navalis+cs

nāvālis, e, adj. [navis], of or belonging to ships, ship-, naval:

pedestres navalesve pugnae,

Cic. Sen. 5, 13; Liv. 26, 51, 6:

bellum,

id. Imp. Pomp. 10, 28:

apparatus,

id. Att. 10, 8, 3:

disciplina et gloria navalis,

id. Imp. Pomp. 18, 54:

fuga,

by sea, Plin. 7, 45, 46, § 148:

proelium,

Gell. 10, 6, 2:

castra,

to protect the ships drawn up on land, Caes. B. G. 5, 22:

in classe acieque navali esse,

Liv. 26, 51, 8 Weissenb.:

forma,

the shape of a ship, Ov. F. 1, 229: corona, a naval crown, as the reward of a naval victory, Verg. A. 8, 684; cf.: navali coronā solet donari, qui primus in hostium navem armatus transilierit, Paul. ex Fest. p. 163 Müll.; so,

navali cinctus honore caput,

Ov. A. A. 3, 392:

navali surgentes aere columnae,

made of the brass from the beaks of captured ships, Verg. G. 3, 29:

arbor,

fit for ship-building, Plin. 13, 9, 17, § 61:

stagnum,

a basin in which to exhibit mock sea-fights, Tac. A. 4, 15:

navalis Phoebus, so called because hegranted the victory at Actium,

Prop. 4 (5), 1, 3; v. Actius and Actiacus: socii, sailors, seamen (chosen from the freedmen of the colonists and allies, and also from those of the colonists and allies themselves who had been in slavery; they were bound to a longer period of service and were of lower rank than the land troops; cf. Liv. 36, 2; 40, 18; 21, 50):

postero die militibus navalibusque sociis convocatis,

id. 26, 48; 26, 17; 32, 23; 26, 35;

24, 11.—Sometimes the socii navales are distinguished from the seamen,

Liv. 37, 10:

navales pedes, contemptuously,

galley-slaves, Plaut. Men. 2, 2, 75. (Others understand by this expression ship-servants, cabin-boys. Non. 381, 393, calls the oars themselves navales pedes).—

Duumviri navales,

two commissaries who were charged with the repairing and fitting out of a fleet, Liv. 9, 30; 40, 18; 26: navalis scriba, a ship's scribe or secretary, Paul. ex Fest. p. 169 Müll.—

Subst.: nāvā-le, is, n. (in sing. only poet.), and nāvā-lĭa, ium, n. ( gen. plur. navaliorum, Vitr. 5, 127; Inscr. Orell. 3627).

A place where ships were built and repaired, a dock, dockyard (cf.:

statio, portus): navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

Cic. Off. 2, 17, 60:

de navalium opere,

id. de Or. 1, 14, 62:

deripientque rates alii navalibus,

Verg. A. 4, 593; Ov. M. 11, 455.—In sing., haud aliter quam si siccum navale teneret (puppis), Ov. M. 3, 661; id. H. 18, 207.—Esp. of the place in Rome, across the Tiber, where the dock-yards were situated, Liv. 3, 26; 8, 14, 12; 40, 51 et saep.—Near them was the Navalis porta, Paul. ex Fest. p. 178 Müll.—

The requisites for fitting out a ship, [p. 1192] tackling, rigging, Liv. 45, 23, 5; Verg. A. 11, 329; Plin. 16, 11, 21, § 52.

* * *

nāvālis, e, adj. [navis], of or belonging to ships, ship-, naval:

pedestres navalesve pugnae,

Cic. Sen. 5, 13; Liv. 26, 51, 6:

bellum,

id. Imp. Pomp. 10, 28:

apparatus,

id. Att. 10, 8, 3:

disciplina et gloria navalis,

id. Imp. Pomp. 18, 54:

fuga,

by sea, Plin. 7, 45, 46, § 148:

proelium,

Gell. 10, 6, 2:

castra,

to protect the ships drawn up on land, Caes. B. G. 5, 22:

in classe acieque navali esse,

Liv. 26, 51, 8 Weissenb.:

forma,

the shape of a ship, Ov. F. 1, 229: corona, a naval crown, as the reward of a naval victory, Verg. A. 8, 684; cf.: navali coronā solet donari, qui primus in hostium navem armatus transilierit, Paul. ex Fest. p. 163 Müll.; so,

navali cinctus honore caput,

Ov. A. A. 3, 392:

navali surgentes aere columnae,

made of the brass from the beaks of captured ships, Verg. G. 3, 29:

arbor,

fit for ship-building, Plin. 13, 9, 17, § 61:

stagnum,

a basin in which to exhibit mock sea-fights, Tac. A. 4, 15:

navalis Phoebus, so called because hegranted the victory at Actium,

Prop. 4 (5), 1, 3; v. Actius and Actiacus: socii, sailors, seamen (chosen from the freedmen of the colonists and allies, and also from those of the colonists and allies themselves who had been in slavery; they were bound to a longer period of service and were of lower rank than the land troops; cf. Liv. 36, 2; 40, 18; 21, 50):

postero die militibus navalibusque sociis convocatis,

id. 26, 48; 26, 17; 32, 23; 26, 35;

24, 11.—Sometimes the socii navales are distinguished from the seamen,

Liv. 37, 10:

navales pedes, contemptuously,

galley-slaves, Plaut. Men. 2, 2, 75. (Others understand by this expression ship-servants, cabin-boys. Non. 381, 393, calls the oars themselves navales pedes).—

Duumviri navales,

two commissaries who were charged with the repairing and fitting out of a fleet, Liv. 9, 30; 40, 18; 26: navalis scriba, a ship's scribe or secretary, Paul. ex Fest. p. 169 Müll.—

Subst.: nāvā-le, is, n. (in sing. only poet.), and nāvā-lĭa, ium, n. ( gen. plur. navaliorum, Vitr. 5, 127; Inscr. Orell. 3627).

A place where ships were built and repaired, a dock, dockyard (cf.:

statio, portus): navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

Cic. Off. 2, 17, 60:

de navalium opere,

id. de Or. 1, 14, 62:

deripientque rates alii navalibus,

Verg. A. 4, 593; Ov. M. 11, 455.—In sing., haud aliter quam si siccum navale teneret (puppis), Ov. M. 3, 661; id. H. 18, 207.—Esp. of the place in Rome, across the Tiber, where the dock-yards were situated, Liv. 3, 26; 8, 14, 12; 40, 51 et saep.—Near them was the Navalis porta, Paul. ex Fest. p. 178 Müll.—

The requisites for fitting out a ship, [p. 1192] tackling, rigging, Liv. 45, 23, 5; Verg. A. 11, 329; Plin. 16, 11, 21, § 52.

rēs, rei (rēi with e long; gen., Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236; rei, gen., monosyl. at the end of the verse, Lucr. 3, 918;

and in the middle of the verse,

id. 4, 885, and Poët. ap. Lact. 6, 6), f. [ etym. dub.; perh. root ra- of reor, ratus; cf. Germ. Ding; Engl. thing, from denken, to think; prop., that which is thought of; cf. also logos, Lid. and Scott, 9], a thing, object, being; a matter, affair, event, fact, circumstance, occurrence, deed, condition, case, etc.; and sometimes merely = something (cf.: causa, ratio, negotium).

