mihi+propositum+est+de

prō-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a., to put or set forth, to set or lay out, to place before, expose to view, to display (class.).

Lit.:

proponere vexillum,

Caes. B. G. 2, 20:

pallentesque manus, sanguineumque caput,

Ov. Tr. 3, 9, 30:

i puer et citus haec aliquā propone columnā,

Prop. 3 (4), 23, 23:

aliquid venale,

to expose for sale, Cic. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Suet. Ner. 16:

geminum pugnae proponit honorem,

proposes, offers, Verg. A. 5, 365:

singulis diebus ediscendos fastos populo proposuit,

Cic. Mur. 11, 25:

legem in publicum,

id. Agr. 2, 5, 13:

in publico epistulam,

id. Att. 8, 9, 2; id. Pis. 36, 88:

vectigalia,

to publish, publicly advertise, Suet. Calig. 41:

oppida Romanis proposita ad copiam commeatūs,

Caes. B. G. 7, 14:

ne quid volucre proponeretur, praeter, etc.,

should be served up, Plin. 10, 50, 71, § 139 (al. poneretur).—

Trop.

To set before the eyes, to propose mentally; to imagine, conceive:

propone tibi duos reges,

Cic. Deiot. 14, 40:

aliquid sibi exemplar,

id. Univ. 2:

sibi aliquem ad imitandum,

id. de Or. 2, 22, 93:

vos ante oculos animosque vestros... Apronii regnum proponite,

id. Verr. 2, 3, 23, § 58:

eam (vitam) ante oculos vestros proponite,

id. Sull. 26, 72:

condicio supplicii in bello timiditati militis proposita,

id. Clu. 46, 129; 56, 154; 12, 42:

vim fortunae animo,

Liv. 30, 30:

spem libertatis,

Cic. Rab. Perd. 5, 15:

nihil ad scribendum,

id. Att. 5, 10, 4.—

To expose:

omnibus telis fortunae proposita est vita nostra,

Cic. Fam. 5, 16, 2:

tabernis apertis proposita omnia in medio vidit,

Liv. 6, 25, 9.—

To point out, declare, represent, report, say, relate, set forth, publish, etc. (cf.:

indico, denuntio): ut proponat, quid dicturus sit,

Cic. Or. 40, 137; id. Brut. 60, 217:

extremum illud est de iis, quae proposueram,

id. Fam. 15, 14, 6:

contione habitā, rem gestam proponit,

Caes. B. G. 5, 50:

in exemplum proponere,

Quint. 7, 1, 41; 12, 2, 27.—With de:

de Galliae Germaniaeque moribus, et quo differant eae nationes inter se,

Caes. B. G. 6, 11.—With object-clause:

quod ante tacuerat, proponit, esse nonnullos, quorum, etc.,

Caes. B. G. 1, 17:

cui (morbo) remedia celeria faciliaque proponebantur,

were proposed, suggested, believed to be efficient, Nep. Att. 21, 2.—

To offer, propose as a reward:

Xerxes praemium proposuit, qui invenisset novam voluptatem,

Cic. Tusc. 5, 7, 20:

populo congiarium, militi donativum,

Suet. Ner. 7.—

In a bad sense, to threaten, denounce:

cui cum publicatio bonorum, exsilium, mors proponeretur,

Cic. Planc. 41, 97:

injuriae, quae propositae sunt a Catone,

id. Fam. 1, 5, b, 2:

contentiones, quae mihi proponuntur,

id. Att. 2, 19, 1:

improbis poenam,

id. Fin. 2, 17, 57:

damnationem et mortem sibi proponat ante oculos,

Liv. 2, 54, 6; Just. 16, 5, 2.—

To lay before, to propose for an answer: aliquam quaestionem, Nep Att. 20, 2:

aenigma,

Vulg. Ezech. 17, 2.—

To purpose, resolve, intend, design, determine:

consecutus id, quod animo proposuerat,

Caes. B. G. 7, 47:

cum id mihi propositum initio non fuisset,

I had not proposed it to myself, had not intended it, Cic. Q. Fr. 1, 1, 6.— With inf.:

neque propositum nobis est hoc loco (laudare), etc.,

I am resolved, Cic. Brut. 6, 25.—With ut:

propositum est, non ut eloquentiam meam perspicias, sed ut,

the design is, Cic. Brut. 92, 318.—

To say or mention beforehand (post-Aug.), Col. 8, 17, 8.—

To state the first premise of a syllogism:

cum proponimus,

Cic. Inv. 1, 39, 70; 1, 40, 72.—

To impose (post-class.):

novam mihi propono dicendi legem,

Mamert. Genethl. 5.—Hence, prōpŏsĭtum, i, n.

A plan, intention, design, resolution, purpose (class.):

quidnam Pompeius propositi aut voluntatis ad dimicandum haberet,

Caes. B. C. 3, 84:

assequi,

to attain, Cic. Fin. 3, 6, 22:

est enim propositum, ut iratum efficiat judicem,

id. Part. 4, 14:

tenere,

to keep to one's purpose, Nep. Eum. 3, 5; Liv. 3, 41, 4; Caes. B. C. 1, 83; 3, 42; 64:

propositum peragere,

Nep. Att. 22, 2:

tenax propositi,

Hor. C. 3, 3, 1: in proposito manere. Suet. Gram. 24:

reprehendendi habere,

Plin. Ep. 9, 19, 7:

omne propositum operis a nobis destinati,

Quint. 2, 10, 15; 2, 19, 1; 12, 9, 14.—

The first premise of a syllogism, Cic. de Or. 2, 53, 215; Sen. Q. N. 1, 8, 4.—

An argument: nam est in proposito finis fides, Cic. Part. 3, 9.—

The main point, principal subject, theme:

a proposito declinare aliquantulum,

Cic. Or. 40, 137:

egredi a proposito ornandi causā,

id. Brut. 21, 82:

a proposito aberrare,

id. Fin. 5, 28, 83:

redire ad propositum,

id. de Or. 3, 53, 203:

ad propositum revertamur,

id. Off. 3, 9, 39:

a proposito aversus,

Liv. 2, 8, 8:

propositum totius operis,

Sen. Ep. 65, 4 sq.; 65, 8:

vitae,

Cels. 5, 26, 6:

meum,

Phaedr. 1, 5, 2:

tuum,

Sen. Ep. 68, 3.—

A way, manner, or course of life ( poet. and post-Aug.):

mutandum tibi propositum est et vitae genus,

Phaedr. prol. 3, 15:

vir proposito sanctissimus,

Vell. 2, 2, 2.

fīnis, is (abl. regularly fine;

fini,

Lucr. 1, 978;

also fine,

ib. 976;

and adverb. fini, ea fini, qua fini,

Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.;

rarely in class. prose,

Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, horos.

Lit.:

accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc.,

Cic. Caecin. 8, 22:

fere ad extremum finem provinciae Galliae,

Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6:

Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses,

Sall. J. 19, 3:

quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi,

as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5:

quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit,

Liv. 4, 58, 1; cf.:

nulla legatio ad finem praesto fuerat,

id. 38, 15, 10; 10, 35, 1:

haud procul Argivorum fine positis castris,

id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.:

vicini nostri hic ambigunt de finibus,

Ter. Heaut. 3, 1, 93:

nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus,

Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.):

in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt,

id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus... fines [p. 752] terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.:

SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT,

Inscr. Orell. 3110:

fines proferre, propagare,

Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22:

inter eos fines, quos feci,

Liv. 1, 18, 9:

atque hominum finem Gades Calpenque secutus,

Sil. 1, 141.—

Transf.

In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries:

propere de finibus suis exercitus deducerent,

Plaut. Am. 1, 1, 60:

per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt,

Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.:

si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint,

id. ib. 2, 5, 3:

civitatum fines incolere,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 8:

ego his finibus ejectus sum, quos, etc.,

Sall. J. 14, 8:

neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret,

id. ib. 79, 3:

Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas,

Liv. 28, 44, 2:

veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset,

where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—

Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare):

matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc.,

Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so,

fine inguinum ingrediuntur mare,

Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.):

fine genūs vestem ritu succincta Dianae,

Ov. M. 10, 536:

per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini,

Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.

Trop., a limit, bound:

Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere,

Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.:

certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim,

id. Quint. 10, 35:

finem et modum transire,

to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.:

transcendere fines Juris,

Lucr. 3, 60:

modum aliquem et finem orationi facere,

Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum,

Hor. S. 1, 1, 106:

intra Naturae fines vivere,

id. ib. 50:

(dixit) mulierem quinque pueros enixam... eumque esse finem multijugae hominum partionis,

Gell. 10, 2, 1:

consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant,

term, limit, Tac. A. 1, 78:

his finibus luxuriam coercere,

Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race:

Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels),

Verg. A. 5, 139.—

Transf., like telos.

An end:

in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur,

Cic. Clu. 3, 7:

dicendi finem facere,

id. Sest. 65, 136; cf.:

si placet, in hunc diem hactenus... finem disputandi facere,

id. Rep. 2, 44 fin.:

scribendi,

id. de Or. 2, 55, 224:

maledictis,

Ter. Heaut. prol. 34:

injuriis,

Caes. B. G. 1, 33, 1:

vitae finem afferre alicui,

Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.:

quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est,

id. Rep. 6, 25:

finem judiciariae controversiae constituere,

id. Verr. 2, 1, 2, § 5:

oratio lecta ad eum finem, quem, etc.,

as far as, id. de Or. 1, 34, 154:

ludus repertus, et longorum operum finis,

Hor. A. P. 406:

imperium sine fine,

everlasting, Verg. A. 1, 279:

pigetque actorum sine fine mihi,

Ov. M. 2, 387:

poscens sine fine oscula,

id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that:

amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere,

Cic. N. D. 2, 51, 129:

mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1:

piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti,

id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor:

sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi),

Plaut. Trin. prol. 2.—

In partic.

