Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

et+quae+sunt+reliqua

Толкование Перевод

1 reliqua

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliqua
2 pars

pars, partis ( gen. sing. PARTVS, Inscr. Corp. Lat. 197, 12; acc. partim, Cic. de Or. 2, 22, 94; Liv. 26, 46, 8; 31, 36, 9; 23, 11, 11; Sall. J. 89, 1; id. H. 2, 41, 1; v. infra fin.; abl. parti, Plaut. Men. 3, 2, 14; Varr. R. R. 1, 13, 5; Lucr. 1, 1113; 4, 515; nom. plur. parteis, Varr. L. L. 5, 4, 21; gen. plur. partum, Caes. ap. Charis. p. 114 P.), f. [root por; Gr. eporon, gave; peprôtai, is given, destined; Lat. portio; cf. parare], a part, piece, portion, share, etc.
I.
In gen.:
ne expers partis esset de nostris bonis,
Ter. Heaut. 4, 1, 39:
urbis, imperil,
Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84:
duae partes frumenti,
id. ib. 2, 3, 19, §
48: magnas partes habuit publicorum,
id. Rab. Post. 2, 4:
dare partes amicis,
id. ib.:
Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,
Caes. B. G. 1, 1:
copias in quattuor partes distribuerat,
Sall. J. 101, 3:
locare agrum partibus,
Plin. Ep. 9, 37, 3:
pars occidentalis Jordanis,
the west side, Vulg. Jos. 23, 4.—
2.
Magna, bona, multa, major, maxima pars, many, a good many, the majority:
magna pars in iis civitatibus,
Cic. Balb. 8, 21:
major pars populi,
id. Agr. 2, 9, 22:
maxima pars hominum,
Hor. S. 2, 3, 121; cf.:
minor pars populi,
Cic. Agr. 2, 7, 18:
multa pars mei,
Hor. C. 3, 30, 6.—
3.
Pars, some, partitively (= partim):
faciunt pars hominum,
Plaut. Trin. 1, 1, 13; id. Most. 1, 2, 33; id. Capt. 2, 1, 36: pars levem ducere equitum jacturam;
pars, etc.,
Liv. 22, 8; cf. id. 21, 7; 23; 20:
pars triumphos suos ostentantes,
Sall. J. 31, 10:
poscebantque pericula, pars virtute, multi ferocia et cupidine praemiorum,
Tac. H. 5, 11:
tergora deripiunt costis et viscera nudant: Pars in frusta secant,
Verg. A. 1, 212.—Rarely of a single person:
cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi, Crispinus ventilet, etc.,
Juv. 1, 26.—
4.
Parte, in part, partly:
(poma) quae candida parte, Parte rubent,
Ov. M. 3, 483:
melichloros est geminus, parte flavus, parte melleus,
Plin. 37, 11, 73, § 191.—Esp., with magnā, maximā, etc.:
ab semisomnis ac maximā parte inermibus refringi,
Liv. 9, 24, 12 Weissenb. ad loc.:
invalido exercitu et magnā parte pestilentiā absumpto,
id. 24, 34, 14:
quod saxum magnā parte ita proclive est,
id. ib.; 41, 6, 6.—
5.
Pro parte, for one's share or quota, Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145.—
6.
Ex parte, in part, partly:
ex parte gaudeo,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9:
de decem viris sacrorum ex parte de plebe creandis,
Liv. 6, 42, 2.—Esp.,
b.
Ex ullā, ex aliquā, ex magnā, ex maximā parte, in any, etc., degree, measure, etc.:
si ullā ex parte sententia hujus interdicti infirmata sit,
Cic. Caecin. 13, 38; id. Rosc. Com. 12, 33:
ex magnā parte tibi assentior,
id. Att. 7, 3, 3:
aut omnino, aut magnā ex parte,
id. Tusc. 1, 1, 1:
saucii ex magnā parte milites,
Liv. 21, 56, 8:
ne minimā quidem ex parte,
not in the slightest degree, Cic. Off. 1, 22, 76.—
7.
Multis partibus, by a great deal, much: omnibus partibus, in all respects, altogether:
non multis partibus malit,
Cic. Fin. 3, 11, 36:
quoniam numero multis partibus esset inferior,
Caes. B. C. 3, 84; 3, 80:
in Hortensii sententiam multis partibus plures ituros,
Cic. Fam. 1, 2, 2; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 3:
omnium virorum bonorum vitam omnibus partibus plus habere semper boni quam mali,
in all respects, every way, Cic. Fin. 5, 31, 91.—
8.
In parte, in part, partly (cf. ex parte, supra):
in parte expeditior, in parte difficilior,
Quint. 5, 7, 22; 11, 2, 34:
in parte verum videtur,
id. 2, 8, 6; 4, 5, 13; 10, 7, 25.—
9.
Pro meā, tuā, suā parte, or simply pro parte (for the stronger pro virili parte, v. virilis, II. 2.), for my, your, or his share, to the best of my, your, his, etc., ability:
quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,
Cic. Fam. 15, 15, 3:
pro meā parte adjuvi, ut, etc.,
id. ib. 5, 2, 9:
sciunt ii, qui me norunt, me pro illā tenui infirmāque parte id maxime defendisse, ut, etc.,
id. Rosc. Am. 47, 136:
quisquis adest operi, plus quam pro parte laborat,
Ov. F. 4, 301.—Likewise,
10.
In partem, i. q. pro parte, en merei, for one's share, to the best of one's ability:
quodsi pudica mulier in partem juvet Domum (i. e. quae ad eam proprie pertinet),
Hor. Epod. 2, 39 (for which:
age sis tuam partem nunc iam hunc delude,
Plaut. As. 3, 3, 89 Fleck., where others read tu in partem).—
11.
Acc. absol.: magnam, maximam partem, in great part, for the most part:
magnam partem ex iambis nostra constat oratio,
Cic. Or. 56, 189; Liv. 5, 14:
maximam partem ad arma trepidantes caedes oppressit,
id. 9, 37, 9:
maximam partem lacte atque pecore vivunt,
Caes. B. G. 4, 1.—So, bonam partem, Lucr. 6, 1249.—
12.
In eam partem.
a.
On that side:
in eam partem accipio,
i. e. in that sense, Ter. Eun. 5, 2, 37:
in eam partem peccant, quae cautior est,
Cic. Rosc. Am. 20, 56.—
b.
On that account, with that intent, to the end that:
moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut salvi sint vobiscum omnes,
Cic. Cat. 4, 2, 3:
has litteras scripsi in eam partem, ne me motum putares,
id. Att. 16, 1, 6.—
13.
In aliam partem, in the opposite direction:
antehac est habitus parcus... is nunc in aliam partem palmam possidet,
for the opposite quality Plaut. Most. 1, 1, 32.—
14.
In utramque partem, on both sides, for and against, pro and con: nullam in partem, on neither side: in mitiorem, in optimam partem, in the most mild or most favorable manner, Cic. Att. 15, 23 init.:
magna vis est fortunae in utramque partem, vel secundas ad res, vel adversas,
id. Off. 2, 6, 19:
neutram in partem,
id. ib.:
neque ego ullam in partem disputo,
id. Verr. 2, 5, 3, § 6:
mitiorem in partem interpretari,
id. Mur. 31, 64:
in optimam partem aliquid accipere,
id. Att. 10, 3, 2; id. Fam. 14, 2, 3: in partem aliquem vocare, to call upon one to take his share, to summon to a division of any thing, id. Caecin. 4, 12.—
15.
Nullā parte, by no means, not at all, Ov. H. 7, 110; Quint. 2, 16, 18.—
b.
Omni parte, and omni a and ex parte, in every respect, entirely:
gens omni parte pacata,
Liv. 41, 34; Hor. S. 1, 2, 38:
quod sit omni ex parte... perfectum,
Cic. Lael. 21, 79:
omnique a parte placebam,
Ov. H. 15, 45.—
16.
Per partes, partly, partially:
quod etsi per partes nonnumquam damnosum est, in summā tamen fit compendiosum,
Col. 1, 4, 5:
per partes emendare aliquid,
Plin. Ep. 2, 5, 10; Dig. 12, 1, 13.—
17.
In omnes partes, in every respect, altogether:
Brundusii jacere in omnes partes est molestum,
Cic. Att. 11, 6, 2; id. Fam. 4, 10, 2; 13, 1, 2.
II.
In partic.
A.
A party, faction, side, etc. (usu. in plur.; syn. factio).
(α).
Sing.:
timeo huic nostrae parti, quid hic respondeat,
Ter. And. 2, 5, 8:
cum non liceret mihi nullius partis esse,
Cic. Fam. 10, 31, 1:
a parte heredum intraverant duo,
Plin. Ep. 6, 31, 10:
nec ex advocatis partis adversae judex eligendus,
of the opposite party, Quint. 5, 6, 6; 7, 9, 14; 12, 9, 19 et saep.:
