere Gratiae, H.: hoc firmos solvit amores, O.— To end, remove, relieve, soothe: ieiunia granis, O.: Curam Dulci Lyaeo, H.: corde metum, V.: pudorem, V.: solutam cernebat obsidionem, the siege raised, L.: Solventur risu tabulae (see tabula), H.— To accomplish, fulfil, complete, keep (of funeral ceremonies, vows, and promises): omnia paterno funeri iusta, finish the burial rites: iustis defunctorum corporibus solutis, Cu.: exsequiis rite solutis, V.: vota, fulfil: Vota Iovi, O.: solvisti fidem, you have kept your promise, T.: Esset, quam dederas, morte soluta fides, i. e. your pledge (to be mine through life), O.— To solve, explain, remove: quā viā captiosa solvantur, i. e. are refuted: Carmina non intellecta, O.: nodos iuris, Iu.—Of debts, to fulfil, pay, discharge, pay off: hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas, settled: Castricio pecuniam iam diu debitam, a debt of long standing: ex quā (pensione) maior pars est ei soluta: rem creditori populo solvit, L.: ut creditae pecuniae solvantur, Cs.: debet vero, solvitque praeclare.—Of persons, to make payment, pay: cuius bona, quod populo non solvebat, publice venierunt: ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis: pro vecturā: tibi quod debet ab Egnatio, pay by a draft on Egnatius: numquam vehementius actum est quam ne solveretur, to stop payments: nec tamen solvendo aeri alieno res p. esset, able to pay its debt, L.; hence the phrase, solvendo esse, to be solvent: solvendo non erat, was insolvent: cum solvendo civitates non essent: ne videatur non fuisse solvendo.—Of money or property, to pay, pay over, hand over (for pecuniā rem or debitum solvere): emi: pecuniam solvi: pro quo (frumento) pretium, L.: quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur: arbitria funeris, the expenses of the funeral: Dona puer solvit, paid the promised gifts, O.: HS CC praesentia, in cash: legatis pecuniam pro frumento, L.—Of a penalty, to accomplish, fulfil, suffer, undergo: iustae et debitae poenae solutae sunt: capite poenas, S.: meritas poenas solvens, Cu.
    * * *
    solvere, solvi, solutus V
    loosen, release, unbind, untie, free; open; set sail; scatter; pay off/back

    Latin-English dictionary > solvō

  • 72 adpello

    1.
    ap-pello ( adp-, Fleck., Halm (in Tac.); app-, Merk., B. and K., Rib., Weissenb., Halm (in Nep.), pŭli, pulsum, 3, v. a. and n., to drive, move or bring a person or thing to or toward.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., constr. with ad, or in, with the dat., with quo, or absol.
    a.
    With ad:

    ad ignotum arbitrum me adpellis,

    Plaut. Rud. 4, 3, 104:

    armentum ad aquam,

    Varr. R. R. 2, 5, 15; cf. id. ib. 2, 2, 11:

    ad litora juvencos,

    Ov. M. 11, 353: visum in somnis pastorem ad me appellere, to drive toward me, i. e. the herd, the flock, Att. ap. Cic. Div. 1, 22:

    turres ad opera appellebat,

    Caes. B. C. 1, 26.—
    b.
    With in:

    in flumen,

    Dig. 43, 13, 1.—
    c.
    With dat.:

    Hinc me digressum vestris deus appulit oris,

    Verg. A. 3, 715.—
    d.
    With quo: quo numquam pennis appellunt Corpora saucae Cornices, * Lucr. 6, 752.—
    e.
    Absol.: dant operam, ut quam primum appellant, Lucil. ap. Non. p. 238, 28: postquam paulo appulit unda (corpus), drove a little toward me, brought near, Ov. M. 11, 717 al.—
    B.
    Trop.: animum ad aliquid, to turn, direct, apply:

    animum ad scribendum adpulit,

    Ter. And. prol. 1; so id. ib. 2, 6, 15.—Also to bring into any condition:

    argenti viginti minae me ad mortem adpulerunt,

    drove me to destruction, Plaut. As. 3, 3, 43; id. Bacch. 3, 1, 11.—
    II.
    A.. Esp. freq. as a nautical t. t., to bring or conduct a ship somewhere, to land (in Cic. only in this signif.); constr.: appellere navem, nave, or absol. in act. and pass.; also navis appellit, or appellitur (cf. applico, II.).
    a.
    With navem. [p. 141] abitu appellant huc ad molem nostram naviculam, Afran. ap. Non. p. 238, 24:

    cum Persae classem ad Delum appulissent,

    Cic. Verr. 2, 1, 18:

    si ille ad eam ripam naves appulisset,

    id. Phil. 2, 11, 26 Wernsd.:

    cum ad villam nostram navis appelleretur,

    id. Att. 13, 21:

    Alexandrum in Italiam classem appulisse constat,

    Liv. 8, 3; so id. 28, 42:

    naves appulsae ad muros,

    id. 30, 10; 44, 44; 45, 5 al.—
    b.
    With nave:

    cum Rhegium onerariā nave appulisset,

    Suet. Tit. 5; cf. Gron. ad Liv. 30, 10.—
    c.
    Act. absol.: huc appelle, * Hor. S. 1, 5, 12:

    ad insulam appulerunt,

    Liv. 37, 21:

    cum ad litus appulisset,

    Quint. 7, 3, 31:

    cum ad Rhodum appulisset,

    Suet. Tib. 11; so id. Ner. 27.—
    d.
    Pass. absol.:

    alios ad Siciliam appulsos esse,

    Cic. Verr. 2, 5, 28:

    ripae suorum appulsus est,

    Vell. 2, 107.—
    e.
    Seldom in a neutr. sense:

    navis adpellit,

    comes to land, arrives at, Tac. A. 4, 27:

    Germanici triremis Chaucorum terram adpulit,

    id. ib. 2, 24; Suet. Aug. 98:

    Alexandrina navis Dertosam appulit,

    id. Galb. 10. — Poet.:

    appellere aliquem: me vestris deus appulit oris,

    Verg. A. 3, 715; so id. ib. 1, 377 (cf. id. ib. 1, 616: quae vis te immanibus applicat oris).—
    B.
    Trop.:

    timide, tamquam ad aliquem libidinis scopulum, sic tuam mentem ad philosophiam appulisti,

    Cic. de Or. 2, 37:

    nec tuas umquam rationes ad eos scopulos appulisses,

    id. Rab. Perd. 9, 25.
    2.
    appello ( adp-, Ritschl), āvi, ātum, 1 ( subj. perf. appellāssis = appellaveris, Ter. Phorm. 5, 1, 15), orig. v. n., as a secondary form of the preced. (cf.: jungere, jugare), to drive to or toward, to go to in order to accost, make a request, admonish, etc.; like adire, aggredi; hence like these constr. as v. a. with acc., to accost, address, to speak to, call upon (very freq. and class.).
    I.
    In gen. adgrediar hominem, adpellabo, Plaut. Most. 5, 1, 26:

    accedam atque adpellabo,

    id. Am. 1, 3, 17:

    adeamus, adpellemus,

    id. Mil. 2, 5, 10; cf. id. Poen. 5, 2, 22, 5, 2, 30; 5, 2, 32:

    te volo adpellare,

    id. Aul. 2, 2, 23; id. Bacch. 5, 2, 50:

    quo ore appellabo patrem?

    Ter. Heaut. 4, 3, 22; id. Phorm. 5, 8 (9), 22: Lucil. ap. Non. p. 238, 23 aliquem hilari vultu, Cic. Clu. 26, 72:

    hominem verbo graviore,

    id. Verr. 2, 3, 58:

    legatos superbius,

    id. Imp. Pomp. 5:

    homines asperius,

    id. Agr. 2, 24:

    ibi a Virdumaro appellatus,

    accosted, Caes. B. G. 7, 54:

    Adherbalis appellandi copia non fuit,

    Sall. J. 22, 5 milites alius alium laeti appellant, id. ib. 53, 8, Tac. Agr. 40: senatu coram appellato, Suet Ner. 41; id. Tib. 29 al.:

    nec audet Appellare virum virgo,

    Ov. M. 4, 682 al. —Also to address by letter:

    crebris nos litteris appellato,

    Cic. Fam. 15, 20.—
    II.
    Esp
    A.
    1.. Freq. with the access. idea of entreating, soliciting, to approach with a request, entreaty, etc., to apply to, to entreat, implore, beseech, invoke, etc.:

    vos etiam atque etiam imploro et appello,

    Cic. Verr. 2, 5, 72, § 188 quem enim alium appellem? quem obtester? quem implorem? id. Fl. 2:

    quem praeter te appellet, habebat neminem,

    id. Quint. 31; id. Fam. 12, 28:

    quo accedam aut quos appellem?

