heyrúm

dat. pl. of an obsolete heyrar; variously spelt, hörum (i. e. hørum, which seems to be the best form), herum, hærum; even with r inserted, hreyrom, Kb. ii. 178, hrörom, Sb. ii. 389, no doubt erroneously, prob. from the original having eo = ø, which the transcriber read as ro, (see Gramm. p. xxxv, signif. B. I. K.) The word probably means of the homestead or family, domestic (cp. A. S. hyred = family, Engl. hire, Dan. hyre, vide heyringi above): it occurs a few times in the Grág., and is used only of neighbours, in the law phrase, réttir at heyrum; (in Kb. i. 62, the point should stand after hærum, and the new sentence begin with the following word); also, sækja … við heyrinorð fimm landeiganda þeirra er réttir sé í kviðum at hörom við aðilja, Grág. (Sb.) ii. 146; þá skal búa kveðja þá er næstir búa þingvelli þeirra manna er réttir sé at hrom, Sb. ii. 93; þeirra er réttir sé at skuldleikum ok at hreyrum, Kb. ii. 178 (l. c.); búendr skal kveðja fyrr en griðmenn ef til þess eru, þá er næstir eru þar, ok þá er at hærom sé réttir, 85; nema sá teli er réttr væri í kviðnum at hærom, i. 62; kennendr tvá þá er í hrrom sé réttir, Sb. ii. 389; kennendr tvá þá er í heyrom sé réttir, er þat visso at fé þat báru á skip, Kb. l. c.; þá búa er réttir sé í kviðum ok at heyrum, ii. 68.

(heyrum-kunnr, N. G. L. i. 232, Bjarn. 42, both paper MSS., as also in mod. usage), adj. known, reported, Fms. i. 103, Nj. 139, Stj. 421; frægt ok h., famous and well known, 87, passim.

1) straight (r. sem laukr);

2) erect, upright (Óttar stóð r. ok brá sér ekki við);

3) right, just (telja þat rangt, er rétt er); hafa rétt at mæla, to be right, in the right; at réttu, með réttu, rightly.

(-ar, -ir), m.

1) right, law; lands r., the law of the land; kristinn r., guðs r., ecclesiastical law;

2) right, due, claim; konungs r., the king’s due (at konungr minnki nökkut af sínum rétti);

3) condition; hann gørði harðan rétt landsmanna, he tyrannized over them;

4) dish (hinn fyrsta rétt báru inn þessir lendir menn);

5) drifting before the wind; liggja í rétt, to lie drifting; leggja í rétt, to set a ship’s course for drifting;

6) storm, heavy sea (fengu þeir rétt mikinn; skipit var lekt ok þoldi illa réttinn).

* * *

adj., réttari, réttastr; [Ulf. raihts = εὐδύς, i. e. straight, mostly in the proper sense, but ga-raihts = δίκαιος; A. S. riht; Engl. right; O. H. G. reht; Germ. recht: Dan.-Swed. ret, contr.; Lat. rectus; Gr. ὀ-ρέγω; to the same root belong Icel. rak-, rakna, rekja, in all of which the fundamental notion is to stretch, extend]:—straight; skapti réttara, Gsp., Fas. i. 470 (in a verse); rétt rœði, straight oars, Fms. vi. 309 (in a verse); réttar brautir, Rm. 14: réttr vindr, Edda (Ht.): upright, erect, Óttarr stóð réttr ok brá sér ekki við, Fms. vii. 257: á réttum krossi, 656 C. 37; svá mikil at maðr mátti standa réttr í henni. Fas. iii. 223; réttr sem laukr, Sks. 131; réttr líkams vöxtr, Stj. 20; mannsins líkamr er r. skapaðr ok upp-reistr, 22; upp-r. (cp. Engl. upright), standing upright; upp frá þeim degi mátti hann eigi réttum augum sjá Davíð, Stj. 466; þá öfundaði hann Óláf, ok mátti eigi réttum augum til hans líta, Fms. iv. 48.

2. neut. rétt, straight; þeir stefndu rétt á þá, Fms. ix. 301; fara rétt at e-u. to proceed in due form, Grág. i. 80; telja rétt, 12; ok er rétt, rétt er honum at …, the law is, it is lawful to …, Grág., passim.

II. metaph. right, just; verðr honum rétt sú kvöð, Grág. 1. 36; þann er réttari er at bera kvið fram, 58; jamréttir at tengdum, id.; þeir eru réttir at reifa mál manna, 76; réttir í kviðum, at heyrum, ii. 93, 146 (see heyrum); réttr Noregs konungr, Fms. i. 223; betri ok réttari, 129: of a person, vera friðsamr ok réttr, just, viii. 230.

2. neut., rétt skal at draga við vaðmál kvarða, Grág. i. 497; má vera at konungr unni oss hér af rétts, Eg. 520; hafa réttara at mæla, Fb. ii. 345; næst réttu, Sks. 58; sem ek veit réttast ok sannast ok helzt at lögum, Grág. i. 76; virða svá sem þeim þótti réttast, 195; mun þat réttara, more due, meet, Fms. vi. 299; at réttu, rightly, i. 223, x. 371, Hkr. i. 5, Grág. i. 403; með réttu, id, 83.

III. rétt, adverbially, just, exactly; sitja rétt þar undir niðri, Th. 76; rétt undir niðri, Stj. 393, Skíða R. 82; þar rétt í hofinu, Stj.; rétt hjá, 600, Skíða R. 81; rétt við, Stj. 395; þat rétt, exactly that, Mar.; nú rétt, just now, Lv. 34, Stj. 534; hér rétt, 442; rétt sem, 491, Skíða R. 133, Fms. iv. 211; rétt á þessari nótt, xi. 424; rétt ok slétt, downright, Stj. 276.

[hεi:rʏmkʰʏn:ʏqʏr̬]

(тж. heyrum kunnugur) a

см. heyrinkunnugur

* * *

(dat. heyi or heyvi), n. hay;

hirða hey, to get in hay;

pl. stores of hay (hann hefir rænt mik öllum heyjum).

* * *

n., old gen. heyvi, also spelt heyfi, mod. heyi; e. g. heyvi, Grág. i. 438; heyfi, Eb. 94 new Ed. note, and passim; but heyi, Sks. 416, and so in mod. usage; gen. pl. heyja; [Goth. havi = χόρτος; A. S. hêg; Engl. hay; Hel. houwe; O. H. G. hawi; Germ. heu; Swed.-Dan. hö; Norse höy, Ivar Aasen; akin to höggva, Germ. hauen; thus hey prop. means cut grass]:—hay; mat eðr hey, hey ok matr, Nj. 73, Grág. i. 195, 438, ii. 277, Ísl. ii. 137, Sks. 416, Lv. 18 passim: also used in plur., stores of hay, fodder; beita upp engjum ok heyjum, Fms. vi. 104; gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, Landn. 30; hann hefir rænt mik öllum heyjum, Ísl. ii. 140; hann hefir eingin hey til sölu, 138; en hey fásk lítil, 132: Icel. say, slá, raka, þurka, rifja, sæta, hirða, binda hey, to mow, rake, dry, turn, cock, get in, bind the hay.

COMPDS: heyannir, heyband, heybjörg, heybruni, heydeild, heydes, heyfang, heyfátt, heyfok, heygarðr, heygjald, heygjöf, heyhjálmr, heyhlað, heyhlass, heykleggi, heykostr, heylauss, heyleiga, heyleysi, heylítill, heymeiss, heynál, heyrán, heyreki, heyrúm, heysala, heyskapr, heyskipti, heysláttr, heysótt, heystakkr, heystakkgarðr, heystál, heytak, heyteigr, heytjúga, heytollr, heytópt, heyverð, heyverk, heyvöndull, heyþerrir, heyþrot, heyþroti, heyþurkr, heyönn.

a, m. [akin to heyrum, q. v., and not to be derived from heyra; cp. Engl. hireling; A. S. hyrigman, hyrling = domestic retainer]:—a Norse law term, a neighbour, a domestic; it appears almost to answer to Icel. búi; þá skal hann á þing leiða heyringja sína (as witnesses), N. G. L. i. 21; settu þeir tólf manna dóm eptir ok tvá heyringja, ok létu dæma, D. N. ii. 4.

loc. adverb, = somewhere, anywhere, qs. ne-hvar or ne-veit-hvar; svá nokkor mikit ( about so much) fólk er í eynni, Sks. 95 B. 261:—with the notion of somewhat, may be, perhaps, probably, or the like, at þeir mundu nokkor vera í nánd löndum, Nj. 267, Fms. i. 40; nokkur annars staðar, Fms. viii. 360; nokkur neðan á líkamanum, Stj. 98; nokkur námunda þessari bygð, 122; nokkur til heiðinna landa, Fms. ii. 16; ef vér heyrum nokkvor barns grát, x. 218; ef nokkor þess er ván, Grág. ii. 129; þú vart nokkor at vera, Al. 154; vera má at Guð yðvarr sé farinn nokkvor, Stj. 593, 1 Kings xviii. 27.