ut alius in aliam partem mente atque animo traheretur,
Caes. B. C. 1, 21.—Hence, esp.: ex alterā parte, on the other hand:
omnia ex alterā parte collocata,
Cic. Off. 3, 3, 11:
si videatis catenas, non minus profecto vos ea species moveat, quam si ex alterā parte cernatis, etc.,
Liv. 22, 59, 15:
idem ex alterā parte et ancilla fecit,
Petr. 18 fin.:
parvuli amplexi patrem tenebant. Ex alterā parte uxor maritum osculis fatigabat,
Just. 23, 2, 9; cf. Cic. Or. 32, 114.—
(β).
Plur. (class.;
esp. freq. in Tac.),
Cic. Phil. 13, 20, 47:
erat, inquit, illarum partium,
id. Quint. 21, 69:
in duas partes discedunt Numidae,
Sall. J. 13, 1:
ita omnia in duas partes abstracta sunt,
id. ib. 41, 5:
mihi a spe, metu, partibus rei publicae animus liber erat,
id. C. 4, 2:
ducere aliquem in partes,
Tac. A. 15, 51:
trahere,
id. ib. 4, 60:
transire in partes,
id. H. 1, 70. —
B.
In plur., a part, character, on the stage: primas partes qui aget, is erit Phormio, [p. 1307] the first part, the principal character, Ter. Phorm. prol. 27:
cur partes seni Poëta dederit, quae sunt adulescentium,
a youthful part, id. Heaut. prol. 1; 10:
esse primarum, secundarum, aut tertiarum partium,
Cic. Div. in Caecil. 15, 51:
servus primarum partium,
id. Fl. 27, 65.—
2.
Transf. beyond the lang. of the theatre, a part, function, office, duty, etc.—In plur. (class.):
sine illum priores partes hosce aliquot dies Apud me habere,
Ter. Eun. 1, 2, 71:
in scribendo priores partes alicui tribuere,
Cic. Q. Fr. 3, 4, 4:
puero me hic sermo inducitur, ut nullae esse possent partes meae,
so that I could not take a part in it, id. Att. 13, 19, 4:
constantiae, moderationis, temperantiae, verecundiae partes,
id. Off. 1, 28, 98:
has partes lenitatis et misericordiae, quas me natura ipsa docuit semper egi libenter,
id. Mur. 3, 6:
partes accusatoris obtinere,
id. Quint. 2, 8; id. Rosc. Am. 34, 95:
tuum est hoc munus, tuae partes, etc.,
id. Fam. 11, 5, 3:
promitto atque confirmo, me... imperatoris suscepturum officia atque partes,
id. ib. 3, 10, 8:
Antonii audio esse partes, ut de totā eloquentiā disserat,
id. de Or. 2, 7, 26:
transactis jam meis partibus ad Antonium audiendum venistis,
id. ib. 2, 4, 15; id. Att. 7, 26, 2: ut ad partes paratus veniat, qs. prepared to act his part, Varr. R. R. 2, 5; so,
ad partes parati,
Ov. Am. 1, 8, 87; cf. Liv. 3, 10; Gai. Inst. 4, 160; Mos. et Rom. Leg. Coll. 14, 3, 2.—In sing. (mostly post-Aug.):
haec igitur tibi reliqua pars est,... ut rem publicam constituas, etc.,
Cic. Marc. 9, 27:
pars consilii pacisque,
Tac. H. 3, 46:
videri alia quoque hujus partis atque officii,
Quint. 11, 3, 174:
pars defensoris tota est posita in refutatione,
id. 5, 13, 1:
neglegentiae, humilitatis,
id. 9, 4, 35 et saep. (v. Bonnell, Lex. Quint. p. 627).—
C.
A lot, portion, fate:
hancine ego partem capio ob pietatem praecipuam?
Plaut. Rud. 1, 3, 4.—
D.
A portion, share, of food, Petr. 33:
equiti Romano avidius vescenti partes suas misit,
Suet. Calig. 18.—Also, the remains of a meal, App. M. 2, p. 125 med. —
E.
A task, lesson:
puer frugi est, decem partes dicit,
Petr. 75, 4; 46, 3; 58, 7; Inscr. Grut. 625, 8; Inscr. Orell. 2872.—
F.
A part, place, region, of the earth.—In plur., Cic. Fam. 12, 7, 2:
Orientis partes,
id. Mur. 41, 89:
in extremis ignoti partibus orbis,
Ov. Tr. 3, 3, 3; cf. Ruhnk. on Ov. H. 18, 197.—
G.
In counting or calculating, a part, fraction; one half, one third, etc., as the context indicates:
tres jam copiarum partes,
fourths, Caes. B. G. 1, 12:
agri partes duae,
thirds, Liv. 8, 1:
duabus partibus peditum amissis,
id. 21, 40:
mulctae novem partes,
tenths, Nep. Timol. 4.—
H.
A part of the body, member:
nam lingua mali pars pessima servi,
Juv. 9, 121.—Esp., the private parts, Ov. F. 1, 437; id. A. A. 2, 584; Auct. Priap. 30; 38; Phaedr. 4, 7.—Of a testicle, Col. 7, 11.—Hence, adv.: partim (old acc. sing.), partly, in part, a part, some of, some.
A.
Lit.
(α).
With gen.: cum partim illorum saepe ad eundem morem erat, Cato ap. Gell. 10, 13, 2:
atque haud scio an partim eorum fuerint, qui, etc.,
id. ib. 7, 3, 16: utrum neglegentia partim magistratuum, an, etc., nescio, Quadrig. ap. Gell. 10, 13, 4:
Bruttios Apulosque, partim Samnitium ac Lucanorum defecisse ad Poenos,
Liv. 23, 11.—So, repeated:
corpora partim Multa virum terrae infodiunt avectaque partim Finitimos tollunt in agros,
Verg. A. 11, 204:
partim... partim: cum partim ejus praedae profundae libidines devorassent, partim nova quaedam et inaudita luxuries, partim etiam, etc.,
Cic. Pis. 21, 48:
eorum autem ipsorum partim ejus modi sunt, ut, etc.,
id. Off. 2, 21, 9; 72; id. de Or. 2, 22, 94; 1, 31, 141:
partim copiarum ad tumulum expugnandum mittit, partim ipse ad arcem ducit,
Liv. 26, 46:
eorum autem, quae objecta sunt mihi, partim ea sunt, etc.,
id. 42, 41, 2; Nep. Att. 7, 2.—
(β).
With ex:
ex quibus partim tecum fuerunt, partim, etc.,
Cic. Vatin. 7, 16:
partim ex illis distracti ac dissipati jacent,
id. Leg. 2, 17, 42:
cum partim e nobis ita timidi sint, ut, etc.,... partim, etc.,
id. Phil. 8, 11, 32:
ex dubiis partim nobis ipsis ad electionem sunt libera, partim aliorum sententiae commissa,
Quint. 3, 4, 8.—
(γ).
Absol. (so most freq.): animus partim uxoris misericordiā Devinctus, partim victus hujus injuriis, partly,... partly; in part,... in part, Ter. Hec. 1, 2, 92 sq.:
partim quae perspexi his oculis, partim quae accepi auribus,
id. ib. 3, 3, 3:
amici partim deseruerint me, partim etiam prodiderint,
Cic. Q. Fr. 1, 3, 5:
diuturni silentii... non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundiā, finem hodiernus dies attulit,
id. Marc. 1, 1; Quint. 7, 1, 3:
partim quod... partim quod, etc.,
Caes. B. G. 5, 6, 3:
partim ductu, partim auspiciis suis,
Suet. Aug. 21:
partim cupiditate... partim ambitione... partim etiam inscientiā,
Quint. 12, 11, 14:
Scipio dux partim factis fortibus partim suāpte fortunā quādam ingentis ad incrementa gloriae celebratus converterat animos,
Liv. 29, 26, 5:
postea renuntiavit foro partim pudore, partim metu,
Suet. Rhet. 6.—Sometimes partim is placed only in the second member of a partitive proposition:
Caesar a nobilissimis civibus, partim etiam a se omnibus rebus ornatis, trucidatus,
Cic. Div. 2, 9, 23; id. Verr. 2, 2, 65, § 158.—Sometimes it corresponds to alius, quidam, etc.:
bestiarum terrenae sunt aliae, partim aquatiles, aliae quasi ancipites,
Cic. N. D. 1, 37, 103:
multa inusitata partim e caelo, alia ex terrā oriebantur, quaedam etiam, etc.,
id. Div. 1, 42, 93:
quibusdam placuisse mirabilia quaedam, partim fugiendas esse nimias amicitias,
Cic. Am. 13, 45:
castra hostium invadunt, semisomnos partim, alios arma sumentes fugant,
Sall. J. 21, 2:
Gaetulos accepimus, partim in tuguriis, alios incultius vagos agitare, etc.,
id. ib. 19, 5; 38, 3; 40, 2; cf. id. ib. 13, 2; Gell. 2, 22, 1.—
B.
Transf.
1.
For the most part, chiefly, principally (ante-class.):
mirum quin tibi ego crederem, ut ipse idem mihi faceres, quod partim faciunt argentarii,
Plaut. Pers. 3, 3, 28:
bubulcis obsequitor, partim quo libentius boves curent,
Cato, R. R. 5, 6; 6, 3. —
2.
Of time, sometimes (late Lat.), Scrib. Comp. Med. 53.