    Sall. J. 14, 17:

    appellatus est a C. Flavio, ut, etc.,

    Nep. Att. 8, 3:

    appellatis de re publicā Patribus,

    Suet. Caes. 34.—
    2.
    Aliquem de aliquā re, to address one in order to incite him to something ( bad):

    aliquem de proditione, Liv 26, 38, 4: de stupro,

    Quint. 4, 2, 98.—Also without de:

    aliquem,

    Sen. Contr. 2, 15; Dig. 47, 10, 15, § 15.—
    3.
    In judic. language, t. t., to appeal to one, i. e. to call upon him for assistance (in the class. period always with acc.; also in Pandect. Lat. constr. with ad):

    procurator a praetore tribunos appellare ausus,

    Cic. Quint. 20, 64:

    tribuni igitur appellabantur,

    id. ib. 20, 63; so,

    praetor appellabatur,

    id. Verr. 2, 4, 65; Liv. 9, 26:

    Volero appellat tribunos,

    id. 2, 55; Plin. 1, praef. 10: mox et ipse appellato demum collegio ( after he had appealed to the college of the tribunes), obtinuit, etc., Suet. Caes. 23:

    adversarii ad imperatorem appellārunt,

    Dig. 4, 4, 39 et saep.—
    B.
    To address in order to demand something, esp. the payment of money, to dun:

    Tulliola tuum munusculum flagitat et me ut sponsorem appellat,

    Cic. Att. 1, 8 fin.; id. Quint. 12;

    with de pecuniā: appellatus es de pecuniā,

    id. Phil. 2, 29; and without de: magnā pecuniā appellabaris a creditoribus, Quint. 5, 13, 12; Alphius ap. Col. 1, 7, 2.— Trop.:

    cupressus in Cretā gignitur etiam non appellato solo,

    Plin. 16, 33, 60, § 142.—Later also appellare rem, to demand, claim something:

    mercedem appellas?

    Juv. 7, 158.—
    C.
    To sue, inform against, complain of, accuse, to summon before a court:

    ne alii plectantur, alii ne appellentur quidem,

    Cic. Off. 1, 25, 89; so,

    aliquem stupri causā,

    Val. Max. 6, 1, 11 al. —
    D.
    To accost by any appellation (cf.:

    centurionibus nominatim appellatis,

    Caes. B. G. 2, 25); hence, to call by name, or to call, to term, entitle, to declare or announce as something (cf. prosagoreuô, and in Heb., to call, and also to name; appellare gives a new predicate to the subject, while nominare only designates it by name, without a qualifying word; cf. Hab. Syn. 958; Herz. ad Caes. B. G. 7, 4):

    vir ego tuus sim? ne me adpella falso nomine,

    Plaut. Am. 2, 2, 181; so id. Mil. 2, 5, 26; Ter. Phorm. 5, 1, 15:

    aliquem patrem,

    id. Hec. 4, 4, 30, pater a gnatis ne dulcibus umquam Appelletur, Lucr. 4, 1235; 1, 60; 5, 10:

    O Spartace, quem enim te potius appellem?

    Cic. Phil. 13, 10:

    unum te sapientem appellant et existimant,

    id. Am. 2, 6:

    hos viros bonos, ut habiti sunt, sic appellandos putemus,

    id. ib. 5, 19:

    cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Bacchum,

    id. N D 2, 23, 60 suo quamque rem nomine appellare, id. Fam. 9, 22 al.:

    rex ab suis appellatur,

    Caes. B. G 7, 4:

    me subditum et ex pellice genitum appellant,

    Liv. 40, 9. quem nautae appellant Lichan, Ov. M. 9, 229 victorem appellat Acesten, declares him victor, Verg. A. 5, 540 al.—Hence, to call by name:

    quos non appello hoc loco,

    Cic. Sest 50, 108: multi appellandi laedendique sunt, id Verr 2, 1, 60; id. Caecin. 19; so,

    appellare auctores,

    to declare, name, Plin. 28, 1, 1, § 2.— Trop.:

    quos saepe nutu significationeque appello,

    make known, Cic. Fam. 1, 9 fin.
    * E.
    Appellare litteras, to pronounce, Cic. Brut. 35, 133 (v. appellatio).

    Lewis & Short latin dictionary > adpello

  • 73 adscendo

    a-scendo ( ads-, Jan; ads- and as-, Müller; as-, other editors), scendi, scensum, 3, v. n. [scando], to ascend, mount up, climb; and in eccl. Lat. simply to go up, to rise, to spring up, grow up (syn.: scando, conscendo, orior, surgo, prodeo).
    I.
    Lit. (opp. descendo; and diff. from escendo, which designates a climbing, mounting upon some high object, and involves the idea of exertion; cf. Oud. ad Caes. B. G. 7, 27; Suet. Caes. 61; Ochsn. Ecl. pp. 287 and 288; Doed. Syn. IV. pp. 60 and 61; it often interchanges with escendere in MSS.; cf. e. g. Halm ad Nep. Epam. 4, 5; id. Them. 8, 6, and v. examples below; class.; in Cic. and in Vulg. very freq.), constr. most freq. with in, but also with ad with super, supra, contra, adversus, with acc., and absol. (in Cic. in the lit. signif., except once with the acc., always with in with acc.; but in the trop. signif. in all constrr.).
    (α).
    With in with acc.:

    in navem ascendere,

    Plaut. Rud. 2, 2, 20; 2, 6, 54 Fleck.:

    ascendere in naviculam,

    Vulg. Matt. 8, 23:

    in triremem ascendit,

    Nep. Alcib. 4, 3 (in id. Epam. 4, 5, and Them. 8, 6 Halm now reads escendere):

    in arborem ascendere,

    Vulg. Luc. 19, 4:

    ut in Amanum (urbem) ascenderem,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    ascende in oppidum,

    Vulg. Jos. 8, 1:

    lex peregrinum vetat in murum ascendere,

    Cic. de Or. 2, 24, 100:

    in equum,

    id. Sen. 10, 34:

    in caelum,

    id. Am. 23, 88; so id. Tusc. 1, 29, 71 (B. and K., escendere); id. Dom. 28, 75; id. Mil. 35, 97 (cf. id. Leg. 2, 8:

    ascensus in caelum): inque plagas caeli,

    Ov. M. 11, 518:

    cavete, ne ascendatis in montem,

    Vulg. Exod. 19, 12; 24, 13; ib. Matt. 5, 1; ib. Marc. 3, 13:

    in tribunal ascendere,

    Cic. Vatin. 14, 34 (B. and K., escendere); so Liv. 2, 28 Drak. (Weissenb., escendere):

    in contionem,

    Cic. Att. 4, 2, 3 (B. and K., escendit); so Liv. 3, 49; 5, 50 (Weissenb., escendere, in both these pass.):

    in Capitolium ascendere,

    id. 10, 7:

    sin vestram ascendisset in urbem,

    Verg. A. 2, 192.—
    (β).
    With ad. ad Gitanas Epiri oppidum, Liv. 42, 38:

    ad laevam paulatim,

    Sall. C. 55, 3.—
    (γ).
    With acc. or loc. adv.:

    navem ascendit,

    Ter. Ad. 4, 5, 69; Phaedr. 4, 22, 9; Vulg. Marc. 4, 1; ib. Luc. [p. 171] 8, 37:

    ascendit classem,

    Tac. A. 2, 75:

    montīs cum ascendimus altos,

    Lucr. 6, 469:

    montem,

    Juv. 1, 82, and Vulg. Psa. 103, 8; cf.:

    summum jugum montis ascendere,

    Caes. B. G. 1, 21:

    fastigia montis anheli,

    Claud. Rapt. Pros. 3, 383:

    altitudinem montium,

    Vulg. Isa. 37, 24:

    currus,

    Lucr. 5, 1301 (Lachm., escendere); so Vulg. 3 Reg. 12, 13:

    adversam ripam,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    murum,

    Caes. B. G. 7, 27; so Verg. A. 9, 507, and Vulg. Jer. 5, 10:

    equum,

    Liv. 23, 14; so Suet. Caes. 61, and Vulg. Psa. 75, 7:

    ascendit Capitolium ad lumina,

    Suet. Caes. 37:

    deus adscensurus, Olympum,

    Tib. 4, 1, 12:

    magnum iter ascendo,

    Prop. 4, 10, 3:

    illuc solita est ascendere filia Nisi,

    Ov. M. 8, 17; 11, 394:

    quo simul ascendit,

    id. ib. 7, 220.—Also pass.:

    si mons erat ascendendus,

    Caes. B. C. 1, 79:

    primus gradus ascendatur,

    Vitr. 3, 3:

    porticus adscenduntur nonagenis gradibus,

    Plin. 36, 13, 19, § 88 (Jan, descenduntur):

    ascenso simul curru,

    Suet. Tib. 2 fin.: ne ascensis tanti sit gloria Bactris, Prop 4, 3, 63.—
    (δ).
    Absol., of persons ex locis superioribus desuper suos ascendentes protegebant, Caes. B. C. 1, 79:

    quā fefellerat ascendens hostis,

    Liv. 5, 47:

    Ascendit ergo Abram de Aegypto,

    Vulg. Gen. 13, 1; 19, 30:

    Ascende huc,

    ib. Apoc. 4, 1; 12, 12.—Of things:

    fons ascendebat de terrā,

    Vulg. Gen. 2, 6:

    sicut ascendit mare fluctu,

    ib. Ezech. 26, 3:

    jam ascendit aurora,

    ib. Gen. 32, 26 ' ascendit ignis de petrā, ib. Jud. 6, 21:

    ascendet fumus ejus,

    ib. Isa. 34, 10; ib. Apoc. 8, 4:

    vidit ascendentem favillam de terrā,

    ib. Gen. 19, 28:

    ascendet sicut virgultum,

    ib. Isa. 53, 2; 5, 6:

    germen eorum, ut pulvis, ascendet,

    ib. ib. 5, 24.—Also, after the Greek, to go aboard ship, to go out to sea (eccl. Lat.): ascendentes navigavimus, epibantes, Vulg. Act. 21, 2: Et ascenderunt, anêchthêsan, ib. Luc. 8, 22.—
    II.
    Trop.
    A.
    Constr in like manner,
    (α).
    With in with acc.:

    in summum locum civitatis ascendere,

    Cic. Clu. 55:

    propter quem (ornatum) ascendit in tantum honorem eloquentia,

    has grown into such reputation, id. Or. 36, 125:

    ira ascendit in Israel,

    Vulg. Psa. 77, 21:

    Quid cogitationes ascendunt in corda vestra?

    ib. Luc. 24, 38; ib. Act. 7, 23.—
    (β).
    With ad:

    sic a principiis ascendit motus et exit paulatim nostros ad sensus,

    Lucr. 2, 137:

    aut a minoribus ad majora ascendimus aut a majoribus ad minora delabimur,

    Cic. Part. Or. 4, 12:

    propius ad magnitudinem alicujus,

    Plin. Pan. 61, 2:

    ad honores,

    Cic. Brut. 68, 241:

    ad hunc gradum amicitiae,

    Curt. 7, 1, 14.—
    (γ).
    With super with acc.:

    ira Dei ascendit super eos,

    Vulg. Psa. 77, 31:

    ascendent sermones super cor tuum,

    ib. Ezech. 38, 10.—
    (δ).
    With acc.:

    ex honoribus continuis familiae unum gradum dignitatis ascendere,

    Cic. Mur. 27:

    altiorem gradum,

    id. Off. 2, 18, 62:

    cum, quem tenebat, ascenderat gradum,

    Nep. Phoc. 2, 3:

    altissimum (gradum),

    Plin. Ep. 3, 2, 4.— Poet.:

    ascendere thalamum, i. e. matrimonium contrahere,

    Val. Fl. 6, 45.—
    (ε).
    Absol.:

    ad summam amplitudinem pervenisset, ascendens gradibus magistratuum,

    Cic. Brut. 81, 281; Plin. Pan. 58, 3: altius ascendere, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 4:

    gradatim ascendit vox,

    rises, Cic. de Or. 3, 61, 227:

    usque ad nos contemptus Samnitium pervenit, supra non ascendit, i. e. alios non tetigit,

    Liv. 7, 30:

    donec ascenderit furor Domini,

    Vulg. 2 Par. 36, 16:

    ascendet indignatio mea,

    ib. Ezech. 38, 18.—
    B.
    Esp., super, supra aliquem or aliquid ascendere, to rise above any person or thing, to surpass, to stand higher (twice in Tacitus):

    (liberti) super ingenuos et super nobiles ascendunt,

    Tac. G. 25:

    mihi supra tribunatus et praeturas et consulatus ascendere videor,

    id. Or. 7.—Hence, ascen-dens ( ads-), entis, P. a.
    * A.
    Machina, a machine for ascending, a scaling-ladder, Vitr. 10, 19.—
    B.
    In the jurists, ascendentes are the kindred in an ascending line, ancestors ( parents, grandparents, etc.; opp. descendentes, descendants, children, grandchildren, etc.), Dig. 23, 2, 68.

    Lewis & Short latin dictionary > adscendo

  • 74 appello

    1.
    ap-pello ( adp-, Fleck., Halm (in Tac.); app-, Merk., B. and K., Rib., Weissenb., Halm (in Nep.), pŭli, pulsum, 3, v. a. and n., to drive, move or bring a person or thing to or toward.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., constr. with ad, or in, with the dat., with quo, or absol.
    a.
    With ad:

    ad ignotum arbitrum me adpellis,

    Plaut. Rud. 4, 3, 104:

    armentum ad aquam,

    Varr. R. R. 2, 5, 15; cf. id. ib. 2, 2, 11:

    ad litora juvencos,

    Ov. M. 11, 353: visum in somnis pastorem ad me appellere, to drive toward me, i. e. the herd, the flock, Att. ap. Cic. Div. 1, 22:

    turres ad opera appellebat,

    Caes. B. C. 1, 26.—
    b.
    With in:

    in flumen,

    Dig. 43, 13, 1.—
    c.
    With dat.:

    Hinc me digressum vestris deus appulit oris,

    Verg. A. 3, 715.—
    d.
    With quo: quo numquam pennis appellunt Corpora saucae Cornices, * Lucr. 6, 752.—
    e.
    Absol.: dant operam, ut quam primum appellant, Lucil. ap. Non. p. 238, 28: postquam paulo appulit unda (corpus), drove a little toward me, brought near, Ov. M. 11, 717 al.—
    B.
    Trop.: animum ad aliquid, to turn, direct, apply:

    animum ad scribendum adpulit,

    Ter. And. prol. 1; so id. ib. 2, 6, 15.—Also to bring into any condition:

    argenti viginti minae me ad mortem adpulerunt,

    drove me to destruction, Plaut. As. 3, 3, 43; id. Bacch. 3, 1, 11.—
    II.
    A.. Esp. freq. as a nautical t. t., to bring or conduct a ship somewhere, to land (in Cic. only in this signif.); constr.: appellere navem, nave, or absol. in act. and pass.; also navis appellit, or appellitur (cf. applico, II.).
    a.
    With navem. [p. 141] abitu appellant huc ad molem nostram naviculam, Afran. ap. Non. p. 238, 24:

    cum Persae classem ad Delum appulissent,

    Cic. Verr. 2, 1, 18:

    si ille ad eam ripam naves appulisset,

    id. Phil. 2, 11, 26 Wernsd.:

    cum ad villam nostram navis appelleretur,

    id. Att. 13, 21:

    Alexandrum in Italiam classem appulisse constat,

    Liv. 8, 3; so id. 28, 42:

    naves appulsae ad muros,

    id. 30, 10; 44, 44; 45, 5 al.—
    b.
    With nave:

    cum Rhegium onerariā nave appulisset,

    Suet. Tit. 5; cf. Gron. ad Liv. 30, 10.—
    c.
    Act. absol.: huc appelle, * Hor. S. 1, 5, 12:

    ad insulam appulerunt,

    Liv. 37, 21:

    cum ad litus appulisset,

    Quint. 7, 3, 31:

    cum ad Rhodum appulisset,

    Suet. Tib. 11; so id. Ner. 27.—
    d.
    Pass. absol.:

    alios ad Siciliam appulsos esse,

    Cic. Verr. 2, 5, 28:

    ripae suorum appulsus est,

    Vell. 2, 107.—
    e.
    Seldom in a neutr. sense:

    navis adpellit,

    comes to land, arrives at, Tac. A. 4, 27:

    Germanici triremis Chaucorum terram adpulit,

    id. ib. 2, 24; Suet. Aug. 98:

    Alexandrina navis Dertosam appulit,

    id. Galb. 10. — Poet.:

    appellere aliquem: me vestris deus appulit oris,

    Verg. A. 3, 715; so id. ib. 1, 377 (cf. id. ib. 1, 616: quae vis te immanibus applicat oris).—
    B.
    Trop.:

    timide, tamquam ad aliquem libidinis scopulum, sic tuam mentem ad philosophiam appulisti,

    Cic. de Or. 2, 37:

    nec tuas umquam rationes ad eos scopulos appulisses,

    id. Rab. Perd. 9, 25.
    2.
    appello ( adp-, Ritschl), āvi, ātum, 1 ( subj. perf. appellāssis = appellaveris, Ter. Phorm. 5, 1, 15), orig. v. n., as a secondary form of the preced. (cf.: jungere, jugare), to drive to or toward, to go to in order to accost, make a request, admonish, etc.; like adire, aggredi; hence like these constr. as v. a. with acc., to accost, address, to speak to, call upon (very freq. and class.).
    I.
    In gen. adgrediar hominem, adpellabo, Plaut. Most. 5, 1, 26:

    accedam atque adpellabo,

    id. Am. 1, 3, 17:

    adeamus, adpellemus,

    id. Mil. 2, 5, 10; cf. id. Poen. 5, 2, 22, 5, 2, 30; 5, 2, 32:

    te volo adpellare,

    id. Aul. 2, 2, 23; id. Bacch. 5, 2, 50:

    quo ore appellabo patrem?