The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.):

comperit invidiam supremo fine domari,

i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2:

nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans,

Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.:

septem a Neronis fine menses sunt,

Tac. H. 1, 37:

Augusti,

id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39:

voluntarius,

id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—

The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere,

Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and:

ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia,

the chief good, id. Leg. 1, 20, 52:

fines bonorum et malorum,

id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. peri telôn; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4:

honorum populi finis est consulatus,

id. Planc. 25, 60:

quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent,

id. Tusc. 2, 1, 3:

duodecim tabulae, finis aequi juris,

Tac. A. 3, 27. —

An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.):

omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt,

Quint. 2, 17, 22:

laudis et gloriae,

id. 8, 3, 11:

domus finis est usus,

Cic. Off. 1, 39, 138:

officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione,

id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6:

quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice,

id. ib. 38:

volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc.,

Cic. Off. 1, 16, 52:

ad finem vitae,

Quint. 2, 17, 41:

medicinae,

id. ib. 25; 2, 21, 3.—

An intention, design, end in view (very rare; cf. g supra):

quod ad eum finem memoravimus, ut, etc.,

Tac. A. 14, 64.—

In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.):

dicuntur argumenta ex finitione seu fine,

Quint. 5, 10, 54:

est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi,

id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr. —

In the later jurid. Lat., a measure, amount:

placuit, ut fructus hypothecarum usuris compensaret, fini legitimae usurae,

Dig. 20, 1, 1:

finem pretii, deminuere vel excedere,

ib. 21, 2, 66:

ad finem peculii legata praestare,

ib. 49, 17, 17.

ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].

In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:

humanus animus decerptus ex mente divina,

Cic. Tusc. 5, 13, 38:

Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,

Hor. S. 2, 2, 77:

credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,

Cic. Sen. 21, 77:

eas res tueor animi non corporis viribus,

id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:

quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,

id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:

omnes animi cruciatus et corporis,

id. Cat. 4, 5, 10:

levantes Corpus et animum,

Hor. Ep. 2, 1, 141:

formam et figuram animi magis quam corporis complecti,

Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:

animi validus et corpore ingens,

id. A. 15, 53:

Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,

first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:

animosa signa,

life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:

Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,

id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:

In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,

id. ib. 1, 29, 70:

corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,

derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:

Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,

id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:

discessus animi a corpore,

Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:

cum nihil erit praeter animum,

when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,

animus vacans corpore,

id. ib. 1, 22, 50; and:

animus sine corpore,

id. ib. 1, 22, 51:

sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,

Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):

Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,

Cic. Tusc. 1, 11, 24:

permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,

id. ib. 1, 16, 36:

Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,

id. ib. 1, 16, 38:

Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,

id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:

aeternitas animorum,

id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—

In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).

1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:

cogito cum meo animo,

Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:

cum animis vestris cogitare,

Cic. Agr. 2, 24:

recordari cum animo,

id. Clu. 25, 70;

and without cum: animo meditari,

Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:

cogitare volvereque animo,

Suet. Vesp. 5:

animo cogitare,

Vulg. Eccli. 37, 9:

statuere apud animum,

Liv. 34, 2:

proposui in animo meo,

Vulg. Eccli. 1, 12:

nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,

Plaut. Men. 5, 9, 23:

in dubio est animus,

Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:

animum ad se ipsum advocamus,

Cic. Tusc. 1, 31, 75:

lumen animi, ingenii consiliique tui,

id. Rep. 6, 12 al. —

For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,

Cic. Clu. 146:

magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,

Verg. A. 6, 11:

complecti animo et cogitatione,

Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:

animis et cogitatione comprehendere,

id. Fl. 27, 66:

cum omnia ratione animoque lustraris,

id. Off. 1, 17, 56:

animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,

id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—

Of particular faculties of mind, the memory:

etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,

Ter. And. 1, 5, 46:

An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),

Cic. Tusc. 1, 25, 61:

ex animo effluere,

id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;

... Nunc oblita mihi tot carmina,

Verg. E. 9, 51.—

Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):

vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,

I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:

reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,

Caes. B. G. 6, 38:

Una eademque via sanguis animusque sequuntur,

Verg. A. 10, 487:

animusque reliquit euntem,

Ov. M. 10, 459:

nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,

id. ib. 14, 177:

linqui deinde animo et submitti genu coepit,

Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:

ad recreandos defectos animo puleio,

Plin. 20, 14, 54, § 152.—

The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):

cum conscius ipse animus se remordet,

Lucr. 4, 1135:

quos conscius animus exagitabat,

Sall. C. 14, 3:

suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,

Cic. Sex. Rosc. 67.—

In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:

e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,

id. Aul. 3, 6, 3:

meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,

id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:

edepol lenones meo animo novisti,

Plaut. Curc. 4, 2, 19:

nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,

id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:

EX MEI ANIMI SENTENTIA,

Inscr. Orell. 3665:

ex animi tui sententia,

Cic. Off. 3, 29, 108).—

The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):

cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,

Cic. Cat. 4, 6, 11:

fingere animo jubebat aliquem etc.,

id. Sen. 12, 41: Fingite animis;

litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,

id. Mil. 29, 79:

Nihil animo videre poterant,

id. Tusc. 1, 16, 38.—

The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.

a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:

animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,

Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:

harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,

Ter. And. 3, 3, 27:

Quo gemitu conversi animi (sunt),

Verg. A. 2, 73:

Hoc fletu concussi animi,

id. ib. 9, 498;

4, 310: animum offendere,

Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:

Satin tu sanus mentis aut animi tui?

Plaut. Trin. 2, 4, 53:

mala mens, malus animus,

bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,

Cic. Arch. 6, 14:

Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

id. Sen. 11, 36:

ut omnium mentes animosque perturbaret,

Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:

Istuc mens animusque fert,

Hor. Ep. 1, 14, 8:

Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,

Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—

And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,

Cic. N. D. 2, 59, 147:

mente animoque nobiscum agunt,

Tac. G. 29:

quem nobis animum, quas mentes imprecentur,

id. H. 1, 84;

and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,

a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,

pravitas animi atque ingenii,

Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):

Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,

Ter. Heaut. 1, 2, 34:

animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,

Cic. Tusc. 4, 18, 41:

animum comprimit,

id. ib. 2, 22, 53:

animus alius ad alia vitia propensior,

id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:

sed quid ego hic animo lamentor,

Enn. Ann. 6, 40:

tremere animo,

Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:

ingentes animo concipit iras,

Ov. M. 1, 166:

exsultare animo,

id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:

Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?

from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:

nisi quod tibi bene ex animo volo,

id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:

sive ex animo id fit sive simulate,

Cic. N. D. 2, 67, 168:

majore studio magisve ex animo petere non possum,

id. Fam. 11, 22:

ex animo vereque diligi,

id. ib. 9, 6, 2:

ex animo dolere,

Hor. A. P. 432:

quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,

Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.

With verbs:

Quid illam miseram animi excrucias?

Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:

Antipho me excruciat animi,

Ter. Phorm. 1, 4, 10:

discrucior animi,

id. Ad. 4, 4, 1:

in spe pendebit animi,

id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—

With adjj.:

aeger animi,

Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:

infelix animi,

Verg. A. 4, 529:

felix animi,

Juv. 14, 159:

victus animi,

Verg. G. 4, 491:

ferox animi,

Tac. A. 1, 32:

promptus animi,

id. H. 2, 23:

praestans animi,

Verg. A. 12, 19:

ingens animi,

Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—

Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:

animo audaci proripit sese,

Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:

petulans protervo, iracundo animo,

Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:

ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),

Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:

promptus animus vester,

Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:

eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

Sall. C. 14, 5:

Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,

Ov. M. 13, 550:

Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,

Cic. Off. 1, 20, 68:

sordidus atque animi parvi,

Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:

Drusus animi fluxioris erat,

Suet. Tib. 52.—

In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —

Courage, spirit:

ibi nostris animus additus est,

Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:

deficiens animo maesto cum corde jacebat,

Lucr. 6, 1232:

virtute atque animo resistere,

Cic. Fam. 5, 2, 8:

fac animo magno fortique sis,

id. ib. 6, 14 fin.:

Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,

id. Att. 5, 20, 3:

nostris animus augetur,

Caes. B. G. 7, 70:

mihi in dies magis animus accenditur,

Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:

Nunc demum redit animus,

Tac. Agr. 3:

bellica Pallas adest, Datque animos,

Ov. M. 5, 47:

pares annis animisque,

id. ib. 7, 558:

cecidere illis animique manusque,

id. ib. 7, 347 (cf.:

tela viris animusque cadunt,

id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:

In re mala animo si bono utare, adjuvat,

id. Capt. 2, 1, 9:

bono animo fac sis,

Ter. Ad. 3, 5, 1:

quin tu animo bono es,

id. ib. 4, 2, 4:

quare bono animo es,

Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;

so also, satis animi,

sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:

magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,

Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:

Aeolus mollitque animos et temperat iras,

Verg. A. 1, 57.—Of a top:

dant animos plagae,

give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—

Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,

Quint. 10, 1, 113. —

Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:

jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,

id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:

quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,

Ter. Hec. 3, 5, 56).—

Violent passion, vehemence, wrath:

animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,

Cic. Marcell. 3:

animum rege, qui nisi paret Imperat,

Hor. Ep. 1, 2, 62:

qui dominatur animo suo,

Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:

vince animos iramque tuam,

Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:

Parce tuis animis, vita, nocere tibi,

id. 2, 5, 18:

Sic longius aevum Destruit ingentes animos,

Luc. 8, 28:

coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,

Stat. Th. 11, 525 al. —

Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:

si est animus aequos tibi,

Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:

aequo animo ferre,

Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:

aequo animo esse,

Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:

animis aequis remittere,

Cic. Clu. 2, 6:

aequiore animo successorem opperiri,

Suet. Tib. 25:

haud aequioribus animis audire,

Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:

iniquo animo,

Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—

Agreeable feeling, pleasure, delight:

cubat amans animo obsequens,

Plaut. Am. 1, 1, 134:

indulgent animis, et nulla quid utile cura est,

Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:

haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,

Caes. B. G. 5, 12):

Post animi causa mihi navem faciam,

Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:

liberare fidicinam animi gratia,

id. ib. 2, 2, 90:

qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?

Cic. Phil. 7, 6:

habet animi causa rus amoenum et suburbanum,

id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:

Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?

Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—

Disposition toward any one:

hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,

Cic. Fam. 2, 1 fin.:

meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,

id. ib. 5, 18 fin.:

qui, quo animo inter nos simus, ignorant,

id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;

5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,

id. Off. 1, 15, 49:

quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:

animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,

Suet. Oth. 8:

Nec non aurumque animusque Latino est,

Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:

salve, anime mi,

Plaut. Curc. 1, 2, 3:

da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,

id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —

The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:

qui rem publicam animo certo adjuverit,

Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:

pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,

Plaut. Trin. 2, 2, 23:

Ex animique voluntate id procedere primum,

goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,

pro animi mei voluntate,

Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):

teneo, quid animi vostri super hac re siet,

Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:

Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,

Ter. Heaut. 3, 1, 69:

Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,

id. And. 2, 3, 4:

Sin aliter animus voster est, ego etc.,

id. Ad. 3, 4, 46:

Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?

id. Hec. 5, 2, 19:

qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,

Cic. Imp. Pomp. 66:

istum exheredare in animo habebat,

id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:

hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,

Caes. B. G. 7, 28:

insurrexerunt uno animo in Paulum,

with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:

omnibus unum Opprimere est animus,

Ov. M. 5, 150:

Sacra Jovi Stygio perficere est animus,

Verg. A. 4, 639:

Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,

Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—

Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.

Of brutes:

in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,

whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:

Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,

id. Fin. 5, 14, 38:

ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,

id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:

(apes Ingentes animos angusto in pectore versant,

Verg. G. 4, 83:

Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,

Ov. M. 3, 544:

cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,

Col. 6, 1, 1:

Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,

id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:

iniquae mentis asellus,

Hor. S. 1, 9, 20).—

Of plants:

haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,

their wild nature, Verg. G. 2, 51.—

Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:

certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,

Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):

Tantaene animis caelestibus irae?

Verg. A. 1, 11.

prōmo, mpsi (msi), mptum (mtum), 3, v. a. [pro-emo], to take, give, or bring out or forth, to produce (freq. and class.; syn.: profero, effero)

Lit.:

si quid tibi opus erit promptu, promito,

Plaut. Cist. 1, 1, 113: Pa. Prompsisti tu illi vinum? Lu. Non prompsi, id. Mil. 3, 2, 16:

pecuniam ex aerario,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

signa ex aerario prompta,

Liv. 3, 69 fin.:

medicamenta de narthecio,

Cic. Fin. 2, 7, 22:

aurum ex armario,

id. Cael. 21, 52:

libros inde,

id. Fin. 3, 2, 7:

vina dolio,

Hor. Epod. 2, 47:

promptum vagina pugionem,

Tac. A. 15, 54 aliquid in usus, Col. 2, 10, 16: se, to come forth or out:

laetique cavo se robore promunt,

Verg. A. 2, 260:

vites promunt se,

put forth, shoot out, Col. 3, 12, 1.—

Trop.

In gen., to bring, put, or draw forth est aliquid, quod non ex usu forensi...sit promendum et assumendum, Cic. de Or 1, 14, 59:

loci, e quibus argumenta promuntur,

id. Top. 2, 7:

nunc promenda tibi sunt consilia,

id. Att. 9, 18, 2:

promere et exercere justitiam,

Plin. Ep. 1, 10, 10:

nunc illas promite vires,

Verg. A. 5, 191.—

In partic., to bring to light, disclose, utter, tell, express, relate, etc.: percuntanti promere omnia. Plaut. As. 1, 1, 10:

rerum ordinem,

Vell. 2, 48, 6:

magnificam orationem de semet ipso prompsit,

Tac. H. 2, 90. verba, quae sensum animi nostri optime promunt, Quint. 8 praef. §

32: animi voluntatem,

id. 12, 10, 40: promere aliquid loquendo, id. 2, 16, 15:

quid ipse sim secutus promam,

id. 7, 1, 3: qui pueris utile carmen prompturus est, wishes to publish, App. Flor. p 358 med.; cf.:

insignem attenuat deus, Obscura promens,

raising into notice, Hor. C. 1, 34, 14.—Hence, promp-tus ( promtus), a, um, P. a., prop. brought to light, exposed to view; hence,

Visible, apparent, evident, manifest (rare but class.): inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v 8 Vahl.):

aliud clausum in pectore, aliud promptum in linguā habere,

Sall. C. 10, 5:

tametsi hoc minime latet, quod ita promptum et propositum est, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am 40, 118 prompta et aperta, id. Fin. 1, 9, 30:

eminentia et prompta,

id. de Or. 3, 57, 215:

consilia, locos, prompta, occulta noverat,

Tac. A. 2, 20.— Sup.:

nihil se tam clausum neque tam reconditum posse habere, quod non istius cupiditati apertissimum promptissimumque esset,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 42.—

Transf.

At hand, i. e. prepared, ready, quick, prompt, inclined or disposed to or for any thing = paratus, expeditus.

Absol.:

laudat promptos, segniores castigat,

Caes. B. C. 1, 3:

promptissimus homo,

Cic. Verr. 2, 4, 17, § 37:

cetera, quae tibi a multis prompta esse certo scio, a me sunt paratissima,

id. Fam. 4, 13, 6:

fidem alicui promptam expositamque praebere,

id. Caecin. 27, 78:

quorum cognoverat promptam audaciam,

Sall. C. 32, 2:

quod cuique promptum, arma, equos, aurum offerentes,

Tac. A. 1, 71:

sagittae,

Ov. M. 3, 188:

prompta et profluens eloquentia,

Tac. A. 13, 3.— Sup., Just. 22, 2, 12.—

With ad or in aliquid (rarely in aliquū re):

ad bella suscipienda Gallorum aiacer et promptus est animus,

Caes. B. G. 3, 19 fin.:

animus ad defendendam rem publicam, Cic Fam. 3, 11, 4. esse animo prompto ad jocandum,

id. Q. Fr. 2, 13, 1:

homines ad vim prompti, ad seditionem parati,

id. Agr 2, 30, 82:

paratior ad usum forensem promptiorque esse,

id. Div. in Caecil. 13, 41:

promptiores ad nostra pericula,

id. Off. 1, 24, 83:

promptus ad lacessendum certamen, Liv 44, 4, 2: ad injurias vicinorum,

Just. 23, 1, 3:

promptus in pavorem,

Tac. A. 15, 25 fin.:

in adulationes,

id. ib. 15, 61: in latrocinia, Flor 4, 12, 10; cf. in comp.:

promptior in spem,

Tac. Agr. 35 fin.; and in sup.:

Dalmatae in latrocinia promptissimi, Flor 4, 12, 10: celeritas prompta et parata in agendo,

Cic. Brut. 42, 154:

in rebus gerendis promptus,

Nep. Them. 1, 4.—

With pro or adversus (very rare):

utemini nobis etiam promptioribus pro patriā,

Liv. 22, 59, 11:

promptus adversus insontes,

Tac. A. 6, 48 fin. —

With abl.:

non promptus ingenio,

Liv. 4, 3:

linguā promptus,

id. 2, 45 fin.; cf.:

sermone promptus,

Tac. H. 2, 86:

promptus audaciā,

id. A. 1, 57; 14, 40:

promptus animo,

id. ib. 14, 58.— Comp.:

haud quisquam manu promptior erat,

Liv. 2, 56:

promptior linguā quam manu,

Sall. J. 44, 1.—

With gen.:

promptus animi,

Tac. H. 2, 23.— Sup.:

belli promptissimos delegebant, Sall. Fragm. ap. Arus Mess. (H. 2, 13 Dietsch): Plato veritatis omnibus exhibendae promptissimus,

Gell. 10, 22, 1.—

With dat. (rare except in Tacitus):

promptus libertati aut ad mortem animus,

Tac. A. 4, 46:

seditioni,

id. ib. 1, 48:

cuicumque fiagitio,

id. ib. 15, 45:

ultioni,

id. ib. 11, 32:

nullam gentem promptiorem veniae dandae fuisse,

Liv. 25, 16, 12. —

With inf. ( poet.):

promptus metuenda pati,

Luc. 7, 105:

scis ipse, quam promptae superos incessere Thebae,

Stat. Th. 7, 209.—

In gen., brave, courageous: maxime vellem, rem publicam in periculis a promptissumo quoque defendi, Sall. Or. Phil. cont. Lep. (H. 1, 48 Dietsch); Tac. Agr. 3; id. H. 2, 25; 3, 69.—

Easy, practicable:

facilis et prompta defensio,

Cic. de Or. 1, 56, 237:

moenia haudquaquam prompta oppugnanti,

Liv. 23, 1 fin.:

regnum,

Just. 29, 2, 5:

expugnatio,

Tac. A. 1, 68:

possessio,

id. ib. 2, 5:

aditus, obvia comitas,

id. ib. 2, 2 fin.:

promptissima mortis via,

id. ib. 16, 17: promptum est, with inf., it is easy: sed nec mihi dicere promptum, Nec facere est illi, Ov M. 13, 10; Tac. A. 15, 41.—Hence, adv.: promptē (perh. not ante-Aug.).

Readily, quickly, without delay, willingly, promptly:

dare operam,

Tac. A. 15, 52: distribuere pecuniam legatis, Val. Max. 4, 3, 9.— Comp.:

promptius adversari,

Tac. A. 2, 38:

dirumpere imagines (opp. cunctanter),

id. H. 1, 55.— Sup.:

promptissime adesse alicui,

Plin. Ep. 4, 17, 11.—

Easily:

promptius expediam,

Juv. 10, 220:

victoria promptissime licentiam sumministrat,

Val. Max. 6, 5, 1.

exemplar, āris, (exemplare, is, Lucr. 2, 124, v. Lachm. ad h. l.), n. [exemplum].

A transcript, copy.