Lewis & Short latin dictionary > pars
3 dē

dē praep., with abl. — Of separation, in space, from, away from, down from, out of: de finibus suis exire, Cs.: decedere de provinciā: qui de castris processerant, S.: ferrum de manibus extorsimus: de muro se deiecerunt, Cs.: de iugis, quae ceperant, funduntur, L. — Fig., from, away from, out of: exire de vitā: de priscis Latinis capta oppida, L.: de sententiā deiectus.—In time, of immediate sequence, after, directly after: statim de auctione: diem de die prospectans, day after day, L.—Of duration, during, in the course of, at, by: de nocte: multā de nocte, late at night: de mediā nocte, Cs.: de tertiā vigiliā, in the third night-watch, Cs.: adparare de die convivium, in open day, T.: mediā de luce, H.: navigare de mense Decembri, in December. — Of origin or source, of, from, from among, out of, proceeding from, derived from: caupo de viā Latinā: nescio qui de circo maximo: homo de scholā: aliquis de ponte, i. e. a beggar, Iu.: Priami de stirpe, V.: recita de epistulā reliqua: hoc audivi de patre: discere id de me, T.—Of the whole, of, from, from among, out of: hominem misi de comitibus meis: percussus ab uno de illis: quemvis de iis qui essent idonei: accusator de plebe: unus de legatis: partem solido demere de die, H.: expers partis de nostris bonis, T.: si quae sunt de eodem genere: cetera de genere hoc, H.—Of material, of, out of, from: solido de marmore templum, V.: de templo carcerem fieri: de scurrā divitem fieri posse: fies de rhetore consul, Iu. — Esp., of a fund out of which costs are taken: potat, ole<*> unguenta, de meo, T.: de suo: stipendium de publico statuit, L.: non solum de die, sed etiam in diem vivere, on the day's resources.—Of cause, for, on account of, by reason of, because of, from, through, by: quā de causā, Cs.: certis de causis: de quo nomine ad arbitrum adisti: de gestu intellego quid respondeas: incessit passu de volnere tardo, O.: de Atticae febriculā valde dolui.—Of measure or standard, according to, after, in accordance with: De eius consilio velle se facere, T.: de amicorum sententiā Romam confugit: de more vetusto rapuere faces, V.—Of relation, of, about, concerning, in respect to: multa narrare de Laelio. senatus de bello accepit, learned of, S.: Consilium summis de rebus habere, V.: legati de pace ad Caesarem venerant, Cs.: de bene vivendo disputare: de me experior, in my own case.—In gen., in reference to, with respect to, concerning, in the matter of: non est de veneno celata mater: Aeduis de iniuriis satisfacere, for, Cs.: quid de his fieri placeat, S.: concessum ab nobilitate de consule plebeio, L.: ut sciam quid de nobis futurum sit: de argento somnium, as for the money, T.: de benevolentiā, primum, etc.: de Samnitibus triumphare, over. — In adverbial expressions, de integro, anew, afresh, once more: ratio de integro ineunda est mihi, T.: de integro funus iam sepulto filio facere.—De improviso, unexpectedly: ubi de inprovisost interventum mulieri, T.: de improviso venire, Cs.—De transverso, unexpectedly: de traverso L. Caesar ut veniam ad se rogat.
* * *

PREP ABL

down/away from, from, off; about, of, concerning; according to; with regard to

Latin-English dictionary > dē
4 pars

pars partis （acc. partim or partem), f [2 PAR-], a part, piece, portion, share, division, section: ne expers partis esset de nostris bonis, T.: duabus partibus amplius frumenti, twice as much: inferior fluminis, Cs.: copias in quattuor partīs distribuerat, S.: in partem praedae suae vocatos deos, L.: in partem veniat mea gloria tecum, be shared with thee, O.: multa pars mei, a great part, H.: Scorpios, pars violentior Natalis horae, i. e. influence, H.— Collect., some, part, several, many (out of a greater number): pars levem ducere equitum iacturam; pars, etc., L.: pars triumphos suos ostentantes, S.: maior pars populi, the majority: Maxima pars hominum, most men, H.: minor pars populi, a minority.—Of one person: pars Niliacae plebis, Crispinus, Iu.— Abl sing. adverb., in part, partly: (poma) quae candida parte, Parte rubent, O.: ab semisomnis ac maximā parte inermibus refringi, mostly, L.: exercitus magnā parte pestilentiā absumptus, in large part, L.: nullā parte, by no means, O.: omni parte virium impar, utterly, L.: omni parte laborare, wholly, H.—With pro: ut eidem pro parte conferrent, etc., for their share: pro suā parte, for his own part: pro meā parte adiuvi, ut, etc., with my best efforts: pro virili parte adnitendum, L.: Quisquis adest operi, plus quam pro parte laborat, O.—With ex: onus ex parte adlevare, partly: decemviri ex parte de plebe creandi, L.: ullā ex parte, in any degree: ex parte magnā tibi adsentior, to a large extent: ne minimā quidem ex parte, not in the slightest degree: omnia ex alterā parte conlocata, i. e. in opposition: ex alterā parte cernere, on the other hand, L.—With ab: ab omni parte beatus, in all respects, H.: omnique a parte placebam, wholly, O.— Abl plur., with multis or omnibus: non multis partibus malit, by a great deal: numero multis partibus inferior, far, Cs.: in Hortensi sententiam multis partibus plures ituros, the great majority: omnibus partibus, in all respects.—Acc. sing., with magnam or maximam, in great part, for the most part: magnam partem ex iambis nostra constat oratio: maximam partem lacte vivunt, Cs.— Acc sing., with in: in eam partem accipio, i. e. in that sense, T.: in eam partem peccant, direction: moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut, etc., in such manner: has litteras scripsi in eam partem, ne, etc., to the end: Rapere in peiorem partem, put the worst construction on, T.: in utramque partem, in both directions: id tuā nullam in partem interesse, in no way: Quodsi pudica mulier in partem iuvet Domum, i. e. filling her place, H.— Acc plur., with in: Brundusi iacere in omnes partīs est molestum, in every way.—Meton., a party, faction, side: nostrae timeo parti, T.: studia partium, S.: nullius partis esse: ut alius in aliam partem mente traheretur, Cs.: erat illarum partium: in duas partīs discedunt Numidae, S.—Plur., on the stage, a part, character, assumed person: primas partīs agere, the principal <*>aracter, T.: partīs seni dare quae sunt adulescentium, a youthful part, T.: secundae, inferior, H.: ad partīs parati, L.— A part, function, office, duty: priores partīs apud me habere, T.: legati partes, Cs.: partīs accusatoris obtinere: Antoni audio esse partīs, ut de totā eloquentiā disserat: haec igitur tibi reliqua pars est... ut rem p. constituas, etc.— A part, place, region, district, country: quālibet In parte regnanto, H.: Orientis partes: in extremis ignoti partibus orbis, O.—In enumeration, a part, fraction: tres iam copiarum partes, fourths, Cs.: agri partes duae, thirds, L.: mulctae novem partes, tenths, N.— A part of the body, member: lingua mali pars pessima servi, Iu. —Esp., the private parts, O., Ph.
* * *

partis N F

part, region; share; direction; portion, piece; party, faction, side; role (of actor); office/function/duty (usu. pl.)