    Ter. Heaut. 4, 3, 22; id. Phorm. 5, 8 (9), 22: Lucil. ap. Non. p. 238, 23 aliquem hilari vultu, Cic. Clu. 26, 72:

    hominem verbo graviore,

    id. Verr. 2, 3, 58:

    legatos superbius,

    id. Imp. Pomp. 5:

    homines asperius,

    id. Agr. 2, 24:

    ibi a Virdumaro appellatus,

    accosted, Caes. B. G. 7, 54:

    Adherbalis appellandi copia non fuit,

    Sall. J. 22, 5 milites alius alium laeti appellant, id. ib. 53, 8, Tac. Agr. 40: senatu coram appellato, Suet Ner. 41; id. Tib. 29 al.:

    nec audet Appellare virum virgo,

    Ov. M. 4, 682 al. —Also to address by letter:

    crebris nos litteris appellato,

    Cic. Fam. 15, 20.—
    II.
    Esp
    A.
    1.. Freq. with the access. idea of entreating, soliciting, to approach with a request, entreaty, etc., to apply to, to entreat, implore, beseech, invoke, etc.:

    vos etiam atque etiam imploro et appello,

    Cic. Verr. 2, 5, 72, § 188 quem enim alium appellem? quem obtester? quem implorem? id. Fl. 2:

    quem praeter te appellet, habebat neminem,

    id. Quint. 31; id. Fam. 12, 28:

    quo accedam aut quos appellem?

    Sall. J. 14, 17:

    appellatus est a C. Flavio, ut, etc.,

    Nep. Att. 8, 3:

    appellatis de re publicā Patribus,

    Suet. Caes. 34.—
    2.
    Aliquem de aliquā re, to address one in order to incite him to something ( bad):

    aliquem de proditione, Liv 26, 38, 4: de stupro,

    Quint. 4, 2, 98.—Also without de:

    aliquem,

    Sen. Contr. 2, 15; Dig. 47, 10, 15, § 15.—
    3.
    In judic. language, t. t., to appeal to one, i. e. to call upon him for assistance (in the class. period always with acc.; also in Pandect. Lat. constr. with ad):

    procurator a praetore tribunos appellare ausus,

    Cic. Quint. 20, 64:

    tribuni igitur appellabantur,

    id. ib. 20, 63; so,

    praetor appellabatur,

    id. Verr. 2, 4, 65; Liv. 9, 26:

    Volero appellat tribunos,

    id. 2, 55; Plin. 1, praef. 10: mox et ipse appellato demum collegio ( after he had appealed to the college of the tribunes), obtinuit, etc., Suet. Caes. 23:

    adversarii ad imperatorem appellārunt,

    Dig. 4, 4, 39 et saep.—
    B.
    To address in order to demand something, esp. the payment of money, to dun:

    Tulliola tuum munusculum flagitat et me ut sponsorem appellat,

    Cic. Att. 1, 8 fin.; id. Quint. 12;

    with de pecuniā: appellatus es de pecuniā,

    id. Phil. 2, 29; and without de: magnā pecuniā appellabaris a creditoribus, Quint. 5, 13, 12; Alphius ap. Col. 1, 7, 2.— Trop.:

    cupressus in Cretā gignitur etiam non appellato solo,

    Plin. 16, 33, 60, § 142.—Later also appellare rem, to demand, claim something:

    mercedem appellas?

    Juv. 7, 158.—
    C.
    To sue, inform against, complain of, accuse, to summon before a court:

    ne alii plectantur, alii ne appellentur quidem,

    Cic. Off. 1, 25, 89; so,

    aliquem stupri causā,

    Val. Max. 6, 1, 11 al. —
    D.
    To accost by any appellation (cf.:

    centurionibus nominatim appellatis,

    Caes. B. G. 2, 25); hence, to call by name, or to call, to term, entitle, to declare or announce as something (cf. prosagoreuô, and in Heb., to call, and also to name; appellare gives a new predicate to the subject, while nominare only designates it by name, without a qualifying word; cf. Hab. Syn. 958; Herz. ad Caes. B. G. 7, 4):

    vir ego tuus sim? ne me adpella falso nomine,

    Plaut. Am. 2, 2, 181; so id. Mil. 2, 5, 26; Ter. Phorm. 5, 1, 15:

    aliquem patrem,

    id. Hec. 4, 4, 30, pater a gnatis ne dulcibus umquam Appelletur, Lucr. 4, 1235; 1, 60; 5, 10:

    O Spartace, quem enim te potius appellem?

    Cic. Phil. 13, 10:

    unum te sapientem appellant et existimant,

    id. Am. 2, 6:

    hos viros bonos, ut habiti sunt, sic appellandos putemus,

    id. ib. 5, 19:

    cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Bacchum,

    id. N D 2, 23, 60 suo quamque rem nomine appellare, id. Fam. 9, 22 al.:

    rex ab suis appellatur,

    Caes. B. G 7, 4:

    me subditum et ex pellice genitum appellant,

    Liv. 40, 9. quem nautae appellant Lichan, Ov. M. 9, 229 victorem appellat Acesten, declares him victor, Verg. A. 5, 540 al.—Hence, to call by name:

    quos non appello hoc loco,

    Cic. Sest 50, 108: multi appellandi laedendique sunt, id Verr 2, 1, 60; id. Caecin. 19; so,

    appellare auctores,

    to declare, name, Plin. 28, 1, 1, § 2.— Trop.:

    quos saepe nutu significationeque appello,

    make known, Cic. Fam. 1, 9 fin.
    * E.
    Appellare litteras, to pronounce, Cic. Brut. 35, 133 (v. appellatio).

    Lewis & Short latin dictionary > appello

  • 75 ascendo

    a-scendo ( ads-, Jan; ads- and as-, Müller; as-, other editors), scendi, scensum, 3, v. n. [scando], to ascend, mount up, climb; and in eccl. Lat. simply to go up, to rise, to spring up, grow up (syn.: scando, conscendo, orior, surgo, prodeo).
    I.
    Lit. (opp. descendo; and diff. from escendo, which designates a climbing, mounting upon some high object, and involves the idea of exertion; cf. Oud. ad Caes. B. G. 7, 27; Suet. Caes. 61; Ochsn. Ecl. pp. 287 and 288; Doed. Syn. IV. pp. 60 and 61; it often interchanges with escendere in MSS.; cf. e. g. Halm ad Nep. Epam. 4, 5; id. Them. 8, 6, and v. examples below; class.; in Cic. and in Vulg. very freq.), constr. most freq. with in, but also with ad with super, supra, contra, adversus, with acc., and absol. (in Cic. in the lit. signif., except once with the acc., always with in with acc.; but in the trop. signif. in all constrr.).
    (α).
    With in with acc.:

    in navem ascendere,

    Plaut. Rud. 2, 2, 20; 2, 6, 54 Fleck.:

    ascendere in naviculam,

    Vulg. Matt. 8, 23:

    in triremem ascendit,

    Nep. Alcib. 4, 3 (in id. Epam. 4, 5, and Them. 8, 6 Halm now reads escendere):

    in arborem ascendere,

    Vulg. Luc. 19, 4:

    ut in Amanum (urbem) ascenderem,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    ascende in oppidum,