Prop.: tibi earum (litterarum) exemplar misi, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 6; Cic. Att. 4, 5, 1:

liber in exemplaria transcriptus mille,

Plin. Ep. 4, 7, 2; Gell. 7, 20, 6:

testamenti,

Plin. Ep. 10, 75, 4:

tabulae exemplar, quod apographon vocant,

a copy, Plin. 35, 11, 40, § 125:

epistolae,

Vulg. 1 Esdr 4, 11 al.—

Trop., an image, likeness, impression:

verum amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui,

Cic. Lael. 7, 23:

sunt et alia ingenii ejus exemplaria,

Plin. 35, 10, 36, § 74.—

A pattern, model, exemplar, original, an example (class.):

eam speciem, quae semper est eadem, intuebitur, atque id sibi proponet exemplar... videndum, utrum sit imitatus exemplar, etc. (corresp. to exemplum),

Cic. Univ. 2; cf.:

ad imitandum mihi propositum exemplar illud est (corresp. to exemplum),

id. Mur. 31, 66:

utile proposuit nobis exemplar Ulixen,

Hor. Ep. 1, 2, 18:

reliqui disseruerunt, sine ullo certo exemplari formaque rei publicae,

Cic. Rep. 2, 11:

M. Catoni, quo omnes, qui iisdem rebus studemus, quasi exemplari ad industriam virtutemque ducimur,

id. ib. 1, 1:

Falcula exemplar antiquae religionis,

id. Caecin. 10, 28; so,

vitae prioris,

Plin. Ep. 2, 1, 7; cf.:

Cornuto quid in omni genere ad exemplar antiquitatis expressius?

id. ib. 5, 15, 3:

dumtaxat, rerum magnarum parva potest res Exemplare dare,

Lucr. 2, 124:

respicere exemplar vitae morumque,

Hor. A. P. 317:

decipit exemplar vitiis imitabile, etc.,

id. Ep. 1, 19, 17:

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi,

id. ib. 2, 1, 58:

si ad exemplar primi libri bellum Siculum perscripsisset,

Quint. 10, 1, 89; Tac. A. 15, 23:

adulatorii dedecoris apud posteros,

id. ib. 6, 32:

quas (epulas) a Tigellino paratas ut exemplar referam, ne, etc.,

example, id. ib. 15, 37:

fac secundum exemplar,

Vulg. Exod. 25, 40:

juxta exemplar,

id. ib. 26, 30. —In plur.:

vos exemplaria Graeca Nocturnā versate manu, versate diurnā,

models, Hor. A. P. 268.

ars, artis, f. [v. arma], skill in joining something, combining, working it, etc., with the advancement of Roman culture, carried entirely beyond the sphere of the common pursuits of life, into that of artistic and scientific action, just as, on the other hand, in mental cultivation, skill is applied to morals, designating character, manner of thinking, so far as it is made known by external actions (syn.: doctrina, sollertia, calliditas, prudentia, virtus, industria, ratio, via, dolus).

Skill in producing any material form, handicraft, trade, occupation, employment (technê).

Lit.:

Zeno censet artis proprium esse creare et gignere,

Cic. N. D. 2, 22, 57:

quarum (artium) omne opus est in faciendo atque agendo,

id. Ac. 2, 7, 22; id. Off. 2, 3, 12 sq.—

Transf.

With the idea extended, any physical or mental activity, so far as it is practically exhibited; a profession, art ( music, poetry, medicine, etc.); acc. to Roman notions, the arts were either liberales or ingenuae artes, arts of freemen, the liberal arts; or artes illiberales or sordidae, the arts, employments, of slaves or the lower classes.

In gen.:

Eleus Hippias gloriatus est nihil esse ullā in arte rerum omnium, quod ipse nesciret: nec solum has artes, quibus liberales doctrinae atque ingenuae continerentur, geometriam, musicam, litterarum cognitionem et poëtarum, atque illa, quae de naturis rerum, quae de hominum moribus, quae de rebus publicis dicerentur, sed anulum, quem haberet, pallium, quo amictus, soccos, quibus indutus esset, se suā manu confecisse,

Cic. de Or. 3, 32, 127:

Jam de artificiis et quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint, haec fere accepimus. Primum improbantur ii quaestus, qui in odia hominum incurrunt, ut portitorum, ut feneratorum. Illiberales autem et sordidi quaestus mercenariorum omniumque, quorum operae, non artes emuntur: est enim in illis ipsa merces auctoramentum servitutis... Opificesque omnes in sordidā arte versantur... Quibus autem artibus aut prudentia major inest aut non mediocris utilitas quaeritur, ut medicina, ut architectura, ut doctrina rerum honestarum, hae sunt iis, quorum ordini conveniunt, honestae,

Cic. Off. 1, 42, 150 sq.; cf. id. Fam. 4, 3:

artes elegantes,

id. Fin. 3, 2, 4:

laudatae,

id. de Or. 1, 3, 9:

bonae,

Ov. Tr. 3, 7, 32:

optimae,

Cic. Fin. 2, 34, 111:

magnae,

id. Or. 1, 4:

maximae,

id. de Or. 1, 2, 6:

gravissimae,

id. Fin. 2, 34, 112:

leviores artes,

id. Brut. 1, 3:

mediocres,

id. de Or. 1, 2, 6:

omnis artifex omnis artis,

Vulg. Apoc. 18, 22:

artifices omnium artium,

ib. 1 Par. 22, 15.—

Esp., of a single art, and,

With an adj. designating it:

ars gymnastica,

gymnastics, Plaut. Most. 1, 2, 73:

ars duellica,

the art of war, id. Ep. 3, 4, 14:

ars imperatoria,

generalship, Quint. 2, 17, 34:

(artes) militares et imperatoriae,

Liv. 25, 9, 12:

artes civiles,

politics, Tac. Agr. 29:

artes urbanae,

i. e. jurisprudence and eloquence, Liv. 9, 42:

ars grammatica,

grammar, Plin. 7, 39, 40, § 128:

rhetorica,

Quint. 2, 17, 4:

musica,

poetry, Ter. Hec. prol. 23:

musica,

music, Plin. 2, 25, 23, § 93:

medicae artes,

the healing art, medicine, Ov. H. 5, 145; so,

ars Apollinea,

id. Tr. 3, 3, 10:

magica,

Verg. A. 4, 493, and Vulg. Sap. 17, 7; so,

maleficis artibus inserviebat,

he used witchcraft, ib. 2 Par. 33, 6 al.—

With a gen. designating it:

ars disserendi,

dialectics, Cic. de Or. 2, 38, 157:

ars dicendi,

the art of speaking, id. ib. 1, 23, 107, and Quint. 2, 17, 17; so,

ars eloquentiae,

id. 2, 11, 4:

ars medendi,

Ov. A. A. 2, 735:

ars medentium,

Stat. S. 5, 1, 158:

medicorum ars,

Vulg. 1 Par. 16, 12:

pigmentariorum ars,

the art of unguents, ib. 2 Par. 16, 4:

ars armorum,

the art of war, Quint. 2, 17, 33:

ars pugnae,

Vulg. Judith, 5, 27; so in plur.:

belli artes,

Liv. 25, 40, 5:

ars gubernandi,

navigation, Cic. Div. 1, 14, 24; Quint. 2, 17, 33; so,

ars gubernatoris,

Cic. Fin. 1, 13, 42.—Sometimes the kind of art may be distinguished by the connection, so that ars is used absol. of a particular art:

instruere Atriden num potes arte meā? i. e. arte sagittandi,

Ov. H. 16, 364:

tunc ego sim Inachio notior arte Lino, i. e. arte canendi,

Prop. 3, 4, 8:

fert ingens a puppe Notus: nunc arte (sc. navigandi) relictā Ingemit,

Stat. Th. 3, 29; so Luc. 7, 126; Sil. 4, 715:

imus ad insignes Urbis ab arte (sc. rhetoricā) viros,

Ov. Tr. 4, 10, 16:

ejusdem erat artis, i. e. artis scaenofactoriae,

Vulg. Act. 18, 3.—

Science, knowledge:

quis ignorat, ii, qui mathematici vocantur, quantā in obscuritate rerum et quam reconditā in arte et multiplici subtilique versentur,

Cic. de Or. 1, 3, 10:

nam si ars ita definitur, ex rebus penitus perspectis planeque cognitis atque ab opinionis arbitrio sejunctis, scientiāque comprehensis, non mihi videtur ars oratoris esse ulla,

id. ib. 1, 23, 108: nihil est quod ad artem redigi possit, nisi ille prius, qui illa tenet. quorum artem instituere vult, habeat illam scientiam (sc. dialecticam), ut ex iis rebus, quarum ars nondum sit, artem efficere possit, id. ib. 1, 41, 186:

ars juris civilis,

id. ib. 1, 42, 190:

(Antiochus) negabat ullam esse artem, quae ipsa a se proficisceretur. Etenim semper illud extra est, quod arte comprehenditur... Est enim perspicuum nullam artem ipsam in se versari, sed esse aliud artem ipsam, aliud, quod propositum sit arti,

id. Fin. 5, 6, 16; id. ad Q. Fr. 1, 1, 9; id. Cael. 30, 72; id. Or. 1, 4:

vir bonus optimisque artibus eruditus,

Nep. Att. 12, 4: ingenium docile, come, ap-tum ad artes optimas, id. Dion, 1, 2 al.—

The theory of any art or science: ars est praeceptio, quae dat certam viam rationemque faciendi aliquid, Auct. ad Her. 1, 1;

Asper, p. 1725 P.: non omnia, quaecumque loquimur, mihi videntur ad artem et ad praecepta esse revocanda,

not every thing is to be traced back to theory and rules, Cic. de Or. 2, 11, 44: res mihi videtur esse facultate ( in practice) praeclara, arte ( in theory) mediocris;

ars enim earum rerum est, quae sciuntur: oratoris autem omnis actio opinionibus, non scientiā continetur,

id. ib. 2, 7, 30; id. Ac. 2, 7, 22.—In later Lat. ars is used,

Absol. for grammatical analysis, grammar:

curru non, ut quidam putant, pro currui posuit, nec est apocope: sed ratio artis antiquae, etc.,

Serv. ad Verg. A. 1, 156; 1, 95: et hoc est artis, ut (vulgus) masculino utamur, quia omnia Latina nomina in us exeuntia, si neutra fuerint, tertiae sunt declinationis, etc., id. ad eund. ib. 1, 149: secundum artem dicamus honor, arbor, lepor: plerumque poëtae r in s mutant, id. ad eund. ib. 1, 153 al.—Hence also,

As a title of books in which such theories are discussed, for rhetorical and, at a later period, for grammatical treatises.

Rhetorical:

quam multa non solum praecepta in artibus, sed etiam exempla in orationibus bene dicendi reliquerunt!