centesima pars -- 1% monthly

Latin-English dictionary > pars
5 contero

con-tĕro, trīvi (rarely conterui, App. M. 8, p. 212, 12; Ven. Fort. C. 6, 4, 33), trītum, 3, v. a., to grind, bruise, pound, to crumble, separate into small pieces.
I.
Prop. (so freq. in medic. lang.):
medium scillae cum aquā ad mellis crassitudinem,
Varr. R. R. 2, 7, 8:
cornua cervi,
Ov. Med. Fac. 60:
horrendis infamia pabula sucis,
id. M. 14, 44:
radicem aridam in pulverem,
Plin. 26, 11, 70, § 113:
fracta, contrita,
Lucr. 4, 697.—Far more freq. and class. in prose and poetry,
II.
Transf., to diminish by rubbing, to waste, destroy (cf.: conficio, consumo, etc.), to rub off, wear out.
A.
Of material objects:
latera tua,
Plaut. As. 2, 4, 13:
boves et vires agricolarum (followed by conficere),
Lucr. 2, 1161; cf.:
conteritur ferrum, silices tenuantur ab usu,
Ov. A. A. 3, 91: superbiter contemptim conterit legiones, Naev. ap. Non. p. 516, 1;
humorously imitated: ne nos tam contemptim conteras,
treat contemptuously, Plaut. Poen. 3, 1, 34; and:
conteris Tu tuā me oratione, mulier,
you wear me out, id. Cist. 2, 3, 65 (cf. B. 1. b. infra):
corpora ipsa ac manus silvis ac paludibus emuniendis inter verbera ac contumelias conterunt,
Tac. Agr. 31:
heri in tergo meo Tris facile corios contrivisti bubulos,
Plaut. Poen. 1, 1, 11:
Viam Sacram,
to tread upon frequently, Prop. 2 (3), 23, 15: Paideian Kurou legendo, i. e. to wear out with reading, Cic. Fam. 9, 25, 1:
supellectilem pluribus et diversis officiis,
to wear out by use, Quint. 2, 4, 29.—In mal. part.:
aliquas indigno quaestu, i. e. prostituere,
Plaut. Rud. 3, 4, 44; cf.
tero.—Prov.: is vel Herculi conterere quaestum possiet,
squander the greatest possible fortune, Plaut. Most. 4, 2, 68 Lorenz ad loc.—
B.
Of immaterial objects.
1.
Most freq. (like the simple verb) of time, to waste, consume, spend, pass, employ, in a good and bad sense (cf. Sall. C. 4, 1 Kritz); constr. with in and abl. or the abl. only, with dum, or absol.
(α).
With in:
aetatem in pistrino,
Plaut. Bacch. 4, 6, 11:
vitam atque aetatem meam in quaerendo,
Ter. Ad. 5, 4, 15:
aetatem in litibus,
Cic. Leg. 1, 20, 53:
omne otiosum tempus in studiis,
id. Lael. 27, 104:
diem in eā arte,
Prop. 2, 1, 46.—
(β).
With abl.:
totum hunc diem cursando atque ambulando,
Ter. Hec. 5, 3, 17:
majorem aevi partem somno,
Lucr. 3, 1047:
tempora spectaculis, etc.,
Quint. 1, 12, 18:
diei brevitatem conviviis, longitudinem noctis stupris et flagitiis,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:
bonum otium socordiā atque desidiā,
Sall. C. 4, 1.—
* (γ).
With dum:
contrivi diem, Dum asto, etc.,
Plaut. Cas. 3, 3, 4.—
(δ).
Absol.:
vitae modum,
Prop. 1, 7, 9.—
b.
Transf. to the person:
se, ut Plato, in musicis, geometriā, etc.,
Cic. Fin. 1, 21, 72; cf.
in medial form: cum in causis et in negotiis et in foro conteramur,
id. de Or. 1, 58, 249; id. Caecin. 5, 14.—
2.
In gen.:
operam,
Plaut. Most. 3, 1, 54; cf.:
operam frustra,
Ter. Phorm. 1, 4, 31:
quae sunt horum temporum,
to exhaust, Cic. Att. 9, 4, 1.—
b.
Trop.:
ejus omnis gravissimas injurias quasi voluntariā oblivione,
to obliterate from the memory, Cic. Fam. 1, 9, 20: quam (dignitatem virtutis) reliquā ex collatione, facile est conterere atque contemnere, to tread under foot by comparison (opp. in caelum efferre), id. Tusc. 5, 30, 85.—Hence, contrītus, a, um, P. a., worn out, trite, common (mostly in Cic.):
proverbium vetustate,
Cic. Fin. 2, 16, 52:
praecepta (connected with communia),
id. de Or. 1, 31, 138:
contritum et contemptum praemium,
id. Sest. 40, 86.

Lewis & Short latin dictionary > contero
6 lustrum

1.
lustrum, i, n. [1. luo, lavo; cf.: monstrum, moneo], a slough, bog, morass, puddle.
I.
Lit.:
prodigunt in lutosos limites ac lustra, ut volutentur in luto,
Varr. R. R. 2, 4, 8.—
II.
Transf.
A.
A haunt or den of wild beasts:
lustra ferarum,
Verg. G. 2, 471; id. A. 3, 647:
lustra horrida monstris,
Val. Fl. 4, 370.—
2.
A wood, forest:
postquam altos ventum in montes atque invia lustra,
Verg. A. 4, 151:
inter horrentia lustra,
id. ib. 11, 570.—
B.
A house of ill-repute: ubi in lustra jacuisti? St. Egone in lustra? Plaut. Cas. 2, 3, 26:
quod dem scortis, quodque in lustris comedim,
id. Bacch. 4, 4, 91; id. Curc. 4, 2, 22: in lustris latet, Turp. ap. Non. 333, 15:
in lustris, popinis, alea, vino tempus aetatis omne consumpsisses,
Cic. Phil. 13, 11, 24:
homo emersus ex diuturnis tenebris lustrorum,
id. Sest. 9, 20.—
2.
Debauchery; cf.: lustra significant lacunas lutosas, quae sunt in silvis aprorum cubilia. A quā similitudine, hi, qui in locis abditis et sorditis ventri et gulae operam dant, dicuntur in lustris vitam agere, Paul. ex Fest. p. 120:
domus, in qua lustra, libidines, luxuries, omnia denique inaudita vitia, versentur,
Cic. Cael. 23, 57:
studere lustris,
Plaut. As. 5, 2, 17:
lustris perire,
Lucr. 4, 1136:
vino lustrisque confectus,
Cic. Phil. 2, 3, 6:
qui pugnent, marcere Campana luxuria, vino et scortis omnibusque lustris per totam hiemem confectos,
Liv. 23, 45, 3.
2.
lustrum, i, n. [2. luo], a purificatory sacrifice, expiatory offering, lustration, made by the censors for the whole people once in five years, after completing the census, and in which a swine, a sheep, and a bull were offered (suovetaurilia): lustrum condere, to make the lustral sacrifice:
lustrum condidit et taurum immolavit,
Cic. de Or. 2, 66, 268:
censu perfecto edixit, ut omnes cives Romani in campo primā luce adessent. Ibi exercitum omnem suovetaurilibus lustravit: idque conditum lustrum appellatum, quia is censendo finis factus est,
Liv. 1, 44; 3, 24; cf. id. 35, 9; 38, 36; 42, 10. The census could also be taken without being followed by a lustrum, Liv. 3, 22, 1; 24, 43, 4: sub lustrum censeri, at the close of the census, when the lustrum should begin:
sub lustrum censeri, germani negotiatoris est (because these were usually not in Rome, and were included in the census last of all),
Cic. Att. 1, 18, 8.—Being a religious ceremonial, the lustrum was sometimes omitted, when circumstances seemed to forbid it:
census actus eo anno: lustrum propter Capitolium captum, consulem occisum, condi religiosum fuit,
Liv. 3, 22, 1. Hence in part, doubtless, must be explained the small number of lustra actually celebrated; thus, A. U. C. 296:
census perficitur, idque lustrum ab origine urbis decimum conditum ferunt,
Liv. 3, 24, 10.—
II.
Transf.
A.
A propitiatory offering:
quinto die Delphis Apollini pro me exercitibusque et classibus lustra sacrificavi,
Liv. 45, 41, 3.—
B.
A period of five years, a lustrum (because every five years a lustrum was performed).
1.
In gen.:
cujus octavum trepidavit aetas Claudere lustrum,
Hor. C. 2, 4, 24; Ov. Tr. 4, 10, 78; Mart. 10, 38, 9.—
2.
As the period of taxation, in reference to the imposition of duties, Varr, L. L. 6, 2, 11:
hoc ipso lustro,
Cic. Att. 6, 2, 5:
superioris lustri reliqua,
id. Fam. 2, 13, 3.—
C.
In gen., a period of several years; of four years (of the Julian calendar), Ov. F. 3, 163; cf. Plin. 2, 47, 47, § 122: ingens lustrum, the grand lustrum, a hundred years, at the end of which the ludi saeculares were celebrated, Mart. 4, 1, 7.—
D.
From the time of Domitian, the Capitoline games, recurring every fifth year, Suet. Dom. 4; Censor. de Die Nat. 18; cf. Stat. S. 4, 2, 60:
certamine Jovis Capitolini lustro sexto,
Inscr. Grut. 332, 3;
called lustri certamen,
Aur. Vict. Caes. 27, 7.—
E.
Hectoris Lustra (not Lytra), title of a tragedy of Ennius; v. Trag. Rel. p. 28 sq. Rib.; Vahl. Enn. p. 113 sq.—
F.
The term of a lease:
priore lustro,
Plin. Ep. 9, 37, 2.