In gen.:

unde initum primum capiat res quaeque movendi,

Lucr. 1, 383; cf. id. 1, 536:

in partes res quaeque minutas Distrahitur,

id. 2, 826: summe Sol, qui omnes res inspicis, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 321 Vahl.):

versus, quos ego de Rerum Naturā pangere conor,

Lucr. 1, 25; cf. id. 1, 126; 5, 54:

rerum natura creatrix,

id. 2, 1117:

divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque cujusque rei cognitio,

Cic. Tusc. 5, 3, 7 (v. divinus):

haeret haec res,

Plaut. Am. 2, 2, 182:

profecto, ut loquor, ita res est,

id. ib. 2, 1, 19:

haud mentior, resque uti facta dico,

id. ib. 2, 1, 23:

de Alcumenā ut rem teneatis rectius,

id. ib. prol. 110:

in tantis rebus (sc. in re publicā defendendā),

Cic. Rep. 1, 3, 4 et saep.:

quo Averna vocantur nomine, id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis,

from the nature of the thing, Lucr. 6, 740; cf. id. 6, 424; Liv. 1, 17:

si res postulabit,

the condition of the case, Cic. Lael. 13, 44: scaena rei totius haec, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 3:

fugam in se nemo convertitur Nec recedit loco, quin statim rem gerat,

does his duty, stands his ground, Plaut. Am. 1, 1, 84; so, res gerere, v. gero; hence, too, rerum scriptor, for a historian, v. scriptor, and cf. II. H. infra.—

With adj. of quality, to express condition, etc.:

illic homo a me sibi malam rem arcessit,

is bringing a bad business on himself, Plaut. Am. 1, 1, 171; so,

res mala,

a wretched condition, Sall. C. 20, 13; and more freq. in plur.:

bonis tuis rebus meas res irrides malas,

circumstances, condition, Plaut. Trin. 2, 4, 45; id. Rud. 3, 3, 12:

res secundae,

good fortune, Hor. Ep. 1, 10, 30; cf. Liv. 3, 9:

res prosperae,

Nep. Dion, 6, 1; id. Eum. 5, 1:

in secundissimis rebus,

Cic. Off. 1, 26, 91:

adversae res,

id. ib. 1, 26, 90; Hor. S. 2, 2, 136; 2, 8, 73:

res belli adversae,

Liv. 10, 6:

res dubiae,

Sall. C. 10, 2; 39, 3; Liv. 2, 50; 7, 30;

v. bonus, florens, salvus, adversus, dubius, novus, arduus, etc.— Freq. in curses, etc.: in malam rem,

go to the bad, Ter. Phorm. 5, 7, 37; id. And. 2, 1, 17:

malam rem hinc ibis?

id. Eun. 3, 3, 30.—

With an adj. in a periphrasis:

abhorrens ab re uxoriā,

matrimony, Ter. And. 5, 1, 10:

in arbitrio rei uxoriae,

dowry, Cic. Off. 1, 15, 61:

rem divinam nisi compitalibus... ne faciat,

a religious act, act of worship, a sacrifice, Cato, R. R. 5, 4:

bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt,

Cic. Div. 2, 36, 76; Hor. C. 4, 3, 6:

erat ei pecuaria res ampla et rustica,

Cic. Quint. 3, 12: res rustica, agriculture:

rei rusticae libro primo,

Col. 11, 1, 2; id. 1, praef. §

19: liber, quem de rebus rusticis scripsi,

Cic. Sen. 15, 54:

navalis rei certamina,

naval battles, Amm. 26, 3, 5:

res militaris,

Cic. Rab. Post. 1, 2:

rei militaris gloria,

id. Mur. 9, 22; Nep. Milt. 8, 4:

res frumentaria,

forage, Caes. B. C. 3, 16; id. B. G. 1, 23; 4, 7:

armatae rei scientissimus,

Amm. 25, 4, 7:

peritus aquariae rei,

id. 28, 2, 2:

res judicaria,

Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31:

res ludicra,

play, Hor. Ep. 2, 1, 180:

uti rebus veneriis,

Cic. Sen. 14, 47; Nep. Alc. 11, 4:

res Veneris,

Lucr. 2, 173; Ov. R. Am. 431; v. also familiaris, judiciaria, militaris, navalis, etc., and cf. II. G. infra. —

With pronouns or adjectives, as an emphatic periphrase for the neutr.:

ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore afficit,

this now, Plaut. Am. 5, 1, 16; cf.: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam:

Ea res est,

it is even so, id. As. 1, 1, 40:

de fratre confido ita esse ut semper volui. Multa signa sunt ejus rei,

of it, Cic. Att. 1, 10, 5: quos (melittônas) alii melittotropheia appellant, eandem rem quidam mellaria. Varr. R. R. 3, 16, 12:

sunt ex te quae scitari volo, Quarum rerum, etc.,

Plaut. Capt. 2, 2, 13; cf. Caes. B. G. 3, 4:

quibus de rebus quoniam nobis contigit ut aliquid essemus consecuti,

Cic. Rep. 1, 8, 13:

quā super re interfectum esse Hippotem dixisti? Pac. ap. Fest. s. v. superescit, p. 244: resciscet Amphitruo rem omnem,

every thing, all, Plaut. Am. 1, 2, 30:

nulla res tam delirantes homines concinat cito,

nothing, id. Am. 2, 2, 96; cf.:

neque est ulla res, in quā, etc.,

Cic. Rep. 1, 7, 12; 1, 5, 9; cf.

also: sumptu ne parcas ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

id. Fam. 16, 4, 2:

magna res principio statim bello,

a great thing, a great advantage, Liv. 31, 23 fin.:

nil admirari prope res est una Solaque, quae, etc.,

the only thing, only means, Hor. Ep. 1, 6, 1 et saep. — Emphatically with sup.:

scilicet rerum facta est pulcherrima Roma,

the most beautiful thing in the world, Verg. G. 2, 534; Quint. 1, 12, 16 Spald. p. 81. —

Of persons, etc.: est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

maxime rerum,

Ov. H. 9, 107; cf.:

maxima rerum Roma,

Verg. A. 7, 602; Ov. M. 13, 508:

fortissima rerum animalia,

id. ib. 12, 502:

pulcherrime rerum,

id. H. 4, 125; id. A. A. 1, 213; id. M. 8, 49:

dulcissime rerum,

Hor. S. 1, 9, 4.—

In adverb. phrases:

e re natā melius fieri haud potuit,

after what has happened, Ter. Ad. 3, 1, 8:

pro re natā,

according to circumstances, Cic. Att. 7, 8, 2; 14, 6, 1:

pro tempore et pro re,

Caes. B. G. 5, 8:

factis benignus pro re,

according to circumstances, Liv. 7, 33, 3; Sall. J. 50, 2:

pro re pauca loquar,

Verg. A. 4, 337; Lucr. 6, 1280:

ex re et ex tempore,

Cic. Fam. 12, 19, 3:

e re respondi,

Cat. 10, 8.

