-
1 facio
fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого2) воспитывать, формировать ( mores Sen)3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)4) произноситьf. verba C, L — говорить5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)f. sacra (sacrificium или res divīnas) C — совершать жертвоприношения11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогатьnec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода12) быть полезным, иметь значениеplurimum facit diligenter nosse causas Q — чрезвычайно важно основательно знать суть делаgratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)corpus f. CC, Ph — полнеть16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.22) заниматься (какой-л. профессией)f. argentariam C — вести денежные операции (быть менялой)medicinam f. Pl, Ph — заниматься врачеваниемmedicinam f. alicui C — лечить кого-л.23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)24) заключать (pacem, indutias C)25) совершать, осуществлять, проводитьf. bellum Cs — начинать войну или Cs, C вести войнуproelio facto Cs — после бояfugam f. Sl, L — обращать и обращаться в бегствоf. deditionem Sl — сдаваться (победителю)f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.comitia f. C — проводить комиции (собрания)26) выполнять (promissa C; imperata Cs)jussa f. O — повиноваться приказаниям27) устраивать (cenas, ludos C)28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)f. fletum C и f. flere O — доводить до слёзfidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)29) обусловливать, создаватьquid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)naufragium f. C etc. — терпеть кораблекрушениеf. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться31) допускать, (пред)полагать, воображатьfac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём местеse f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственностиaliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетелиse aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность34) делать чьим-л. достоянием, присваиватьoptionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выборaliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимостьaliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)se intra limen f. Ap — переступить порогhaec ut primum ante judĭcis conspectum facta es Ap — как только она (Венера) предстала перед судьёй (Парисом)incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаетеf. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма40) euph.si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)suae rei causā f. Pt — ventrem exoneraref. Ctl, Pers, J, O, Pt, M — concumbere41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)fac exspectes O — ожидай -
2 Верный
1. rectus; certus; 2. fidus; fidelis (socius; conjux); certus (res; lucrum); verus (oraculum); stabilis (stabili tramite currere); rpoprius;• поставить во главе верных людей - praeficere certos;
• путь и верный и недолгий - via et certa neque longa;
• будь верен тому, кто верен тебе - fac fideli sis fidelis;
-
3 fidelis
fĭdēlis, e, adj. [1. fides], that may be trusted or relied upon, trusty, faithful, sincere, true (class.; syn. fidus).I.Prop.A.Adj., constr. absol., with dat., or with in and acc.(α).Absol.:(β).cum et civis mihi bonus et firmus amicus ac fidelis videretur,
Cic. Cael. 6, 14: doctus, fidelis, Suavis homo, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 249 ed. Vahl.):boni fidelesque socii,
Liv. 22, 37, 4; 9, 2, 5; 29, 7, 2; 22, 37, 4 Drak. N. cr.; cf.:sociis multo fidelioribus utimur,
Cic. Att. 5, 18, 2:est urbs Massilia fortissimorum fidelissimorumque sociorum,
id. Font. 1, 3:fidelissima conjux,
id. Q. Fr. 1, 3, 3:medicus multum celer atque fidelis,
Hor. S. 2, 3, 147:minister,
id. C. 4, 4, 3:seu visa est catulis cerva fidelibus,
id. ib. 1, 1, 27:multorum opes praepotentium excludunt amicitias fideles,
Cic. Lael. 15, 54:consilium,
id. Agr. 2, 2 fin.; cf. id. Clu. 31, 85:opera,
id. Caecin. 5, 14; cf.:operā Commii fideli atque utili,
Caes. B. G. 7, 76, 1:cura,
Ov. H. 1, 104:silentium,
Hor. C. 3, 2, 25:desideria (patriae),
id. ib. 4, 5, 15:lacrimae,
i. e. true, genuine, Ov. H. 14, 127.—With dat.:(γ).qui (Cn. Pompeius) unum Deiotarum fidelem populo Romano judicavit,
Cic. Phil. 11, 13, 34:cave tu illi fidelis potius fueris quam mihi,
Plaut. Aul. 4, 2, 11:illi fuisti quam mihi fidelior,
id. Capt. 3, 5, 58:habere aliquem fidelem sibi,
id. Bacch. 3, 3, 87:quem sibi fidelem arbitrabatur,
Caes. B. G. 4, 21, 7; Hor. Ep. 2, 2, 1; Quint. 11, 2, 42.—With in and acc.:b.quam fideli animo et benigno in illam fui,
Ter. Hec. 3, 5, 22; cf. Cic. Mil. 10, 29:in amicos,
Sall. C. 9, 2 (others read: in amicis, v. Kritz. ad h. 1.).—Subst.: fĭdēlis, is, m., a trusty person, a confidant:II.si quem tuorum fidelium voles, ad me mittas,
Cic. Fam. 4, 1, 2.Transf., in gen., of things, to be depended upon, sure, safe, strong, firm, durable (rare but class.):I. (α).nam et doctrina et domus, et ars et ager etiam fidelis dici potest: ut sit, quomodo Theophrasto placet, verecunda tralatio,
Cic. Fam. 16, 17, 1:in nave tuta ac fideli,
id. Planc. 41, 97:lorica,
Verg. A. 9, 707:portus,
Ov. Tr. 4, 5, 5:materies terebinthi ad vetustatem,
Plin. 13, 6, 12, § 54;structura,
Front. Aquaed. 123:rimis explendis fidelior pice,
Plin. 16, 36, 64, § 158:fidelissimum glutinum,
id. 28, 17, 71, § 236.—Hence, adv., in two forms: fĭdē-lĭter (class.) and fĭdēle (ante- and postclass.).Form fideliter:(β).constanter et fideliter in amicitia alicujus permanere,
Liv. 33, 35, 9:vivere simpliciter, fideliter vitaeque hominum amice,
Cic. Off. 1, 26, 92:obtestatur per sua antea fideliter acta, etc.,
Sall. J. 71 fin.:aliquid fideliter curare,
Cic. Att. 15, 20, 4: valetudini inservire, Tiro ap. Cic. Fam. 16, 17, 1:colere amicos,
Plin. Ep. 7, 31, 5:discere artes ingenuas,
Ov. P. 2, 9, 47:retinent commissa (aures),
Hor. Ep. 1, 18, 70; cf.:ejus (memoriae) duplex virtus, facile percipere et fideliter continere,
Quint. 1, 3, 1:exstincta parum fideliter incendia,
Flor. 3, 5 med. —Form fidele:b.fac fidele sis fidelis,
Plaut. Capt. 2, 3, 79: militare, Prud. steg. 10, 428. —Comp.:c.quo propior quisque est servitque fidelius aegro,
Ov. M. 7, 563; Plin. Ep. 6, 24, 3.—Sup.: ut is optime te laudasse [p. 746] videatur, qui narraverit fidelissime, Plin. Pan. 56, 2.—2.(Acc. to II.) Surely, strongly, firmly: per quorum loca fideliter mihi pateret iter, Planc. in Cic. Fam. 10, 23, 2:oratoris futuri fundamenta fideliter jacere,
Quint. 1, 4, 5:quod fideliter firmum est, a primis statim actionibus arripere optimum est,
firmly grounded, id. 6, 4, 14; cf. Gell. 15, 2, 6.— Comp.:qui quartanum passus convaluerit, fidelius constantiusque postea valiturum,
Gell. 17, 12, 3:memoriae inhaerere fidelius,
Quint. 10, 6, 2; cf. id. 10, 3, 2.— Sup.:fortunae inaurato fidelissime simulacro,
very solidly, durably, Plin. 33, 3, 19, § 61.
См. также в других словарях:
Список латинских фраз — В Викицитатнике есть страница по теме Латинские пословицы Во многих языках мира, в том числе в … Википедия