Cic. Fin. 4, 3, 5:

ipsae rhetorum artes, quae sunt totae forenses atque populares,

id. ib. 3, 1, 4: neque eo dico, quod ejus (Hermagorae) ars mihi mendosissime scripta videatur; nam satis in eā videtur ex antiquis artibus ( from the ancient works on rhetoric) ingeniose et diligenter electas res collocāsse, id. Inv. 1, 6 fin.:

illi verbis et artibus aluerunt naturae principia, hi autem institutis et legibus,

id. Rep. 3, 4, 7:

artem scindens Theodori,

Juv. 7, 177.—

Grammar:

in artibus legimus superlativum gradum non nisi genitivo plurali jungi,

Serv. ad Verg. A. 1, 96: ut in artibus lectum est, id. ad eund. ib. 1, 535.—So Ars, as the title of the later Lat. grammars: Donati Ars Grammatica, Cledonii Ars, Marii Victorini Ars, etc.; v. the grammarians in Gothofred., Putsch., Lindem., Keil.—

The knowledge, art, skill, workmanship, employed in effecting or working upon an object (Fr. adresse):

majore quādam opus est vel arte vel diligentiā,

Cic. Ac. 2, 14 fin.:

et tripodas septem pondere et arte pares,

Ov. H. 3, 32: qui canit arte, canat;

qui bibit arte, bibat,

id. A. A. 2, 506:

arte laboratae vestes,

Verg. A. 1, 639:

plausus tunc arte carebat,

was void of art, was natural, unaffected, Ov. A. A. 1, 113.—

(Concr.) The object artistically formed, a work of art:

clipeum efferri jussit Didymaonis artis,

Verg. A. 5, 359:

divite me scilicet artium, Quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,

Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 1, 6, 17.—

Artes (personified), the Muses:

artium chorus,

Phaedr. 3, prol. 19.—

Transf. from mind to morals, the moral character of a man, so far as it is made known by actions, conduct, manner of acting, habit, practice, whether good or bad:

si in te aegrotant artes antiquae tuae,

your former manner of life, conduct, Plaut. Trin. 1, 2, 35; cf. Hor. C. 4, 15, 12; Plaut. Trin. 2, 1, 6 Lind.:

nempe tuā arte viginti minae Pro psaltriā periere,

Ter. Ad. 4, 7, 24:

quid est, Quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

my assiduity, id. And. 1, 1, 4:

Hac arte (i. e. constantiā, perseverantiā) Pollux et vagus Hercules Enisus arces attigit igneas,

Hor. C. 3, 3, 9:

multae sunt artes (i. e. virtutes) eximiae, hujus administrae comitesque virtutis (sc. imperatoris),

Cic. Imp. Pomp. 13; id. Fin. 2, 34, 115; id. Verr. 2, 4, 37 Zumpt:

nam imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum est,

Sall. C. 2, 4 Kritz; so id. ib. 5, 7:

cultusque artesque virorum,

Ov. M. 7, 58:

mores quoque confer et artes,

id. R. Am. 713: praeclari facinoris aut artis [p. 167] bonae famam quaerere, Sall. C. 2, 9; so id. ib. 10, 4:

animus insolens malarum artium,

id. ib. 3, 4; so Tac. A. 14, 57.—Hence also, absol. in mal. part. as in Gr. technê for cunning, artifice, fraud, stratagem:

haec arte tractabat virum,

Ter. Heaut. 2, 3, 125 (cf. Ov. H. 17, 142):

capti eādem arte sunt, quā ceperant Fabios,

Liv. 2, 51; 3, 35:

at Cytherea novas artes, nova pectore versat Consilia,

Verg. A. 1, 657; so id. ib. 7, 477:

ille dolis instructus et arte Pelasgā,

id. ib. 2, 152:

talibus insidiis perjurique arte Sinonis Credita res, etc.,

id. ib. 2, 195:

fraudes innectere ponto Antiquā parat arte,

Luc. 4, 449:

tantum illi vel ingenii vel artis vel fortunae superfuit,

Suet. Tit. 1:

fugam arte simulantes,

Vulg. Jud. 20, 32: regem summis artibus pellexit, pasêi mêchanêi, Suet. Vit. 2.

rĕd-ĕo, ĭi, ĭtum, īre (lengthened form of the pres. redīnunt, Enn. ap. Fest. p. 286 Müll.; cf.: obinunt, ferinunt, nequinunt, solinunt, for obeunt, feriunt, nequeunt, solent; and danit, danunt, for dat, dant; rare fut. redies, App. M. 6, 19, and Sen. Ben. 1, 2, 3; cf. Vulg. Lev. 25, 10; id. Jer. 37, 7), v. n.

To go or come back; to turn back, re turn, turn around (freq. and class.; syn revertor).

Lit.

Of persons.

Absol.:

bene re gestā salvus redeo,

Plaut. Trin. 5, 2, 58; 4, 3, 82:

velletne me redire,

Cic. Sest. 59, 126:

et non nisi revocaretis, rediturus fuerim,

Liv. 5, 51.—

With ex and abl.:

erus alter ex Alide rediit,

Plaut. Capt. 5, 4, 9:

e provinciā,

Cic. Verr. 1, 6, 16:

ex illis contionibus domum,

Liv. 3, 68.—

With ab and abl.:

a portu,

Plaut. Most. 2, 1, 16:

a portā,

id. Merc. 4, 4, 9:

a foro,

id. Aul. 2, 6, 7; id. Ps. 4, 3, 11; cf.:

a foro do mum,

id. Aul. 2, 3, 6; id. Cas. 3, 4, 1:

ab re divinā,

id. Poen. 1, 2, 193:

a cenā,

Ter. Ad. 1, 1, 1:

a Caesare,

Cic. Q. Fr. 2, 6, 7:

a nobis,

Verg. G. 1, 249:

ab Africā,

Hor. C. 4, 8, 19:

a flumine,

Ov. M. 1, 588 et saep.—

With abl. alone:

Thebis,

Plaut. Ep. 3, 3, 35:

Cariā,

id. Curc. 2, 1, 10:

rure,

id. Merc. 3, 3, 25; 4, 3, 6; 4, 5, 5; 8; Ter. Eun. 3, 5, 63:

colle,

Ov. M. 1, 698:

exsilio,

Plaut. Merc. 5, 2, 106:

opsonatu,

id. Cas. 3, 5, 16; id. Men. 2, 2, 5; 14:

suburbanā aede,

Ov. F. 6, 785. —

With adv. of place:

unde,

Plaut. Trin. 4, 2, 91; Caes. B. G. 5, 11:

inde domum,

Ov. F. 5, 455:

hinc, inde, unde, etc.,

Plaut. Men. 2, 1, 23; id. Capt. 3, 1, 30; Caes. B. G. 5, 11, 7 al. —

With adv. of time or manner:

eum rediturum actutum,

Plaut. Trin. 3, 3, 44; 4, 4, 16:

pascua haud tarde redientia,

Sil. 8, 520:

tardius,

Ov. M. 10, 674:

mature,

Hor. Ep. 1, 7, 97:

retro,

Liv. 8, 11; 23, 28; Verg. A. 9, 794.—

With in and acc.:

in patriam,

Plaut. Men. 5, 9, 90; id. Stich. 4, 1, 3; 4, 2, 7:

in urbem,

id. Cas. prol. 65; Liv. 4, 29 fin. Drak. N. cr.:

in castra,

Plaut. Ep. 3, 2, 45:

in senatum rursus,

id. Mil. 2, 6, 109; cf.

joined with retro,

Liv. 23, 28; 24, 20; 44, 27; Ov. M. 15, 249; Verg. A. 9, 794 al.:

veram in viam,

Plaut. Cas. 2, 6, 17; cf.:

in rectam semitam,

id. ib. 2, 8, 33;

and, in the same sense, simply in viam,

Ter. And. 1, 2, 19; Cic. Phil. 12, 2, 7:

in proelium,

to renew, Liv. 22, 15, 9:

serus in caelum redeas,

Hor. C. 1, 2, 45:

in gyrum,

Ov. M. 7, 784 et saep. —

With ad and acc.:

ad navem,

Plaut. Am. 2, 2, 32:

ad parentes denuo,

id. Capt. 2, 3, 51; so,

ad aliquem,

id. Aul. 2, 2, 32; id. Cist. 4, 2, 56; id. Mil. 4, 2, 29; 34; id. Pers. 4, 4, 107:

ad quos,

Caes. B. G. 7, 20: ad castra, Auct. B. Hisp. 25; cf.:

se rediturum ad penates et in patriam,

Curt. 5, 5, 20.—

With acc. alone:

Syracusas,

Plaut. Men. prol. 37: Romam Cic. Quint. 18, 57; Liv. 3, 5:

domum,

Plaut. Am. 2, 1, 37; id. Cas. 5, 3, 14; id. Cist. 1, 1, 92; 104; Hor. S. 2, 5, 6; Ov. F. 5, 455; Liv. 3, 68:

Cirtam,

Sall. J. 104, 1:

Babyloniam,

Just. 12, 10, 7; cf. ( poet.):

his laeti rediere duces loca amoena piorum,

Sil. 13, 703.—

With adv. of direction, etc.:

huc, illuc,

Plaut. Capt. 2, 2, 103; id. Most. 1, 1, 75; id. Rud. 3, 6, 41; id. Am. 1, 3, 29; id. Men. 4, 2, 53 sq.:

isto,

id. Pers. 4, 3, 43:

intro,

id. Aul. 2, 2, 31; id. Cas. 3, 5, 61; id. Cist. 4, 2, 37:

quo,

Hor. S. 2, 3, 261.—

With acc. of distance: ite viam, Vet. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

itque reditque viam,

Verg. A. 6, 122.—

Impers. pass.:

dum stas, reditum oportuit,

Plaut. Pers. 3, 3, 43:

ad arbitrum reditur,

id. Rud. 4, 3, 79:

manerent indutiae, dum ab illo rediri posset,

Caes. B. C. 3, 16:

ut Romam reditum est,

Liv. 3, 5; 8, 11; Nep. Epam. 8.—

With inf.:

saepe redit patrios ascendere perdita muros,

Verg. Cir. 171: hirundo reditura cibos immittere nidis, Montan. ap. Sen. Ep. 122, 12.—

Of things:

astra ad idem, unde profecta sunt,

Cic. Rep. 6, 22, 24; cf.:

sol in sua signa,

Ov. F. 3, 161:

totidem redeuntia solis Lumina viderunt,

id. M. 14, 423:

redeuntis cornua lunae,

id. ib. 10, 479:

adverso redierunt carbasa vento,

id. H. 21, 71:

Eurus reditura vela tenebat,

id. M. 7, 664:

flumen in eandem partem, ex quā venerat, redit,

Caes. B. C. 3, 37; cf.:

amnes In fontes suos,

Ov. M. 7, 200:

ille qui in se redit orbis,

Quint. 11, 3, 105:

redeunt jam gramina campis Arboribusque comae,

Hor. C. 4, 7, 1; cf.:

arboribus frondes,

Ov. F. 3, 237.—

Trop., to go or come back, to return:

aspersisti aquam, Jam rediit animus,

Plaut. Truc. 2, 4, 16; so,

animus,

id. Merc. 3, 1, 32; Ter. Hec. 3, 2, 12:

mens,

Ov. M. 14, 519:

et mens et rediit verus in ora color,

id. A. A. 3, 730:

spiritus et vita redit bonis ducibus,

Hor. C. 4, 8, 14:

suum redit ingenium,

Liv. 2, 22:

memoria redit,

Quint. 11, 2, 7:

redit animo ille latus clavus, etc.,

Plin. Ep. 8, 23, 6: in pristinum [p. 1540] statum, Gaes. B. G. 7, 54:

in statum antiquum rediit res,

Liv. 3, 9; cf.:

reditum in vestram dicionem,

Liv. 29, 17:

cum Alcumenā antiquam in gratiam,

Plaut. Am. 5, 2, 12:

cum suis inimicissimis in gratiam,

Cic. Prov. Cons. 9, 20; id. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 41; Caes. B. C. 1, 4; Nep. Alcib. 5, 1; cf.: se numquam cum matre in gratiam redisse, had never been reconciled, i. e. had never been at variance, Cic. Att. 17, 1;

and simply in gratiam,

Plaut. Am. 3, 2, 59; Ter. Phorm. 5, 8, 40; cf.:

in concordiam,

Plaut. Am. 3, 3, 7:

in amicitiam alicujus,

Liv. 25, 16:

in fidem alicujus,

id. 25, 1:

nunc demum in memoriam redeo,

I recollect, call to mind, Plaut. Capt. 5, 4, 25; so,

in memoriam mortuorum,

Cic. Sen. 7, 21; id. Inv. 1, 52, 98; id. Quint. 18, 57; cf.:

in memoriam cum aliquo,

Ter. Phorm. 5, 3, 19:

in corda redeunt tumultus,

Claud. B. Get. 216:

vere calor redit ossibus,

Verg. G. 3, 272:

redit agricolis labor actus in orbem,

id. ib. 2, 401:

rursum ad ingenium redit,

he returns to his natural bent, Ter. Ad. 1, 1, 46; so,

ad ingenium,

id. Hec. 1, 2, 38:

ad se atque ad mores suos,

Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

ad se,

id. Att. 7, 3, 8; but redire ad se signifies also, to come to one ' s self, i. e. to recover one ' s senses, Ter. Ad. 5, 3, 8; cf. id. And. 3, 5, 16; Liv. 1, 41; Hor. Ep. 2, 2, 138; cf.:

ex somno vix ad se,

Lucr. 4, 1023:

donec discussis redeunt erroribus ad se,

id. 4, 996:

ad sanitatem,

Cic. Fam. 12, 10, 1; cf.: reverto: in veram rediit faciem solitumque nitorem, returned to his true form (of Apollo), Ov. M. 4, 231; cf.:

in annos Quos egit, rediit,

i. e. he resumed his youth, id. ib. 9, 430 (for which:

reformatus primos in annos,

id. ib. 9, 399):

in juvenem,

id. ib. 14, 766:

in fastos,

to go back to them, Hor. Ep. 2, 1, 48:

quamvis redeant in aurum Tempora priscum,

id. C. 4, 2, 39:

in causas malorum,

to appear again as the cause of misfortunes, Tac. H. 4, 50:

maturos iterum est questa redire dies,

Prop. 2, 18 (3, 10), 12;

so of times and events which recur periodically: annus,

Verg. A. 8, 47; Hor. C. 3, 8, 9; id. S. 2, 2, 83:

ne rediret Saeculum Pyrrhae,

id. C. 1, 2, 5:

Nonae Decembres,

id. ib. 3, 18, 10:

iterum sollemnia,

Prop. 2, 33 (3, 31), 1 al.— Impers. pass.:

tum exuto justitio reditum ad munia,

Tac. A. 3, 7.—

In partic., in speaking, thinking, or writing.

Of the speaker, to go back, return to a former subject, to recur to it:

mitte ista, atque ad rem redi, etc.,

Ter. Ad. 2, 1, 31 sq.:

quid si redeo ad illos,

id. Heaut. 4, 3, 41:

sed de hoc alias: nunc redeo ad augurem,

Cic. Lael. 1, 1; so,

ad Scipionem,

id. ib. 17, 62:

ad me,

id. ib. 25, 96:

ad fabulas,

id. ib. 20, 75:

ad illa prima,

id. ib. 26 fin.:

sed ad illum redeo,

id. Fin. 2, 22, 73:

ad inceptum,

Sall. J. 4, 9:

illuc, unde abii, redeo,

Hor. S. 1, 1, 108; 1, 7, 9; 1, 6, 45:

longius evectus sum, sed redeo ad propositum,

Quint. 9, 3, 87; cf.:

digredi a re et redire ad propositum,

id. 9, 2, 4:

ab illo impetu ad rationem redit,

id. 6, 1, 28 et saep. —Comically:

nunc in Epidamnum pedibus redeundum'st mihi,

Plaut. Men. prol. 49.—

Of the subject:

res redit,

comes up again, Cic. post Red. in Sen. 11, 27; cf.:

redit de integro haec oratio,

Ter. Heaut. 5, 3, 8.—

(With the idea of ire predominating; cf.: recido, redigo).

To come in as revenue, income; to arise, proceed (cf. provenio):

tribus tantis illi minus redit,

Plaut. Trin. 2, 4, 129:

ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quintodecimo,

Varr. R. R. 1, 44, 1:

possentne fructus pro impensā ac labore redire,

id. ib. 1, 2, 8:

ex pecore redeunt ter ducena Parmensi,

Mart. 4, 37, 5:

pecunia publica, quae ex metallis redibat,

Nep. Them. 2, 2:

ex quā regione quinquaginta talenta quotannis redibant,

id. ib. 10, 3:

e modio redire sextarios quattuor siliginis,

Plin. 18, 9, 20, § 86; 18, 10, 20, § 89 et saep.—

To come to, be brought or reduced to; to arrive at, reach, attain a thing; constr. usually with ad; very rarely with in or an adv. of place:

pilis omissis ad gladios redierunt,

betook themselves to their swords, Caes. B. C. 3, 93; cf.:

ad manus reditur, Auct. B. Afr. 18, 4: Caesar opinione trium legionum dejectus, ad duas redierat,

was brought down, reduced, Caes. B. G. 5, 48 init.: collis leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat, sank or sloped down, descended, id. ib. 2, 8: ejus morte ea ad me lege redierunt bona, have descended to me, Ter. And. 4, 5, 4; so,

ad hos lege hereditas,

id. Hec. 1, 2, 97:

quorum (principum) ad arbitrium judiciumque summa omnium rerum consiliorumque redeat,

Caes. B. G. 6, 11:

summa imperii, rerum ad aliquem,

id. B. C. 1, 4; 3, 18; Ter. Phorm. 2, 2, 3:

regnum ad aliquem,

Plaut. Cas. 2, 5, 28:

res ad interregnum,

Liv. 1, 22:

mihi ad rastros res,

Ter. Heaut. 5, 1, 58 (with redigat ad inopiam):

ut ad pauca redeam,

i. e. to cut the story short, id. Hec. 1, 2, 60; id. Phorm. 4, 3, 43: aut haec bona in tabulas publicas nulla redierunt, aut si redierunt, etc., have not reached, i. e. are not registered upon, Cic. Rosc. Am. 44, 128:

Germania in septentrionem ingenti flexu redit,

trends towards the north, Tac. G. 35:

in eum res rediit jam locum, Ut sit necesse,

Ter. Heaut. 2, 3, 118; id. Ad. 2, 4, 9:

in nubem Ossa redit,

rises to, Val. Fl. 2, 16:

Venus, quam penes amantūm summa summarum redit,

falls to her lot, pertains to her, Plaut. Truc. 1, 1, 4:

quod si eo meae fortunae redeunt, ut, etc.,

come to that, Ter. Phorm. 1, 4, 24; so,

adeo res,

id. Heaut. 1, 1, 61; 5, 2, 27; id. Phorm. 1, 3, 1; 1, 2, 5:

omnia verba huc redeunt,

come to, amount to this, id. Eun. 1, 2, 78; cf.:

incommoditas huc omnis,

id. And. 3, 3, 35.

sollĭcĭtus ( sōlĭcĭtus), a, um, adj. [sollus-cieo; cf. sollicito], thoroughly moved, agitated, disturbed.

Of physical motion ( poet. and rare).

As attrib. of motus, restless, unceasing:

quae sollicito motu carerent, referring to the elements in constant motion, as air, water, etc.,

Lucr. 1, 343: sic igitur penitus qui in ferro'st abditus aër Sollicito motu semper jactatur, i. e. an unceasing air-current within the iron, to explain its attraction by the magnet, id. 6, 1038.—

Of the sea agitated by storms:

ut mare sollicitum stridet,

Verg. G. 4, 262. —

Pregn., with the idea of distress (v. II. B.):

utile sollicitae sidus utrumque rati,

to a ship in distress, Ov. F. 5, 720: sollicitae porro plenaeque sonoribus aures, agitated, vibrating ( by disease), Lucr. 6, 1185:

corpus,

Sen. Herc. Fur. 1299.—

Sollicitum habere (cf. II. A. and B. infra), = sollicitare:

omnes sollicitos habui,

kept them busy, on the move, Ter. Heaut. 3, 1, 52 Donat. ad loc.

Of mental affections, full of anxiety, excitement, distracted by cares, engaged, troubled, disturbed (opp. quietus).

Of cares of business; esp. sollicitum habere, to keep busy, engaged (Plaut. and Ter.):

(clientes) qui neque leges colunt, neque, etc., sollicitos patronos habent,

Plaut. Men. 4, 2, 12 Brix ad loc.;

4, 2, 21: quorum negotiis nos absentum sollicitae noctes et dies sumus semper,

id. Stich. 1, 1, 6:

hem, tot mea Solius solliciti sunt curā, of servants busy in attending their master,

Ter. Heaut. 1, 1, 77: numquid vis? Py. Ne magis sim pulcer quam sum:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Mil. 4, 2, 95; cf.:

Hispaniae armis sollicitae,

Sall. H. 1, 48 Dietsch. —

Of restlessness from fear, suspense, etc., full of anxiety, agitated, alarmed, solicitous, anxious (opp. securus; freq. and class.): sollicitum habere, to fill with apprehension and fear, keep in anxiety; constr.,

Absol.:

in quibus si non erunt insidiae... animus tamen erit sollicitus,

Cic. Phil. 12, 11, 36:

diutius videtur velle eos habere sollicitos a quibus se putat diuturnioribus esse molestiis conflictatum,

id. Fam. 6, 13, 3:

quae maxime angere atque sollicitam habere vestram aetatem videtur,

id. Sen. 19, 66:

sollicitum te habebat cogitatio periculi mei,

id. Fam. 7, 3, 1; so id. Att. 2, 18, 1; id. Sest. 11, 25:

initia rerum quae... sollicitam Italiam habebant,

Caes. B. C. 3, 22:

cum satis per se ipsum Samnitium bellum et,... sollicitos haberet patres,

Liv. 8, 29, 1:

solliciti et incerti rerum suarum Megaram referre signa jubent,

id. 24, 23, 5:

sollicitae ac suspensae civitati,

id. 27, 50 med.:

quid illis nos sollicitis ac pendentibus animi renuntiare jubetis,

id. 7, 30, 22:

sollicitae mentes,

Ov. F 3, 362:

pectus,

id. M. 2, 125:

mens,

Curt. 4, 13, 2:

animi,

Hor. Ep. 1, 5, 18:

ego percussorem meum securum ambulare patiar, me sollicito?

Sen. Clem. 1, 9, 4:

sollicitus est et incertus sui quem spes aliqua proritat,

id. Ep. 23, 2:

ut sollicitus sim cum Saturnus et Mars ex contrario stabunt,

alarmed, id. ib. 88, 14:

fertur sollicitas tenuisse deas,

kept them in anxious suspense, Stat. Achill. 2, 338:

nunc sollicitam timor anxius angit,

Verg. A. 9, 89.—And opposed to securus and securitas:

quid est turpius quam in ipso limine securitatis esse sollicitum?

Sen. Ep. 22, 5:

securo nihil est te pejus, eodem Sollicito nihil est te melius,

Mart. 4, 83, 1; so id. 5, 31, 8; Sen. Ep. 124, 19; Quint. 11, 3, 151; Tac. H. 4, 58.—

With abl.:

sollicitam mihi civitatem suspitione, suspensam metu... tradidistis,

Cic. Agr. 1, 8, 23:

Sophocles, ancipiti sententiarum eventu diu sollicitus,

Val. Max. 9, 12, 5 ext. —

With de:

sollicitus eram de rebus urbanis,

Cic. Fam. 2, 12, 1:

de tuā valetudine,

id. ib. 16, 7, 1:

sollicita civitas de Etruriae defectione fuit,

Liv. 27, 21 med.:

sollicitum te esse scribis de judicii eventu,

Sen. Ep. 24, 1:

desii jam de te esse sollicitus,

id. ib. 82, 1.—

With pro:

ne necesse sit unum sollicitum esse pro pluribus,

Cic. Lael. 13, 45.—

With propter: sollicitus propter iniquitatem locorum, Liv. 38, 40, 9; 44, 3, 5 infra.—

With adverb. acc. vicem, for the fate of:

sollicito consuli et propter itineris difficultatem et eorum vicem,... nuntius occurrit,

Liv. 44, 3, 5:

ut meam quoque, non solum reipublicae vicem videretur sollicitus,

id. 28, 43, 9:

clamor undique ab sollicitis vicem imperatoris militibus sublatus,

id. 28, 19, 17.—

With gen.:

non sollicitus futuri, pendet (filius tuus mortuus),

Sen. Cons. Marc. 19, 6.—

With dat. (late Lat.):

ne solliciti sitis animae vestrae, neque corpori vestro,

Vulg. Matt. 6, 25.—

With ex:

ex hoc misera sollicita'st, diem Quia olim in hunc, etc.,

Ter. And. 1, 5, 33:

haec turba sollicita ex temerariā regis fiduciā,

Curt. 3, 1, 17.—

With ne, like verbs of fearing:

(mater) sollicita est ne eundem conspiciat, etc.,

Cic. Mur. 41, 88:

legati Romanorum circuire urbes, solliciti ne Aetoli partis alicujus animos ad Antiochum avertissent,

apprehensive, Liv. 35, 31, 1:

sollicitis populis ne suas operiant terras,

Plin. 11, 29, 35, § 104:

sollicitus Solon, ne tacendo parum reipublicae consuleret,

Just. 2, 7, 9; Front. Strat. 1, 1, 6.—

With interrog.-clause:

solliciti erant quo evasura esset res,

Liv. 30, 21 init.:

quam sim sollicitus, quidnam futurum sit,

Cic. Att. 8, 6, 3.—

In gen., troubled, disturbed, afflicted, grieved; constr. absol., with abl. alone, or with de:

sollicitus mihi nescio quā re videtur,

Plaut. Merc. 2, 3, 30:

neque est consentaneum ullam honestam rem, ne sollicitus sis... deponere,

lest you be troubled by cares, Cic. Lael. 13, 47:

vehementer te esse sollicitum et praecipuo quodam dolore angi,

id. Fam. 4, 3, 1:

vehementer populum sollicitum fuisse de P. Sullae morte,

id. ib. 9, 10, 3:

num eum postea censes anxio animo aut sollicito fuisse,

afflicted by remorse, id. Fin. 2, 17, 55:

hoc genus omne Maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli,

Hor. S. 1, 2, 3.—

Excited, passionate (rare):

qui, ut sint pudici, solliciti tamen et anxii sunt,

Cic. Tusc. 4, 33, 70:

atqui sollicitae nuntius hospitae, Suspirare Chloen.. Dicens, etc.,

Hor. C. 3, 7, 9; so, = avidus, with gen. or de ( poet. and post-class.):

hominem cuppedinis sollicitum,

Lucr. 5, 46:

de regno sollicitus ( = avidus regni potiundi),

Just. 1, 10, 6.—

Very careful for, concerned in, punctilious, particular about (post-Aug.; freq.); constr. absol., with de, circa, in, or obj.-inf.:

ne decet quidem, ubi maxima rerum monumenta versantur, de verbis esse sollicitum,

Quint. 8, 3, 13:

de quorum sumus judicio solliciti,

for whose judgment we care, id. 10, 7, 24:

dixit Cicero, non se de ingenii famā, sed de fide esse sollicitum,

id. 11, 1, 74:

nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa appareat,

id. 8, 4, 15:

eloquentia non in verba sollicita,

Sen. Ben. 7, 8, 2:

si tamen contingere eloquentia non sollicito potest,

id. Ep. 75, 5:

cur abis, non sollicitus prodesse bonis, nocere malis?

id. Hippol. 976; cf.

in double sense,

Mart. 4, 83, 2 and 5.—

= sollicitatus (v. sollicito; poet.):

solliciti jaceant terrāque premantur iniquā qui, etc.,

without repose, Ov. Am. 2, 16, 15.

Of abstr. and inanim. things.

In gen., solicitous, mournful, full of or connected with cares and anxiety, anxious, disturbed (class.;

often approaching the signif. II.): scio quam timida sit ambitio, et quam sollicita sit cupiditas consulatūs,

how full of cares is the desire for the consulship, Cic. Mil. 16, 42:

id est proprium civitatis ut sit libera et non sollicita rei cujusque custodia,

i. e. that nobody be disturbed in the quiet possession of his property, id. Off. 2, 22, 78:

est enim metus futurae aegritudinis sollicita exspectatio,

id. Tusc. 5, 18, 52:

quam sit omnis amor sollicitus et anxius,

fraught with solicitude, id. Att. 2, 24, 1: assentior, sollicitam et periculosam justitiam non esse sapientis, id. Fragm. Rep. ap. Prisc. p. 801 P. (Rep. 3, 27, 39): sollicitam lucem rapuisti Ciceroni, the mournful light, i. e. life, Vell. 2, 66:

in sollicito civitatis statu,

Quint. 6, 1, 16:

Hermagoras, vir diligentiae nimium sollicitae,

evercareful, id. 3, 11, 22:

sollicitum dicendi propositum,

anxiously accurate, id. 11, 1, 32:

sollicita parentis diligentia,

earnest care, id. 6, prooem. 1; so id. 6, 12, 16:

sollicitae actiones,

carefully elaborated, id. 4, 1, 57: causae sollicitae (opp. securae), [p. 1723] very doubtful cases, i. e. in which there is anxious suspense about the issue, id. 11, 3, 151: captarum (ferarum) sollicita possessio;

saepe enim laniant dominos,

Sen. Vit. Beat. 14, 2:

maxima quaeque bona sollicita sunt,

id. ib. 17, 4; id. Ep. 14, 18:

noctes, id. Ira, 2, 20, 1: tutela,

id. Cons. Marc. 11, 3:

sollicitos fecisti, Romule, ludos,

Ov. A. A. 1, 101:

quisque, sibi quid sit Utile, sollicitis supputat articulis,

id. P. 2, 3, 18:

sollicito carcere dignus eras,

a prison carefully guarded, id. Am. 1, 6, 64:

Cressa... sollicito revocavit Thesea filo,

Stat. S. 2, 6, 26:

pudor,

Mart. 11, 45, 7:

amor,

Ov. H. 19 (18), 196:

os,

id. P. 4, 9, 130:

frons,

Hor. C. 3, 29, 16:

manus,

Ov. Tr. 5, 2, 2:

preces,

id. P. 3, 1, 148:

prex,

Hor. C. 1, 35, 5:

vita,

id. S. 2, 6, 62:

lux,

Ov. Tr. 4, 10, 116:

senecta,

id. M. 6, 500:

libelli,

Mart. 9, 58, 5:

saccus,

id. 12, 60 b, 3:

fuga,

Ov. Tr. 4, 1, 50:

sedes,

id. ib. 4, 1, 85:

via,

id. ib. 1, 11, 2:

terrae,

id. M. 15, 786.— Hence,

= sollicitum habens, that causes distress, distressing, trying:

quid magis sollicitum dici potest,

what more distressing fact can be mentioned? Cic. Mil. 2, 5:

in quā (tyrannorum) vitā nulla... potest esse fiducia, omnia semper suspecta atque sollicita,

causing alarm, id. Lael. 15, 52:

sollicitumque aliquid laetis intervenit,

Ov. M. 7, 454:

o mihi sollicitum decus ac suprema voluptas,

Stat. Th. 7, 363; so,

opes,

Hor. S. 2, 6, 79:

aurum,

Sen. Hippol. 519:

pretia,

id. Herc. Fur. 461:

timor or metus,

Ov. H. 1, 12; 8, 76; 13, 124; id. P. 3, 2, 12; id. Tr. 3, 11, 10:

cura,

id. P. 1, 5, 61; Sen. Thyest. 922:

dolor,

Ov. A. A. 3, 374:

taedium,

Hor. C. 1, 14, 17:

fatum,

Ov. P. 4, 10, 11.

Of animals (rare): sollicitum animal (canis) ad nocturnos strepitus, very attentive to, i. e. watchful, Liv. 5, 47, 3; so Ov. M. 11, 599:

solliciti terrentur equi,

id. F. 6, 741:

lepus,

timid, id. ib. 5, 372.

Comp.: sollicitior (mostly post-Aug.; for which Cic. has magis sollicitus; v. III. 2. supra) homo, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 3:

nos circa lites raras sollicitiores,

too particular about, Quint. 7, 1, 43:

sollicitior rei familiaris diligentia,

id. 12, 1, 6:

innocentiam sollicitiore habituri loco,

Sen. Ben. 3, 13, 1:

(pauperes) sollicitiores divitibus,

id. Cons. Helv. 12, 1:

quod est sollicitius,

id. Tranq. 1, 15:

qui non sollicitior de capitis sui decore sit quam de salute,

id. Brev. Vit. 12, 3:

pro vobis sollicitior,

Tac. H. 4, 58.— Sup. (post-Aug. and rare):

illorum brevissima ac sollicitissima aetas est,

Sen. Brev. Vit. 16, 1.— Adv.: sollĭcĭtē (post-Aug.).

Carefully, punctiliously, anxiously: vestis nec servata, nec sumenda sollicite, Ser. Samm. ap. Sen. Tranq. 1, 5:

in conviviis lingua sollicite etiam ebriis custodienda est,

Sen. Clem. 1, 26, 2:

recitare,

Plin. Ep. 6, 15, 4:

exspectatus,

Front. Strat. 3, 12, 1; id. Aquaed. 103:

sollicitius et intentius,

Plin. Ep. 1, 4, 2:

custodiendus est honor,

id. ib. 1, 19, 4:

cavere,

App. Mag. p. 274, 35.— Sup.:

urbis curam sollicitissime agere,

Suet. Claud. 18.—

With grief, solicitude (class.:

sollicito animo): sollicite possidentur,

their possession is connected with solicitude, Sen. Ep. 76, 30:

laetus,

Sil. 6, 572.— Sup., Sen. Ep. 93, 12.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

păro, āvi, ātum, 1, v. a. [cf. Sanscr. par, piparmi, to lead, to further; Gr. poros; Lat. porta, peritus; also -per in pauper], to make or get ready, to prepare, furnish, provide; to order, contrive, design, etc. (freq. and class.; syn.: apparo, comparo, acquiro); with personal, non-personal, and abstract objects; constr. usually with acc. or inf., rarely with ut, ne, or absol.

Lit.

In gen.

With acc.:

omne paratum est, Ut jussisti... prandium,

Plaut. Men. 2, 3, 14; cf. Cic. Verr. 2, 4, 27, § 62:

turres, falces, testudinesque,

Caes. B. G. 5, 42 fin.:

incendia,

Sall. C. 27, [p. 1305] 2:

ad integrum bellum cuncta parat,

id. J. 73, 1; Ter. And. 4, 4, 2:

quod parato opus est, para,

id. ib. 3, 2, 43:

quam hic fugam aut furtum parat?

id. Phorm. 1, 4, 14; so with acc. of the act purposed:

fugam,

i. e. to prepare one's self for flight, Verg. A. 1, 360; Cic. Att. 7, 26, 1:

filio luctum,

Ter. Hec. 2, 1, 13:

cupiditates in animo,

id. Phorm. 5, 4, 2:

bellum,

Caes. B. G. 3, 9:

insidias alicui,

Sall. C. 43, 2:

defensionem,

id. ib. 35, 2:

leges,

to introduce, id. ib. 51, 40:

verba a vetustate repetita gratiam novitati similem parant,

furnish, Quint. 1, 6, 39.—More rarely with reflex. pron. and final clause, or ad and acc., or (mostly post-Aug.) with dat.:

hisce ego non paro me, ut rideant,

Ter. Eun. 2, 2, 18; cf.:

quin ita paret se, ut, etc.,

id. Hec. 1, 1, 11:

se ad discendum,

Cic. Or. 35, 122:

ad iter parare,

Liv. 42, 53, 2; cf.:

huc te pares, haec cogites,

Cic. Fam. 1, 7, 9:

alterutri se fortunae parans,

Vell. 2, 43, 2:

se ad similem casum,

Caes. B. G. 7, 41; Prop. 2, 24, 48 (3, 19, 32):

multitudo, quam ad capiunda arma paraverat,

Sall. C. 27, 4:

parantibus utrisque se ad proelium,

Liv. 9, 14, 1; 21, 31, 1:

ad proelium vos parate,

Curt. 4, 13, 10: foro se parant, Sen. Contr. praef. § 4.— Pass.:

si ita naturā paratum esset, ut, etc.,

so ordered, ordained, Cic. Div. 2, 59, 122:

ut simul in omnia paremur,

may habituate ourselves, Quint. 11, 3, 25.—

With inf., to prepare, intend, resolve, purpose, delermine, be on the point of, be about to do any thing: signa sonitum dare voce parabant, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 46 Müll. (Ann. v. 447 Vahl.):

maledictis deterrere (poëtam), ne scribat, parat,

Ter. Phorm. prol. 3:

munitiones institutas parat perficere,

Caes. B. C. 1, 83:

omni Numidiae imperare parat,

Sall. J. 13, 2:

proficisci parabat,

id. C. 46, 3 Kritz:

in nemus ire parant,

Verg. A. 4, 118:

multa parantem Dicere,

id. ib. 4, 390.—

With ut or ne (very rare):

aequom fuit deos paravisse, uno exemplo ne omnes vitam viverent,

have so ordered it, Plaut. Mil. 3, 1, 130; cf. Cic. Div. 2, 59, 122 supra:

age jam, uxorem ut arcessat, paret,

Ter. Heaut. 5, 1, 75:

animo virili praesentique ut sis, para,

id. Phorm. 5, 7, 64.—

With rel.-clause:

quom accepisti, haud multo post aliquid quod poscas paras,

Plaut. As. 1, 3, 16:

priusquam unum dederis, centum quae poscat parat,

id. Truc. 1, 1, 31.— Absol., to make preparations, to prepare one's self (very rare):

at Romani domi militiaeque intenti festinare, parare, alius alium hortari, etc.,

Sall. C. 6, 5:

contra haec oppidani festinare, parare,

id. J. 76, 4; 60, 1:

jussis (militibus) ad iter parare,

Liv. 42, 53.—

In partic., of fate, to prepare, destine any thing ( poet.): cui fata parent, quem poscat Apollo, for whom the Fates prepare (death), Verg. A. 2, 121:

quid fata parent,

Luc. 1, 631; 6, 783:

motus fata parabant,

id. 2, 68; cf.:

sed quibus paratum est a Patre meo,

Vulg. Matt. 20, 23. —

Transf., to procure, acquire, get, obtain (freq. and class.).

In gen.:

jam ego parabo Aliquam dolosam fidicinam,

Plaut. Ep. 3, 2, 37:

at dabit, parabit,

id. Ps. 1, 3, 49:

ille bonus vir nobis psaltriam Paravit,

Ter. Ad. 3, 4, 31; id. Eun. 4, 6, 32:

eum mihi precatorem paro,

id. Heaut. 5, 2, 49:

cetera parare, quae parantur pecuniā... amicos non parare,

Cic. Lael. 15, 55:

sibi regnum,

Sall. C. 5, 6:

exercitum,

id. ib. 29, 3:

commeatus,

id. J. 28, 7:

locum et sedes,

Caes. B. G. 1, 31; 6, 22:

quin ei velut opes sint quaedam parandae,

Quint. 10, 1, 15:

de lodice parandā,

Juv. 7, 66.—

In partic., to procure with money, to buy, purchase:

in Piraeum ire volo, parare piscatum mihi,

Plaut. Most. 1, 1, 64:

trans Tiberim hortos,

Cic. Att. 12, 19, 1; id. Fl. 29, 71 fin.:

jumenta,

Caes. B. G. 4, 2:

servi aere parati,

Sall. J. 31, 11:

argento parata mancipia,

Liv. 41, 6 fin. —Hence, părātus, a, um, P. a., prepared.

In gen., ready (class.):

ex paratā re imparatam omnem facis,

Plaut. Capt. 3, 4, 6; so (opp. imparata) id. Cas. 4, 4, 8:

tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

Ter. Heaut. 2, 3, 114:

quos locos multā commentatione atque meditatione paratos atque expeditos habere debetis,

Cic. de Or. 2, 27, 118:

propositum ac paratum auxilium,

Q. Cic. Petit. Cons. 6, 22:

omnia ad bellum apta ac parata,

Caes. B. C. 1, 30; Plin. Pan. 88:

obvius et paratus umor,

id. Ep. 2, 17, 25: parata victoria, an easy victory, Liv. 5, 6.—