In partic.

Pregn., an actual thing, the thing itself, reality, truth, fact; opposed to appearance, mere talk, the mere name of a thing:

ecastor, re experior, quanti facias uxorem tuam,

Plaut. Am. 1, 3, 10:

desiste dictis nunc jam miseram me consolari: Nisi quid re praesidium apparas, etc.,

id. Rud. 3, 3, 21: rem ipsam loqui. Ter. And. 1, 2, 31:

rem fabulari,

Plaut. Trin 2, 4, 87:

nihil est aliud in re,

in fact, Liv. 10, 8, 11 Weissenb. ad loc.:

se ipsa res aperit,

Nep. Paus. 3, 7:

ex re decerpere fructus,

Hor. S. 1, 2, 79;

opp. verbum, vox, opinio, spes, nomen, etc.: rem opinor spectari oportere, non verba,

Cic. Tusc. 5, 11, 32; cf.: te rogo, ut rem potiorem oratione ducas, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 5:

non modo res omnes, sed etiam rumores cognoscamus,

Cic. Att. 5, 5, 1:

qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt,

id. N. D. 3, 21, 53:

Peripateticos et Academicos nominibus differentes, re congruentes,

id. Ac. 2, 5, 15:

quod nos honestum, illi vanum... verbis quam re probabilius vocant,

Quint. 3, 8, 22; Sen. Ep. 120, 9:

eum, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsā de maleficio suo confiteri,

id. Rosc. Am. 42, 123; cf. Ter. Ad. 4, 7, 15:

vides quantum distet argumentatio tua ab re ipsā atque a veritate,

Cic. Rosc. Am. 15, 44. — Hence, abl. sing., often strengthened by verā (sometimes as one word, reverā), in fact, really, in truth, indeed, in reality:

haec ille, si verbis non audet, re quidem verā palam loquitur,

Cic. Quint. 17, 56; so,

re quidem verā,

id. Clu. 19, 54; id. Sest. 7, 15:

re autem verā,

id. Fam. 1, 4, 2;

and simply re verā,

id. Quint. 2, 7; id. Div. 2, 54, 110; id. Balb. 3, 7:

re verāque,

Lucr. 2, 48; cf.:

et re verā,

indeed, in fact, Cic. Fam. 3, 5, 1; Liv. 33, 11, 3; 35, 31, 12; 36, 6, 1; Nep. Ages. 2, 3; id. Phoc. 3, 3; Curt. 3, 13, 5; 4, 16, 19; Val. Max. 9, 13, ext. 1; Just. 5, 1, 8; 12, 13, 10; Plin. Ep. 6, 33, 1.—

Effects, substance, property, possessions:

mihi Chrysalus Perdidit filium, me atque rem omnem Meam,

Plaut. Bacch. 5, 1, 26; cf.: Ph. Habuitne rem? Ly. Habuit. Ph. Qui eam perdidit... Mercaturamne an venales habuit, ubi rem perdidit? id. Trin. 2, 2, 49 sq.:

quibus et re salvā et perditā profueram,

Ter. Eun. 2, 2, 27:

rem talentum decem,

id. Phorm. 2, 3, 46; Juv. 3, 16:

avidior ad rem,

Ter. Eun. 1, 2, 51:

rem facere,

to make money, Cic. Att. 2, 2, 12:

res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

id. Cat. 2, 5, [p. 1576] 10:

qui duo patrimonia accepisset remque praeterea bonis et honestis rationibus auxisset,

id. Rab. Post. 14, 38:

libertino natum patre et in tenui re,

in narrow circumstances, Hor. Ep. 1, 20, 20 et saep.; v. also familiaris.— In plur.: quantis opibus, quibus de rebus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.):

privatae res,

Cic. Att. 9, 7, 5.—

Hence, law t. t., whatever may be the subject of a right, whether corporeal or incorporeal (v. Sandars, Introd. to Just. Inst. p. 42 sqq.):

res corporales,

Just. Inst. 2, 2, 1 sq.; Gai. Inst. 2, 12; Dig. 1, 8, 1:

res in patrimonio, res extra patrimonium,

Just. Inst. 2, 1 pr.; Gai. Inst. 2, 1:

res sanctae,

Just. Inst. 2, 1, 10; v. also mancipium, privatus, etc.—

Benefit, profit, advantage, interest, weal:

res magis quaeritur, quam, etc.,

Plaut. Men. 4, 2, 6:

melius illi consulas quam rei tuae,

id. Cist. 1, 1, 98:

haec tuā re feceris,

to your advantage, id. Capt. 2, 2, 46.— Most freq. with the prepositions in, ex, ob, ab, etc.:

quasi istic minor mea res agatur quam tua,

is interested, affected, Ter. Heaut. 2, 3, 113 (v. ago):

si in rem tuam esse videatur,

Plaut. Trin. 3, 2, 2:

vide si hoc in rem deputas,

id. ib. 3, 3, 19:

quod in rem recte conducat tuam,

id. Capt. 2, 3, 26:

si in remst utrique,

Ter. And. 3, 3, 14:

quid mihi melius est, quid magis in rem est, quam? etc.,

useful, Plaut. Rud. 1, 4, 1:

tamen in rem fore credens universos adpellare,

Sall. C. 20, 1:

omnia quae in rem videbantur esse,

Curt. 6, 2, 21:

ad conparanda ea quae in rem erant,

Liv. 30, 4, 6:

imperat quae in rem sunt,

id. 26, 44, 7; 22, 3, 2:

ex tuā re non est, ut ego emoriar,

for your advantage, Plaut. Ps. 1, 3, 102: An. Non pudet Vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, to the purpose, with advantage, Ter. Phorm. 3, 2, 41: ob rem facere, usefully, with advantage or profit, Sall. J. 31, 5: subdole blanditur, ab re Consulit blandiloquentulus, contrary to his interest, i. e. to his injury, Plaut. Trin. 2, 1, 12 Brix ad loc.:

haud id est ab re aucupis,

id. As. 1, 3, 71:

haec haud ab re duxi referre,

Liv. 8, 11, 1:

non ab re esse Quinctio visum est interesse, etc.,

id. 35, 32, 6; Plin. 27, 8, 35, § 57; Suet. Aug. 94; Gell. 18, 4, 6; 1, 26, 4; Macr. S. 1, 4, 19.—

Cause, reason, ground, account; only in the connection eā (hac) re, and eam ob rem, adverb., therefore, on that account:

eā re tot res sunt, ubi bene deicias,

Cato, R. R. 158, 2:

hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod, etc.,

Lucr. 1, 172; cf.:

illud eā re a se esse concessum, quod, etc.,

Cic. Ac. 2, 34, 111:

patrem exoravi, tibi ne noceat, neu quid ob eam rem succenseat,

Plaut. Bacch. 4, 4, 39; cf.:

quoi rei?