Lewis & Short latin dictionary > lustrum
7 reliquom

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquom
8 reliqus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliqus
9 reliquum

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquum
10 reliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquus
11 relliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > relliquus
12 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
13 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
14 jam

jam, adv. [for diam, collat. form of diem, cf. pri-dem, du-dum, Corss. Ausspr. I. p. 213; II. p. 850; but acc. to Curt. Gr. Etym. 398, 620; locat. form from pronom. stem ja].
I.
Of time, denoting a point or moment of time as coinciding with that of the action, etc., described.
A.
Of present time.
1.
As opp. to past or future, at this time, now, just now, at present, i. e. while I speak or write this.
a.
Jam alone:
jamne autem, ut soles, deludis?
Plaut. Aul. 5, 11:
jam satis credis sobrium esse me,
Ter. Eun. 4, 4, 36:
saltus reficit jam roscida luna,
Verg. G. 3, 337:
jam tenebris et sole cadente,
id. ib. 3, 401:
jamque dies, ni fallor, adest,
id. A. 5, 49:
jam advesperascit,
Ter. And. 3, 4, 2:
reddere qui voces jam scit puer,
Hor. A. P. 158: stabat modo consularis, modo septemvir epulonum;
jam neutrum,
Plin. Ep. 2, 11, 12:
jam melior, jam, diva, precor,
Verg. A. 12, 179:
Hem, scio jam quod vis dicere,
Plaut. Mil. 1, 1, 36:
in ea (consuetudine) quaedam sunt jura ipsa jam certa propter vetustatem,
Cic. Inv. 2, 22, 67:
jam tempus agi,
Verg. A. 5, 638:
surgere jam tempus,
Cat. 62, 3.—
b.
Strengthened.
(α).
By repetition: jam jam, jam jamque (nearly = nunc), at this very time, precisely now:
jam jam intellego, Crasse, quod dicas,
Cic. de Or. 3, 24, 90:
jam jam minime miror te otium perturbare,
id. Phil. 2, 34, 87:
jam jam dolet quod egi, jam jamque paenitet,
Cat. 63, 73:
jam jam linquo acies,
Verg. A. 12, 875:
jam jamque video bellum,
Cic. Att. 16, 9 fin.:
at illum ruere nuntiant et jam jamque adesse,
id. ib. 7, 20, 1; cf.:
jam mihi, jam possim contentus vivere parvo,
Tib. 1, 1, 25 (7).—
(β).
By nunc: jam nunc, just now, at this very time, as things now are:
jam nunc irata non es,
Plaut. Am. 3, 2, 65:
dux, jam nunc locatus in urbe,
Liv. 22, 38, 9; Hor. Ep. 2, 1, 127:
quae cum cogito, jam nunc timeo quidnam, etc.,
Cic. Div. in Caecil. 13, 42:
deliberationis ejus tempus ita jam nunc statui posse, etc.,
Liv. 31, 32, 3:
ipsa Venus laetos jam nunc migravit in agros,
Tib. 2, 3, 3:
nec jam nunc regina loquor,
Val. Fl. 8, 47; so,
nunc jam (nunciam): secede huc nunciam,
Plaut. Capt. 2, 1, 23:
audi nunciam,
Ter. And. 2, 1, 29:
i nunciam,
id. Ad. 2, 1, 21: nunc jam sum expeditus, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 12, 5:
nunc jam nobis vobisque consulatus patet,
Liv. 7, 32, 14.—
(γ).
By tum:
jam tum opifices funguntur munere,
Plin. 11, 21, 24, § 74; Verg. G. 2, 405; id. A. 1, 18.—
(δ).
By pridem, v. jampridem.—
2.
In contrast with the time at which something was expected.
a.
Of that which occurs sooner, already, so soon:
quies (animos) aut jam exhaustos aut mox exhauriendos, renovavit,
Liv. 21, 21, 7:
gravitate valetudinis, qua tamen jam paululum videor levari,
Cic. Fam. 6, 2, 1; 3, 8, 16:
jamne ibis,
are you going so soon, Plaut. Men. 2, 3, 86; id. Rud. 2, 7, 26.—
b.
Of that which occurs later, at last, now, only now:
ohe jam desine deos uxor gratulando obtundere,
Ter. Heaut. 5, 1, 8:
postulo, Dave, ut redeat jam in viam,
id. And. 1, 2, 19:
jamque sero diei subducit ex acie legionem faciendis castris,
Tac. A. 2, 21:
jam sanguinis alti vis sibi fecit iter,
Luc. 2, 214.—Tandem or aliquando is often added:
jam tandem ades ilico,
Plaut. Mil. 4, 2, 39:
putamus enim utile esse te aliquando jam rem transigere,
Cic. Att. 1, 4, 1:
jam tandem Italiae fugientis prendimus oras,
Verg. A. 6, 61; Liv. 22, 12, 10.—
3.
As continued from the past, already, by this time, ere now, till now, hitherto:
et apud Graecos quidem jam anni prope quadrigenti sunt, etc.,
Cic. Or. 51, 171:
obsolevit jam ista oratio,
id. de Imp. Pomp. 17, 52:
nondum feminam aequavimus gloriā, et jam nos laudis satietas cepit?
Curt. 9, 6, 23.—With numerals and words specifying time:
jam biennium est, cum mecum coepit rem gerere,
Plaut. Merc. 3, 1, 35; so,
plus jam anno,
id. Curc. 1, 1, 14:
sunt duo menses jam,
Cic. Rosc. Com. 3, 8:
qui septingentos jam annos vivunt, etc.,
id. Fl. 26, 63:
annum jam tertium et vicesimum regnat,
id. de Imp. Pomp. 3, 7; id. Fin. 2, 29, 94.—
4.
With imperatives, to express haste or impatience, like Engl. now, now, straightway, at once:
quid miserum, Aenea, laceras? Jam parce sepulto,
Verg. A. 3, 41:
sed jam age, carpe viam,
id. ib. 6, 629:
et jam tu... illum adspice contra,
id. ib. 11, 373.—So in impetuous or passionate questions (freq. in Plaut.):
Jam tu autem nobis praeturam geris?
Plaut. Ep. 1, 1, 23; cf. id. Aul. 5, 11; id. Bacch. 2, 2, 25.—
5.
Jam... jam, at one time... at another, now... now, at this time... at that:
jamque eadem digitis jam pectine pulsat eburno,
Verg. A. 647:
jamque hos cursu, jam praeterit illos,
id. ib. 4, 157:
qui jam contento, jam laxo fune laborat,
Hor. S. 2, 7, 20:
jam vino quaerens, jam somno fallere curas,
id. ib. 2, 7, 114:
jam secundae, jam adversae res, ita erudierant, etc.,
Liv. 30, 30; Tib. 1, 2, 49; Ov. M. 1, 111.—
B.
Of past time.
1.
In the time just past, but now, a moment ago, a little while ago, just:
videamus nunc quam sint praeclare illa his, quae jam posui, consequentia,
Cic. Fin. 3, 7, 26:
Arsinoë et jam dicta Memphis,
Plin. 5, 9, 11, § 61:
insulae praeter jam dictas,
id. 3, 26, 30, § 151:
hiems jam praecipitaverat,
Caes. B. C. 3, 25, 1:
domum quam tu jam exaedificatam habebas,
Cic. Att. 1, 6, 1.—
2.
Like English now, by this time, already.
a.
Alone:
jam advesperascebat,
Liv. 39, 50:
Hannibalem movisse ex hibernis, et jam Alpes transire,
id. 27, 39:
et jam fama volans... domos et moenia complet,
Verg. A. 11, 139; 12, 582; Caes. B. G. 1, 11; 6, 6:
jamque rubescebat Aurora,
Verg. A. 3, 521; 10, 260:
ut semel inclinavit pugna, jam intolerabilis Romana vis erat,
Liv. 6, 32:
cum decimum jam diem graviter ex intestinis laborarem,
Cic. Fam. 7, 26, 1.—
b.
Strengthened.
(α).
Jam jamque, Verg. A. 8, 708.—
(β).
By tum, as early as that:
se jam tum gessisse pro cive,
Cic. Arch. 5, 11; Liv. 29, 1; Verg. 7, 738; Tac. Agr. 45.—
(γ).
By tunc (post-Aug.;
once in Cic.),
Suet. Aug. 89; id. Ner. 7; Tac. H. 4, 50; Cic. Fam. 3, 12, 3 dub.—
3.