    Vulg. Jos. 8, 1:

    lex peregrinum vetat in murum ascendere,

    Cic. de Or. 2, 24, 100:

    in equum,

    id. Sen. 10, 34:

    in caelum,

    id. Am. 23, 88; so id. Tusc. 1, 29, 71 (B. and K., escendere); id. Dom. 28, 75; id. Mil. 35, 97 (cf. id. Leg. 2, 8:

    ascensus in caelum): inque plagas caeli,

    Ov. M. 11, 518:

    cavete, ne ascendatis in montem,

    Vulg. Exod. 19, 12; 24, 13; ib. Matt. 5, 1; ib. Marc. 3, 13:

    in tribunal ascendere,

    Cic. Vatin. 14, 34 (B. and K., escendere); so Liv. 2, 28 Drak. (Weissenb., escendere):

    in contionem,

    Cic. Att. 4, 2, 3 (B. and K., escendit); so Liv. 3, 49; 5, 50 (Weissenb., escendere, in both these pass.):

    in Capitolium ascendere,

    id. 10, 7:

    sin vestram ascendisset in urbem,

    Verg. A. 2, 192.—
    (β).
    With ad. ad Gitanas Epiri oppidum, Liv. 42, 38:

    ad laevam paulatim,

    Sall. C. 55, 3.—
    (γ).
    With acc. or loc. adv.:

    navem ascendit,

    Ter. Ad. 4, 5, 69; Phaedr. 4, 22, 9; Vulg. Marc. 4, 1; ib. Luc. [p. 171] 8, 37:

    ascendit classem,

    Tac. A. 2, 75:

    montīs cum ascendimus altos,

    Lucr. 6, 469:

    montem,

    Juv. 1, 82, and Vulg. Psa. 103, 8; cf.:

    summum jugum montis ascendere,

    Caes. B. G. 1, 21:

    fastigia montis anheli,

    Claud. Rapt. Pros. 3, 383:

    altitudinem montium,

    Vulg. Isa. 37, 24:

    currus,

    Lucr. 5, 1301 (Lachm., escendere); so Vulg. 3 Reg. 12, 13:

    adversam ripam,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    murum,

    Caes. B. G. 7, 27; so Verg. A. 9, 507, and Vulg. Jer. 5, 10:

    equum,

    Liv. 23, 14; so Suet. Caes. 61, and Vulg. Psa. 75, 7:

    ascendit Capitolium ad lumina,

    Suet. Caes. 37:

    deus adscensurus, Olympum,

    Tib. 4, 1, 12:

    magnum iter ascendo,

    Prop. 4, 10, 3:

    illuc solita est ascendere filia Nisi,

    Ov. M. 8, 17; 11, 394:

    quo simul ascendit,

    id. ib. 7, 220.—Also pass.:

    si mons erat ascendendus,

    Caes. B. C. 1, 79:

    primus gradus ascendatur,

    Vitr. 3, 3:

    porticus adscenduntur nonagenis gradibus,

    Plin. 36, 13, 19, § 88 (Jan, descenduntur):

    ascenso simul curru,

    Suet. Tib. 2 fin.: ne ascensis tanti sit gloria Bactris, Prop 4, 3, 63.—
    (δ).
    Absol., of persons ex locis superioribus desuper suos ascendentes protegebant, Caes. B. C. 1, 79:

    quā fefellerat ascendens hostis,

    Liv. 5, 47:

    Ascendit ergo Abram de Aegypto,

    Vulg. Gen. 13, 1; 19, 30:

    Ascende huc,

    ib. Apoc. 4, 1; 12, 12.—Of things:

    fons ascendebat de terrā,

    Vulg. Gen. 2, 6:

    sicut ascendit mare fluctu,

    ib. Ezech. 26, 3:

    jam ascendit aurora,

    ib. Gen. 32, 26 ' ascendit ignis de petrā, ib. Jud. 6, 21:

    ascendet fumus ejus,

    ib. Isa. 34, 10; ib. Apoc. 8, 4:

    vidit ascendentem favillam de terrā,

    ib. Gen. 19, 28:

    ascendet sicut virgultum,

    ib. Isa. 53, 2; 5, 6:

    germen eorum, ut pulvis, ascendet,

    ib. ib. 5, 24.—Also, after the Greek, to go aboard ship, to go out to sea (eccl. Lat.): ascendentes navigavimus, epibantes, Vulg. Act. 21, 2: Et ascenderunt, anêchthêsan, ib. Luc. 8, 22.—
    II.
    Trop.
    A.
    Constr in like manner,
    (α).
    With in with acc.:

    in summum locum civitatis ascendere,

    Cic. Clu. 55:

    propter quem (ornatum) ascendit in tantum honorem eloquentia,

    has grown into such reputation, id. Or. 36, 125:

    ira ascendit in Israel,

    Vulg. Psa. 77, 21:

    Quid cogitationes ascendunt in corda vestra?

    ib. Luc. 24, 38; ib. Act. 7, 23.—
    (β).
    With ad:

    sic a principiis ascendit motus et exit paulatim nostros ad sensus,

    Lucr. 2, 137:

    aut a minoribus ad majora ascendimus aut a majoribus ad minora delabimur,

    Cic. Part. Or. 4, 12:

    propius ad magnitudinem alicujus,

    Plin. Pan. 61, 2:

    ad honores,

    Cic. Brut. 68, 241:

    ad hunc gradum amicitiae,

    Curt. 7, 1, 14.—
    (γ).
    With super with acc.:

    ira Dei ascendit super eos,

    Vulg. Psa. 77, 31:

    ascendent sermones super cor tuum,

    ib. Ezech. 38, 10.—
    (δ).
    With acc.:

    ex honoribus continuis familiae unum gradum dignitatis ascendere,

    Cic. Mur. 27:

    altiorem gradum,

    id. Off. 2, 18, 62:

    cum, quem tenebat, ascenderat gradum,

    Nep. Phoc. 2, 3:

    altissimum (gradum),

    Plin. Ep. 3, 2, 4.— Poet.:

    ascendere thalamum, i. e. matrimonium contrahere,

    Val. Fl. 6, 45.—
    (ε).
    Absol.:

    ad summam amplitudinem pervenisset, ascendens gradibus magistratuum,

    Cic. Brut. 81, 281; Plin. Pan. 58, 3: altius ascendere, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 4:

    gradatim ascendit vox,

    rises, Cic. de Or. 3, 61, 227:

    usque ad nos contemptus Samnitium pervenit, supra non ascendit, i. e. alios non tetigit,

    Liv. 7, 30:

    donec ascenderit furor Domini,

    Vulg. 2 Par. 36, 16:

    ascendet indignatio mea,

    ib. Ezech. 38, 18.—
    B.
    Esp., super, supra aliquem or aliquid ascendere, to rise above any person or thing, to surpass, to stand higher (twice in Tacitus):

    (liberti) super ingenuos et super nobiles ascendunt,

    Tac. G. 25:

    mihi supra tribunatus et praeturas et consulatus ascendere videor,

    id. Or. 7.—Hence, ascen-dens ( ads-), entis, P. a.
    * A.
    Machina, a machine for ascending, a scaling-ladder, Vitr. 10, 19.—
    B.
    In the jurists, ascendentes are the kindred in an ascending line, ancestors ( parents, grandparents, etc.; opp. descendentes, descendants, children, grandchildren, etc.), Dig. 23, 2, 68.

    Lewis & Short latin dictionary > ascendo

  • 76 concito

    concĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [concieo], to move violently, to put in violent or quick motion, to stir up, rouse up, excite, incite, shake.
    I.
    Prop. (thus most freq. in the poets and histt.):

    artus,

    Lucr. 3, 292; 3, 301:

    equum calcaribus,

    Liv. 2, 6, 8; cf.:

    equum in aliquem,

    Nep. Pelop. 5, 4:

    concitant equos permittuntque in hostem,

    Liv. 3, 61, 8:

    equos adversos,

    id. 8, 7, 9; cf. also under P. a.:

    naves quantā maximā celeritate poterat,

    id. 36, 44, 4; cf.:

    classem concitatam remis,

    id. 30, 25, 8; 37, 11, 10:

    navem remis,

    Curt. 4, 3, 2:

    in alteram (navem) quinqueremis eadem concitata,

    id. 4, 4, 7:

    agmen,

    Ov. M. 14, 239:

    omne nemus,

    id. F. 1, 436:

    feras,

    id. ib. 2, 286:

    tela,

    Liv. 34, 39, 3:

    eversas Eurus aquas,

    Ov. H. 7, 42; cf.:

    mare aeriore vento,

    Curt. 4, 3, 17:

    graves pluvias,

    Ov. F. 2, 72:

    se in hostem,

    Liv. 8, 39, 7; cf.:

    se in Teucros alis (Alecto),

    Verg. A. 7, 476:

    se in fugam,

    to take to flight, Liv. 22, 17, 6; cf.:

    se fugā in aliquem locum,

    Val. Fl. 3, 383.—
    II.
    Trop. (class. and very freq. in prose and poetry).
    A.
    Aliquem, to rouse, urge, impel one to any act, feeling, etc., to move strongly, to influence, stir up, instigate, etc.; constr. with acc. pers. and ad, in, adversus, the inf. and absol.
    (α).
    With ad and a subst., gerund, or gerundive:

    concitari ad studium cognoscendae percipiendaeque virtutis,

    Cic. de Or. 1, 47, 204; cf.:

    concitatus ad philosophiam studio,

    id. Brut. 89, 306:

    judicem ad fortiter judicandum,

    Quint. 6, 1, 20:

    victum ad depellendam ignominiam,

    id. 1, 2, 24:

    nos ad quaerendum,

    id. 10, 2, 5:

    omnem Galliam ad nostrum auxilium,

    Caes. B. G. 7, 77:

    multitudinem ad arma,

    id. ib. 7, 42 fin.; cf.: cessantes ad arma, * Hor. C. 1, 35, 16: colonias ad audendum aliquid, Suet. Caes. 8:

    ad convicia,

    id. Tib. 54:

    ad despiciendam vitam,

    id. Oth. 10.—
    (β).
    With in:

    qui in iram concitat se,

    Quint. 6, 2, 27; cf. Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6.—
    (γ).
    With adversus:

    Etruriam omnem adversus nos,

    Liv. 5, 4, 14:

    exercitum adversus regem,

    id. 1, 59, 12.—
    * (δ).
    With inf.:

    quae vos dementia concitat captam dimittere Trojam?

    Ov. M. 13, 226.—
    (ε).
    Absol., both with and without abl.:

    te ipsum animi quodam impetu concitatum,

    Cic. Mur. 31, 65; so,

    uxorem dolore,

    id. Scaur. 6, 9 (Fragm. ap. Prisc. p. 689 P.):

    aliquem injuriis,

    Sall. C. 35, 3:

    multitudinem fallaci spe,

    Liv. 6, 15, 6:

    familiam seditionibus,

    Col. 1, 8, 18:

    aliquem aliquo adfectu,

    Quint. 10, 7, 15:

    irā,

    Liv. 23, 7, 7; 42, 59, 2; Quint. 6, 3, 46; Liv. 7, 8, 3:

    aspectu pignorum suorum concitari,

    Tac. Agr. 38; Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6:

    quo enim spectat illud... nisi ut opifices concitentur?

    should be excited to sedition, id. Ac. 2, 47, 144; cf. id. Fl. 8, 18 sq.; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4; cf.

    servitia,

    Sall. C. 46, 3:

    multitudinem,

    Nep. Arist. 1, 3:

    suos,

    Caes. B. G. 5, 26:

    judices (opp. flectere),

    Quint. 6, 1, 9; cf.

    (opp. placare),

    id. 11, 3, 170;

    (opp. mitigare),

    id. 3, 4, 3; 4, 2, 9; 6, 2, 12:

    concitare animos ac remittere,

    id. 9, 4, 11:

    tuas aures de nobis,

    Prop. 3 (4), 15, 45.—
    B.
    Aliquid, to rouse, excite, cause, occasion, produce any action, passion, evil, etc.:

    bellum,

    Cic. Fam. 15, 4, 6; Hirt. B. G. 8, 22; Nep. Ham. 4, 3; Liv. 5, 5, 11; Flor. 4, 5, 1 al.; cf.:

    bellum Romanis,

    Liv. 35, 12, 18:

    quantas turbas mihi,

    Sall. H. 3, 61, 11 Dietsch; cf.:

    quantam pugnam mihi,

    Quint. 10, 1, 105:

    lacrimas totius populi Romani,

    id. 11, 3,:

    misericordiam populi,

    Cic. de Or. 1, 53, 227:

    odium (just before, commovere odium),

    id. Inv. 1, 54, 105; cf. id. ib. 1, 53, 100:

    invidiam in te ex illis rebus,

    id. Verr. 2, 5, 8, § 21:

    invidiam, odium, iram,

    Quint. 6, 1, 14:

    iram (opp. lenire),

    id. 3, 8, 12:

    risum,

    Cic. de Or. 2, 58, 235:

    seditionem ac discordiam,

    id. Mur. 39, 83:

    tumultum,

    Caes. B. C. 3, 18; Liv. 38, 33, 7:

    aspera iambis maxime concitantur,

    Quint. 9, 4, 136:

    error vanis concitatus imaginibus,

    Val. Max. 9, 9 init.:

    morbos,

    Cels. 2, 13:

    pituitam,

    id. 6, 6, 15:

    somnum,

    Plin. 20, 17, 73, § 189.—Hence, concĭtātus, a, um, P. a.
    A.
    (Acc. to I.) Violently moved, i. e. rapid, swift, quick:

    equo concitato ad hostem vehitur,

    at full speed, Nep. Dat. 4 fin. (more freq. citato equo; v. 2. cito, P. a.):

    quam concitatissimos equos immittere jubet,

    Liv. 35, 5, 8:

    conversio caeli concitatior,

    Cic. Rep. 6, 18, 18; so,

    cursu,

    Liv. 35, 29, 6:

    concitatissimus corporis motus,

    Quint. 2, 11, 4.—
    B.
    (Acc. to II.) Roused up, excited, vehement, ardent (freq. in Quint.):

    testimonia non concitatae contionis sed jurati senatūs,

    Cic. Fl. 7, 17:

    (in comoediis pater) interim concitatus, interim lenis est,

    Quint. 11, 3, 74:

    adfectus (opp. mites atque compositi),

    id. 6, 2, 9; cf.

    opp. flebiles,

    id. 11, 3, 162:

    animus an remissus,

    id. 3, 9, 7:

    causae,

    id. 11, 1, 3:

    oratio,

    id. 3, 8, 58 and 60:

    sententiae,

    id. 12, 9, 3; 10, 1, 44:

    erectā et concitatā voce (opp. summissā atque contractā),

    id. 11, 3, 175:

    Lucanus ardens et concitatus,

    id. 10, 1, 91.— Comp.:

    concitatior accidens clamor,

    Liv. 10, 5, 2; Quint. 2, 15, 28; 8, 3, 14.—Hence, concĭtātē, adv. (not in Cic.).
    1.
    (Acc. to 1.) Quickly, rapidly:

    agitur pecus,

    Col. 6, 6, 4.—
    2.
    (Acc. to 2.) Impetuously, ardently (most freq. in Quint.):

    dicere,

    Quint. 8, 3, 40; 10, 2, 23; 11, 3, 23;

    12, 10, 71: itur,

    id. 11, 3, 133.— Comp.:

    dicere,

    Quint. 1, 8, 1; 3, 8, 68; 9, 4, 130:

    movere adfectus,

    id. 12, 10, 26.—
    * Sup.: raperet ventus, Aug. Civ. Dei, 5, 26.

    Lewis & Short latin dictionary > concito

  • 77 conscendo

    con-scendo, ndi, nsum, 3, v. a. and n. [p. 426] [scando].
    I.
    In gen., to mount, to ascend (in prose rare before the Aug. per.)
    A.
    Lit.
    (α).
    With acc.:

    currum,

    Lucr. 6, 47; Prop. 2 (3), 18, 13; Ov. Tr. 3, 8, 1; Curt. 5, 10, 12: montes, * Cat. 64, 126; Prop. 1, 6, 3:

    vallum,

    Caes. B. G. 5, 39 fin.:

    equos,

    Ov. M. 14, 820; Liv. 29, 2, 16; Suet. Calig. 51:

    aethera,

    Ov. M. 3, 299; Stat. S. 3, 1, 7; Val. Fl. 2, 444:

    culmen summum,

    Sil. 3, 510:

    scopulum,

    Verg. A. 1, 180:

    rogum,

    id. ib. 4, 646:

    tribunal,

    Suet. Tib. 17; id. Galb. 10 al.—
    (β).
    With in:

    in equi costas,

    Lucr. 5, 1296:

    in equos,

    Ov. M. 6, 222:

    in montem,

    Petr. 116, 1.—
    B.
    Trop. (very rare):

    laudis carmen,

    Prop. 2 (3), 10, 23:

    ad ultimum nefas,

    Quint. Decl. 377.—
    II.
    Esp., a nautical t. t., to go on board a ship, to embark, take ship, etc. (class. in all periods and species of composition; cf. ascendo); constr. with the acc., in, or absol.
    (α).
    With acc.: cymbam piscatoriam. Afran. ap. Non. p. 535, 30:

    navem,

    Caes. B. G. 4, 23; id. B. C. 2, 4; Cic. Fam. 3, 10, 3; Nep. Dat. 4, 3:

    naves,

    Liv. 22, 19, 8; 37, 11, 8; cf. in pass.:

    conscensā nave,

    Just. 31, 4, 3; and:

    navibus conscensis,

    id. 12, 10, 1:

    navigium,

    Suet. Caes. 58:

    cavatum ex materiā alveum,

    Vell. 2, 107, 1:

    puppim,

    Ov. F. 2, 95:

    classem,

    Verg. A. 10, 155; Ov. M. 13, 422; cf.:

    aequor navibus,

    to navigate, Verg. A. 1, 381: ibi classem, Auct. B. Afr. 10, 2.—
    (β).
    With in:

    in navem,

    Cic. Fam. 14, 17, 2:

    in phaselum,

    id. Att. 14, 16, 1.—
    (γ).
    Absol.:

    velim quam primum conscendas ad meque venias,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 4 al.:

    conscende nobiscum, et quidem ad puppim,

    id. Fam. 12, 25, 5; Liv. 22, 19, 10; 37, 11, 10; * Quint. 4, 2, 41; Ov. Tr. 1, 2, 41:

    in Siciliam,

    to embark for Sicily, Liv. 31, 29, 6.—With ab and abl. of place:

    Pompeium a Brundisio conscendisse,

    Cic. Att. 9, 14, 3:

    ab eo loco conscendi,

    id. Phil. 1, 3, 7:

    ab hortis Cluvianis,

    id. Att. 14, 16, 1; cf.

    Epheso,

    id. ib. 6, 8, 4:

    Thessalonicae conscendere jussi,

    Liv. 44, 23, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > conscendo

  • 78 remulcum

    rĕmulcum ( rymulcum, acc. to the Gr., Amm. 18, 5, 6), i (for the most part only in abl.), n. [rhumoulkeô], nautical t. t., a tow-rope, or any other contrivance for towing:

    remulcum funis, quo deligata navis magnā trahitur vice remi,

    Isid. Orig. 19, 4, 8:

    remulco est, cum scaphae remis navis magna trahitur,

    Fest. p. 279 Müll.:

    navem remulco abstraxit,

    Caes. B. C. 2, 23 fin.:

    submersam navim remulco adduxit,

    id. ib. 3, 40: naves onerarias remulco Alexandriam deducit, Auct. B. Alex. 11 fin.:

    navem remulco trahere,

    Liv. 25, 30; 32, 16. — Here prob. belongs the fragment of Sisenna: in altum remulco trahit, Sisenn. ap. Non. 57, 29 (where Nonius erroneously assumes a verb, remulco, āre; cf. supra, the article of Festus, where also remulco forms the heading); Valgius ap. Isid. l. l.; Aus. Idyll. 10, 41; id. Ep. 2, 9; Paul. Nol. Ep. 49. —Prov.:

    non contis nec rymulco, ut aiunt, sed velificatione plenā in rempublicam ferebantur,

    Amm. 18, 5, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > remulcum

  • 79 rymulcum

    rĕmulcum ( rymulcum, acc. to the Gr., Amm. 18, 5, 6), i (for the most part only in abl.), n. [rhumoulkeô], nautical t. t., a tow-rope, or any other contrivance for towing:

    remulcum funis, quo deligata navis magnā trahitur vice remi,

    Isid. Orig. 19, 4, 8:

    remulco est, cum scaphae remis navis magna trahitur,

    Fest. p. 279 Müll.:

    navem remulco abstraxit,

    Caes. B. C. 2, 23 fin.:

    submersam navim remulco adduxit,

    id. ib. 3, 40: naves onerarias remulco Alexandriam deducit, Auct. B. Alex. 11 fin.:

    navem remulco trahere,

    Liv. 25, 30; 32, 16. — Here prob. belongs the fragment of Sisenna: in altum remulco trahit, Sisenn. ap. Non. 57, 29 (where Nonius erroneously assumes a verb, remulco, āre; cf. supra, the article of Festus, where also remulco forms the heading); Valgius ap. Isid. l. l.; Aus. Idyll. 10, 41; id. Ep. 2, 9; Paul. Nol. Ep. 49. —Prov.:

    non contis nec rymulco, ut aiunt, sed velificatione plenā in rempublicam ferebantur,

    Amm. 18, 5, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > rymulcum

  • 80 Turbo

    1.
    turbo, āvi, ātum, 1, v. a. ( fut. perf. turbassit, for turbaverit, Cic. Leg. 3, 4; al. turbassitur) [turba], to disturb, agitate, confuse, disorder; to throw into disorder or confusion (freq. and class.; syn.: confundo, misceo, agito).
    I.
    Lit.:

    ventorum vi agitari atque turbari mare,

    Cic. Clu. 49, 138:

    aequora ventis,

    Lucr. 2, 1:

    hibernum mare,

    Hor. Epod. 15, 8; Ov. M. 7, 154; 14, 545 al.:

    eversae turbant convivia mensae,

    id. ib. 12, 222; cf. in a poet. transf.:

    ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,

    Lucr. 6, 377:

    ne comae turbarentur, quas componi vetuit,

    Quint. 11, 3, 148:

    ne turbet toga mota capillos,

    Ov. Am. 3, 2, 75:

    capillos,

    id. M. 8, 859; id. Am. 3, 14, 33; cf.

    in a Greek construction: turbata capillos,

    id. M. 4, 474:

    ceram,

    the seal, Quint. 12, 8, 13:

    uvae recentes alvum turbant,

    Plin. 23, 1, 6, § 10.— Absol.:

    instat, turbatque ruitque,

    Ov. M. 12, 134.—Reflex.:

    cum mare turbaret (sc. se),

    Varr. R. R. 3, 17, 7 Schneid. ad loc. (al. turbaretur).—
    B.
    In partic.
    1.
    Milit. t. t., to throw into disorder, break the line of battle, disorganize:

    equitatus turbaverat ordines,

    Liv. 3, 70, 9:

    aciem peditum,

    id. 30, 18, 10.— Absol.:

    equites eruptione factā in agmen modice primo impetu turbavere,

    Liv. 38, 13, 12:

    turbantibus invicem copiis,

    Flor. 4, 2, 49:

    hic rem Romanam, magno turbante tumultu, sistet,

    Verg. A. 6, 857.—
    2.
    Of water, to trouble, make thick or turbid:

    lacus,

    Ov. M. 6, 364:

    fons quem nulla volucris turbarat,

    id. ib. 3, 410:

    flumen imbre,

    id. ib. 13, 889:

    limo aquam,

    Hor. S. 1, 1, 60:

    aquas lacrimis,

    Ov. M. 3, 475; cf.:

    pulvis sputo turbatus,

    Petr. 131.—
    II.
    Trop.:

    non modo illa permiscuit, sed etiam delectum atque ordinem turbavit,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    qui omnia inflma summis paria fecit, turbavit, miscuit,

    id. Leg. 3, 9, 19:

    Aristoteles quoque multa turbat, a magistro Platone non dissentiens,

    id. N. D. 1, 13, 33:

    quantas res turbo!

    Plaut. Mil. 3, 2, 1:

    quas meus filius turbas turbet,

    id. Bacch. 4, 9, 1; cf.:

    quae meus filius turbavit,

    id. ib. 5, 1, 5; id. Cas. 5, 2, 6:

    ne quid ille turbet vide,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 7, § 24:

    haec, quae in re publicā turbantur,

    id. ib. 3, 9, 3:

    cum dies alicui nobilium dicta novis semper certaminibus contiones turbaret,

    Liv. 3, 66, 2: ne incertā prole auspicia turbarentur, id. 4, 6, 2:

    milites nihil in commune turbantes,

    Tac. H. 1, 85:

    turbantur (testes),

    Quint. 5, 7, 11; cf. id. 4, 5, 6; 5, 14, 29; 10, 7, 6:

    spem pacis,

    Liv. 2, 16, 5.— Absol.: Ph. Ea nos perturbat. Pa. Dum ne reducam, turbent porro, quam velint, Ter. Hec. 4, 4, 12 (cf. I. B. 1. supra):

    repente turbare Fortuna coepit,

    Tac. A. 4, 1:

    si una alterave civitas turbet,

    id. ib. 3, 47: M. Servilius postquam, ut coeperat, omnibus in rebus turbarat, i. e. had deranged all his affairs, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2.— Impers. pass.:

    nescio quid absente nobis turbatum'st domi,

    Ter. Eun. 4, 3, 7:

    totis Usque adeo turbatur agris,

    Verg. E. 1, 12:

    si in Hispaniā turbatum esset,

    Cic. Sull. 20, 57.—Hence, turbātus, a, um, P. a., troubled, disturbed, disordered, agitated, excited.
    A.
    Lit.:

    turbatius mare ingressus,

    more stormy, Suet. Calig. 23:

    turbatius caelum,

    id. Tib. 69.—
    B.
    Trop.:

    hostes inopinato malo turbati,

    Caes. B. C. 2, 12:

    oculis simul ac mente turbatus,

    Liv. 7, 26, 5:

    turbatus religione simul ac periculo,

    Suet. Ner. 19; cf.:

    turbatus animi,

    Sil. 14, 678:

    placare voluntates turbatas,

    Cic. Planc. 4, 11: seditionibus omnia turbata sunt, Sall. Or. Phil. contr. Lepid. 1:

    turbata cum Romanis pax,

    Just. 18, 2, 10:

    omnia soluta, turbata atque etiam in contrarium versa,

    Plin. Ep. 8, 14, 7; cf.:

    quae si confusa, turbata, permixta sunt, etc.,

    id. ib. 9, 5, 3.—Hence, adv.: turbātē, confusedly, disorderly:

    aguntur omnia raptim atque turbate,

    in confusion, Caes. B. C. 1, 5, 1.
    2.
    turbo, ĭnis, m. (collat. form tur-ben, ĭnis, n., Tib. 1, 5, 3; id. ap. Charis. p. 118 P.; gen. turbonis, Caes. ib.) [1. turbo], that which spins or twirls round (cf. vertex).
    I.
    A whirlwind, hurricane, tornado: ventus circumactus et eundem ambiens locum et se ipse vertigine concitans turbo est. Qui si pugnacior est ac diutius volutatur, inflammatur, et efficit, quem prêstêra Graeci vocant:

    hic est igneus turbo,

    Sen. Q. N. 5, 13, 3:

    falsum est faces et trabes turbine exprimi,

    id. ib. 7, 5, 1; 2, 22, 2; id. Ep. 109, 18:

    procellae, turbines,

    Cic. N. D. 3, 20, 51; cf.: saevi exsistunt turbines, Pac. ap. Cic. de Or. 3, 39, 157 (Trag. Rel. p. 111 Rib.); Enn. ap. Schol. Vat. ad Ter. Heaut. 2, 3, 4 (Ann. v. 553 Vahl.):

    venti vis rapido percurrens turbine campos,

    Lucr. 1, 273; cf. id. 1, 279; 1, 294; 5, 217; Ov. M. 6, 310:

    senatus decrevit, ut Minerva, quam turbo dejecerat, restitueretur,

    Cic. Fam. 12, 25, 1:

    turbo aut subita tempestas,

    id. Cael. 32, 79:

    pulvis collectus turbine,

    Hor. S. 1, 4, 31:

    venti rotanti turbine portant,

    Lucr. 1, 294:

    ita turbine nigro Ferret hiemps,

    Verg. G. 1, 320:

    venti ruunt et terras turbine perflant,

    id. A. 1, 83:

    accendi turbine quodam aëris,

    Sen. Q. N. 7, 4, 1.—In apposition with ventus:

    exoritur ventus turbo,

    Plaut. Curc. 5, 2, 47:

    circumstabant navem turbines venti,

    id. Trin. 4, 1, 16.—
    B.
    Trop., whirlwind, storm, etc.:

    qui in maximis turbinibus ac fluctibus rei publicae navem gubernassem,

    Cic. Pis. 9, 20:

    tu, procella patriae, turbo ac tempestas pacis atque otii,

    id. Dom. 53, 137:

    ego te in medio versantem turbine leti Eripui,

    Cat. 64, 149:

    cum illi soli essent duo rei publicae turbines,

    Cic. Sest. 11, 25:

    miserae mentis,

    Ov. Am. 2, 9, 28:

    miserarum rerum,

    id. M. 7, 614:

    nescio quo miserae turbine mentis agor,

    id. Am. 2, 9, 28:

    Gradivi,

    i. e. tumult of war, Sil. 11, 101:

    virtutem turbine nullo Fortuna excutiet tibi,

    Luc. 2, 243:

    horum mala, turbo quīs rerum imminet,

    Sen. Agam. 196.—
    II.
    Lit., a spinning-top, whipping-top, Verg. A. 7, 378 sq.; Tib. 1, 5, 3.—
    B.
    Transf., of things that have the shape or whirling motion of a top, as a reel, whirl, spindle, etc., Cic. Fat. 18, 42; Varr. ap. Serv. Verg. A. 1, 449; Hor. Epod. 17, 7; Cat. 64, 315; Ov. M. 1, 336; Plin. 2, 10, 7, § 47; 9, 36, 61, § 130; 27, 4, 5, § 14; 36, 13, 19, § 90; 37, 4, 15, § 56.—
    III.
    A whirling motion, a whirl, twirl, twist, rotation, revolution, a round, circle (mostly poet.):

    cum caeli turbine ferri,

    Lucr. 5, 624:

    lunae,

    id. 5, 632:

    ignium,

    id. 6, 640; cf. Verg. A. 3, 573:

    teli (contorti),

    id. ib. 6, 594; cf. id. ib. 11, 284; Luc. 3, 465; Sil. 4, 542:

    saxi,

    whirling force, circular hurling, Verg. A. 12, 531:

    serpentis,

    i. e. the coiling, Sil. 3, 191:

    Aegaeus,

    whirlpool, vortex, Claud. Laud. Stil. 1, 287; so, rapax, Stat [p. 1918] Th. 4, 813:

    verterit hunc (servum in emancipatione) dominus, momento turbinis exit Marcus Dama,

    i. e. of whirling round, Pers. 5, 78: militiae turbine factus eques, i. e. through the round of military gradation or promotion, Ov. Am. 3, 15, 6:

    vulgi,

    i. e. a throng, crowd, Claud. II. Cons. Stil. 200.
    3.
    Turbo, ōnis, m., the name of a gladiator, Hor. S. 2, 3, 310.

    Lewis & Short latin dictionary > Turbo

См. также в других словарях:

  • Frangere navem ad scopulum. — См. Потерпеть кораблекрушение …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • qui molitur insidias in patriam id facit quod insanus nauta perforans navem in qua vehitur — /kway molatar insidiyas in paetriyam id feysat kwod inseynas nota parfaraenz neyvam in kwey viy(h)atar/ He who betrays his country is like the insane sailor who bores a hole in the ship which carries him …   Black's law dictionary

  • Qui molitur insidias in patriam id tacit quod insanus nauta perfurans navem in qua vehitur — He who lays snares against his country acts as did the crazy sailor who bored holes in the ship in which he sailed …   Ballentine's law dictionary

  • NAVIS — I. NAVIS cuius inventum suerit, diximus supra. Longam primus Iason exstruxisse dicitur, circa Pelium montem, et magnitudine et reliquô apparatu consuetum eô tempore modum excedentem, quod illius aetatis homines ratibus fere et parvis acatiis vehi …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRIERARCHUS — in Rep. Atheniensi dicebatur, qui navem bellicam armamentaque navalia et eius generis alia, praebebat. Ulpianus, Τριήραρχός ἐςτιν ὁ ναῦν παρεχόμενος πολεμικην` καὶ οκεύη τῇ νηΐ καὶ ὅσα τοιαῦτα. Cui muneri obeundo ditissimi quique assignabantur,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NAUCRARI — Graece Ναυκράροι, vel ut alii, Nauclari, Ναυκλάροι, Athenis a Solone, vel etiam ante in stituti, ut Aristoteles testatur de Rep. Athen. eandem potestatem habuêre, quam postea Demarchi, quos Clisthenes instituit. harpocration in Lexico, School.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PARALUS — I. PARALUS Clazomenarum, urbis Ioniae Asiaticae, conditor; quae prius Gryna nominata, vicina Colophoni, unde et Apollo Gryneus dictus est, quod ibi Oraculum eius esset, postea Clazomenae appellari coepit, Vide Strabonem l. 13. Plin. l. 5. c. 30.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • REMORA — Graecis ἐχενηῒς, a navibus sistendis, seu retinendis; item Ναυκράτης, ab eadem causa: Latinis aliter Remeligo: Plautus, Casinâ, Actu 4. sc. 3. v. 7. secundum quosdam. Nam quid illae tam diu intus remorantur remeliigines. Pisciculus dicitur, cui… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Currach — on the shore in Inishbofin, Galway A Currach (spelt Curach in Irish and Koruko in old celtic) is a type of Irish boat with a wooden frame, over which animal skins or hides were once stretched, though now canvas is more usual. It is sometimes… …   Wikipedia

  • Erzbistum Huancayo — Basisdaten Staat Peru Diözesanbischof Pedro Ricardo Barreto Jimeno SJ …   Deutsch Wikipedia

  • Епархия Тармы — Dioecesis Tarmensis …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»