for what purpose? id. As. 3, 2, 43; id. Poen. 2, 3, 3.—Hence (by uniting into one word) the causal adverbs quare and quamobrem, v. h. vv.—

An affair, matter of business, business:

cum et de societate inter se multa communicarent et de totā illā ratione atque re Gallicanā,

Cic. Quint. 4, 15:

rem cum aliquo transigere,

id. Clu. 13, 39. —

Hence, transf., in gen.: res alicui est cum aliquo,

to have to do with any one, Cic. Rosc. Am. 30, 84; id. Sest. 16, 37; id. Fam. 9, 20, 2; Caes. B. G. 7, 77; cf.:

famigeratori res sit cum damno et malo,

Plaut. Trin. 1, 2, 182 Brix ad loc.— Also without a dat.:

quoniam cum senatore res est,

Cic. Fam. 13, 26, 3;

esp., in mal. part.: rem habere cum aliquo or aliquā,

to have to do with any one, Plaut. Bacch. 3, 6, 35; id. Merc. 3, 1, 37; Ter. Eun. 1, 2, 39; 58. —Ellipt.:

jam biennium est, quom mecum rem coepit,

Plaut. Merc. 3, 1, 15. —

A case in law, a lawsuit, cause, suit (more gen. than causa):

ubi res prolatae sunt,

Plaut. Capt. 1, 1, 10:

res agi,

id. Men. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 4, 13:

quibus res erat in controversiā, ea vocabatur lis,

Varr. L. L. 7, § 93; cf.

(prob. in allusion to this legal form): tot homines... statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum... rem an litem dici oporteret,

Cic. Mur. 12, 27; cf.

also: quarum rerum litium causarum condixit pater patratus, etc., an ancient formula,

Liv. 1, 32:

de rebus ab aliquo cognitis judicatisque dicere,

Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

pecunias capere ob rem judicandam,

id. Fin. 2, 16, 54:

si res certabitur olim,

Hor. S. 2, 5, 27; 1, 10, 15; 1, 9, 41; id. Ep. 1, 16, 43:

tractu temporis futurum, ut res pereat,

Dig. 3, 3, 12:

rem differre,

ib. 43, 30, 3: res judicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit, ib. 42, 1, 1 et saep.—

An affair, esp. a battle, campaign, military operations; in phrase rem (or res) gerere:

res gesta virtute,

Cic. Fin. 5, 23, 66:

ut res gesta est ordine narrare,

Ter. Ad. 3, 5, 3:

his rebus gestis,

Caes. B. G. 5, 8:

res gerere,

Hor. Ep. 1, 17, 33:

rem bene gerere,

id. ib. 1, 8, 1; Ter. Ad. 5, 1, 13:

comminus rem gerunt,

Caes. B. G. 5, 44:

res gestae,

Hor. Ep. 1, 3, 7; 2, 1, 251:

adversus duos simul rem gerere,

Liv. 21, 60:

rem male gerere,

Nep. Them. 3, 3; Hor. S. 2, 3, 74:

in relatione rerum ab Scythis gestarum,

Just. 2, 1, 1; cf.:

rem agere,

Hor. S. 1, 9, 4; id. A. P. 82:

ante rem,

before the battle, Liv. 4, 40:

cum Thebanis sibi rem esse existimant,

Nep. Pel. 1, 3; Cic. Sest. 16, 37.—

Acts, events, as the subject of narration, a story, history:

res in unam sententiam scripta,

Auct. Her. 1, 12, 20:

cui lecta potenter erit res,

Hor. A. P. 40; id. S. 1, 10, 57; id. Ep. 1, 19, 29:

in medias res auditorem rapere,

id. A. P. 148; 310:

agitur res in scaenis,

id. ib. 179; cf.:

numeros animosque secutus, non res,

id. Ep. 1, 19, 25; Phaedr. 5, 1, 12:

sicut in rebus ejus (Neronis) exposuimus,

Plin. 2, 83, 85, § 199:

litterae, quibus non modo res omnis, sed etiam rumores cognoscamus,

Cic. Att. 5, 5, 1:

res populi Romani perscribere, Liv. praef. § 1: res Persicae,

history, Nep. Con. 5, 4; id. Cat. 3, 2.—

Res publica, also as one word, respublica, the common weal, a commonwealth, state, republic (cf. civitas); also, civil affairs, administration, or power, etc.: qui pro republicā, non pro suā obsonat, Cato ap. Ruf. 18, p. 210; cf.:

erat tuae virtutis, in minimis tuas res ponere, de re publicā vehementius laborare,

Cic. Fam. 4, 9, 3:

dummodo ista privata sit calamitas et a rei publicae periculis sejungatur,

id. Cat. 1, 9; cf.:

si re publicā non possis frui, stultum est nolle privatā,

id. Fam. 4, 9, 4:

egestates tot egentissimorum hominum nec privatas posse res nec rem publicam sustinere,

id. Att. 9, 7, 5 (v. publicus); Cato ap. Gell. 10, 14, 3: auguratum est, rem Romanam publicam summam fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

quo utiliores rebus suis publicis essent,

Cic. Off. 1, 44, 155:

commutata ratio est rei totius publicae,

id. Att. 1, 8, 4: pro republicā niti, Cato ap. Charis. p. 196 fin.:

merere de republicā,

Plaut. Am. prol. 40:

de re publicā disputatio... dubitationem ad rem publicam adeundi tollere, etc.,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

oppugnare rem publicam,

id. Cael. 1, 1; id. Har. Resp. 8, 15; id. Sest. 23, 52:

paene victā re publicā,

id. Fam. 12, 13, 1:

delere rem publicam,

id. Sest. 15, 33; Lact. 6, 18, 28.—Esp. in the phrase e re publicā, for the good of the State, for the public benefit:

senatūs consultis bene et e re publicā factis,

Cic. Phil. 3, 12, 30:

ea si dicam non esse e re publicā dividi,

id. Fam. 13, 8, 2; id. Mil. 5, 14; Liv. 8, 4, 12; 25, 7, 4; 34, 34, 9; Suet. Rhet. 1 init. —Post-class. and rare, also ex republicā, Gell. 6, 3, 47; 11, 9, 1;

but exque is used for euphony (class.): id eum recte atque ordine exque re publicā fecisse,

Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36; 10, 11, 26.— In plur.:

eae nationes respublicas suas amiserunt, C. Gracch. ap. Fest. s. h. v. p. 286 Müll.: hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum,

Cic. Rep. 1, 28, 44:

circuitus in rebus publicis commutationum,

id. ib. 1, 29, 45 et saep.—

Sometimes simply res, the State (in the poets, and since the Aug. per. in prose): unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84 (Ann. v. 313 Vahl.):

hic (Marcellus) rem Romanam sistet,

Verg. A. 6, 858; cf.:

nec rem Romanam tam desidem umquam fuisse,

Liv. 21, 16; 1, 28:

parva ista non contemnendo majores nostri maximam hanc rem fecerunt,

id. 6, 41 fin.:

Romana,

Hor. C. S. 66; id. Ep. 1, 12, 25; Ov. M. 14, 809; Sall. C. 6, 3; cf.:

ut paulo ante animum inter Fidenatem Romanamque rem ancipitem gessisti,

Liv. 1, 28 fin.:

Albana,

id. 1, 6.— In plur.:

res Asiae evertere,

Verg. A. 3, 1:

custode rerum Caesare,

Hor. C. 4, 15, 17; cf.:

res sine discordiā translatae,

Tac. H. 1, 29; so (also in Cic.), rerum potiri, v. potior. —

Res novae, political changes, a revolution, etc.; v. novus.

* * *

* * *

* * *

* * *

* * *

* * *

* * *

antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).

Lit.:

Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,

to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:

hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,

thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:

causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,

Cic. Rab. Perd. 9, 25:

tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,

id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:

Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,

Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.

antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):

antiquorum auctoritas,

Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:

quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,

Cic. Leg. 1, 21, 55:

habemus Scaurum in antiquis,

id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:

in antiquis est sapientia,

Vulg. Job, 12, 12:

sapientia omnium antiquorum,

ib. Eccli. 39, 1:

dictum est antiquis,

ib. Matt. 5, 21 al.:

facere in antiquum,

to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:

vetera tantum et antiqua mirari,

Tac. Or. 15:

simultas vetus et antiqua,

Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—

an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:

Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,

Ov. M. 14, 396:

novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5:

antiqua ne intueamini,

ib. Isa. 43, 18.—

Transf.

Poet., = praeteritus, past, gone by, former:

vulnus,

Ov. P. 1, 5, 38:

vigor,

id. Tr. 5, 12, 32:

carcer,

Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:

dies antiqui,

Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:

anni,

ib. Mal. 3, 4:

tempora,

ib. Act. 15, 21.—

In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:

melior,

Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:

antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,

id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:

neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,

Cic. Fam. 11, 5:

ne quid existimem antiquius,

id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:

judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,

Cic. Q. Fr. 2, 1:

navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,

id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—

With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):

antiquis est adulescens moribus,

Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:

homo antiquā virtute et fide,

Ter. Ad. 3, 3, 88:

homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,

people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:

vestigia antiqui officii,

id. ib. 10, 27:

vide quam sim antiquorum hominum,

id. Att. 9, 15:

vir sanctus, antiquus,

Plin. Ep. 2, 9.—

With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:

terra antiqua potens armis,

Verg. A. 1, 531; 3, 164:

urbs,

id. ib. 11, 540:

Longior antiquis visa Maeotis hiems,

Ov. Tr. 3, 12, 2:

Sabinae,

id. Med. 11:

Amyclae,

id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:

Antiquus Dierum,

the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—

Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:

mos,

id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:

hospes,

Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,

amicus,

Vulg. Eccli. 9, 14:

discipulus,

ib. Act. 21, 16:

artificium,

Cic. Verr. 1, 2, 5:

genus,

Nep. Dat. 2, 2:

templa,

Hor. S. 2, 2, 104:

antiquissima scripta,

id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:

ne transfer terminos antiquos,

Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.

In mal. part.:

antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,

Plaut. Most. 3, 2, 102. —

In bon. part.:

O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!

Ter. And. 4, 5, 22:

Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,

id. Hec. 5, 4, 20.—

Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:

Butes,

Verg. A. 9, 647:

antiqui Neleïa Nestoris arva,

Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).

In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:

Belgas Rhenum antiquitus transductos,

Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:

tectum antiquitus constitutum,

Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:

Titanas in eā antiquissime regnāsse,

Sol. 11.—

From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:

cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,

Quint. 1, 10, 12:

jam inde antiquitus insita pertinacia,

Liv. 9, 29:

hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,

id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:

cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,

Quint. 1, 10, 30.—

In the old way, style, or fashion; form antīquē:

nimis antique dicere,

Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:

simplicius et antiquius permutatione mercium uti,

in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3.

antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).

Lit.:

Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,

to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:

hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,

thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:

causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,

Cic. Rab. Perd. 9, 25:

tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,

id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:

Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,

Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.

antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):

antiquorum auctoritas,

Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:

quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,

Cic. Leg. 1, 21, 55:

habemus Scaurum in antiquis,

id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:

in antiquis est sapientia,

Vulg. Job, 12, 12:

sapientia omnium antiquorum,

ib. Eccli. 39, 1:

dictum est antiquis,

ib. Matt. 5, 21 al.:

facere in antiquum,

to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:

vetera tantum et antiqua mirari,

Tac. Or. 15:

simultas vetus et antiqua,

Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—

an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:

Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,

Ov. M. 14, 396:

novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5:

antiqua ne intueamini,

ib. Isa. 43, 18.—

Transf.

Poet., = praeteritus, past, gone by, former:

vulnus,

Ov. P. 1, 5, 38:

vigor,

id. Tr. 5, 12, 32:

carcer,

Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:

dies antiqui,

Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:

anni,

ib. Mal. 3, 4:

tempora,

ib. Act. 15, 21.—

In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:

melior,

Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:

antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,

id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:

neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,

Cic. Fam. 11, 5:

ne quid existimem antiquius,

id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:

judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,

Cic. Q. Fr. 2, 1:

navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,

id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—

With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):

antiquis est adulescens moribus,

Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:

homo antiquā virtute et fide,

Ter. Ad. 3, 3, 88:

homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,

people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:

vestigia antiqui officii,

id. ib. 10, 27:

vide quam sim antiquorum hominum,

id. Att. 9, 15:

vir sanctus, antiquus,

Plin. Ep. 2, 9.—

With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:

terra antiqua potens armis,

Verg. A. 1, 531; 3, 164:

urbs,

id. ib. 11, 540:

Longior antiquis visa Maeotis hiems,

Ov. Tr. 3, 12, 2:

Sabinae,

id. Med. 11:

Amyclae,

id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:

Antiquus Dierum,

the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—

Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:

mos,

id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:

hospes,

Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,

amicus,

Vulg. Eccli. 9, 14:

discipulus,

ib. Act. 21, 16:

artificium,

Cic. Verr. 1, 2, 5:

genus,

Nep. Dat. 2, 2:

templa,

Hor. S. 2, 2, 104:

antiquissima scripta,

id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:

ne transfer terminos antiquos,

Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.

In mal. part.:

antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,

Plaut. Most. 3, 2, 102. —

In bon. part.:

O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!

Ter. And. 4, 5, 22:

Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,

id. Hec. 5, 4, 20.—

Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:

Butes,

Verg. A. 9, 647:

antiqui Neleïa Nestoris arva,

Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).

In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:

Belgas Rhenum antiquitus transductos,

Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:

tectum antiquitus constitutum,

Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:

Titanas in eā antiquissime regnāsse,

Sol. 11.—

From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:

cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,

Quint. 1, 10, 12:

jam inde antiquitus insita pertinacia,

Liv. 9, 29:

hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,

id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:

cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,

Quint. 1, 10, 30.—

In the old way, style, or fashion; form antīquē:

nimis antique dicere,

Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:

simplicius et antiquius permutatione mercium uti,

in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3.

antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).