Of a time succeeding another time referred to, from that time, thenceforth, thereafter (esp. with a or ab, when it is often = Eng. even, very):
qui aequom esse censent nos jam a pueris nasci senes,
Ter. Heaut. 2, 1, 2:
quae me maxime sicuti jam a prima adolescentia delectarunt,
Cic. Fam. 1, 9, 67:
benevolentia quae mihi jam a pueritia tua cognita est,
id. ib. 4, 7, 1:
dederas enim jam ab adolescentia documenta,
id. Mil. 8, 22: jam ab illo tempore, cum, etc., from the very time when, etc., id. Fam. 2, 16, 9; cf.:
urgerent philosophorum greges jam ab illo fonte et capite Socrate,
id. de Or. 1, 10, 42. —So with ex:
jam ex quo ipse accepisset regnum,
ever since, Liv. 42, 11, 8.—
C.
Of future time.
1.
In the time immediately approaching, forthwith, straightway, directly, presently:
occlude sis fores ambobus pessulis: jam ego hic ero,
Plaut. Aul. 1, 2, 25:
ille jam hic aderit,
id. Ep. 2, 2, 72: omitte;
jam adero,
Ter. Eun. 4, 6, 26; cf. id. ib. 4, 6, 1; id. And. 1, 2, 9; 4, 4, 38: bono animo es;
jam argentum ad eam deferes, quod ei es pollicitus,
id. Heaut. 4, 6, 18:
facere id ut paratum jam sit,
Plaut. As. 1, 1, 76:
jam fuerit, neque post unquam revocare licebit,
Lucr. 3, 927:
jam faciam quod voltis,
Hor. S. 1, 1, 16:
jam enim aderunt consules ad suas Nonas,
Cic. Att. 7, 20, 2.—
2.
In the time immediately succeeding another time referred to, forthwith, at once, straightway, then:
nunc ubi me illic non videbit, jam huc recurret,
Ter. Ad. 4, 1, 10:
accede ad ignem... jam calesces,
id. Eun. 1, 2, 5:
nisi puerum tollis, jam ego hunc in mediam viam provolvam,
id. And. 4, 4, 38:
de quibus jam dicendi locus erit, cum de senioribus pauca dixero,
Cic. Brut. 25, 96:
agedum, dictatorem creemus. Jam hic centicescet furor,
Liv. 2, 29, 11:
aperi, inquit, jam scies,
Petr. 16, 2; cf. Verg. A. 1, 272.—
3.
Representing as present an impending event, now, already, presently (mostly poet.):
jam te premet nox,
Hor. C. 1, 4, 16:
jam veniet mors, jam subrepet iners aetas,
Tib. 1, 1, 70:
jam mare turbari trabibus videbis, jam fervere litora flammis,
Verg. A. 4, 566; 6, 676:
alius Latio jam partus Achilles,
id. ib. 6, 89:
hic magnae jam locus urbis erit,
Tib. 2, 5, 55.—
D.
With negatives, denoting cessation of previous condition: jam non, no more, no longer:
quem odisse jam non potestis,
Cic. Clu. 10, 29; Ov. M. 4, 382:
non jam,
not any more, Cic. Div. in Caecil. 1, 3:
nihil jam,
Caes. B. G. 2, 21.—
E.
With comparatives:
ad mitiora jam ingenia,
which had become milder, Liv. 27. 39:
ad ferociores jam gentes,
which then were less civilized, id. 21, 60:
una jam potior sententia,
Stat. Th. 2, 368.
II.
In other relations.
A.
To denote that something will certainly, properly, or easily occur, under certain circumstances.
1.
In a conclusion, to emphasize its relation to the condition, then surely, then:
si cogites, remittas jam me onerare injuriis,
Ter. And. 5, 1, 6: si quis voluerit animi sui [p. 1012] notionem evolvere, jam se ipse doceat, eum virum bonum esse, Cic. Off. 3, 19, 76:
si hoc dixissem, jam mihi consuli jure optimo senatus vim intulisset,
id. Cat. 1, 8, 21; id. Leg. 1, 12, 34; id. Brut. 17, 68:
si jubeat eo dirigi, jam in portu fore omnem classem,
Liv. 29, 27, 8.—
2.
In a consequence, to show that it is conceived as immediate, now, then, therefore: satis est tibi in te, satis in legibus;
jam contemni non poteris,
Cic. Fin. 2, 26, 84:
jam hoc non potest in te non honorifice esse dictum,
id. Fam. 5, 2, 2; id. Leg. 2, 24, 60; id. Clu. 16, 46:
nec hanc solam Romani meretricem colunt... Jam quanta ista immortalitas putanda est,
Lact. 1, 20, 5:
Quae cum ita sint, ego jam hinc praedico,
Liv. 40, 36, 14: conspecta et ex muris ea multitudo erat;
jamque etiam legionariae cohortes sequebantur,
id. 10, 43, 1.—
B.
In transitions.
1.
To a new subject, now, moreover, again, once more then:
jam de artificiis et quaestibus... haec fere accepimus,
Cic. Off. 1, 42, 150; Verg. G. 2, 57:
jam jura legitima ex legibus cognosci oportebit,
Cic. Inv. 2, 22, 68:
jam illud senatus consultum, quod eo die factum est, etc.,
id. Fam. 5, 2, 4:
jam Saliare Numae carmen qui laudat,
Hor. Ep. 2, 1, 86. —So with vero:
jam vero motus animi, sollicitudines aegritudinesque oblivione leniuntur,
Cic. Tusc. 5, 38, 110:
jam vero virtuti Cn. Pompei quae potest par oratio inveniri?
id. de Imp. Pomp. 11, 29; 14, 41; id. Off. 3, 13 init. —With at enim:
at enim jam dicetis virtutem non posse constitui, si ea, etc.,
Cic. Fin. 4, 15, 40 init. —
2.
In enumerations:
et aures... itemque nares... jam gustatus... tactus autem,
Cic. N. D. 2, 56, 141.—So sometimes repeatedly, at one time... at another... at another, jam... jam... jam:
jam medici, jam apparatus cibi, jam in hoc solum importatum instrumentum balinei nullius non succurrit valetudini,
Vell. 2, 114, 2; cf. Flor. 2, 17, 8, and I. A. 5. supra.—
C.
For emphasis.
1.
After non modo... sed ( = adeo), now, even, I may say:
non cum senatu modo, sed jam cum diis bellum gerere,
Liv. 21, 63, 6.—
2.
Pressing the strict sense of a word or clause, now, precisely, indeed:
(Hieronymum) quem jam cur Peripateticum appellem, nescio,
Cic. Fin. 5, 5, 14:
hoc quidem haud molestum est jam, quod collus collari caret,
Plaut. Capt. 2, 2, 107:
loquor enim jam non de sapientium, sed de communibus amicitiis,
Cic. Lael. 21, 77:
te quoque jam, Thais, ita me di bene ament, amo,
Ter. Eun. 5, 2, 43:
imitatio morum alienorum... jam inter leniores affectus numerari potest,
Quint. 9, 2, 58:
reliqua jam aequitatis sunt,
id. 7, 1, 62:
cetera jam fabulosa,
Tac. G. 46:
desine: jam venio moriturus,
Verg. A. 10, 881.—So esp. with et: et jam (cf. etiam), and indeed, and in fact, et lenitas illa Graecorum et verborum comprehensio, et jam artifex, ut ita dicam, stilus, Cic. Brut. 25, 96:
pulchriora etiam Polycleti et jam plane perfecta,
id. ib. 18, 70:
Pompeium et hortari et orare et jam liberius accusare non desistimus,
id. Fam. 1, 1, 3; Quint. Decl. 5, 3; Luc. 8, 659; cf.
jamque,
Cic. Fam. 4, 6, 9; so,
jam et: nec deerat Ptolemaeus, jam et sceleris instinctor,
Tac. H. 1, 23; 1, 22;
and, ac jam: ac jam, ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9: jam ergo, in very fact:
jam ergo aliquis condemnavit,
Cic. Clu. 41, 113.—
3.
In climax, even, indeed, really:
opus Paniceis, opus Placentinis quoque... jam maritumi omnes milites opus sunt mihi,
Plaut. Capt. 1, 2, 59:
jam illa quae natura, non litteris, assecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente sunt conferenda,
Cic. Tusc. 1, 1, 2:
jam in opere quis par Romano miles?
Liv. 9, 19, 8; Quint. 12, 1, 45; Cic. Rep. 1, 5; Hor. Ep. 2, 1, 83.

