luna

    labōrō āvī, ātus, āre    [2 labor], to labor, take pains, endeavor, exert oneself, strive: ne labora, T.: sibi: frustra laboret Ausus idem, H.: in spem, O.: quid est, in quo se laborasse dicit? in durā humo, O.: in omni gente, in behalf of, Iu.: pro salute meā: laborabat, ut reliquas civitates adiungeret, Cs.: id laborare, ut deberent, etc., S.: ut honore dignus essem, laboravi: te ut miretur turba, H.: et sponsio illa ne fieret, laborasti: quem perspexisse laborant, H.: si sociis fidelissimis prospicere non laboratis: brevis esse, H.: ne quaerere quidem de tantā re, N.—With acc, to work out, work at, produce by toil, elaborate, form, make, prepare, cultivate: quale non perfectius Meae laborarint manūs, H.: Arte laboratae vestes, V.: laborata Ceres, bread, V.: frumenta ceterosque fructūs, Ta.— To suffer, labor under, be oppressed, be afflicted, be troubled: sine febri: e dolore, T.: ex pedibus: ex renibus: ex inscientiā: ex aere alieno laborare, be oppressed with debt, Cs.: a re frumentariā, Cs.: laborantes utero puellae, H.: horum morborum aliquo: pestilentiā laboratum est, L.— To grieve, be in trouble, be vexed, be concerned, be solicitous, be anxious: nihil laboro, nisi ut salvus sis: sponsio illa ne fieret laborasti: de quibus ego antea laborabam, ne, etc.: his de rebus eo magis laboro, quod, etc.: tuā causā: Neglegens ne quā populus laborat, H.: in re familiari: in uno, i. e. love, H.: cuius manu sit percussus, non laboro, do not concern myself.—To be in distress, be in difficulty, undergo danger: suis laborantibus succurrere, Cs.: laborantibus suis auxilio fore, S.: ut utraque (triremis) ex concursu laborarent, Cs.: cum luna laboret, is eclipsed: laboranti succurrere lunae, Iu.: Silvae laborantes, groaning, H.

    languēscō guī, —, ere, inch.    [langueo], to become faint, grow weak, sink, be enfeebled: corpore languescit: luna languescit, is obscured, Ta.: cum flos Languescit moriens, droops, V.: Bacchus in amphorā Languescit, mellows, H.: Nec mea languescent corpora, languish, O.—Fig., to grow languid, become listless, sink, decline, decrease: consensus populi, si nos languescimus, debilitetur necesse est: crescunt ignisque dolorque, Languescunt iterum, O.

    lūcifer fera, ferum, adj.    [lux+1 FER-], lightbringing: Diana: equi, the horses of Luna, O.— As subst m., the morning-star, the planet Venus, C.: prae diem veniens, V.— The son of Aurora and Cephalus, O.— Day: omnis, O.: tot Luciferi, O. I II III

    lūnāris e, adj.    [luna], of the moon, lunar: cursus: currūs, O.: cornua, O.

    Lūnēnsis e, adj.,     of Luna (a city of Etruria): legati, L.

    lūnō āvī, ātus, āre    [luna], to bend like a halfmoon, crook: arcum, O.: acies geminos in arcūs, Pr.

    mānō āvī, —, āre    [MAD-], to flow, run, trickle, drop, drip: toto manabat corpore sudor, V.: manant ex arbore guttae, O.: lacrima, H.— To be drenched, flow, drip, overflow: simulacrum multo sudore manavit: signa Lanuvi cruore manavere, L.: manantia labra salivā, Iu.— To give out, shed, pour forth, distil: lacrimas marmora manant, O.: fidis poëtica mella, distil poetic honey, H.— To flow, extend, be diffused, spread: aër, qui per maria manat: multa ab eā (lunā) manant.—Fig., to extend, be diffused, spread, get abroad: cum malum manaret in dies latius: manat totā urbe rumor, L.: manat per compita rumor, H.— To flow, spring, arise, proceed, emanate, take origin, originate: ex uno fonte omnia scelera manare: ab Aristippo Cyrenaica philosophia manavit.— To escape, be forgotten: Omne supervacuum pleno de pectore manat, H.

    mēnstruus adj.    [mensis], of a month, of every month, monthly: usura.— Of a month, lasting a month, monthly: vita: cibaria: Luna, i. e. in her monthly course, V.—As subst m.: menstruum secum ferre, a month's provisions, L.

    nāscor nātus (gnātus), ī, dep.    [GEN-], to be born, begin life, be produced, proceed, be begotten: uxorem duxit, nati filii Duo, T.: post homines natos, since men have lived: nascendi incerta condicio: sine sensu: huic rei p. natus hostis Antonius: cum ex utrāque (uxore) filius natus esset: ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus nati, L.: Quod tibi filia nascitur ex me, Iu.: de tigride natus, O.: de stirpe dei, O.: Erebo et Nocte nati: nascetur Oedipus Laio: Ascanius Creüsā matre natus, L.: amplissimā familiā nati adulescentes, Cs.: natus deā, son of a goddess, O.: et qui nascentur ab illo, V.— To rise, begin, be produced, derive origin, spring forth, start, proceed, grow, be found: humi nascentia fraga, V.: nascitur ibi plumbum album, is found, Cs.: Nascere Lucifer, rise, V.: nascens luna, H.: Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxum... ostrea, Iu.: ab eo flumine collis nascebatur, rose, Cs.—Fig., to arise, spring forth, proceed, be produced: quā ex re factiones nascuntur, Cs.: facinus natum a cupiditate: frumenta nata sunt: ex hoc nascitur ut, hence it follows that.

    ob-stō stitī, —, āre,    to stand before, be opposite: soli luna obstitit, Enn. ap. C.: dum retro quercus eunti Obstitit, stopped his way, O.—To be in the way, withstand, thwart, hinder, oppose, obstruct: obstando magis quam pugnando castra tutabantur, L.: exercitūs hostium duo obstant, block the way, S.: Fata obstant, make it impossible, V.: Paulum negoti mi obstat, T.: res quae obstent Roscio: Obstitit incepto pudor, O.: meritis Romuli, i. e. suppress the fame of, H.: vita eorum huic sceleri obstat, acquits them of this crime, S.: di quibus obstitit Ilium, was an offence to, V.: labentibus (aedibus) obstat vilicus, i. e. keeps from falling, Iu.: ad conatūs verecundia irae obstabat, L.: quid obstat, quo minus sit beatus?: ne quid obstet, quo minus de integro ineatur bellum, L.: quid obstat, cur non (verae nuptiae) fiant? T.: cum religio obstaret, ne non posset dici dictator, L.: nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur.

    oppositus adj.    [P. of oppono], standing against, opposed, opposite: Mons Cebenna, Cs.: luna soli: contra Zancleïa saxa Rhegion, O.— Fig.: propugnaculum istis ipsis nationibus.

    perimō or peremō ēmī, ēmptus or ēmtus, ere    [per+emo], to take away entirely, annihilate, extinguish, destroy, cut off, hinder, prevent: sin autem (supremus ille dies) peremit ac delet omnino: luna subito perempta est, i. e. disappeared: Troia perempta, destroyed, V.: corpus macie peremptum, L.: si causam publicam mea mors peremisset.— To kill, slay: morte peremptus, V.: sorte, V.: alqm inopiā, Ta.: hunc perimet mea dextra, O.

    praebeō uī, itus, ēre    [prae+habeo], to hold forth, reach out, proffer, offer, tender: os ad contumeliam, submit to open insult, L.: eis os tuum: collum cultris, Iu.: aurīs adulescentium conviciis, give ear, L.— To give, grant, furnish, supply: panem, N.: spectaculum, S.: sponsalia: Luna praebebat lumen eunti, O.— To give up, yield, expose, surrender, offer: se tertiam victimam rei p.: vos telis hostium, L.: Cyrum vertenti fortunae, L.: se praebentem destringere Cygnum, O.— To give, furnish, render, show, exhibit, represent: aetati lubricae exempla nequitiae. speciem pugnantium, Cs.: materiam seditionis, L.: Ciceroni in periculis fidem, N.: Phormio in hac re strenuom hominem praebuit (i. e. se), T.: in re misericordem se: in eos me severum praebeo.— To excite, cause, occasion, arouse: suspicionem insidiarum, N.: praebet errorem, quod, etc., L.: opinionem timoris, Cs.: ludos, furnish sport, T.— To permit, allow, suffer: Quae totiens rapta est, praebuit ipsa rapi, O.

    puella ae, f dim.    [puer], a female child, girl, maiden, lass: puellam parere, T.: puella infans, H.: audi, Luna, puellas, H.: puellarum chorus, H.: proditor puellae risus, H.: Danai puellae, i. e. daughters, H.— A young female, young woman, young wife: puellae Iam virum expertae, H.: laborantes utero puellae, H.: viduae cessate puellae, O.

    radiāns antis, adj.    [P. of radio], beaming, shining: lumina solis, O.: Aquarius: luna, V.: aurum, O.: galea claro ab auro, O.—As subst m., the sun, C. poët.

    recessus ūs, m    [re-+CAD-], a going back, receding, retiring, retreat, departure: a pestiferis (rebus): ut luna accessu et recessu suo solis lumen accipiat: recessum primis ultimi non dabant, i. e. means of retreat, Cs.— A remote place, retired spot, nook, corner, retreat, recess: mihi solitudo et recessus provincia est: non recessus ipse defendit, our remote position, Ta.: auctumno tecta ac recessum circumspicere, L.: spelunca vasto submota recessu, in a deep recess, V.: Luminis exigui prope templa, inner chamber, O.: Phrygiae recessūs omnīs peragrasti, L.: pulchri, inner rooms, O.—Fig., a withdrawal: tum accessus a te ad causam fati, tum recessus, advance<*> and retreats: habere in dicendo umbram aliquam et recessum, shade and background: in animis hominum sunt recessūs.

    re-crēscō crēvī, —, ere,    to grow again, increase again: velut accisis recrescens stirpibus, L.: luna toto quater orbe recrevit, O.

    reficiō fēcī, fectus, ere    [re-+facio], to make again, make anew, reconstruct, remake, restore, renew, rebuild, repair, refit, recruit: ea, quae sunt amissa, Cs.: arma tela, S.: curator muris reficiendis: aedem, N.: muros, portas, classem, Cs.: labore adsiduo reficiendae urbis, L.: flammam, rekindle, O.—Of troops, to recruit, reinforce: copias ex dilectibus, Cs.: ordines, L.: si paulum modo res essent refectae, i. e the army, N.—Of <*>attle: Semper enim refice, recruit (the herd by breeding), V.—Of income, to make again, get back, get in return: ante, quam tibi ex tuis possessionibus tantum reficiatur, ut, etc.: quod inde refectum est, militi divisum, L.— To appoint anew, reappoint, re-elect: consulem, L.: praetorem, L.: tribunos.— Fig., to restore: in reficiendā salute communi.— To make strong again, restore, reinvigorate, refresh, recruit: pabulo boves, L.: saucios cum curā, S.: equos, Cs.: Tironis reficiendi spes est in M. Curio, of curing: cum saltūs reficit iam roscida luna, refreshes, V.: exercitum ex labore, Cs.: morbus ex quo tum primum reficiebatur, L.: ex magnis caloribus me: refectis ab iactatione maritumā militibus, L.— To refresh, renew, cheer, restore: ceterorum animos, S.: vester conspectus reficit mentem meam: refecti sunt militum animi, L.: non ad animum, sed ad voltum ipsum reficiendum, i. e. to cheer: ad ea quae dicturus sum reficite vos, take courage: refectā tandem spe, renewed, L.

    rēgīna ae, f    [rex], a queen: fuga reginae, of Cleopatra: deūm, V.—As an epithet of honor, a queen, goddess, princess, noble-woman: Iuno: Siderum regina bicornis, Luna, H.: reginae Amor, i. e. of Ariadne, V.: regina sacerdos, i. e. Rhea Silvia, V.: virgines reginae, daughters of the (late) king, Cu.— A noble woman, lady: Quia solae utuntur his reginae, T.—Fig., a queen, mistress: omnium regina rerum oratio, Pac. ap. C.: Pecunia, H.

    regiō ōnis, f    [REG-], a direction, line: de rectā regione deflectere, from the direct path: ab planitie rectā regione abesse, in a straight line, Cs.: non rectā regione iter instituit, sed ad laevam flexit, L.: notā excedo regione viarum, i. e. the frequented streets, V.: Nec sidus regione viae fefellit, direction, V.: superare regionem castrorum, line, Cs.: haec eadem est nostrae rationis regio et via, I follow the same direction and path.—In the phrase, e regione, in a straight line, directly: e regione moveri: ferri, petere.— In the opposite direction, over against, exactly opposite: (luna) cum est e regione solis: e regione turris: e regione castris castra ponere, Cs.— A line of sight, visual line, boundary-line, boundary, limit: quae regione orbem terrarum definiunt: caeli regionibus terminare: si res eae orbis terrae regionibus definiuntur.—Esp., in augury: nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit, drew (in the air): lituus quo regiones vineae terminavit.—Fig.: quibus regionibus vitae spatium circumscriptum est: vix facile sese regionibus offici continere.—Of the sky, a quarter, region: regio (lunae mutatur), quae tum est aquilonia tum australis: Atque eadem regio Vesper et Ortus erit, O.: Vespertina, H.: caeli serena, V.: occidentis, L.— A region, neighborhood, quarter, situation: eam esse naturam et regionem provinciae tuae, ut, etc., i. e. the geographical situation: agri fertilissima, Cs.: regione castrorum, in the vicinity of the camp, L.: deserta siti regio, V.: acie regione instructā non apertissimā, N.: Quor in his te conspicor regionibus? T.— A portion of country, territory, province, district, region: regio, quae ad Aduaticos adiacet, Cs.: regio, quae mari cincta esset: Pedana, H.: Cantium, quae regio est maritima omnis, Cs.: terrae maximae regiones inhabitabiles: in quattuor regiones dividi Macedoniam, L.: ut quam latissimas regiones praesidiis teneret, Cs.— A district with its people, country, nation: aspera et fidelis et fautrix suorum: quae regio si fida Samnitibus esset, L.—Fig., a province, department, sphere: ‘benedicere’ non habet definitam aliquam regionem, has no determinate province.