Lit.:

Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,

to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:

hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,

thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:

causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,

Cic. Rab. Perd. 9, 25:

tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,

id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:

Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,

Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.

antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):

antiquorum auctoritas,

Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:

quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,

Cic. Leg. 1, 21, 55:

habemus Scaurum in antiquis,

id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:

in antiquis est sapientia,

Vulg. Job, 12, 12:

sapientia omnium antiquorum,

ib. Eccli. 39, 1:

dictum est antiquis,

ib. Matt. 5, 21 al.:

facere in antiquum,

to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:

vetera tantum et antiqua mirari,

Tac. Or. 15:

simultas vetus et antiqua,

Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—

an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:

Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,

Ov. M. 14, 396:

novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5:

antiqua ne intueamini,

ib. Isa. 43, 18.—

Transf.

Poet., = praeteritus, past, gone by, former:

vulnus,

Ov. P. 1, 5, 38:

vigor,

id. Tr. 5, 12, 32:

carcer,

Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:

dies antiqui,

Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:

anni,

ib. Mal. 3, 4:

tempora,

ib. Act. 15, 21.—

In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:

melior,

Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:

antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,

id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:

neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,

Cic. Fam. 11, 5:

ne quid existimem antiquius,

id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:

judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,

Cic. Q. Fr. 2, 1:

navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,

id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—

With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):

antiquis est adulescens moribus,

Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:

homo antiquā virtute et fide,

Ter. Ad. 3, 3, 88:

homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,

people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:

vestigia antiqui officii,

id. ib. 10, 27:

vide quam sim antiquorum hominum,

id. Att. 9, 15:

vir sanctus, antiquus,

Plin. Ep. 2, 9.—

With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:

terra antiqua potens armis,

Verg. A. 1, 531; 3, 164:

urbs,

id. ib. 11, 540:

Longior antiquis visa Maeotis hiems,

Ov. Tr. 3, 12, 2:

Sabinae,

id. Med. 11:

Amyclae,

id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:

Antiquus Dierum,

the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—

Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:

mos,

id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:

hospes,

Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,

amicus,

Vulg. Eccli. 9, 14:

discipulus,

ib. Act. 21, 16:

artificium,

Cic. Verr. 1, 2, 5:

genus,

Nep. Dat. 2, 2:

templa,

Hor. S. 2, 2, 104:

antiquissima scripta,

id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:

ne transfer terminos antiquos,

Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.

In mal. part.:

antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,

Plaut. Most. 3, 2, 102. —

In bon. part.:

O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!

Ter. And. 4, 5, 22:

Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,

id. Hec. 5, 4, 20.—

Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:

Butes,

Verg. A. 9, 647:

antiqui Neleïa Nestoris arva,

Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).

In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:

Belgas Rhenum antiquitus transductos,

Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:

tectum antiquitus constitutum,

Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:

Titanas in eā antiquissime regnāsse,

Sol. 11.—

From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:

cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,

Quint. 1, 10, 12:

jam inde antiquitus insita pertinacia,

Liv. 9, 29:

hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,

id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:

cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,

Quint. 1, 10, 30.—

In the old way, style, or fashion; form antīquē:

nimis antique dicere,

Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:

simplicius et antiquius permutatione mercium uti,

in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].

To tax, assess, rate, estimate.

In reference to the census (v. census).

Of the censor (v. censor).

Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:

censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,

Cic. Leg. 3, 3, 7:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

Plaut. Trin. 4, 2, 30:

censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,

Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:

census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,

Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:

sub lustrum censeri,

id. ib.:

milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,

Liv. 1, 44, 2:

censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,

id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:

censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,

id. 9, 19, 2:

cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,

Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—

With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:

praesertim census equestrem Summam nummorum,

being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:

primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,

Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;

and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,

Sen. Ben. 7, 8, 1. —

Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:

mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,

the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:

quia is censendo finis factus est,

id. 1, 44, 2:

civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,

Vell. 2, 15:

aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,

Dig. 50, 15, 3.—

Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:

illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,

are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—

Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).

Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;

erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,

Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:

omne territorium censeatur quoties, etc.,

Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—

The persons assessed as subject:

ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,

Cod. Just. 11, 48 (47), 6:

quos in locis eisdem censitos esse constabit,

ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:

rusticos censitosque servos vendi,

Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—

To determine by the census:

cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,

Cod. Just. 11, 48 (47), 10:

nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,

Dig. 50, 1, 1, § 2.—

Act. with acc.:

vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,

Spart. Pescen. Nig. 7.—

Of the person assessed, to value, make a statement of one ' s property in the census.

Act. with acc.:

in qua tribu ista praedia censuisti?

Cic. Fl. 32, 80.—

Censeri, as dep. with acc.:

census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,

Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—

Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).

Transf., of things and persons in gen., to value, estimate, rate.

By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:

nam argumentum hoc hic censebitur,

will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—

With direct reference to the census.

= aestimo, to estimate, weigh, value, appreciate.

With gen. of price:

dic ergo quanti censes?

Plaut. Rud. 4, 8, 8.—

In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:

anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,

Ov. Am. 2, 15, 2:

interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,

Gell. 7 (6), 3, 47.—

= honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):

pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,

the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:

hoc domui debes de qua censeris,

id. ib. 3, 1, 75.—

Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):

hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,

has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—

Censeri aliqua re.

= to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:

Democritus cum divitiis censeri posset,

when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:

Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),

id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:

una adhuc victoria Carius Metius censebatur,

Tac. Agr. 45:

ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,

id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:

et Galliae censentur hoc reditu,

id. 19, 1, 2, § 7:

quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,

is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:

multiplici variaque doctrina censebatur,

Suet. Gram. 10:

felix quae tali censetur munere tellus,

Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:

hi duo longaevo censentur Nestore fundi,

for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:

nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),

Claud. Laud. Seren. 67:

libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,

App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,

= to be known by something (Appuleian):

hoc nomine censebatur jam meus dominus,

App. M. 8, p. 171:

nomen quo tu censeris aiebat,

id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:

globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,

which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,

As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.

Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).

To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).

With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:

primum igitur acta Caesaris servanda censeo,

Cic. Phil. 1, 7, 16:

hoc autem tempore ita censeo decernendum,

id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.

Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,

Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:

quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,

Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:

Appius imperio consulari rem agendam censebat,

Liv. 2, 23, 15:

ut multi (senatores) delendam urbem censerent,

id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:

ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,

Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:

commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,

Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):

qui censet eos... morte esse multandos,

Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:

sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),

Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:

quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,

Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:

hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,

Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:

eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,

Cic. Phil. 5, 4, 10:

cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,

Liv. 26, 32, 2.—

With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:

de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,

Cic. Phil. 3, 15, 37:

censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,

id. ib. 5, 12, 34:

censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,

id. Fam. 3, 3, 1:

Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,

id. Sest. 34, 74:

quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,

id. Phil. 8, 11, 33:

Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,

Caes. B. C. 1, 2:

censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,

Suet. Tib. 17:

iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),

id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:

sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,

Sall. C. 51, 43:

qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,

Tac. A. 4, 20.—

With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;

v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,

Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—

Ellipt., with a gerundial clause understood:

dic quid censes (i. e. decernendum),

Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:

senati decretum fit, sicut ille censuerat,

Sall. C. 53, 1:

quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),

Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—

= sententiam dicere, to tell, to express one ' s opinion in the Senate (post-class.).

Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:

cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,

id. Dial. 36 fin.:

sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,

Suet. Aug. 35:

igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,

Tac. A. 1, 74.—

With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:

per dissensionem diversa censentium,

of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—

With interrog. or rel.-clause:

deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,

Tac. A. 16, 28:

cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,

Sen. Ep. 21, 9.

Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.

With inf.-clause.

With gerund, without copula (v. II. A. 1.):

eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,

Cic. Mil. 27, 73:

eos senatus non censuit redimendos,

id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

senatus Caelium ab republica removendum censuit,

Caes. B. C. 3, 21:

senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,

Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:

cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,

id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—

With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:

de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),

Liv. 2, 5, 1:

munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),

id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):

eundem jus dicere Romae... patres censuerant,

id. 45, 12, 13:

cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,

Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:

censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,

Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:

haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,

Liv. 27, 5, 14.—

And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,

Sall. J. 21, 4.—

With ut or ne.

In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—

As related by the historians, etc.:

quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,

Caes. B. G. 1, 35:

patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,

Liv. 30, 40, 12:

senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,

Suet. Claud. 6;

so with reference to the civil law,

Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:

senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,

Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:

filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,

Liv. 45, 44, 15.—

With a subj.-clause (very rare):

senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,

Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—

With neutr. acc. pron. in place of a clause:

cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),

Cic. Pis. 8, 18:

ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,

Liv. 31, 7, 14:

quodcunque vos censueritis,

id. 34, 7, 15:

quodpatres censuissent,

id. 28, 45, 2.—

With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):

nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,

Tac. A. 3, 57:

aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,

id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—

With both acc. and dat.

The dat. = against:

bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,

Liv. 10, 12, 3.—

The dat. = in behalf of:

censentur Ostorio triumphi insignia,

Tac. A. 12, 38.—And with ut:

sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,

id. ib. 13, 8.

Transf.

Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.

With inf.-clause.

Gerundial:

erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),

Caes. B. C. 2, 30:

erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,

id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:

pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,

Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:

cum... pontifices solvendum religione populum censerent,

Liv. 5, 23, 9:

nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),

id. 5, 53, 3:

ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),

id. 21, 10, 13:

ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),

id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:

cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,

Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):

neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,

Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):

Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,

Curt. 10, 8, 12.—

With ordinary pres. inf.

In place of a gerundial:

Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),

Hor. Ep. 1, 2, 9.—

Denoting opinion about an existing state:

Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,

Liv. 27, 20, 6:

Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,

Curt. 3, 7, 8.—

With ut or ne:

censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),

Cic. de Or. 2, 71, 290:

plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),

Caes. B. C. 1, 67:

et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),

Curt. 4, 11, 12:

censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),

Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—

With subj.-clause:

nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),

Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—

With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:

ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,

Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:

nec dubitavere quin vera censeret,

that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—

Ellipt.:

sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),

Caes. B. G. 7, 77 init.:

ita uti censuerant Italici deditionem facit,

Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.

Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).

Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.

With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—

With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —

Of an order by the people (rare;

gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),

Liv. 21, 19, 3.—

Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:

sex mensium spatium censemus debere servari,

Cod. Just. 11, 48 (47), 7:

censemus ut, etc.,

ib. 12, 37 (38), 13:

censemus ne, etc.,

ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:

in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,

Claud. IV. Cons. Hon. 296.

Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).

Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:

ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,

consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:

consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,

id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:

sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,

id. Cist. 4, 2, 104:

ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,

id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:

sane faciundum censeo,

id. Stich. 4, 2, 38.—

With ordinary gerundial inf.-clauses:

narrandum ego istuc militi censebo,

I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:

exorando sumendam operam censeo,

id. Stich. 1, 2, 22:

quid nunc consili captandum censes?

id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:

idem tibi censeo faciendum,

Cic. Off. 10, 1, 3:

quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,

id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):

amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,

Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—

With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:

tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),

Cic. Fam. 4, 2, 4:

immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,

id. Brut. 33, 125:

tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,

id. Q. Fr. 1, 3, 7:

tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,

id. Att. 2, 4, 7:

quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,

id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:

censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,

id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:

quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,

Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:

cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,

I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:

sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,

id. Clu. 48, 135:

postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,

id. Ac. 2, 30, 97:

ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,

Liv. 21, 19, 10:

solvas censeo, Sexte, creditori,

Mart. 2, 13, 2.—And in jest:

Treviros vites censeo, audio capitalis esse,

Cic. Fam. 7, 13, 2:

hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,

id. ib. 9, 21, 3:

vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,

Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—

With an ut-clause (with monere;

very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,

Cic. Fam. 4, 8, 2.—

With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:

quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),

id. Bacch. 4, 8, 112:

ita faciam ut frater censuit,

Ter. Phorm. 5, 2, 11:

tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,

Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:

quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,

id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:

scribi quid placeat, quid censeas,

id. Att. 9, 19,4:

ibitur igitur, et ita quidem ut censes,

id. ib. 10, 15, 3:

disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,

Hor. Ep. 1, 17, 3.

Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).

With inf.-clause:

Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,

id. Tusc. 3, 13, 28:

(Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,

id. Fin. 2, 5, 16:

Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,

id. Div. 1, 38, 81:

Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,

id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:

Plato in civitate communis esse mulieres censuit,

Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):

oportere delubra esse in urbibus censeo,

Cic. Leg. 2, 10, 26:

M. Varro aeditumum dici oportere censet,

Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;

so with debere,

id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:

Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,

Cic. Off. 3, 33, 116:

(Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,

id. Sen. 20, 73.—

An inf.-clause understood:

(dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),

Cic. Leg. 1, 3, 8:

si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,

Hor. Ep. 1, 6, 65:

sic enim censuit,

Cic. Off. 3, 33, 117.—

With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:

nullo (medico) idem censente,

Plin. 29, 1, 5, § 11.—

With a rel.-clause:

Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,

he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—

Absol.:

non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,

the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.

In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).

To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).

In gen.:

atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,

Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:

satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,

id. As. 3, 3, 141:

nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,

id. Mil. 4, 8, 60:

neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,

id. Am. 1, 1, 126:

saluti quod tibi esse censeo,

id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:

eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),

Liv. 7, 32, 3:

nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,

id. 7, 31, 7:

quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,

id. 7, 13, 8:

at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,

Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—

With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:

censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,

Plaut. Bacch. 2, 3, 108:

omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,

id. Am. prol. 122, 134:

jam hic ero, quom illic censebis esse me,

id. ib. 3, 3, 14:

ardere censui aedes,

id. ib. 5, 1, 15:

ego hunc censebam esse te,

id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:

non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,

Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:

nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,

Cic. N. D. 1, 42, 117:

nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,

id. Fam. 12, 29, 2:

neminem me fortiorem esse censebam,

Curt. 8, 14, 42.—

Referring to what should take place.

With gerundial inf.-clause:

navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,

Plaut. Men. 2, 2, 70:

soli gerundum censeo morem,

id. Most. 1, 3, 69:

neque vendundam censeo Quae libera est,

Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:

ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,

Liv. 25, 11, 14.—

With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:

solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,

Plaut. Most. 1, 3, 47:

quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,

Cic. Fam. 4, 9, 1:

rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:

munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,

Hor. Ep. 1, 9, 5:

quae nos quoque sustinere censebat,

App. M. 11, p. 253.—

By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:

quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?

Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:

si sunt ita ut ego aequom censeo,

as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:

qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,

who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:

qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,

Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;

senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,

Liv. 38, 54, 5:

cives civibus parcere aequum censebat,

Nep. Thras. 2, 6.—

Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:

an fores censebas nobis publicitus praeberier?

Plaut. Am. 4, 2, 7:

clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?

id. Men. 4, 2, 47:

hicine nos habitare censes?

id. Trin. 4, 3, 72:

omnes cinaedos esse censes, tu quia es?

id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:

adeone me delirare censes ut ista esse credam?

Cic. Tusc. 1, 6, 10:

nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?

id. Fin. 3, 4, 15:

quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?

id. N. D. 1, 29, 82:

quis haec neget esse utilia? quem censes?

id. Off. 3, 26, 99:

an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,

id. Sen. 23, 82:

an vos Hirtium pacem velle censetis?

id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:

quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:

num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,

Ter. And. 3, 3, 46.—

Sometimes censemus? is used in the same way as censes?

Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—

With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:

quid illas censes? (i. e. posse dicere),

id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:

prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,

Cic. Leg. 2, 10, 23);

once similarly censeas: Quid gravare? censeas!

Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—

To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:

censuimus igitur amplius quaerendum,

Gell. 12, 14, 7.—

To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):

sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,

Cic. Brut. 91, 314.—

= pu tare, habere, judicare, to consider as, to hold, with two acc., or inf.-clause.

With double acc.:

quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),

you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:

auxilio vos dignos censet senatus,

considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:

has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,

Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—

In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):

praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,

Gell. 3, 3, 3:

quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),

are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—

To wish, with subj.-clause or ne (in App.):

de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,

App. M. 6. [p. 315] p. 117:

censeo ne ulla cura os percolat,

id. Mag. p. 411.

censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24.

classĭcus, a, um, adj. [classis], of or belonging to a classis.

To a class or division of the Roman people; only transf., belonging to the first class, of the highest class: classici dicebantur non omnes qui in quinque classibus erant, sed primi tantum classis homines (opp. classem, infra), Cat. ap. Gell. 6 (7), 13, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 113, 12:

testes classici,

id. ib. p. 56, 15.—

Trop., of the highest rank, classical, superior, standard:

classicus adsiduusque aliquis scriptor, non proletarius,

Gell. 19, 8, 15.—

Subst.: classĭcus, i, m., he that summons the classes of citizens to the Comitia: in Arce classicus oanat tum circumque moeros, Comment. ap. Varr. L. L. 6, § 92 Müll.—

To the military and naval forces (v. infra; and cf. classis, I. B.), but in use only in the sense of or belonging to the fleet:

classicos milites,

Liv. 21, 61, 2; 26, 48, 12:

bella,

naval, Prop. 2, 1, 28:

certamen,

Vell. 2, 85, 2:

corona = navalis,

id. 2, 81, 2.—Hence,

Subst.

classĭcum, i, n., a field or battle-signal upon the trumpet:

classicum cecinit,

Liv. 28, 27, 15:

classicum canere jubet,

Tac. A. 2, 32; cf.:

classicum cani jubet,

Caes. B. C. 3, 82:

classico ad contionem convocat,

Liv. 7, 36, 9:

cum silentium classico fecisset,

id. 2, 45, 12:

classica sonant,

Verg. A. 7, 637:

neque excitatur classico miles truci,

Hor. Epod. 2, 5; Suet. Caes. 32; id. Vit. 11; Quint. 2, 11, 4; Luc. 4, 186 al.—

Since only the leader commanded it to be given: classicum praetorium (al. praeconium),

Prop. 3 (4), 3, 41; cf. Caes. l. l.; Liv. 28, 27, 15; Veg. Mil. 2, 22.—

Meton., the war-trumpet:

necdum etiam audierant inflari classica,

Verg. G. 2, 539; Tib. 1, 1, 4. —

Subst.: classĭci, ōrum, m., marines, Tac. H. 1, 36; 2, 11; 2, 17; 2, 22; 2, 67; 3, 55.—Also mariners, seamen, Curt. 4, 3, 18.

classĭcus, a, um, adj. [classis], of or belonging to a classis.

To a class or division of the Roman people; only transf., belonging to the first class, of the highest class: classici dicebantur non omnes qui in quinque classibus erant, sed primi tantum classis homines (opp. classem, infra), Cat. ap. Gell. 6 (7), 13, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 113, 12:

testes classici,

id. ib. p. 56, 15.—

Trop., of the highest rank, classical, superior, standard:

classicus adsiduusque aliquis scriptor, non proletarius,

Gell. 19, 8, 15.—

Subst.: classĭcus, i, m., he that summons the classes of citizens to the Comitia: in Arce classicus oanat tum circumque moeros, Comment. ap. Varr. L. L. 6, § 92 Müll.—

To the military and naval forces (v. infra; and cf. classis, I. B.), but in use only in the sense of or belonging to the fleet:

classicos milites,

Liv. 21, 61, 2; 26, 48, 12:

bella,

naval, Prop. 2, 1, 28:

certamen,

Vell. 2, 85, 2:

corona = navalis,

id. 2, 81, 2.—Hence,

Subst.

classĭcum, i, n., a field or battle-signal upon the trumpet:

classicum cecinit,

Liv. 28, 27, 15:

classicum canere jubet,

Tac. A. 2, 32; cf.:

classicum cani jubet,

Caes. B. C. 3, 82:

classico ad contionem convocat,

Liv. 7, 36, 9:

cum silentium classico fecisset,

id. 2, 45, 12:

classica sonant,

Verg. A. 7, 637:

neque excitatur classico miles truci,

Hor. Epod. 2, 5; Suet. Caes. 32; id. Vit. 11; Quint. 2, 11, 4; Luc. 4, 186 al.—

Since only the leader commanded it to be given: classicum praetorium (al. praeconium),

Prop. 3 (4), 3, 41; cf. Caes. l. l.; Liv. 28, 27, 15; Veg. Mil. 2, 22.—

Meton., the war-trumpet:

necdum etiam audierant inflari classica,

Verg. G. 2, 539; Tib. 1, 1, 4. —

Subst.: classĭci, ōrum, m., marines, Tac. H. 1, 36; 2, 11; 2, 17; 2, 22; 2, 67; 3, 55.—Also mariners, seamen, Curt. 4, 3, 18.