Lewis & Short latin dictionary > jam
15 genus

1.
gĕnus, ĕris, n. [= genos, root GEN, gigno, gens], birth, descent, origin; and concr., a race, stock, etc. (cf.: familia, gens, stirps).
I.
Lit.
A.
In gen.: bono genere gnati, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.:
ii, qui nobili genere nati sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12, 4:
genere regio natus,
Cic. Rep. 1, 33:
C. Laelius, cum ei quidam malo genere natus diceret, indignum esse suis majoribus, at hercule, inquit, tu tuis dignus,
id. de Or. 2, 71, 286:
genere et nobilitate et pecunia sui municipii facile primus,
id. Rosc. Am. 6, 15:
esse genere divino,
id. Rep. 2, 2:
contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,
id. Mur. 7, 15:
hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia,
id. Leg. 2, 1, 3; cf. id. Brut. 58, 212; id. Rep. 1, 18:
adulescens, cujus spei nihil praeter genus patricium deesset,
Liv. 6, 34, 11:
in famam generis ac familiae,
Quint. 3, 11, 12; 5, 10, 24:
genus Lentulorum,
id. 6, 3, 67:
Atys, genus unde Atii duxere Latini,
Verg. A. 5, 568:
fortuna non mutat genus,
Hor. Epod. 4, 6:
virginem plebei generis petiere juvenes, alter virgini genere par, alter, etc.,
Liv. 4, 9, 4:
qui sibi falsum nomen imposuerit, genus parentesve finxerit, etc.,
Plaut. Sent. 5, 25, 11.— Plur.:
summis gnati generibus,
Plaut. Most. 5, 2, 20.—
B.
In partic., birth, for high or noble birth (mostly poet.):
cum certi propter divitias aut genus aut aliquas opes rem publicam tenent, est factio,
Cic. Rep. 3, 14: pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.):
et genus et virtus, nisi cum re vilior alga est,
Hor. S. 2, 5, 8; cf.:
et genus et formam regina pecunia donat,
id. Ep. 1, 6, 37:
non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,
id. C. 4, 7, 23:
jactes et genus et nomen inutile,
id. ib. 1, 14, 13; cf.:
cui genus et quondam nomen natique fuissent,
Verg. A. 5, 621:
nunc jam nobis patribus vobisque plebei promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium,
Liv. 7, 32, 14; cf. id. 4, 4, 7.
II.
Transf.
A.
Like gens and stirps, a descendant, offspring, child; and collect., descendants, posterity, race ( poet.): neve tu umquam in gremium extollas liberorum ex te genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.):
credo equidem, genus esse deorum,
Verg. A. 4, 12:
Uraniae genus, Hymen,
i. e. her son, Cat. 61, 2:
audax Iapeti,
i. e. his son Prometheus, Hor. C. 1, 3, 27:
Jovis,
i. e. Perseus, Ov. M. 4, 609; cf. also Prop. 2, 2, 9; Hor. C. 2, 14, 18:
genus Adrasti,
i. e. Diomede, grandson of Adrastus, Ov. F. 6, 433;
so of a grandson,
id. M. 2, 743; cf.
nepotum,
Hor. C. 3, 17, 4:
Tantali genus,
id. ib. 2, 18, 37:
Danai,
id. ib. 2, 14, 18:
Messi clarum genus Osci,
id. S. 1, 5, 54:
ab alto Demissum genus Aenea,
i. e. Octavianus, as the adopted son of Julius Cœsar, id. ib. 2, 5, 63:
sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,
i. e. the Romans, id. C. 1, 2, 35; cf. ib. 3, 6, 18:
regium genus,
id. ib. 2, 4, 15. —
B.
Of an assemblage of objects (persons, animals, plants, inanimate or abstract things) which are related or belong together in consequence of a resemblance in natural qualities; a race, stock, class, sort, species, kind (in this signif. most freq. in all periods and kinds of writing).
1.
In gen.
a.
Of living things: ne genus humanum temporis longinquitate occideret, propter hoc marem cum femina esse coniunctum, Cic. ap. Col. 12, 1 (Fragm. Cic. 1, 5 Baiter):
quod ex infinita societate generis humani ita contracta res est, etc.,
of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf. id. Rep. 1, 2 fin.:
o deorum quicquid in caelo regit Terras et humanum genus,
Hor. Epod. 5, 2;
for which: consulere generi hominum,
Cic. Rep. 3, 12; cf.:
cum omni hominum genere,
id. ib. 2, 26; Hor. Ep. 2, 1, 7:
solivagum genus,
Cic. Rep. 1, 25: potens vir cum inter sui corporis homines tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor ejus habebatur, i. e. among the Plebeians, Liv. 6, 34, 5: Graium genus, the Grecian race, Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 149 Vahl.):
virtus est propria Romani generis atque seminis,
Cic. Phil. 4, 5, 13; cf. id. Ac. 2, 27, 86:
Ubii, paulo quam sunt ejusdem generis et ceteris humaniores,
Caes. B. G. 4, 3, 3; cf.
also: impellit alios (Aeduos) iracundia et temeritas, quae maxime illi hominum generi est innata,
race of men, id. ib. 7, 42, 2; so, like gens, of nations, peoples, tribes: ferox, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess. s. v. insolens, p. 241 Lind. (Hist. 1, 14 Gerl.); Liv. 34, 7, 6:
implacidum (Genauni),
Hor. C. 4, 14, 10:
durum ac velox (Ligures),
Flor. 2, 3, 4:
omne in paludes diffugerat,
id. 3, 10, 14:
Graecorum,
Cic. Fl. 4, 9:
Numidarum,
Liv. 30, 12, 18:
genus omne nomenque Macedonum,
id. 13, 44, 6; Nep. Reg. 2:
Italici generis multi mortales,
Sall. J. 47, 1:
Illyriorum,
Liv. 27, 32, 4; 27, 48, 10; 42, 47 fin.:
Scytharum,
Just. 2, 3, 16; Tac. H. 2, 4; Suet. Ner. 37; Vell. 2, 118, 1.—In plur.:
conventus is, qui ex variis generibus constaret,
Caes. B. C. 2, 36, 1:
olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius... est genus hominum, qui se primos esse omnium rerum volunt,
class of men, profession, Ter. Eun. 2, 2, 15 and 17:
firmi et stabiles et constantes (amici), cujus generis est magna penuria,
Cic. Lael. 17, 62:
saepius genus ejus hominis (sc. procuratoris rei publicae) erit in reliqua nobis oratione tractandum,
id. Rep. 2, 29 fin.; cf.:
genus aliud tyrannorum,
id. ib. 1, 44:
judicum genus et forma,
id. Phil. 5, 5, 13:
istius generis asoti,
id. Fin. 2, 8, 23; cf.:
omnium ejus generis poëtarum haud dubie proximus,
Quint. 10, 1, 85:
liberrimum hominum,
id. 10, 12, 2, § 22:
irritabile vatum,
Hor. Ep. 2, 2, 102:
hoc omne (ambubajarum, etc.),
id. S. 1, 2, 2:
hominum virile, muliebre,
Cic. Inv. 1, 24, 35:
equidem fabulam et fictam rem ducebam esse, virorum omne genus in aliqua insula conjuratione muliebri ab stirpe sublatum esse,
Liv. 34, 2, 3:
cedat consulari generi praetorium,
Cic. Planc. 6, 15:
ad militare genus = ad milites,
Liv. 24, 32, 2:
alia militaris generis turba,
id. 44, 45, 13:
castellani, agreste genus,
id. 34, 27, 9 Weissenb. ad loc.— Sing. with plur. predicate:
Ministrantibus sibi omni genere turpium personarum,
Capitol. Ver. 4.—In plur.:
eorum hominum... genera sunt duo,
Caes. B. G. 6, 13, 1:
tria auditorum,
Quint. 3, 4, 6.— Repeated in the relative-clause:
duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus,
Cic. Sest. 45, 96.—In the acc., of description (v. Roby's Gram. 2, p. 42 sq.):
quot et quod genus pastores habendi,
of what kind, Varr. R. R. 2, 10, 1:
quod genus ii sunt, etc.,
Auct. Her. 2, 30, 48; cf. in the foll.—
(β).
Of animals, plants, etc.: genus altivolantum, the race of birds, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 84 Vahl.); cf.: genu' pennis condecoratum, id. Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 59:
lanigerum, id. Fragm. ap. Paul. ex Fest. s. v. Cyprio, p. 59 Müll.: squamigerum,
Lucr. 1, 162; cf.
piscium,
Hor. C. 1, 2, 9:
silvestre,
Lucr. 5, 1411:
omne ferarum,
id. 5, 1338:
acre leonum,
id. 5, 862:
malefici generis plurima animalia,
Sall. J. 17, 6:
diversum confusa genus panthera camelo,
Hor. Ep. 2, 1, 195:
animantūm propagare genus,
to propagate the race, Lucr. 1, 195:
ad genus faciendum,
Just. 2, 9 fin.:
juxta genus suum,
Vulg. Gen. 1, 11 saep.— Plur.:
quae vero et quam varia genera bestiarum vel cicurum vel ferarum!
Cic. N. D. 2, 39, 99:
piscium genera,
Quint. 5, 10, 21.—In the acc., of description:
porticus avibus omne genus oppletae,
Varr. R. R. 3, 5, 11:
pascuntur omne genus objecto frumento,
id. ib. 3, 6:
boves et id genus pecua,
App. M. 2, p. 115, 4; id. Flor. p. 37. —
b.
Of inanim. and abstr. things, kind, sort, description, class, order, character:
genus ullum materiaï,
Lucr. 2, 304:
cum is (sol) quoque efficiat, ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant,
Cic. N. D. 2, 15, 41:
naves omni genere armorum ornatissimae,
Caes. B. G. 3, 14, 2:
cibi genus,
id. ib. 4, 1, 9:
cum omni genere commeatus,
Liv. 30, 36, 2:
frugum,
id. 38, 15, 9:
hoc sphaerae genus,
Cic. Rep. 1, 14:
hoc triplex rerum publicarum genus,
id. ib. 2, 23:
regale civitatis,
id. ib.; cf.:
totum regiae civitatis,
id. ib. 2, 29:
novum imperii,
id. ib. 2, 32:
ipsum istud genus orationis exspecto,
id. ib. 1, 24 fin.; cf.: dulce orationis, id. Or. 13, 42:
qua re esset hoc bellum genere ipso necessarium,
id. de Imp. Pomp. 10, 27; cf.:
genus hoc erat pugnae, quo, etc.,
Caes. B. G. 1, 48, 4:
potestas annua (consulum) genere ipso ac jure regia,
Cic. Rep. 2, 32:
genus vitae... genus aetatis,
id. Off. 1, 32, 117:
optimum emendandi,
Quint. 10, 4, 2:
dicendi,
Cic. Off. 1, 1, 3; Quint. 8, 3, 56; 12, 10, 69:
simplex rectumque loquendi,
id. 9, 3, 3:
omnis generis tormenta,
Liv. 32, 16, 10:
praeda ingens omnis generis,
id. 27, 5, 9; so,
omnis generis, with tela,
id. 38, 26, 4;
with naves,
id. 34, 8, 5;
with eloquentia,
id. 39, 40, 7, etc.—Repeated in the relative-clause:
erat haec (ratio) ex eodem genere, quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam,
Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183.—In plur.:
Caesar haec genera munitionis instituit,
Caes. B. G. 7, 72, 1:
disserere de generibus et de rationibus civitatum,
Cic. Rep. 2, 11; cf. id. ib. 1, 26;
28: genera juris institutorum, morum consuetudinumque describere,
id. ib. 3, 10:
genera furandi,
id. Verr. 2, 2, 7, § 18.—In the acc., of description: omne, hoc, id, quod genus, for omnis, ejus, hujus, cujus generis, of every, of this, of which kind:
sub urbe hortum omne genus, coronamenta omne genus,
Cato, R. R. 8, 2; Varr. R. R. 1, 29, 1:
omne genus simulacra feruntur,
Lucr. 4, 735:
si hoc genus rebus non proficitur,
Varr. R. R. 2, 1, 23; id. L. L. 9, § 110 Müll.; Lucr. 6, 917 and Hor. S. 2, 6, 44:
in id genus verbis,
Varr. L. L. 10, § 79; 8, 7, 108, § 17:
in id genus libris,
Gell. 3, 8, 1:
scis me ante orationes aut aliquid id genus solitum scribere,
Cic. Att. 13, 12, 3:
vitanda sunt illa, quae propinqua videntur: quod genus, fidentiae contrarium est diffidentia, etc.,
for example, id. Inv. 2, 54, 165; so ib. 2, 52, 157; 2, 54, 162; 2, 57, 172; Lucr. 4, 271; 6, 1058:
lege jus est id quod populi jussu sanctum est, quod genus: ut in jus eas cum voceris,
Auct. Her. 2, 13, 19; cf.
ib. sqq.— In gen.: i. q. res or aliquid: ut in omni genere hujus populi (Graeci) consuetudinem videretur imitatus,
in all respects, in everything, Cic. Rep. 2, 20; cf.:
innumerabiles res sunt, in quibus te quotidie in omni genere desiderem,
id. Q. Fr. 2, 2 fin.:
incredibile est, quam me in omni genere delectarit,
id. Att. 16, 5, 2:
medici assiduitas et tota domus in omni genere diligens,
id. ib. 12, 33, 2;
7, 1, 2: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur,
in any respect whatever, id. de Or. 2, 4, 17:
qua de re et de hoc genere toto pauca cognosce,
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4.—Adverb.: in genus, in general, generally:
sermones in genus communes,
Gell. 4, 1 fin. —
2.
In partic.
a.
In philos. lang., opp. partes, and comprising them within itself, a general term, logical genus:
genus est id, quod sui similes communione quadam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,
Cic. de Or. 1, 42, 189; cf.: genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal;
pars est, quae subest generi, ut equus. Sed saepe eadem res alii genus, alii pars est: nam homo animalis pars est, Thebani aut Trojani genus,
id. de Inv. 1, 22, 32: genus est, quod partes aliquas amplectitur, ut cupiditas;
pars est, quae subest generi, ut cupiditati amor, avaritia,
id. ib. 1, 28, 42; cf.
also: genus est notio ad plures differentias pertinens,
id. Top. 7, 31:
nec vero sine philosophorum disciplina genus et speciem cujusque rei cernere neque eam definiendo explicare nec tribuere in partes possumus, etc.,
id. Or. 4, 16; cf. ib. 33, 117:
formae dicendi specie dispares, genere laudabiles,
id. de Or. 3, 9, 34:
perturbationes sunt genere quatuor, partibus plures,
id. Tusc. 3, 11, 24; cf. ib. 5, 25, 71:
et conjuncta quaeremus, et genera et partes generibus subjectas, et similitudines, etc.,
id. de Or. 2, 39, 166;
opp. species and pars,
Varr. R. R. 3, 3, 3.—
b.
In gram., gender: transversi sunt (ordines) qui ab recto casu obliqui declinantur, ut albus, albi, albo;
directi sunt, qui ab recto casu in rectos declinantur, ut albus, alba, album. Transversorum ordinum partes appellantur casus, directorum genera: utrisque inter se implicatis forma,
Varr. L. L. 10, § 22 Müll.:
quod ad verborum temporalium rationem attinet, cum partes sint quatuor: temporum, personarum, generum, divisionum, etc.,
ib. 9, § 95:
in nominibus tria genera,
Quint. 1, 4, 23:
barbarismum fieri per numeros aut genera,
id. 1, 5, [p. 811] 16;
9, 3, 6: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, etc.,
id. 1, 4, 27.
2.
gĕnus, ūs, v. genu.

Lewis & Short latin dictionary > genus
16 compono

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > compono
17 compositum

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > compositum
18 conpono

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > conpono
19 conposite

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > conposite
20 conpositum

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > conpositum

Страницы

См. также в других словарях:

POPULI plurimi a nobis descripti sunt — in quibus aliquot ita ab aliorum consuetudine recedunt, ut non inter homines, sed inter feras censen di videantur. In iis non nullos uti prodigiosos hic subicere libuit. POPULI PRODIGIOSI MONSTRUOSIVE, EX PLINIO, l. 6. Et 7. ET ALIIS SCRIPTORIBUS … Hofmann J. Lexicon universale
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale
POLONIA — quae a planitie terrae (quam ipsi vernacule etiamnum Pole vocant) nomen habet, vasta regio est, quae Schlesiae ad Occasum proxima est, Hungaris, Lithunanis et Prutenis contermina. Dividitur in Maiorem et Minorem. Maior dicitur, quae Septentrionem … Hofmann J. Lexicon universale
PROVINCIA Romana — et Provincia simpliciter, Caesari la Provenza, regio Galliae Narbonensis, inter Rhodanum et Alpes maritimas, in qua Galloligures Straboni. Ubi Aquae, Arelatum, et Avenio, metropoles. Ausonius: Fusa per immensum quondam Provincia regnum. Baudrando … Hofmann J. Lexicon universale
Myrops, S. — S. Myrops (13. Juli al. 3. Dec.). Die hl. Myrops (nicht Myrope). – »die Myrrhenspenderin« – hatte diesen Namen, »weil sie die aus den Leibern der hhl. Apostel und Martyrer fließende Feuchtigkeit sammelte und mittelst derselben die Kranken… … Vollständiges Heiligen-Lexikon
Officia oratoris — Als officia oratoris (lat.: officium „Aufgabe“, „Pflicht“; orator „Redner“) im weiteren Sinne werden in der römischen Rhetoriktheorie die Aufgaben des Redners bezeichnet. In der lateinischen Tradition wird der Begriff in der Regel mit den fünf… … Deutsch Wikipedia
CONCHA — I. CONCHA Graece Κόγχη, apud medii aevi Scriptores, culmen dicitur, quô tegebatur Sanctuarium vel Adytum Templi, quod instar Conchae structum esset, nomen adeptum: Habebat enim dimidiati liaemisphaerii figuram, vel quartae partis sphaerae. Paulus … Hofmann J. Lexicon universale
MONTES — ante diluvium exstitisse, argumentô est, quod aquae eius, omnes Montes sub universo caeli operuisse, leguntur, Gen. c. 7. v. 19. Conditi sunt, ut aquam intra sinus et alveos suos veluti continerent, Iob. c. 38. v. 10. etc. Item, ut essent velut… … Hofmann J. Lexicon universale
DUODECIM Tabulae — praecipuum Romavae Iurisprudentiae caput, Ius Papirianum sequurae sunt hoc modo. Initio civitatis populus sine lege certa, sine iure certo primum agere instituit, omniaqueve mann Regis gubernabantur. Postea auctâ ad aliquem modum civitate, ipse… … Hofmann J. Lexicon universale
SACER — I. SACER Ignis, qui super Altari in V. T. erat et victimas de pascebat sanctificabatque. Et quidem Igne caelesti Sacrificia consumpta fuisse, saepius in sacris legimus, ubi de Abele, Noacho, Abrahamo, Gideone, Manon, David Elia etc. quorum… … Hofmann J. Lexicon universale
TRANSIRE — per alterius terras et flumina et partem maris, si qua in proprietatem populi alicuius venit, omnino licet eis qui transitu ad causas iustas habent opus; puta quia suis finibus expulsi quaerunt, terras vacuas, aut quia commercium expetunt cum… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на английский

et+quae+sunt+reliqua

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на английский

et+quae+sunt+reliqua

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: