Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

dicto+citius

  • 1 cito [1]

    1. citō, Compar. citius, Superl. citissimē, Adv. (v. citus, a, um), I) schnell, rasch (Ggstz. tarde), cito tollere alqd, Cato: c. discere alqd, Cic. – aut citius insistere aut longius procedere, Cic.: duobus mensibus citius, Liv.: citius supremā die, Hor.: dicto citius, Hor. u. Verg., dicto prope citius, Liv.: solito citius, Ov.: serius aut citius, früh oder spät, Ov.: tardius an citius, Sen.: vel citius vel tardius, Augustin. – se in currus citissime recipere, Caes.: citissime crescere, Plin. – II) übtr.: a) mit einer Negation = non facile, nicht leicht, haud cito, Ter.: non tam cito, quam etc., Cic. – c) Komparat. citius quam, eher od. leichter als, vielmehr als, Plaut., Cic. u. Liv.: bes. citius diceres, dixerim, quam od. quam ut, Cic. u. Liv.; vgl. Fabri Liv. 24, 3, 12.

    lateinisch-deutsches > cito [1]

  • 2 cito

    1. citō, Compar. citius, Superl. citissimē, Adv. (v. citus, a, um), I) schnell, rasch (Ggstz. tarde), cito tollere alqd, Cato: c. discere alqd, Cic. – aut citius insistere aut longius procedere, Cic.: duobus mensibus citius, Liv.: citius supremā die, Hor.: dicto citius, Hor. u. Verg., dicto prope citius, Liv.: solito citius, Ov.: serius aut citius, früh oder spät, Ov.: tardius an citius, Sen.: vel citius vel tardius, Augustin. – se in currus citissime recipere, Caes.: citissime crescere, Plin. – II) übtr.: a) mit einer Negation = non facile, nicht leicht, haud cito, Ter.: non tam cito, quam etc., Cic. – c) Komparat. citius quam, eher od. leichter als, vielmehr als, Plaut., Cic. u. Liv.: bes. citius diceres, dixerim, quam od. quam ut, Cic. u. Liv.; vgl. Fabri Liv. 24, 3, 12.
    ————————
    2. cito, āvi, ātum, āre (Frequ. v. cio = cieo), rege machen, sich rühren machen, I) = immer od. rasch in Bewegung setzen od. erhalten, 1) Lebl.: alumen fossile in foramen coniectum dentem citat, macht wackeln (locker), Cels.: medicamentum, quod umorem illuc citat, die krankhaften Säfte dorthin ableitet, Cels. – 2) leb. Wesen, u. zwar durch den Ruf der Stimme herbeirufen, anrufen, aufrufen, a) übh.: rogitare citatos nautas, Prop.: noto quater ore citari, Ov.: reliquique Graeci, qui hoc anapaesto citantur, Cic.: iube istos omnes ad nomen citari, Sen.: citari ex proximo, Frontin. – b) als t. t.: α) v. Präko u. v. Magistrat durch den Präko, wohin laden, einladen, vorladen, vorbescheiden, vorfordern, zu erscheinen, sich zu stellen, aufrufen, αα) den Senat zur Versammlung: patres in curiam, Liv.: senatum in forum, Liv.: patres in curiam per praeconem ad regem Tarquinium citari iussit, Liv.: postquam citati (patres) non conveniebant, dimissi circa domos apparitores, Liv.: lex a sexagesimo anno senatorem non citat, Sen. – u. Feldherren zur Versammlung, cum praeco, exceptis qui nominatim citarentur, adire (regiam) prohiberet, Curt. – ββ) das Volk zum Votieren, in campo Martio centuriatim populum, Liv. – γγ) bei od. noch dem Zensus, sowohl die Ritter bei der Musterung, cum praeco cunctaretur citare ipsum censorem »Cita«,
    ————
    inquit Nero, »M. Livium«, Liv.: senio insignibus permisit, praemisso in ordine equo, ad respondendum, quotiens citarentur, pedibus venire, Suet. – als auch die alten u. neuaufgenommenen Senatoren, c. senatum eo ordine, qui ante censores App. Claudium et C. Plautium fuerat, Liv. – δδ) die kriegspflichtigen Bürger zur Enrollierung u. Ablegung des Fahneneides (Ggstz. respondere, non respondere), iuniores nominatim, Liv.: tribus urbanas ad sacramentum, Suet.: citari nominatim unum ex iis, qui etc., Liv.: primum nomen urnā extractum citari iubet, den ersten, dessen Name aus der Urne gezogen wurde, Val. Max.: nec citatus in tribu civis respondisset, Liv.: citati milites nominatim apud tribunos militum in verba P. Scipionis iuraverunt, Liv. – εε) vor Gericht (Ggstz. respondere, adesse, excusar i), sowohl die Richter, quo quidem die primum, iudices, citati in hunc reum consedistis etc., Cic.: si Lysiades citatus iudex non responderit excuseturque, Cic. – als den Ankläger, den Prozeßführer, den Beklagten, in publicis certe iudiciis vox illa praeconis praeter patronos ipsum qui egerit citat, Quint: mane Kal. Decembr., ut edixerat, Sthenium citari iubet, Cic.: citat reum, non respondet; citat accusatorem, citatus accusator, M. Pacilius, nescio quo casu non respondit, non adfuit, Cic.: u. so bes. den Beklagten, tota denique rea citaretur Etruria, Cic.: canes citati non respondent, Phaedr.: citari de
    ————
    tribunali, Cic., od. pro tribunali, Suet.: citare alqm ad tribunal, Flor.: citari ad causam dicendam, Suet.: u. Pseud. At tu cita. Calid. Immo ego tacebo; tu istinc ex cera cita, Plaut. Pseud. 31 sq. – dies tamen dicta ad quam non adfuerat, absens citatus, Liv.: nec per triduum per singulos dies ter citatus reus damnatur, Papin. dig. – mit Ang. des Verbrechens, weswegen? oder der Strafe, worauf? man vorladet (anklagt) im Genet., reus citatur audaciae, Ps. Cic. prid. quam iret in exs. 6: omnes ii...abs te capitis C. Rabirii nomine citantur, Cic. Rab. perd. 31: übtr., ne proditi mysterii reus a philosophis citaretur, Lact. 3, 16, 5. – als auch Zeugen, in hanc rem te, Naevi, testem citabo, Cic.: cum datis testibus alii tamen citarentur, Cic.: cum scorta citari adversus se et audiri pro testimonio videret, Suet.: u. übtr., c. alqm testem rerum a se gestarum, Liv.: falso numina magna Iovis, Ov.: poëtas ad testimonium, Petr.: auctores ipsos ad veri probationem testes, Lact.: magistratuum libros linteos auctores, Liv.: quamvis citetur Salamis clarissimae testis victoriae, Cic. – u. endlich die Verurteilten, praeconis audita vox citantis nomina damnatorum, der die Namen der V. = die Verurteilten beim Namen vorforderte, Liv. – ζζ) einen Sieger aufrufen, damit er den Preis entgegennimmt, victorem Olympiae citari, Nep. praef. § 5. – β) v. Konsul, die Senatoren zur Abgabe ihrer Meinung aufrufen, auffordern, haec
    ————
    illi, quo quisque ordine citabantur, Plin. ep. 9, 13, 18. – γ) vom Sklavenaufseher, mancipia ergastuli cotidie per nomina, mit Namen aufrufen, verlesen, Col. 11, 1, 22. – δ) eine Gottheit zur Hilfeleistung aufrufen, anrufen, alqm falso, Ov. fast. 5, 683: alqm ad suum munus, Catull. 61, 42. – II) = etw. rasch zur Erscheinung bringen, 1) übh.: a) durch äußere od. innere Anregung, körperlich, erregen, hervortreiben, teils als mediz. t. t., alvum, Durchfall verursachen (v. Kräutern), Col.: pituitam, Schleimabsonderung bewirken (v. Husten), Cels.: pus, Eiterung erregen (v. Heilmitteln), Cels.: sanguinem, Blutung bewirken, Cels.: urinam, die Absonderung (Sekretion) des Urins befördern (Ggstz. tardare; v. Speisen), Cels. – als t. t. des Landbaues, Gewächse, radices, palmitem, Col., virgam e duro, Col.: fructum e duro, Pallad. – b) durch die Stimme, fort u. fort anstimmen, immer hören lassen, immer ausrufen, paeanem, Cic. de or. 1, 251: ab ovo usque ad mala »io Bacche!« Hor. sat. 1, 3, 7: ithyphallica, Ter. Maur. 1845. – 2) prägn., einen Zustand erregen, bewirken, hervorrufen, omnibus risus, Lampr. Heliog. 29, 3: isque (animi) motus aut boni aut mali opinione citatur, Cic. Tusc. 3, 24. – Parag. Infin. Praes. Pass. citarier, Catull. 61, 42.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cito

  • 3 dico

    1.
    dĭco, āvi, ātum, 1 (dixe for dixisse, Val. Ant. ap. Arn. 5, 1; DICASSIT dixerit, Paul. ex Fest. p. 75, 15; rather = dicaverit), v. a. [orig. the same word with 2. dīco; cf. the meaning of abdĭco and abdīco, of indĭco and indīco, dedĭco, no. II. A. al., Corss. Ausspr. 1, 380].
    I.
    To proclaim, make known. So perh. only in the foll. passage: pugnam, Lucil. ap. Non. 287, 30.—Far more freq.,
    II.
    Relig. t. t., to dedicate, consecrate, devote any thing to a deity or to a deified person (for syn. cf.: dedico, consecro, inauguro).
    A.
    Prop.: et me dicabo atque animam devotabo hostibus, Att. ap. Non. 98, 12:

    donum tibi (sc. Jovi) dicatum atque promissum,

    Cic. Verr. 2, 5, 72; cf.:

    ara condita atque dicata,

    Liv. 1, 7 (for which aram condidit dedicavitque, id. 28, 46 fin.); so,

    aram,

    id. 1, 7; 1, 20:

    capitolium, templum Jovis O. M.,

    id. 22, 38 fin.:

    templa,

    Ov. F. 1, 610:

    delubrum ex manubiis,

    Plin. 7, 26, 27, § 97:

    lychnuchum Apollini,

    id. 34, 3, 8, § 14:

    statuas Olympiae,

    id. 34, 4, 9, § 16:

    vehiculum,

    Tac. G. 40:

    carmen Veneri,

    Plin. 37, 10, 66, § 178; cf. Suet. Ner. 10 fin. et saep.:

    cygni Apollini dicati,

    Cic. Tusc. 1, 30, 73.—
    2.
    With a personal object, to consecrate, to deify (cf. dedico, no. II. A. b.):

    Janus geminus a Numa dicatus,

    Plin. 34, 7, 16, § 34:

    inter numina dicatus Augustus,

    Tac. A. 1, 59.—
    B.
    Transf., beyond the relig. sphere.
    1.
    To give up, set apart, appropriate a thing to any one: recita;

    aurium operam tibi dico,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 72; so,

    operam,

    id. Ps. 1, 5, 147; Ter. Ph. 1, 2, 12:

    hunc totum diem tibi,

    Cic. Leg. 2, 3, 7:

    tuum studium meae laudi,

    id. Fam. 2, 6, 4:

    genus (orationis) epidicticum gymnasiis et palaestrae,

    id. Or. 13, 42:

    librum Maecenati,

    Plin. 19, 10, 57, § 177; cf.:

    librum laudibus ptisanae,

    id. 18, 7, 15, § 75 al.:

    (Deïopeam) conubio jungam stabili propriamque dicabo,

    Verg. A. 1, 73; cf. the same verse, ib. 4, 126:

    se Crasso,

    Cic. de Or. 3, 3, 11; cf.: se Remis in clientelam, * Caes. B. G. 6, 12, 7:

    se alii civitati,

    to become a free denizen of it, Cic. Balb. 11, 28;

    for which: se in aliam civitatem,

    id. ib. 12 fin.
    * 2.
    (I. q. dedico, no. II. A.) To consecrate a thing by using it for the first time:

    nova signa novamque aquilam,

    Tac. H. 5, 16.— Hence, dĭcātus, a, um, P. a. (acc. to no. II.), devoted, consecrated, dedicated:

    loca Christo dedicatissima, August. Civ. Dei, 3, 31: CONSTANTINO AETERNO AVGVSTO ARRIVS DIOTIMVS... N. M. Q. (i. e. numini majestatique) EIVS DICATISSIMVS,

    Inscr. Orell. 1083.
    2.
    dīco, xi, ctum, 3 ( praes. DEICO, Inscr. Orell. 4848; imp. usu. dic; cf. duc, fac, fer, from duco, etc., DEICVNTO, and perf. DEIXSERINT, P. C. de Therm. ib. 3673; imp. dice, Naev. ap. Fest. p. 298, 29 Müll.; Plaut. Capt. 2, 2, 109; id. Bac. 4, 4, 65; id. Merc. 1, 2, 47 al.; cf. Quint. 1, 6, 21; fut. dicem = dicam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. Paul. ex Fest. p. 72, 6 Müll.—Another form of the future is dicebo, Novius ap. Non. 507 (Com. v. 8 Rib.). — Perf. sync.:

    dixti,

    Plaut. As. 4, 2, 14; id. Trin. 2, 4, 155; id. Mil. 2, 4, 12 et saep.; Ter. And. 3, 1, 1; 3, 2, 38; id. Heaut. 2, 3, 100 et saep.; Cic. Fin. 2, 3, 10; id. N. D. 3, 9, 23; id. Caecin. 29, 82; acc. to Quint. 9, 3, 22.— Perf. subj.:

    dixis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 46; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.:

    dixem = dixissem,

    Plaut. Pseud. 1, 5, 84; inf. dixe = dix isse, Plaut. Fragm. ap. Non. 105, 23; Varr. ib. 451, 16; Arn. init.; Aus. Sept. Sap. de Cleob. 8; inf. praes. pass. dicier, Ter. Eun. 4, 4, 32; Vatin. in Cic. Fam. 5, 9 al.), v. a. [root DIC = DEIK in deiknumi; lit., to show; cf. dikê, and Lat. dicis, ju-dex, dicio], to say, tell, mention, relate, affirm, declare, state; to mean, intend (for syn. cf.: for, loquor, verba facio, dicto, dictito, oro, inquam, aio, fabulor, concionor, pronuntio, praedico, recito, declamo, affirmo, assevero, contendo; also, nomino, voco, alloquor, designo, nuncupo; also, decerno, jubeo, statuo, etc.; cf. also, nego.—The person addressed is usually put in dat., v. the foll.: dicere ad aliquem, in eccl. Lat., stands for the Gr. eipein pros tina, Vulg. Luc. 2, 34 al.; cf. infra I. B. 2. g).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    Amphitruonis socium nae me esse volui dicere,

    Plaut. Am. 1, 1, 228:

    advenisse familiarem dicito,

    id. ib. 1, 1, 197:

    haec uti sunt facta ero dicam,

    id. ib. 1, 1, 304; cf. ib. 2, 1, 23:

    signi dic quid est?

    id. ib. 1, 1, 265:

    si dixero mendacium,

    id. ib. 1, 1, 43; cf.

    opp. vera dico,

    id. ib. 1, 1, 238 al.:

    quo facto aut dicto adest opus,

    id. ib. 1, 1, 15; cf.:

    dictu opus est,

    Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    nihil est dictu facilius,

    id. Phorm. 2, 1, 70:

    turpe dictu,

    id. Ad. 2, 4, 11:

    indignis si male dicitur, bene dictum id esse dico,

    Plaut. Curc. 4, 2, 27:

    ille, quem dixi,

    whom I have mentioned, named, Cic. de Or. 3, 12, 45 et saep.: vel dicam = vel potius, or rather:

    stuporem hominis vel dicam pecudis attendite,

    Cic. Phil. 2, 12, 30; cf.:

    mihi placebat Pomponius maxime vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207; so id. ib. 70, 246; id. Fam. 4, 7, 3 al.—
    b.
    Dicitur, dicebatur, dictum est, impers. with acc. and inf., it is said, related, maintained, etc.; or, they say, affirm, etc.: de hoc (sc. Diodoro) Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc., Cic. Verr. 2, 4, 18:

    non sine causa dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes,

    id. Fin. 3, 18, 60; so,

    dicitur,

    Nep. Paus. 5, 3; Quint. 5, 7, 33; 7, 2, 44; Ov. F. 4, 508:

    Titum multo apud patrem sermone orasse dicebatur, ne, etc.,

    Tac. H. 4, 52; so,

    dicebatur,

    id. A. 1, 10:

    in hac habitasse platea dictum'st Chrysidem,

    Ter. And. 4, 5, 1:

    dictum est,

    Caes. B. G. 1, 1, 5; Liv. 38, 56; Quint. 6, 1, 27:

    ut pulsis hostibus dici posset, eos, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 3. Cf. also: hoc, illud dicitur, with acc. and inf., Cic. Fin. 5, 24, 72; id. de Or. 1, 33, 150; Quint. 4, 2, 91; 11, 3, 177 al. —Esp. in histt. in reference to what has been previously related:

    ut supra dictum est,

    Sall. J. 96, 1:

    sicut ante dictum est,

    Nep. Dion. 9, 5; cf. Curt. 3, 7, 7; 5, 1, 11; 8, 6, 2 et saep.—
    c.
    (See Zumpt, Gram. § 607.) Dicor, diceris, dicitur, with nom. and inf., it is said that I, thou, he, etc.; or, they say that I, thou, etc.:

    ut nos dicamur duo omnium dignissimi esse,

    Plaut. As. 2, 2, 47: cf. Quint. 4, 4, 6:

    dicar Princeps Aeolium carmen ad Italos Deduxisse modos,

    Hor. Od. 3, 30, 10 al.:

    illi socius esse diceris,

    Plaut. Rud. 1, 2, 72: aedes Demaenetus ubi [p. 571] dicitur habitare, id. As. 2, 3, 2:

    qui (Pisistratus) primus Homeri libros confusos antea sic disposuisse dicitur, ut nunc habemus,

    Cic. de Or. 3, 34, 137 et saep.:

    quot annos nata dicitur?

    Plaut. Cist. 4, 2, 89:

    is nunc dicitur venturus peregre,

    id. Truc. 1, 1, 66 et saep. In a double construction, with nom. and inf., and acc. and inf. (acc. to no. b. and c.): petisse dicitur major Titius... idque ab eis facile (sc. eum) impetrasse, Auct. B. Afr. 28 fin.; so Suet. Oth. 7.—
    d.
    Dictum ac factum or dictum factum (Gr. hama epos hama ergon), in colloq. lang., no sooner said than done, without delay, Ter. And. 2, 3, 7:

    dictum ac factum reddidi,

    it was "said and done" with me, id. Heaut. 4, 5, 12; 5, 1, 31; cf.:

    dicto citius,

    Verg. A. 1, 142; Hor. S. 2, 2, 80; and:

    dicto prope citius,

    Liv. 23, 47, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn.
    a.
    To assert, affirm a thing as certain (opp. nego):

    quem esse negas, eundem esse dicis,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12; cf.:

    dicebant, ego negabam,

    id. Fam. 3, 8, 5; and:

    quibus creditum non sit negantibus, iisdem credatur dicentibus?

    id. Rab. Post. 12, 35.—
    b.
    For dico with a negative, nego is used, q. v.; cf. Zumpt, Gram. § 799;

    but: dicere nihil esse pulchrius, etc.,

    Liv. 30, 12, 6; 21, 9, 3 Fabri; so,

    freq. in Liv. when the negation precedes,

    id. 30, 22, 5; 23, 10, 13 al.; cf. Krebs, Antibar. p. 355.—
    2.
    dico is often inserted parenthetically, to give emphasis to an apposition:

    utinam C. Caesari, patri, dico adulescenti contigisset, etc.,

    Cic. Phil. 5, 18, 49; id. Tusc. 5, 36, 105; id. Planc. 12, 30; Quint. 9, 2, 83; cf. Cic. Or. 58, 197; id. Tusc. 4, 16, 36; Sen. Ep. 14, 6; id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 1, 6, 24:

    ille mihi praesidium dederat, cum dico mihi, senatui dico populoque Romano,

    Cic. Phil. 11, 8, 20; Sen. Ep. 83, 12; Plin. Ep. 2, 20, 2; 3, 2, 2.—
    3.
    In rhetor. and jurid. lang., to pronounce, deliver, rehearse, speak any thing.
    (α).
    With acc.:

    oratio dicta de scripto,

    Cic. Planc. 30 fin.; cf.:

    sententiam de scripto,

    id. Att. 4, 3, 3:

    controversias,

    Quint. 3, 8, 51; 9, 2, 77:

    prooemium ac narrationem et argumenta,

    id. 2, 20, 10:

    exordia,

    id. 11, 3, 161:

    theses et communes locos,

    id. 2, 1, 9:

    materias,

    id. 2, 4, 41:

    versus,

    Cic. Or. 56, 189; Quint. 6, 3, 86:

    causam, of the defendant or his attorney,

    to make a defensive speech, to plead in defence, Cic. Rosc. Am. 5; id. Quint. 8; id. Sest. 8; Quint. 5, 11, 39; 7, 4, 3; 8, 2, 24 al.; cf.

    causas (said of the attorney),

    Cic. de Or. 1, 2, 5; 2, 8, 32 al.:

    jus,

    to pronounce judgment, id. Fl. 3; id. Fam. 13, 14; hence the praetor's formula: DO, DICO, ADDICO; v. do, etc.—
    (β).
    With ad and acc. pers., to plead before a person or tribunal:

    ad unum judicem,

    Cic. Opt. Gen. 4, 10:

    ad quos? ad me, si idoneus videor qui judicem, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 29, § 72; Liv. 3, 41.—
    (γ).
    With ad and acc. of thing, to speak in reference to, in reply to:

    non audeo ad ista dicere,

    Cic. Tusc. 3, 32, 78; id. Rep. 1, 18, 30.—
    (δ).
    Absol.:

    nec idem loqui, quod dicere,

    Cic. Or. 32:

    est oratoris proprium, apte, distincte, ornate dicere,

    id. Off. 1, 1, 2; so,

    de aliqua re pro aliquo, contra aliquem, etc., innumerable times in Cic. and Quint.: dixi, the t. t. at the end of a speech,

    I have done, Cic. Verr. 1 fin. Ascon. and Zumpt, a. h. 1.;

    thus, dixerunt, the t. t. by which the praeco pronounced the speeches of the parties to be finished,

    Quint. 1, 5, 43; cf. Spald. ad Quint. 6, 4, 7.— Transf. beyond the judicial sphere:

    causam nullam or causam haud dico,

    I have no objection, Plaut. Mil. 5, 34; id. Capt. 3, 4, 92; Ter. Ph. 2, 1, 42.—
    4.
    To describe, relate, sing, celebrate in writing (mostly poet.):

    tibi dicere laudes,

    Tib. 1, 3, 31; so,

    laudes Phoebi et Dianae,

    Hor. C. S. 76:

    Dianam, Cynthium, Latonam,

    id. C. 1, 21, 1:

    Alciden puerosque Ledae,

    id. ib. 1, 12, 25:

    caelestes, pugilemve equumve,

    id. ib. 4, 2, 19:

    Pelidae stomachum,

    id. ib. 1, 6, 5:

    bella,

    id. Ep. 1, 16, 26; Liv. 7, 29:

    carmen,

    Hor. C. 1, 32, 3; id. C. S. 8; Tib. 2, 1, 54:

    modos,

    Hor. C. 3, 11, 7:

    silvestrium naturas,

    Plin. 15, 30, 40, § 138 et saep.:

    temporibus Augusti dicendis non defuere decora ingenia,

    Tac. A. 1, 1; id. H. 1, 1:

    vir neque silendus neque dicendus sine cura,

    Vell. 2, 13.—
    b.
    Of prophecies, to predict, foretell:

    bellicosis fata Quiritibus Hac lege dico, ne, etc.,

    Hor. C. 3, 3, 58:

    sortes per carmina,

    id. A. P. 403:

    quicquid,

    id. S. 2, 5, 59:

    hoc (Delphi),

    Ov. Tr. 4, 8, 43 et saep.—
    5.
    To pronounce, articulate a letter, syllable, word: Demosthenem scribit Phalereus, cum Rho dicere nequiret, etc., Cic. Div. 2, 46, 96; id. de Or. 1, 61, 260; Quint. 1, 4, 8; 1, 7, 21 al.—
    6.
    To call, to name: habitum quendam vitalem corporis esse, harmoniam Graii quam dicunt, Lucr. 3, 106; cf.: Latine dicimus elocutionem, quam Graeci phrasin vocant, Quint. 8, 1, 1:

    Chaoniamque omnem Trojano a Chaone dixit,

    Verg. A. 3, 335:

    hic ames dici pater atque princeps,

    Hor. Od. 1, 2, 50:

    uxor quondam tua dicta,

    Verg. A. 2, 678 et saep. —Prov.:

    dici beatus ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 135.—
    7.
    To name, appoint one to an office:

    ut consules roget praetor vel dictatorem dicat,

    Cic. Att. 9, 15, 2: so,

    dictatorem,

    Liv. 5, 9; 7, 26; 8, 29:

    consulem,

    id. 10, 15; 24, 9; 26, 22 (thrice):

    magistrum equitum,

    id. 6, 39:

    aedilem,

    id. 9, 46:

    arbitrum bibendi,

    Hor. Od. 2, 7, 26 et saep.—
    8.
    To appoint, set apart. fix upon, settle:

    nam mea bona meis cognatis dicam, inter eos partiam,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113; cf. Pompon. ap. Non. 280, 19:

    dotis paululum vicino suo,

    Afran. ib. 26:

    pecuniam omnem suam doti,

    Cic. Fl. 35: quoniam inter nos nuptiae sunt dictae, Afran. ap. Non. 280, 24; cf.:

    diem nuptiis,

    Ter. And. 1, 1, 75:

    diem operi,

    Cic. Verr. 2, 1, 57:

    diem juris,

    Plaut. Men. 4, 2, 16:

    diem exercitui ad conveniendum Pharas,

    Liv. 36, 8; cf. id. 42, 28, and v. dies:

    locum consiliis,

    id. 25, 16:

    leges pacis,

    id. 33, 12; cf.:

    leges victis,

    id. 34, 57:

    legem tibi,

    Hor. Ep. 2, 2, 18; Ov. M. 6, 137; cf.:

    legem sibi,

    to give sentence upon one's self, id. ib. 13, 72:

    pretium muneri,

    Hor. C. 4, 8, 12 et saep.—With inf.: prius data est, quam tibi dari dicta, Pac. ap. Non. 280, 28. — Pass. impers.:

    eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit,

    Sall. J. 113, 6.—
    9.
    To utter, express, esp. in phrases:

    non dici potest, dici vix potest, etc.: non dici potest quam flagrem desiderio urbis,

    Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 17, 5:

    dici vix potest quanta sit vis, etc.,

    id. Leg. 2, 15, 38; id. Verr. 2, 4, 57, § 127; id. Or. 17, 55; id. Red. ad Quir. 1, 4; cf. Quint. 2, 2, 8; 11, 3, 85.—
    10.
    (Mostly in colloq. lang.) Alicui, like our vulg. to tell one so and so, for to admonish, warn, threaten him:

    dicebam, pater, tibi, ne matri consuleres male,

    Plaut. As. 5, 2, 88; cf. Nep. Datam. 5; Ov. Am. 1, 14, 1.—Esp. freq.:

    tibi (ego) dico,

    I tell you, Plaut. Curc. 4, 2, 30; id. Bacch. 4, 9, 76; id. Men. 2, 3, 27; id. Mil. 2, 2, 62 et saep.; Ter. And. 1, 2, 33 Ruhnk.; id. ib. 4, 4, 23; id. Eun. 2, 3, 46; 87; Phaedr. 4, 19, 18; cf.:

    tibi dicimus,

    Ov. H. 20, 153; id. M. 9, 122; so, dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, it shall be done, Ter. Phorm. 2, 3, 90; 92.—
    11.
    Dicere sacramentum or sacramento, to take an oath, to swear; v. sacramentum.
    II.
    Transf., i. q. intellego, Gr. phêmi, to mean so and so; it may sometimes be rendered in English by namely, to wit:

    nec quemquam vidi, qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret, mortem dico et deos,

    Cic. N. D. 1, 31, 86; id. de Or. 3, 44, 174: M. Sequar ut institui divinum illum virum, quem saepius fortasse laudo quam necesse est. At. Platonem videlicet dicis, id. Leg. 3, 1:

    uxoris dico, non tuam,

    Plaut. As. 1, 1, 30 et saep.—Hence, dictum, i, n., something said, i. e. a saying, a word.
    A.
    In gen.: haut doctis dictis certantes sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.; acc. to Hertz.: nec maledictis); so,

    istaec dicta dicere,

    Plaut. Trin. 1, 2, 40:

    docta,

    id. ib. 2, 2, 99; id. Men. 2, 1, 24; Lucr. 5, 113; cf.

    condocta,

    Plaut. Poen. 3, 2, 3:

    meum,

    id. As. 2, 4, 1:

    ridiculum,

    id. Capt. 3, 1, 22:

    minimum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    ferocibus dictis rem nobilitare,

    Liv. 23, 47, 4 al.:

    ob admissum foede dictumve superbe,

    Lucr. 5, 1224; cf.

    facete,

    Plaut. Capt. 1, 2, 73; id. Poen. 3, 3, 24; Ter. Eun. 2, 2, 57; Cic. Off. 1, 29, 104 al.:

    lepide,

    Plaut. Most. 1, 3, 103:

    absurde,

    id. Capt. 1, 1, 3:

    vere,

    Nep. Alc. 8, 4:

    ambigue,

    Hor. A. P. 449 et saep.—Pleon.:

    feci ego istaec dicta quae vos dicitis (sc. me fecisse),

    Plaut. Casin. 5, 4, 17.—
    B.
    In partic.
    1.
    A saying, maxim, proverb:

    aurea dicta,

    Lucr. 3, 12; cf.

    veridica,

    id. 6, 24: Catonis est dictum. Pedibus compensari pecuniam, Cic. Fl. 29 fin. Hence, the title of a work by Caesar: Dicta collectanea (his Apophthegmata, mentioned in Cic. Fam. 9, 16), Suet. Caes. 56.—Esp. freq.,
    2.
    For facete dictum, a witty saying, bon-mot, Enn. ap. Cic. de Or. 2, 54 fin. (cf. Cic. ap. Macr. S. 2, 1 fin.); Cic. Phil. 2, 17; Quint. 6, 3, 2; 16; 36; Liv. 7, 33, 3; Hor. A. P. 273 et saep.; cf. also, dicterium.—
    3.
    Poetry, verse (abstr. and concr.): dicti studiosus, Enn. ap. Cic. Brut. 18, 71:

    rerum naturam expandere dictis,

    Lucr. 1, 126; 5, 56:

    Ennius hirsuta cingat sua dicta corona,

    Prop. 4 (5), 1, 61.—
    4.
    A prediction, prophecy, Lucr. 1, 103; Verg. A. 2, 115; Val. Fl. 2, 326 al.; cf. dictio.—
    5.
    An order, command:

    dicto paruit consul,

    Liv. 9, 41; cf. Verg. A. 3, 189; Ov. M. 8, 815:

    haec dicta dedit,

    Liv. 3, 61; cf. id. 7, 33; 8, 34; 22, 25 al.: dicto audientem esse and dicto audire alicui, v. audio.—
    6.
    A promise, assurance:

    illi dixerant sese dedituros... Cares, tamen, non dicto capti, etc.,

    Nep. Milt. 2, 5; Fur. ap. Macr. S. 6, 1, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > dico

  • 4 dictum

    dictum, i, n. [st2]1 [-] parole, mot. [st2]2 [-] parole, promesse. [st2]3 [-] sentence, précepte, maxime, proverbe. [st2]4 [-] bon mot. [st2]5 [-] poésie, vers, composition poétique. [st2]6 [-] ordre, commadement. [st2]7 [-] prophétie, prédiction.    - dicta dare (facere): parler.    - dictis manere, Virg.: tenir ses promesses.    - dicto citius, Virg. En. 1.142: plus vite que la parole.    - dicto audientem esse: être obéissant aux ordres.    - voir dictus.
    * * *
    dictum, i, n. [st2]1 [-] parole, mot. [st2]2 [-] parole, promesse. [st2]3 [-] sentence, précepte, maxime, proverbe. [st2]4 [-] bon mot. [st2]5 [-] poésie, vers, composition poétique. [st2]6 [-] ordre, commadement. [st2]7 [-] prophétie, prédiction.    - dicta dare (facere): parler.    - dictis manere, Virg.: tenir ses promesses.    - dicto citius, Virg. En. 1.142: plus vite que la parole.    - dicto audientem esse: être obéissant aux ordres.    - voir dictus.
    * * *
        Dictum, dicti, por omni sermone intelligitur. Terent. Une parolle ou un mot.
    \
        Absona dicta fortunis. Horat. Parolles discordantes à l'estat, Qui ne conviennent point à l'estat.
    \
        Dictum anceps. Bud. Parolle à deux visages, ou à deux ententes.
    \
        Dicta bona, pro Salsis. Cic. Parolles bonnes et bien sententieuses.
    \
        Docta. Plaut. Belles parolles et bien dictes.
    \
        Ridiculum dictum. Quintil. Parolle pour rire.
    \
        Audiens dicto. Quintil. Qui fait ce qu'on luy dict et commande.
    \
        Consequi omnia dictis. Ouid. Comprendre et dire tout.
    \
        Aurea dicta depasci. Lucret. Cueillir par ci par là.
    \
        Eliminare foras dicta. Horat. Reporter dehors, Redire ailleurs.
    \
        Haurire dicta auribus. Ouid. Escouter, Ouir.
    \
        Memori pectore dicta notare. Ouid. Mettre en sa memoire, Retenir.
    \
        Dicto obediens. Plaut. Qui fait ce qu'on luy dit et commande.
    \
        Dictis onerare aliquem. Plaut. Le tanser fort et ferme.
    \
        Dictis bonis petere. Plaut. Gratieusement et par bonnes parolles.
    \
        Mutua dicta referre. Ouid. Respondre.
    \
        Resoluere dicta. Quintil. Dissouldre.
    \
        Facta arguebantur, dicta erant impune. Tacit. Les faicts estoyent reprins et punis, mais non point les parolles.
    \
        Dictum, idem quod Prouerbium, siue Adagium. Terent. Proverbe.

    Dictionarium latinogallicum > dictum

  • 5 dictum

        dictum ī, n    [DIC-], something said, a saying, word, assertion, remark: mihi Scripta illa dicta sunt in animo, T.: quod dictum graviter ferebant, Cs.: Metelli dicta cum factis conposuit, S.: ferocia, L.: inurbanum, H.: dicti studiosus, i. e. of poetry, Enn. ap. C.: hirsuta sua dicta, i. e. books, Pr.—Prov.: dictum sapienti sat est, T.: res dicta secuta est, O.: dicto citius, on the word, V.: dicto prope citius, L.— A saying, maxim, proverb: Catonis.— A witty saying, bon-mot: quae salsa sint ea dicta appellantur: in te dicta dicere: adytis haec tristia dicta reportat, prophecies, V. — An order, command: exercitus dicti audiens, Cs.: dicto paruit consul, L.: dicto parens Cupido, V.: contra dictum suum pugnare, L.— A promise, assurance: non dicto capti, N.
    * * *
    saying, word; maxim; bon mot, witticism; order

    Latin-English dictionary > dictum

  • 6 cito

    I citō adv. (compar. citius, superl. citissime)
    скоро, проворно, быстро, живо (progrĕdi Ph; dicta percipere H)
    citius supremā die (= ante supremam diem) H — прежде, чем наступит смерть
    dicto citius Pt — скорее, чем было сказано, т. е. немедленно, тут же
    non (или haud) c. Ter, Cнелегко
    II cito, āvī, ātum, āre [intens. к cieo ]
    1) приводить в движение, потрясать (hastam Sil; arma St)
    3) мед. способствовать образованию, вызывать отделение ( medicamentum umorem citat CC)
    4) чаще перен. вызывать, призывать (milites nominatim L; tribus urbanas ad sacramentum Su)
    c. populum centuriatim L (judices C) — созывать народ по центуриям (судей)
    c. aliquem reum C — вызвать кого-л. в суд (привлечь к ответственности)
    5) вызывать, приводить (c. aliquem testem C, L); приводить, цитировать (poētas ad testimonium Pt)
    magnis in laudibus totā fere fuit Graeciā victorem Olympiae citari Nep — почти во всей Греции считалось великой честью быть провозглашённым победителем на Олимпийских играх
    7) запевать, петь
    c. paeanem Cпропеть пэан
    8) выращивать, отращивать, пускать (radīces, palmītem Col)

    Латинско-русский словарь > cito

  • 7 dictum

    dictum, ī, n. (dictus, a, um), das Gesagte, Ausgesprochene, die Äußerung, das Wort, I) im allg.: dictum amarum, Amm.: dictum sapienti sat est, Ter.: nullum meum dictum, non modo factum, intercessit, quod etc., Cic.: ob dictum capite et fortunā oppugnari, Metell. in Cic. ep.: dicta cum factis componere, Sall.: dicta testium, Aussagen der Zeugen, Cic.: dicto citius, s. 1. citō. – Plur. = verba, oratio, zB. breve aliquod dictum = ἀπόφθεγμα, Gedenkspruch, Cic.: u. so breviter et commode dicta = ἀποφθέγματα, Cic.: facete dictca = ἀποφθέγματα, Cic.: dicta tristia, Klagen, Ov.: dicta non falsa, nicht unwahre Gerüchte, Ov.: haec ubi dicta dedit, als er dies gesagt hatte, Verg. u. Liv. (s. Drak. Liv. 7, 33, 11): edidit talia dicta, ließ sich also vernehmen, Ov.: mutua dicta reddere, sich unterreden, Liv.: dictis alqm compellare, castigare, Verg.: dictis suis differre alqm, durch Schmähungen, Plaut.: iocosa dicta in adversarios iactare, Liv.: probrosis in se dictis arridere, Sen.: istaec dicta dicere, Plaut. trin. 77: multa ego possum docta dicta quamvis facunde loqui, ibid. 380 (dazu Brix): res dicta secuta est, gesagt, getan! Ov. met. 4, 549: u. so nec dicta res morata, Iustin. 2, 2, 13. – so auch dicta poet. = libri, Prop. 4, 1, 61. – II) insbes.: A) der Spruch, Ausspruch, die Sentenz, 1) übh.: dicta aurea, Lucr.: Catonis est dictum, Cic.: u. eines Orakels, dicta tristia, Verg. – 2) prägn., a) das Witzwort, der witzige Einfall, arcessitum, gesuchter Einfall, -Witz, Cic.: dicta dicere in alqm ( wie λόγον λέγειν), Cic.: dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus, Plaut. – b) das Schimpfwort, quae sunt dicta in stulto, caudex, stipes etc., Ter. heaut. 877: dicta in alqm ingerere, Plaut. asin. 927. – B) das Wort, der Ausspruch = der Befehl, contra dictum suum, Liv.: dicto parēre, Liv.: dicto audientem esse, s. audiono. II, B, a, δ (Bd. I. s. 717): dicta peragere, Ov. – C) das gegebene Wort = die gegebene Versicherung, das Versprechen, Nep. Milt. 2, 5: confirmat dictis, Furius bei Macr. sat. 6, 1, 34. – D) das Wort = die Beredsamkeit, nec dicti studiosus quisquam erat ante hunc, Enn. ann. 216.

    lateinisch-deutsches > dictum

  • 8 dictum

    dictum, ī, n. (dictus, a, um), das Gesagte, Ausgesprochene, die Äußerung, das Wort, I) im allg.: dictum amarum, Amm.: dictum sapienti sat est, Ter.: nullum meum dictum, non modo factum, intercessit, quod etc., Cic.: ob dictum capite et fortunā oppugnari, Metell. in Cic. ep.: dicta cum factis componere, Sall.: dicta testium, Aussagen der Zeugen, Cic.: dicto citius, s. cito. – Plur. = verba, oratio, zB. breve aliquod dictum = ἀπόφθεγμα, Gedenkspruch, Cic.: u. so breviter et commode dicta = ἀποφθέγματα, Cic.: facete dictca = ἀποφθέγματα, Cic.: dicta tristia, Klagen, Ov.: dicta non falsa, nicht unwahre Gerüchte, Ov.: haec ubi dicta dedit, als er dies gesagt hatte, Verg. u. Liv. (s. Drak. Liv. 7, 33, 11): edidit talia dicta, ließ sich also vernehmen, Ov.: mutua dicta reddere, sich unterreden, Liv.: dictis alqm compellare, castigare, Verg.: dictis suis differre alqm, durch Schmähungen, Plaut.: iocosa dicta in adversarios iactare, Liv.: probrosis in se dictis arridere, Sen.: istaec dicta dicere, Plaut. trin. 77: multa ego possum docta dicta quamvis facunde loqui, ibid. 380 (dazu Brix): res dicta secuta est, gesagt, getan! Ov. met. 4, 549: u. so nec dicta res morata, Iustin. 2, 2, 13. – so auch dicta poet. = libri, Prop. 4, 1, 61. – II) insbes.: A) der Spruch, Ausspruch, die Sentenz, 1) übh.: dicta aurea, Lucr.: Catonis est dictum, Cic.: u. eines Orakels, dicta tri-
    ————
    stia, Verg. – 2) prägn., a) das Witzwort, der witzige Einfall, arcessitum, gesuchter Einfall, -Witz, Cic.: dicta dicere in alqm ( wie λόγον λέγειν), Cic.: dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus, Plaut. – b) das Schimpfwort, quae sunt dicta in stulto, caudex, stipes etc., Ter. heaut. 877: dicta in alqm ingerere, Plaut. asin. 927. – B) das Wort, der Ausspruch = der Befehl, contra dictum suum, Liv.: dicto parēre, Liv.: dicto audientem esse, s. audio no. II, B, a, δ (Bd. I. s. 717): dicta peragere, Ov. – C) das gegebene Wort = die gegebene Versicherung, das Versprechen, Nep. Milt. 2, 5: confirmat dictis, Furius bei Macr. sat. 6, 1, 34. – D) das Wort = die Beredsamkeit, nec dicti studiosus quisquam erat ante hunc, Enn. ann. 216.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dictum

  • 9 dico [2]

    2. dīco, dīxī, dictum, ere (indogerm. *deik, zeigen, altlat. deico, altind. diçáti, griech. δείκνυμι), durch Laute od. Worte an den Tag geben, verlautbaren, I) durch Laute = phonetisch aussprechen, cum Rho dicere nequiret, Cic.: ut eius artis, cui studeret, primam litteram dicere non posset, Cic. – II) durch Worte = sprechen, sagen, vorbringen, vortragen, erwähnen, A) im allg.: dicta, Plaut.: mendacium, Plaut. u. Nep.: illa, quae dixi, jene erwähnten Grundsätze, Cic.: quos supra diximus, Caes.: hoc lex non dicit, sagt das nicht, enthält das nicht in sich, Cic.: volui dicere, ich wollte sagen (wenn man sich selbst korrigiert), Plaut.: Hilarum dico, ich sage (meine) den H., Cic.: u. so eos dico, qui etc., Cic.: hoc dicis, dieses meinst du, Ter.: iis dico litteris, quibus etc., Cic.: non id volui dicere, Plaut.: illud ›stertit‹ volui dicere, Plaut.: dicet aliquis, es könnte einer sagen, Cic.: nihil dico amplius, Cic.: unum illud dico, Cic.: tantum (nur so viel) dico, Cic.: non dico, ich will nicht sagen, Cic.: ne dicam, um nicht zu sagen, crudelem, ne dicam sceleratum, Cic.: dicam, ich darf es sagen (parenthet.), Komik. (s. Brix Plaut. trin. 346): dicam vere, quod sentio, Cic.: quid dico saepe? immo non numquam, Cic.: dico tibi, ich spreche zu dir, ich meine dich (drohend, warnend usw.), Komik. u. Phaedr. (vgl. Brix Plaut. mil. 217 u. die Auslgg. zu Phaedr. 4, 19, 18): ebenso dicimus tibi, Ov.: tibi ego dico annon? willst du mir Rede stehen oder nicht? Ter.: aber ut A. Varius consessori (zu seinem Beisitzer) dicere solebat, Cic.: dicam nunc, laß dir nun sagen, Ov. – ut parcissime dicam, um mich sehr schonend auszudrücken, Quint. – sed dic tamen, aber sag mir doch, à propos, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 1293). – nisi quid dicis, wenn du nichts dagegen einzuwenden hast, Cic.: alqd de scripto, vom Blatte vortragen, ablesen, Cic.: causam, seine Sache (als Angeklagter vor Gericht) vortragen, sich gegen die Anklage verantworten, Cic.: dagegen causas in foro, als Anwalt Rechtsfälle verhandeln, Cic.: ius, Recht sprechen, Gericht halten, Cic. (dah. absol., do, dico, addico, s. 1. dō): sententiam (vom Senator), seine Meinung sagen, seine Stimme geben, Cic.: versus in oratione, vorbringen, anbringen, Cic. – quid dicam de patre (in betreff des V.)? Ter.: u. so quid ego de Cicerone dicam? Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 252). – ut dixi, Cic.: ut initio dixi, Cic.: ut ante dixi, ut od. quem ad modum supra dixi, Cic.: ut diximus, Cic.: ut supra diximus, Caes.: ut dictum est, Caes.: uti dictum est, ut ante dictum est, Caes., sicut ante dictum est, Nep. – nunc de conclusione dicemus, Cic.: de quibus duabus rebus in his libris promiscue dicam, Varro LL. – de nostris (verbis) dicam cur sint, de alienis, unde sint, Varro LL. – cum mihi et pro me aliquid et in Marcum multa dicenda sint, Cic. – m. folg. – ut od. ne u. Konji., sagen, ankündigen, befehlen, daß od. daß nicht usw., Cic. u.a. – Im Passiv dicor, diceris, dicitur etc., man sagt, es geht das Gerücht, man behauptet, daß ich, du, er usw., er, sie, es soll, mit folg. Nom. u. Infin., Aesculapius primus vulnus dicitur obligavisse, Cic.: dicitur inventor olivae (sc. esse), wird genannt als usw., Cic.: dicor pulsa (esse), Ov.: u. dicitur zuw. m. folg. Acc. u. Infin., dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse, Nep.: anates Ponticas dicitur edundis vulgo venenis victitare, Gell.: quam (partem) Gallos obtinere dictum est (oben gesagt ist), Caes. (vgl. Dräger Histor. Synt. Bd. 2. S. 430 f.): ut dicitur, in Zwischensätzen, Cic. Cael. 28. – In der Umgangsspr., dictum ac factum u. bl. dictum factum (ἅμ᾽ επος, ἅμ᾽ εργον), gesagt getan = ohne Verzug, eiligst,Ter. (vgl. Ruhnk. u. Spengel Ter. Andr. 2, 3, 7 = 381. Wagner Ter. heaut. 760): dicto citius (= citius quam dici potest), schneller wie er's sprach, kaum hatte er's gesagt= ohne Verzug, im Nu, Verg., Hor. u. Liv. (vgl. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 80). – ante dictus, vorher genannt (erwähnt), Scrib. Larg. 163. Amm. 16, 12, 21 u. 29, 5, 24. – supra dictus, oben genannt (erwähnt), Plin. 32, 80. Quint. 6, 1, 13. Lact. 6, 5, 5. Cael. Aur. chron. 2, 12. § 140 u. 145. – B) insbes.: 1) (intr.) prägn., reden, eine Rede halten, Cic.: ars dicendi, Redekunst, Rhetorik, Cic.: dicendo excellere, durch Beredsamkeit, Cic. – bes. vor Gericht verteidigend od. angreifend für jmd. od. etw. reden, dicere pro reo, Cic.: contra alqm pro alqo apud centumviros, Cic.: acerbe in alqm, Cic.: a od. proscripto, für den wörtlichen Ausdruck sprechen, ihn verteidigen (Ggstz. contra scriptum dicere), Cic. – qui ante me dixerunt, die Vorredner, Cic.: is, qui dicturus post me erat, der Redner nach mir, Cic. – m. Dat. (vor), dicere populo, Sen. contr. 7. praef. § 1. – 2) sagen = antworten, a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet, et ille Athenas dixisset etc., Nep.: a quo cum quaereret Pyrrhus..., Cineas dixit etc., Eutr. – 3) nennen, benennen, heißen, orbis, qui κύκλος Graece dicitur, Cic.: quidam, quem dicere nolo nomine, Catull.: est locus Hesperiam Graii cognomine dicunt, Verg.: nam tum eo verbo (hostis) peregrinum dicebant, Varro LL.: cum puerum contrario nomine puellae diceremus, ICt.: Pithecusae habitantum nomine dictae, Ov. – m. Acc. des Namens, nomen dixere priores Ortygiam, Verg.: cui Ascanium parentes dixere nomen, Liv. – übh. m. dopp. Acc. u. im Passiv m. dopp. Nom., tam bellatorem Mars se haut ausit dicere, Plaut.: quem dixere chaos, Ov.: felicem diximus Pirithoum, haben gl. gepriesen, Ov.: equidem me Caesaris militem dici volui, Caes.: lineae, quae cathetoe dicuntur, Vitr.: Meropis filia dici cupiens, Ov. – m. Ang. von wem? durch Adv. od. durch ab od. de m. Abl., unde iugum dictum est velut zugon, Diom.: Chaoniam omnem Troiano a Chaone dixit, Verg.: qui nunc Misenus ab illo dicitur, Verg.: caseus a coacto lacte ut coaxeus dictus, Varro LL.: dictae a Pallade terrae, Athen, Ov.: Romanos suo de nomine dicet, Verg.: Turonii vocantur de fluvio, Cato fr.: eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est, Lact. – 4) singen, singend vortragen, dichten, versus, carmen, Verg. u. Hor.: modos, Hor.: in modum dicite: ›o Hymenaee Hymen‹, Catull.: carmina in imperatorem, Liv. 39, 7, 3: carmen Christo quasi deo, Plin. ep. 10, 96 (97), 7: hymnum deo, Eccl.: aliquid de Domitio, Suet. Vit. 11, 2: carmina fistulā od. avenā, Hor. u. Calp.: melos tibiā, Hor.: ad tibias dixit, Lampr. Helig. 32, 8. – 5) ernennen, zu etw. machen, dictatorem et magistrum equitum, Cic.: arbitrum bibendi, Hor. – m. dopp. Acc., alqm dictatorem, Caes.: alqm magistrum equitum, Liv.: alqm aedilem, Liv.: alqm tribunum militum, Liv.: alqm collegam, Liv.: alqm deum (zum G.), Ov. – 6) lobend erwähnen, -nennen, beschreiben, erzählen, besingen, im Liede preisen, alcis facta, amores, Verg.: naturas silvestrium, Plin.: vir dicendus, nennens-, erwähnenswert, Vell. – 7) bestimmen, festsetzen, eine Zeit anberaumen (obwohl urspr. vom mündlichen Mitteilen u. Ankündigen), locum, multam, Liv.: diem (Termin vor Gericht), Cic.: diem nuptiis, Ter.: diem operi, Cic.: iudicem, sich ausbitten, Liv.: legem, Cic.: dictum inter nos fuit, ne etc., verabredet, Ter. – dah. bestimmend versprechen, zusagen (s. Nipperd. Nep. Eum. 2, 2), sua bona cognatis, Plaut.: alia legatio dicta erat, alia data est, Cic.: dictae pecuniae, Plaut.: pecuniae Appio dictae, Sall. fr.: bes. dicere dotem, Cic., dotem alci, Varro fr.: u. dotis paululum vicino suo, Afran. fr.: quod dotis (an M.) dixi, Ter.: quidam dictas non accepere dotes, Sen. rhet.: u. doti Valeria pecuniam omnem suam dixerat, Cic.: dictas exige dotis opes, Ov. – 8) vorhersagen, Tibull., Prop. u. Ov. – 9) bejahen, versichern, Ggstz. negare, Ter. eun. 251. Cic. ep. 3, 8, 5: m. folg. Acc. u. Infin., quem esse negas, eundem esse dico, Cic. Tusc. 1, 12. – / arch. deico, Plaut. Poen. 474. Corp. inscr. Lat. 1, 1007: deicat, Plaut. Men. 243. – Perf. deixi, Corp. inscr. Lat. 1, 1007. v. 1 u. 8: deixsistis, Corp. inscr. Lat. 1, 201, 5: deixserunt, ibid. 1, 200, 85 u. 88: deixerit, ibid. 197, 23 u. 198, 47: deixserit, ibid. 1, 206. col. 2, 34: deixserint, ibid. 1, 204. col. 2, 33. – arch. Fut. deices, Plaut. Pseud. 1323. – arch. Imperat. deicunto, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 2, 4. – arch. Infin. Präs. Akt. deicere, ibid. 1, 198, 32 u. Pass. deici, ibid. 1, 205. col. 2, 28. – arch. Abl. Gerund. deicundo, ibid. 1, 198, 31; 1, 1184 u. ö. – arch. dice = dic, Plaut. capt. 359; merc. 159; rud. 124 u. ö.; vgl. Quint. 1, 6, 21; aber auch = dicam (Fut.), Cato nach Paul. ex Fest. 72, 6. – dicem = dicam (Fut.), Cato nach Quint. 1, 7, 23. – Synk. Perf.-Formen, dixti = dixisti, Plaut. asin. 823; capt. 155 u. ö. Ter. Andr. 518 u. ö. Cic. de fin. 2, 10; de nat. deor. 3, 23; Caecin. 82. Ovid. her. 11, 59. Quint. 9, 3, 22. Mart. 4, 61, 4. Corp. inscr. Lat. 1, 1449: dixis = dixeris, Plaut. asin. 839; aul. 744; capt. 149; mil. 283: Vidul. fr. V, 28 Stud.: dixem = dixissem, Carm. de fig. 65: dixe = dixisse, Plaut. Amph. fr. XI; Poen. 961. Varro sat. Men. 284. Arnob. 5, 1. Auson. sept. sap. 1 (lud.), 7 u. 4 (Cleob.), 8. – Futur. dicebo, Nov. com. 8: dicebit, Vict. Vit. 3, 36. – Parag. Infin. Präs. Pass. dicier, Plaut. Bacch. 396; cist. 83; Curc. 479; Stich. 167. Cic. Arat. 33. Vatin. ep. in Cic. ep. 5, 9, 1. Pers. 1, 28. Carm. de ponder. 20. Prud. perist. 11, 86. Aenigm. vet. bei Gell. 12, 6, 2. Caper de orth. (VII) 102, 10. – Abl. Sing. Partiz. Präs. auch dicenti, Liv. 6, 14, 13. Vict. Vit. 1, 44. – Genet. Plur. Partiz. Präs. synk. dicentum, Ovid. met. 10, 657.

    lateinisch-deutsches > dico [2]

  • 10 dico

    1. dico, āvī, ātum, āre (Intens. v. dīco, ere), I) laut-, feierlich verkündigen, daß etwas sein werde, pugnam, Lucil. 1081 (wo synk. Plusquam-Perf. dicasset). – II) weihen, A) als t. t. der Religionsspr. 1) etw. feierlich einer Gottheit zusprechen, widmen, weihen, Iovi Elicio aram in Aventino, Liv.: Capitolium, templum Iovis O. M., Liv.: alci (Iovi) donum, Cic.: Veneri carmen, Plin. – cygni non sine causa Apollini dicati, geheiligt, Cic. – 2) eine Person feierlich zur Gottheit erheben, weihen, Ianus geminus a Numa dicatus, Plin.: ille inter numina dicatus Augustus, Tac. – B) übtr.: 1) jmdm. etw. widmen, weihen, operam alci, Ter.: studium suum alcis laudi, Cic.: totum diem alci, Cic. – Insbes.: a) jmdm. eine Schrift zueignen, dedizieren, Plin. u. Quint. – b) se alci, jmdm. sich widmen, sich hingeben, se Crasso, Cic.: se alci in clientelam, Caes.: se civitati od. in civitatem, in einen Staat sich als Bürger aufnehmen lassen, -sich einbürgern, Cic. Balb. 28 u. 30. – 2) etwas durch den ersten Gebrauch gleichs. einweihen, illā acie nova signa novamque aquilam, Tac. hist. 5, 16.
    ————————
    2. dīco, dīxī, dictum, ere (indogerm. *deik, zeigen, altlat. deico, altind. diçáti, griech. δείκνυμι), durch Laute od. Worte an den Tag geben, verlautbaren, I) durch Laute = phonetisch aussprechen, cum Rho dicere nequiret, Cic.: ut eius artis, cui studeret, primam litteram dicere non posset, Cic. – II) durch Worte = sprechen, sagen, vorbringen, vortragen, erwähnen, A) im allg.: dicta, Plaut.: mendacium, Plaut. u. Nep.: illa, quae dixi, jene erwähnten Grundsätze, Cic.: quos supra diximus, Caes.: hoc lex non dicit, sagt das nicht, enthält das nicht in sich, Cic.: volui dicere, ich wollte sagen (wenn man sich selbst korrigiert), Plaut.: Hilarum dico, ich sage (meine) den H., Cic.: u. so eos dico, qui etc., Cic.: hoc dicis, dieses meinst du, Ter.: iis dico litteris, quibus etc., Cic.: non id volui dicere, Plaut.: illud ›stertit‹ volui dicere, Plaut.: dicet aliquis, es könnte einer sagen, Cic.: nihil dico amplius, Cic.: unum illud dico, Cic.: tantum (nur so viel) dico, Cic.: non dico, ich will nicht sagen, Cic.: ne dicam, um nicht zu sagen, crudelem, ne dicam sceleratum, Cic.: dicam, ich darf es sagen (parenthet.), Komik. (s. Brix Plaut. trin. 346): dicam vere, quod sentio, Cic.: quid dico saepe? immo non numquam, Cic.: dico tibi, ich spreche zu dir, ich meine dich (drohend, warnend usw.), Komik. u. Phaedr. (vgl. Brix Plaut. mil. 217 u. die Auslgg. zu Phaedr. 4, 19,
    ————
    18): ebenso dicimus tibi, Ov.: tibi ego dico annon? willst du mir Rede stehen oder nicht? Ter.: aber ut A. Varius consessori (zu seinem Beisitzer) dicere solebat, Cic.: dicam nunc, laß dir nun sagen, Ov. – ut parcissime dicam, um mich sehr schonend auszudrücken, Quint. – sed dic tamen, aber sag mir doch, à propos, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 1293). – nisi quid dicis, wenn du nichts dagegen einzuwenden hast, Cic.: alqd de scripto, vom Blatte vortragen, ablesen, Cic.: causam, seine Sache (als Angeklagter vor Gericht) vortragen, sich gegen die Anklage verantworten, Cic.: dagegen causas in foro, als Anwalt Rechtsfälle verhandeln, Cic.: ius, Recht sprechen, Gericht halten, Cic. (dah. absol., do, dico, addico, s. do): sententiam (vom Senator), seine Meinung sagen, seine Stimme geben, Cic.: versus in oratione, vorbringen, anbringen, Cic. – quid dicam de patre (in betreff des V.)? Ter.: u. so quid ego de Cicerone dicam? Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 252). – ut dixi, Cic.: ut initio dixi, Cic.: ut ante dixi, ut od. quem ad modum supra dixi, Cic.: ut diximus, Cic.: ut supra diximus, Caes.: ut dictum est, Caes.: uti dictum est, ut ante dictum est, Caes., sicut ante dictum est, Nep. – nunc de conclusione dicemus, Cic.: de quibus duabus rebus in his libris promiscue dicam, Varro LL. – de nostris (verbis) dicam cur sint, de alienis, unde sint, Varro LL. – cum mihi et pro me aliquid et in Marcum
    ————
    multa dicenda sint, Cic. – m. folg. – ut od. ne u. Konji., sagen, ankündigen, befehlen, daß od. daß nicht usw., Cic. u.a. – Im Passiv dicor, diceris, dicitur etc., man sagt, es geht das Gerücht, man behauptet, daß ich, du, er usw., er, sie, es soll, mit folg. Nom. u. Infin., Aesculapius primus vulnus dicitur obligavisse, Cic.: dicitur inventor olivae (sc. esse), wird genannt als usw., Cic.: dicor pulsa (esse), Ov.: u. dicitur zuw. m. folg. Acc. u. Infin., dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse, Nep.: anates Ponticas dicitur edundis vulgo venenis victitare, Gell.: quam (partem) Gallos obtinere dictum est (oben gesagt ist), Caes. (vgl. Dräger Histor. Synt. Bd. 2. S. 430 f.): ut dicitur, in Zwischensätzen, Cic. Cael. 28. – In der Umgangsspr., dictum ac factum u. bl. dictum factum (ἅμ᾽ επος, ἅμ᾽ εργον), gesagt getan = ohne Verzug, eiligst,Ter. (vgl. Ruhnk. u. Spengel Ter. Andr. 2, 3, 7 = 381. Wagner Ter. heaut. 760): dicto citius (= citius quam dici potest), schneller wie er's sprach, kaum hatte er's gesagt= ohne Verzug, im Nu, Verg., Hor. u. Liv. (vgl. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 80). – ante dictus, vorher genannt (erwähnt), Scrib. Larg. 163. Amm. 16, 12, 21 u. 29, 5, 24. – supra dictus, oben genannt (erwähnt), Plin. 32, 80. Quint. 6, 1, 13. Lact. 6, 5, 5. Cael. Aur. chron. 2, 12. § 140 u. 145. – B) insbes.: 1) (intr.) prägn., reden, eine Rede halten, Cic.: ars dicendi, Redekunst, Rhetorik, Cic.:
    ————
    dicendo excellere, durch Beredsamkeit, Cic. – bes. vor Gericht verteidigend od. angreifend für jmd. od. etw. reden, dicere pro reo, Cic.: contra alqm pro alqo apud centumviros, Cic.: acerbe in alqm, Cic.: a od. pro scripto, für den wörtlichen Ausdruck sprechen, ihn verteidigen (Ggstz. contra scriptum dicere), Cic. – qui ante me dixerunt, die Vorredner, Cic.: is, qui dicturus post me erat, der Redner nach mir, Cic. – m. Dat. (vor), dicere populo, Sen. contr. 7. praef. § 1. – 2) sagen = antworten, a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet, et ille Athenas dixisset etc., Nep.: a quo cum quaereret Pyrrhus..., Cineas dixit etc., Eutr. – 3) nennen, benennen, heißen, orbis, qui κύκλος Graece dicitur, Cic.: quidam, quem dicere nolo nomine, Catull.: est locus Hesperiam Graii cognomine dicunt, Verg.: nam tum eo verbo (hostis) peregrinum dicebant, Varro LL.: cum puerum contrario nomine puellae diceremus, ICt.: Pithecusae habitantum nomine dictae, Ov. – m. Acc. des Namens, nomen dixere priores Ortygiam, Verg.: cui Ascanium parentes dixere nomen, Liv. – übh. m. dopp. Acc. u. im Passiv m. dopp. Nom., tam bellatorem Mars se haut ausit dicere, Plaut.: quem dixere chaos, Ov.: felicem diximus Pirithoum, haben gl. gepriesen, Ov.: equidem me Caesaris militem dici volui, Caes.: lineae, quae cathetoe dicuntur, Vitr.: Meropis filia dici cupiens, Ov. – m. Ang. von wem? durch Adv.
    ————
    od. durch ab od. de m. Abl., unde iugum dictum est velut zugon, Diom.: Chaoniam omnem Troiano a Chaone dixit, Verg.: qui nunc Misenus ab illo dicitur, Verg.: caseus a coacto lacte ut coaxeus dictus, Varro LL.: dictae a Pallade terrae, Athen, Ov.: Romanos suo de nomine dicet, Verg.: Turonii vocantur de fluvio, Cato fr.: eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est, Lact. – 4) singen, singend vortragen, dichten, versus, carmen, Verg. u. Hor.: modos, Hor.: in modum dicite: ›o Hymenaee Hymen‹, Catull.: carmina in imperatorem, Liv. 39, 7, 3: carmen Christo quasi deo, Plin. ep. 10, 96 (97), 7: hymnum deo, Eccl.: aliquid de Domitio, Suet. Vit. 11, 2: carmina fistulā od. avenā, Hor. u. Calp.: melos tibiā, Hor.: ad tibias dixit, Lampr. Helig. 32, 8. – 5) ernennen, zu etw. machen, dictatorem et magistrum equitum, Cic.: arbitrum bibendi, Hor. – m. dopp. Acc., alqm dictatorem, Caes.: alqm magistrum equitum, Liv.: alqm aedilem, Liv.: alqm tribunum militum, Liv.: alqm collegam, Liv.: alqm deum (zum G.), Ov. – 6) lobend erwähnen, -nennen, beschreiben, erzählen, besingen, im Liede preisen, alcis facta, amores, Verg.: naturas silvestrium, Plin.: vir dicendus, nennens-, erwähnenswert, Vell. – 7) bestimmen, festsetzen, eine Zeit anberaumen (obwohl urspr. vom mündlichen Mitteilen u. Ankündigen), locum, multam, Liv.: diem (Termin vor Gericht), Cic.: diem nuptiis, Ter.: diem operi,
    ————
    Cic.: iudicem, sich ausbitten, Liv.: legem, Cic.: dictum inter nos fuit, ne etc., verabredet, Ter. – dah. bestimmend versprechen, zusagen (s. Nipperd. Nep. Eum. 2, 2), sua bona cognatis, Plaut.: alia legatio dicta erat, alia data est, Cic.: dictae pecuniae, Plaut.: pecuniae Appio dictae, Sall. fr.: bes. dicere dotem, Cic., dotem alci, Varro fr.: u. dotis paululum vicino suo, Afran. fr.: quod dotis (an M.) dixi, Ter.: quidam dictas non accepere dotes, Sen. rhet.: u. doti Valeria pecuniam omnem suam dixerat, Cic.: dictas exige dotis opes, Ov. – 8) vorhersagen, Tibull., Prop. u. Ov. – 9) bejahen, versichern, Ggstz. negare, Ter. eun. 251. Cic. ep. 3, 8, 5: m. folg. Acc. u. Infin., quem esse negas, eundem esse dico, Cic. Tusc. 1, 12. – arch. deico, Plaut. Poen. 474. Corp. inscr. Lat. 1, 1007: deicat, Plaut. Men. 243. – Perf. deixi, Corp. inscr. Lat. 1, 1007. v. 1 u. 8: deixsistis, Corp. inscr. Lat. 1, 201, 5: deixserunt, ibid. 1, 200, 85 u. 88: deixerit, ibid. 197, 23 u. 198, 47: deixserit, ibid. 1, 206. col. 2, 34: deixserint, ibid. 1, 204. col. 2, 33. – arch. Fut. deices, Plaut. Pseud. 1323. – arch. Imperat. deicunto, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 2, 4. – arch. Infin. Präs. Akt. deicere, ibid. 1, 198, 32 u. Pass. deici, ibid. 1, 205. col. 2, 28. – arch. Abl. Gerund. deicundo, ibid. 1, 198, 31; 1, 1184 u. ö. – arch. dice = dic, Plaut. capt. 359; merc. 159; rud. 124 u. ö.; vgl. Quint. 1, 6, 21; aber auch = dicam (Fut.),
    ————
    Cato nach Paul. ex Fest. 72, 6. – dicem = dicam (Fut.), Cato nach Quint. 1, 7, 23. – Synk. Perf.-Formen, dixti = dixisti, Plaut. asin. 823; capt. 155 u. ö. Ter. Andr. 518 u. ö. Cic. de fin. 2, 10; de nat. deor. 3, 23; Caecin. 82. Ovid. her. 11, 59. Quint. 9, 3, 22. Mart. 4, 61, 4. Corp. inscr. Lat. 1, 1449: dixis = dixeris, Plaut. asin. 839; aul. 744; capt. 149; mil. 283: Vidul. fr. V, 28 Stud.: dixem = dixissem, Carm. de fig. 65: dixe = dixisse, Plaut. Amph. fr. XI; Poen. 961. Varro sat. Men. 284. Arnob. 5, 1. Auson. sept. sap. 1 (lud.), 7 u. 4 (Cleob.), 8. – Futur. dicebo, Nov. com. 8: dicebit, Vict. Vit. 3, 36. – Parag. Infin. Präs. Pass. dicier, Plaut. Bacch. 396; cist. 83; Curc. 479; Stich. 167. Cic. Arat. 33. Vatin. ep. in Cic. ep. 5, 9, 1. Pers. 1, 28. Carm. de ponder. 20. Prud. perist. 11, 86. Aenigm. vet. bei Gell. 12, 6, 2. Caper de orth. (VII) 102, 10. – Abl. Sing. Partiz. Präs. auch dicenti, Liv. 6, 14, 13. Vict. Vit. 1, 44. – Genet. Plur. Partiz. Präs. synk. dicentum, Ovid. met. 10, 657.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dico

  • 11 dictus

    [st1]1 [-] dictus, a, um: - [abcl][b]a - dit; promis, convenu. - [abcl]b - appelé, nommé, mentionné, cité. - [abcl]c - assigné, attribué, fixé, réglé.[/b]    - dictum ac factum (dictum factum), Ter. And. 2, 3, 7: aussitôt dit, aussitôt fait; à l'instant même.    - voir dictum. [st1]2 [-] dictŭs, ūs, m.: mot, bon mot.
    * * *
    [st1]1 [-] dictus, a, um: - [abcl][b]a - dit; promis, convenu. - [abcl]b - appelé, nommé, mentionné, cité. - [abcl]c - assigné, attribué, fixé, réglé.[/b]    - dictum ac factum (dictum factum), Ter. And. 2, 3, 7: aussitôt dit, aussitôt fait; à l'instant même.    - voir dictum. [st1]2 [-] dictŭs, ūs, m.: mot, bon mot.
    * * *
        Dictus, Participium. Terent. Hic nuptiis dictus est dies. Prins, arresté et accordé.
    \
        Dictum istud? Plaut. Est il vray ce que tu dis?
    \
        Conuenire in dictum locum. Ouid. Au lieu accordé et assigné.
    \
        Dicto citius. Virgil. Plus tost qu'on ne le scauroit dire, Soubdain, et plus viste que le mot.
    \
        Dicta est soror tua. Terent. On disoit qu'elle estoit ta seur.
    \
        - dicta Haec atque habita est soror. Terent. Dicte et tenue pour ta seur.
    \
        Honore dicto. Plin. Ne vous desplaise, Sauf votre honneur, et reverence.
    \
        In his dictus locis est habitare mihi Periphanes. Plaut. On m'a dict que Periphanes demeure ici.
    \
        In hac habitasse platea dictum est Chrysidem. Terent. On disoit.
    \
        Dictum est. Terent. C'est un mot arresté.
    \
        Dictum puta. Terent. Autant que si tu l'avois dict, Je scay bien que tu veulx dire, Pren le cas que tu l'ayes desja dict.
    \
        Dictum ac factum, Prouerbium celeritatis. Terent. Aussi tost faict que dict, Soubdainement.
    \
        Dictum ac factum reddidi. Terent. J'ay dict ce qu'il falloit dire, et faict ce qu'il falloit faire, Cela est despesché et vuydé.
    \
        Dictum factum, Id est Cito. Terent. Soubdainement, Vistement.
    \
        Dictum sapienti sat est. Plaut. C'est assez dict à un homme sage.

    Dictionarium latinogallicum > dictus

  • 12 āiō

        āiō v. defect.    [for * ag-io, AG-]; in use, praes. ind. āiō, aïs, aït, āiunt; subj. āias, āiat; imperf. āiēbam throughout, colloq., aibam (disyl.); part. āiēns (C. twice), to say yes, assent, affirm: negat quis? nego: ait? aio, if one says no, I say no; if yes, I say yes, T.: Diogenes ait, Antipater negat: ut quibus creditam non sit negantibus, isdem credatur aientibus: ne faciam Omnino versūs? aio, I say so, H.—In gen., to assert, affirm, aver, say, tell, relate: crimen ais te metuisse: Tarquinium a Cicerone inmissum aiebant, S.: nescio quid velle loqui te aiebas mecum, you were saying, H.: quem secum aiunt portare Penatīs, they say, V.: a me deceptos ait Hirtium et Caesarem (sc. esse).—With attraction: vir bonus ait esse paratus, H.: ‘hunccine,’ aiebat, ‘quem,’ etc., L.: ‘loris non uteris,’ aio, H.: ‘O te felicem,’ aiebam tacitus, said to myself, H.: secum ait, O.: Talia dicenti, ‘tibi’ ait ‘revocamina’ corvus ‘Sint precor,’ O.: Causa optumast, nisi quid pater ait aliud, T.: Haec ait, V.: Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat, V.: vita vitalis, ut ait Ennius, to adopt the phrase of: uti mos vester ais, H.: ut ait in Synephebis, as (the author) says.—Aiunt, ut aiunt, quem ad modum or quod aiunt, in quoting a current phrase, as they say, as is said, as the saying is: ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet, T.: se Massiliam, ut aiunt, non in haec castra conferet: Iste claudus, quem ad modum aiunt, pilam: conspexit, ut aiunt, Adrasum quendam vacuā tonsoris in umbrā, H.: ain tu? (for aisne) ain tute? ain tandem? ain vero? a colloq. phrase, expressing surprise, do you really mean? indeed? really? is it possible? often only an emphatic what? Ain tu tibi hoc incommodum evenisse iter? T.: ain tandem? inquit, num castra vallata non habetis? L.: Hem, quid ais, scelus? what do you mean? T.: Quid tu ais, Gnatho? num quid habes quod contemnas? what say you? T.

    Latin-English dictionary > āiō

  • 13 actutum

    actūtum, adv. [“ab actu” (as astutus from astu; or with tum as enclitic, in der Handlung da, Corss. Ausspr. II. 849), “id est, celeritate,” Prisc. 1013 P.; so Hand, s. v. who explains: uno actu, nulla re intercedente; Lindem. de Adv. Lat. Spec. 4, p. 17, regards it as formed from an obs. vb. actuo, with the meaning cum multo actu, non segniter; cf.: ait et dicto citius placat, qs. while in the act of speaking, Verg. A. 1, 142; cf. Hor. S. 2, 2, 80]; immediately, quickly, instantly (in Plaut. very often, more rarely in Ter., and, except in Cic. Phil. 12, 11, 26: Verg. A. 9, 255; Ov. M. 3, 557; id. H. 12, 207; Liv. 29, 14, 5; and Quint. 4, 3, 13, perh. not occurring in the class. per.): ite actutum, Naev. ap. Non. 323, 1: aut hic est aut hic adfore actutum autumo, Pac. ap. Non. 237, 11; Plaut. Am. 1, 1, 198:

    redibo actutum... id actutum diu est,

    id. ib. 1, 3, 32; and so id. Curc. 5, 3, 49; id. Cap. 3, 5, 75 al.: vos ite actutum, Att. ap. Non. 357, 13; Ter. Ad. 4, 4, 26; id. Ph. 5, 6, 12;

    often in late Lat.: si bene aestimo, actutum merebitur,

    Symm. Et. 1, 41; 2, 64; 3, 43; 5, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > actutum

  • 14 aio

    āio, verb. defect. The forms in use are: pres. indic. āio, ăis, ait—aiunt; subj. aias, aiat—aiant; imperf. indic. throughout, aiebam, aiebas, etc.; imper. ai, rare; part. pres. aiens, rare; once in App. M. 6, p. 178 Elm.; and once as P. a. in Cic. Top. 11, 49, v. below. Cic. wrote the pres. aiio, acc. to Quint. 1, 4, 11.—From ais with the interrog. part. ne, ain is used in colloquial language. For imperf. also aibas, Plaut. Trin. 2, 4, 28; Ter. Ad. 4, 2, 22:

    aibat,

    Plaut. Trin. 4, 2, 33; 5, 2, 16:

    aibant,

    id. ib. 1, 2, 175; 4, 2, 102; Ter. And. 3, 3, 3; ai is dissyl., but in the imper. also monosyl., Plaut. Truc. 5, 49; cf. Bentl. ad Ter. Ad. 4, 6, 5. Acc. to Prisc. 818 P., the pres. ait seems to take the place of a perf., but acc. to Val. Prob. 1482 P., there was a real perf. ai, aisti, ait;

    as aisti,

    Aug. Ep. 54 and 174:

    aierunt,

    Tert. Fuga in Persec. 6; the pres. inf. aiere is found in Aug. Trin. 9, 10 [cf. êmi = I say; Sanscr. perf. 3d sing. āha = he spake; ad ag ium, ad ag io; negare for ne ig are; Umbr. ai tu = dicito; Engl. aye = yea, yes, and Germ. ja], to say yes, to assent (opp. nego, to say no; with the ending - tumo, aiutumo; contract. autumo; opp. negumo; v. autumo).
    I.
    In gen.: vel ai vel nega, Naev. ap. Prisc. 473 P.:

    veltu mihi aias vel neges,

    Plaut. Rud. 2, 4, 14:

    negat quis? nego. Ait? aio,

    Ter. Eun. 2, 2, 21:

    Diogenes ait, Antipater negat,

    Cic. Off. 3, 23:

    quasi ego id curem, quid ille aiat aut neget,

    id. Fin. 2, 22; so id. Rab. Post. 12, 34.—
    II.
    Esp.
    A.
    To say, affirm, or assert something (while dicere signifies to speak in order to inform, and affirmare, to speak in affirmation, Doed. Syn. 4, 6 sq.—Therefore different from inquam, I say, I reply, since aio is commonly used in indirect, and inquam in direct discourse; cf. Doed. as cited above; Herz. ad Sall. C. 48, 3; and Ramsh. Gr. 800).
    a.
    In indirect discourse: insanam autem illam (sc. esse) aiunt, quia, etc., Pac. ap. Cic. Her. 2, 23, 36; Plaut. Capt. 1, 1, 3: Ch. Hodie uxorem ducis? Pa. Aiunt, they say so, id. ib. 2, 1, 21:

    ait hac laetitiā Deiotarum elatum vino se obruisse,

    Cic. Deiot. 9:

    debere eum aiebat, etc.,

    id. Verr. 2, 1, 18:

    Tarquinium a Cicerone immissum aiebant,

    Sall. C. 48, 8:

    Vos sapere et solos aio bene vivere,

    Hor. Ep. 1, 15, 45; id. S. 1, 2, 121; id. Ep. 1, 1, 88; 1, 7, 22.—
    b.
    In direct discourse: Ennio delector, ait quispiam, quod non discedit a communi more verborum;

    Pacuvio, inquit alius,

    Cic. Or. 11, 36:

    Vos o, quibus integer aevi Sanguis, ait, solidaeque, etc.,

    Verg. A. 2, 639; 6, 630; 7, 121;

    12, 156: O fortunati mercatores! gravis annis Miles ait,

    Hor. S. 1, 1, 4; id. Ep. 1, 15, 40; 1, 16, 47; id. S. 2, 7, 72; 1, 3, 22.—
    c.
    With acc.:

    Causa optumast, Nisi quid pater ait aliud,

    Ter. And. 5, 4, 47:

    Admirans ait haec,

    Cat. 5, 3, 4; 63, 84:

    Haec ait,

    Verg. A. 1, 297; v. B.—
    B.
    Simply to speak, and esp. in the form of transition, sic ait, thus he speaks or says (cf. the Hom. hôs phato):

    Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat,

    Verg. A. 1, 142; 5, 365; 9, 749.—

    Also of what follows: Sic ait in molli fixa toro cubitum: “Tandem,” etc.,

    Prop. 1, 3, 34.—
    C.
    Ut ait quispiam (regularly in this order in Cic.), in quoting an unusual expression, as one says:

    ut ait Statius noster in Synephebis,

    Cic. Sen. 7:

    ut ait Homerus,

    id. ib. 10:

    ut ait Theophrastus,

    id. Tusc. 1, 19, 45:

    ut ait Thucydides,

    Nep. Them. 2:

    ut ait Cicero,

    Quint. 7, 1, 51; 8, 6, 73; 9, 4, 40;

    9, 56, 60: ut Cicero ait,

    id. 10, 7, 14; 12, 3, 11:

    ut Demosthenes ait,

    id. 11, 1, 22:

    ut rumor ait,

    Prop. 5, 4, 47: uti mos vester ait, Hor S. 2, 7, 79.—So without def. subject:

    ut ait in Synephebis,

    Cic. Tusc. 1, 14, 31.—
    D.
    Aiunt, ut aiunt, quemadmodum or quod aiunt, in quoting a proverbial or technical phrase, as they say, as is said, as the saying is (Gr. to legomenon, hôs phasi; Fr. on dit;

    Germ. man sagt), either placed after it or interposed: eum rem fidemque perdere aiunt,

    Plaut. Curc. 4, 2, 18: ut quimus, aiunt;

    quando, ut volumus, non licet,

    Ter. And. 4, 5, 10:

    docebo sus, ut aiunt, oratorem eum,

    Cic. de Or. 2, 57:

    Iste claudus, quemadmodum aiunt, pilam,

    id. Pis. 28 B. and K. —Also in telling an anecdote:

    conspexit, ut aiunt, Adrasum quendam vacuā tonsoris in umbrā,

    Hor. Ep. 1, 7, 49; 1, 17, 18.—
    E.
    In judic. lang.: ait lex, ait praetor, etc., the law, the prœtor says, i. e. prescribes, commands:

    ut ait lex Julia,

    Dig. 24, 3, 64:

    Praetor ait, in eadem causā eum exhibere, etc.,

    ib. 2, 9, 1:

    Aiunt aediles, qui mancipia vendunt, etc.,

    ib. 21, 1, 1:

    Ait oratio, fas esse eum, etc.,

    ib. 24, 1, 32 al. —
    F.
    Ain? = aisne? also often strengthened: ain tu? ain tute? ain tandem? ain vero? in conversational lang., a form of interrogation which includes the idea of surprise or wonder, sometimes also of reproof or sorrow, do you really mean so? indeed? really? is it possible? often only an emphatic what? Plaut. Ep. 3, 4, 73: Merc. Servus esne an liber? Sos. Utcumque animo conlibitumst meo. Merc. Ain vero? Sos. Aio enim vero, id. ib. 3, 4, 188; id. Am. 1, 1, 128: Phil. Pater, inquam, aderit jam hic meus. Call. Ain tu, pater? id. Most. 2, 1, 36; id. Ep. 5, 2, 33; id. Aul. 2, 2, 9; id. Curc. 2, 3, 44; Ter. Hec. 3, 4, 1; id. Eun. 3, 5, 19 al:

    Ain tu? Scipio hic Metellus proavum suum nescit censorem non fuisse?

    Cic. Att. 6, 1; 4, 5 al.:

    ain tute,

    Plaut. Truc. 1, 2, 90:

    ain tandem ita esse, ut dicis?

    id. Aul. 2, 4, 19; so id. As. 5, 2, 47; id. Trin. 4, 2, 145; Ter. And. 5, 3, 4:

    ain tandem? insanire tibi videris, quod, etc.,

    Cic. Fam. 9, 21 Manut.; id. Att. 6, 2.—Also with a plur. verb (cf. age with plur. verb, s. v. ago, IV. a.):

    ain tandem? inquit, num castra vallata non habetis?

    Liv. 10, 25.—
    G.
    Quid ais? (as in conversation).—
    a.
    With the idea of surprise, astonishment, Ti legeis (cf. Quid dixisti? Ter. And. 3, 4, 14; id. Eun. 5, 6, 16, Ti eipas); what do you say? what? Merc. Quis herus est igitur tibi? Sos. Amphitruo, quicum nuptast Alcumena. Merc. Quid ais? Quid nomen tibist? Plaut. Am. 1, 1, 208; so Ter. And. 4, 1, 42; id. Heaut. 5, 1, 27.—
    b.
    When one asks [p. 79] another for his meaning, opinion, or judgment, what do you mean? what do you say or think? Th. Ita me di ament, honestust. Pa. Quid tu ais, Gnatho? Num quid habes, quod contemnas? Quid tu autem, Thraso? Ter. Eun. 3, 2, 21: Hunc ais? Do you mean this man? (= dicis, q. v., II.) Pers. 4, 27.—
    c.
    When one wishes to try or prove another, what is your opinion? what do you say? Sed quid ais? quid Amphitruoni [dono] a Telebois datumst? Plaut. Am. 1, 1, 262.—Hence, * āiens, entis, P. a., affirming, affirmative (usu. affirmativus):

    negantia contraria aientibus,

    Cic. Top. 11, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > aio

  • 15 cito

    [st1]1 [-] cĭtŏ, adv.: a - vite, promptement, rapidement.    - cito discere, Cic. de Or. 3, 146: apprendre vite.    - confido cito te firmum fore, Cic. Fam. 16, 20: je suis sûr que tu seras vite rétabli.    - neque verbis aptiorem cito alium dixerim, Cic. Br. 264: j’aurais de la peine à citer un orateur qui ait plus de justesse d’expression.    - citissime: avec une grande promptitude. --- Caes. BG. 4, 33, 3. b - négation + cito: pas facilement, pas aisément.    - eum non tam cito rhetorem dixisses, quam...: on serait moins porté à voir en lui un orateur que...    - citius: compar. de cito. [st1]2 [-] cĭto, āre, āvi, ātum [cieo]: - tr. -    - inf. passif citarier. --- Catul. 61, 42. a - mettre en mouvement (souvent, fortement).    - citare hastam, Sil. 4, 536: brandir une lance.    - medicamentum quod umorem illuc citat, Cels. 4, 6: remède qui pousse (chasse) là-bas l’humeur.    - citare nubes, Lact.: mettre les nuages en mouvement.    - citare alvum, Col. 7, 9, 9: lâcher le ventre.    - citare urinam, Cels.: faire uriner.    - citare palmitem, Col.: pousser un rejeton.    - vitis citat fructum de aliquo loco, Pall.: la vigne porte des fruits sur certaines branches. b - provoquer, susciter (un mouvement de l’âme, une passion).    - is motus boni opinione citatur, Cic. Tusc. 3, 11, 24: ce mouvement est provoqué par l'idée qu'on a du bien. c - faire venir, appeler, convoquer.    - quid, si ego huc servos cito ? Plaut. Men. 844: et, si de mon côté je fais venir ici les esclaves ? --- cf. Catul. 61, 42.    - patres in curiam per praeconem ad regem Tarquinium citari jussit, Liv. 1, 47, 8: il ordonna que par la voix du héraut les sénateurs fussent convoqués à la curie auprès du roi Tarquin.    - in forum citatis senatoribus, Liv. 27, 24, 2: ayant convoqué les sénateurs sur la place publique.    - quo die primum, judices, citati in hunc reum consedistis, Cic. Verr. 1, 19: le jour où pour la première fois, juges, convoqués à l’occasion de cet accusé, vous êtes venus prendre séance.    - judices citari jubet, Cic. Verr. 2, 41: il donne l’ordre de convoquer les juges.    - citare: appeler (les citoyens pour l’enrôlement militaire). --- Liv. 2, 29, 2; id. Epit. libr. 14; Val. Max. 6, 3, 4.    - citare nominatim juniores, Liv.: faire l'appel des plus jeunes citoyens (pour les enrôler). d - pousser un chant, entonner à haute voix.    - Hor. S. 1, 3, 7; Cic. de Or. 1, 251. e - citer en justice.    - Sthenium citari jubet, Cic. Verr. 2, 97: il fait citer Sthénius.    - omnes abs te rei capitis C. Rabiri nomine citantur, Cic. Bab. perd. 31: tous par toi sont accusés de crime capital dans la personne de C. Rabirius. f - appeler les parties [devant le tribunal].    - citat reum, non respondit; citat accusatorem... ; citatus accusator non respondit, non adfuit, Cic. Verr. 2, 98: il appelle le défendeur, celui-ci ne répondit pas ; il appelle l’accusateur...; l’accusateur ne répondit pas à l’appel, ne se présenta pas. g - citer comme témoin.    - Cic. Verr. 2, 146, etc. h - invoquer [comme témoin, garant, etc.].    - Cic. Off. 1, 75; Liv. 4, 20, 8. ii - invoquer [comme témoin, garant, etc.].    - libri, quos citat auctores, Liv. 4, 20, 8: livres dont il invoque l'autorité. --- Cic. Off. 1, 75. k - proclamer.    - victorem Olympiae citari, Nep. praef. 5: être proclamé à Olympie athlète vainqueur.    - victor citatur: il est proclamé vainqueur (aux jeux olympiques).    - citare paeanem, Cic. de Or. 1, 59, 251: chanter un péan.    - citare io Bacche! Hor. S. 1, 3, 7: crier: Io Bacchus! ll - appeler, faire l’appel.    - Col. 11, 1, 22.    - voir citatus
    * * *
    [st1]1 [-] cĭtŏ, adv.: a - vite, promptement, rapidement.    - cito discere, Cic. de Or. 3, 146: apprendre vite.    - confido cito te firmum fore, Cic. Fam. 16, 20: je suis sûr que tu seras vite rétabli.    - neque verbis aptiorem cito alium dixerim, Cic. Br. 264: j’aurais de la peine à citer un orateur qui ait plus de justesse d’expression.    - citissime: avec une grande promptitude. --- Caes. BG. 4, 33, 3. b - négation + cito: pas facilement, pas aisément.    - eum non tam cito rhetorem dixisses, quam...: on serait moins porté à voir en lui un orateur que...    - citius: compar. de cito. [st1]2 [-] cĭto, āre, āvi, ātum [cieo]: - tr. -    - inf. passif citarier. --- Catul. 61, 42. a - mettre en mouvement (souvent, fortement).    - citare hastam, Sil. 4, 536: brandir une lance.    - medicamentum quod umorem illuc citat, Cels. 4, 6: remède qui pousse (chasse) là-bas l’humeur.    - citare nubes, Lact.: mettre les nuages en mouvement.    - citare alvum, Col. 7, 9, 9: lâcher le ventre.    - citare urinam, Cels.: faire uriner.    - citare palmitem, Col.: pousser un rejeton.    - vitis citat fructum de aliquo loco, Pall.: la vigne porte des fruits sur certaines branches. b - provoquer, susciter (un mouvement de l’âme, une passion).    - is motus boni opinione citatur, Cic. Tusc. 3, 11, 24: ce mouvement est provoqué par l'idée qu'on a du bien. c - faire venir, appeler, convoquer.    - quid, si ego huc servos cito ? Plaut. Men. 844: et, si de mon côté je fais venir ici les esclaves ? --- cf. Catul. 61, 42.    - patres in curiam per praeconem ad regem Tarquinium citari jussit, Liv. 1, 47, 8: il ordonna que par la voix du héraut les sénateurs fussent convoqués à la curie auprès du roi Tarquin.    - in forum citatis senatoribus, Liv. 27, 24, 2: ayant convoqué les sénateurs sur la place publique.    - quo die primum, judices, citati in hunc reum consedistis, Cic. Verr. 1, 19: le jour où pour la première fois, juges, convoqués à l’occasion de cet accusé, vous êtes venus prendre séance.    - judices citari jubet, Cic. Verr. 2, 41: il donne l’ordre de convoquer les juges.    - citare: appeler (les citoyens pour l’enrôlement militaire). --- Liv. 2, 29, 2; id. Epit. libr. 14; Val. Max. 6, 3, 4.    - citare nominatim juniores, Liv.: faire l'appel des plus jeunes citoyens (pour les enrôler). d - pousser un chant, entonner à haute voix.    - Hor. S. 1, 3, 7; Cic. de Or. 1, 251. e - citer en justice.    - Sthenium citari jubet, Cic. Verr. 2, 97: il fait citer Sthénius.    - omnes abs te rei capitis C. Rabiri nomine citantur, Cic. Bab. perd. 31: tous par toi sont accusés de crime capital dans la personne de C. Rabirius. f - appeler les parties [devant le tribunal].    - citat reum, non respondit; citat accusatorem... ; citatus accusator non respondit, non adfuit, Cic. Verr. 2, 98: il appelle le défendeur, celui-ci ne répondit pas ; il appelle l’accusateur...; l’accusateur ne répondit pas à l’appel, ne se présenta pas. g - citer comme témoin.    - Cic. Verr. 2, 146, etc. h - invoquer [comme témoin, garant, etc.].    - Cic. Off. 1, 75; Liv. 4, 20, 8. ii - invoquer [comme témoin, garant, etc.].    - libri, quos citat auctores, Liv. 4, 20, 8: livres dont il invoque l'autorité. --- Cic. Off. 1, 75. k - proclamer.    - victorem Olympiae citari, Nep. praef. 5: être proclamé à Olympie athlète vainqueur.    - victor citatur: il est proclamé vainqueur (aux jeux olympiques).    - citare paeanem, Cic. de Or. 1, 59, 251: chanter un péan.    - citare io Bacche! Hor. S. 1, 3, 7: crier: Io Bacchus! ll - appeler, faire l’appel.    - Col. 11, 1, 22.    - voir citatus
    * * *
        Cito, Aduerb. Plaut. Soudainement, Vistement, Tost.
    \
        Tam cito? Terent. Si soudain?
    \
        Haud cito mali quod ortum ex hoc sit publice. Terent. On ne voira pas bien tost advenir quelque mal de par luy.
    \
        Citius. Plaut. Citius quod non facto est vsus fit, quam quod facto est opus. Plus tost.
    \
        Noto volucrique sagitta citius. Virgil. Plus viste que le vent.
    \
        Citius suprema die. Horat. Devant la mort.
    \
        Citius dicto. Virg. Plus viste que le mot, Plus tost qu'on ne l'a dict.
    \
        Citissime ascias retundit. Plin. Tout incontinent.
    \
        Cito, citas, citare, Frequentatiuum, Proprie est vocare. Plin. iunior. Appeler.
    \
        Citare per praeconem in curiam ad regem. Liu. Appeler, Faire venir.
    \
        Citare Senatum in forum. Liu. Assembler le Senat.
    \
        Citare aliquos per nomina. Col. Appeler chascun par son nom.
    \
        Citare iudices. Cic. Appeler.
    \
        Citare aliquem testem in aliquam rem. Cic. Appeler en tesmoing.
    \
        Citare testes alicuius rei. Liu. Appeler et attraire en tesmoignage.
    \
        Citare reum. Cic. Appeler le defendeur.
    \
        Ad suum munus citarier. Catul. Estre appelé pour faire le debvoir de son office et sa charge.
    \
        Citare authores. Liu. Nommer pour ses autheurs, Alleguer.
    \
        Ore alicuius citari. Ouid. Estre nommé.
    \
        Citare, Incitare. Haster, Avancer. vt Citare equum. Caesar, Equo citato Larissam contendit.
    \
        Citare humorem illuc. Cels. Faire venir et assembler là.
    \
        Citare vrinam, cui Tardare opponitur. Celsus. Faire pisser beaucoup.
    \
        Gradum citare. Claud. Avancer son pas, Se haster d'aller.
    \
        Citare palmitem aut radiculas dicuntur arbores. Colum. Mettre hors et avancer, Produire, Jecter.
    \
        Citare: Horat. Reciter, Narrer, Raconter.

    Dictionarium latinogallicum > cito

  • 16 cito (old citō)

       cito (old citō) adv. with comp. citius, and sup. citissimē    [citus], quickly, speedily, soon: abi, T.: discere: dicta Percipere, H.: tacitus citius audies, T.: obrepere eam (senectutem) citius quam putavissent: non vis citius progredi? Ph.: dicto, H.: Serius aut citius, sooner or later, O.: se in currūs citissime recipere, Cs.— Comp, sooner, rather: citius dixerim, iactasse se aliquos: Eripiet quivis oculos citius mihi, quam, etc., H.—With a negative, not soon, not easily: Haud cito mali quid ortum ex hoc, T.: neque verbis aptiorem cito alium dixerim.

    Latin-English dictionary > cito (old citō)

  • 17 cieo

    cĭĕo, cīvi, cĭtum, 2 (from the primitive form cĭo, cīre, prevailing in the compounds accio, excio, etc. (cf. Prisc. pp. 865, 905, and 908 P.), are also found: pres. cio, Mart. 4, 90, 4:

    cit,

    Verg. Cul. 201; Col. 6, 5, 1 Schneid.:

    cimus,

    Lucr. 1, 213; 5, 211:

    ciunt,

    Lact. Ep. 4 dub.:

    ciant,

    App. Flor. 2, n. 17, p. 358; Mart. Cap. 1, § 91: ciuntur, id. de Mundo, 22, p. 67), v. a. [kindr. with kiô, to go; and by the addition of the causative signif. like kineô, causative from kiô; v. 1. ci.].
    I.
    Lit., to put in motion; hence, to move, stir, shake (syn.: moveo, commoveo, concito, excito al.;

    class. in prose and poetry): calcem,

    to make a move in the game of chess, Plaut. Poen. 4, 2, 86:

    natura omnia ciens et agitans,

    Cic. N. D. 3, 11, 27: inanimum est omne, quod pulsu agitatur externo;

    quod autem est animal, id motu cietur interiore et suo,

    id. Tusc. 1, 23, 54 (for which, in the same chapter, several times movere; cf. also id. N. D. 2, 9, 23):

    remos,

    Stat. Th. 6, 801:

    imo Nereus ciet aequora fundo,

    stirs up, Verg. A. 2, 419:

    puppes sinistrorsum citae,

    Hor. Epod. 9, 20.—
    B.
    In judic. lang. t. t.:

    ciere erctum (lit. to put in motion, i. e.),

    to divide the inheritance, Cic. de Or. 1, 56, 237; cf. erctum.—
    C.
    Trop., to put in motion, to rouse up, disturb: natura maris per se immobilis est, et venti et aurae cient, Liv. 28, 27, 11:

    saltum canibus ciere,

    Lucr. 5, 1250: fontes et stagna, Cic. poët. ap. Cic. Div. 1, 9, 15:

    tonitru caelum omne ciebo,

    Verg. A. 4, 122:

    loca sonitu cientur,

    Lucr. 4, 608; cf.:

    reboat raucum regio cita barbara bombum,

    id. 4, 544 Lachm. N. cr.
    II.
    With reference to the terminus ad quem, to move, excite, or call to ( poet. or in Aug. and post-Aug. prose for the common accire):

    ad sese aliquem,

    Cat. 68, 88:

    ad arma,

    Liv. 5, 47, 4; Sil. 7, 43:

    in pugnam,

    id. 4, 272:

    armatos ad pugnam,

    Vell. 2, 6, 6:

    aere ciere viros,

    Verg. A. 6, 165:

    quos e proximis coloniis ejus rei fama civerat,

    Tac. A. 15, 33:

    aliquem in aliquem,

    id. H. 1, 84, 5:

    ab ultimis subsidiis cietur miles (sc. in primam aciem),

    Liv. 9, 39, 8:

    ille cieri Narcissum postulat,

    Tac. A. 11, 30.—
    B.
    To call upon for help, to invoke; of invoking superior beings:

    nocturnos manes,

    Verg. A. 4, 490:

    luctificam Alecto dirarum ab sede sororum,

    id. ib. 7, 325:

    vipereasque ciet Stygiā de valle sorores (i. e. Furias),

    Ov. M. 6, 662:

    numina nota ciens,

    Val. Fl. 4, 549:

    foedera et deos,

    Liv. 22, 14, 7.—
    C.
    In gen., to call upon any one by name, to mention by name:

    erum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 11:

    comites magnā voce,

    Lucr. 4, 578:

    animamque sepulcro Condimus et magnā supremum voce ciemus,

    Verg. A. 3, 68:

    lamentatione flebili majores suos ciens ipsumque Pompeium,

    Tac. A. 3, 23:

    singulos nomine,

    id. ib. 2, 81; so Suet. Ner. 46: triumphum nomine ciere, i. e. to call Io triumphe! Liv. 45, 38, 12.—Hence,
    2.
    In a civil sense: patrem, to name one ' s father, i. e. show one ' s free birth, Liv. 10, 8, 10.—
    III.
    To put any course of action in progress or any passion in motion, i. e. to excite, stimulate, rouse, to produce, effect, cause, occasion, begin (very freq., esp. in poetry):

    solis uti varios cursus lunaeque meatus Noscere possemus quae vis et causa cierent,

    Lucr. 5, 773:

    motus,

    id. 3, 379; Cic. Tusc. 1, 10, 20:

    varias voces,

    Lucr. 5, 1059:

    lamenta virum commoliri atque ciere,

    id. 6, 242 Lachm. N. cr.:

    tinnitus aere,

    Cat. 64, 262; Verg. G. 4, 64 (cie tinnitus):

    singultus ore,

    Cat. 64, 131:

    gemitus,

    Verg. G. 3, 517:

    fletus,

    id. A. 3, 344:

    lacrimas,

    id. ib. 6, 468:

    mugitus,

    id. ib. 12, 103:

    murmur,

    id. G. 1, 110; Liv. 9, 7, 3:

    bellum,

    id. 5, 37, 2; Vell. 2, 54; Tac. H. 3, 41 fin.; Verg. A. 1, 541:

    belli simulacra,

    id. ib. 5, 674:

    seditiones,

    Liv. 4, 52, 2:

    tumultum,

    id. 28, 17, 16; 41, 24, 18:

    vires intimas molemque belli,

    Tac. A. 15, 2 fin.; cf. id. H. 3, 1:

    pugnam,

    Liv. 1, 12, 2; 2, 47, 1; 9, 22, 7; Tac. A. 3, 41:

    proelium,

    Liv. 2, 19, 10; 4, 33, 3; 7, 33, 12;

    10, 28, 8: Martem,

    Verg. A. 9, 766:

    acies, stragem,

    id. ib. 6, 829; cf. Liv. 22, 39, 7:

    rixam,

    Vell. 1, 2 al. —
    B.
    In medic.:

    alvum,

    to cause evacuation, Plin. 20, 9, 38, § 96:

    urinam,

    id. 27, 7, 28, § 48:

    menses,

    to cause menstruation, id. 26, 15, 90, § 151 sq. al.—Hence, cĭtus, a, um, P. a., lit. put in motion; hence, quick, swift, rapid (opp. tardus, Cic. de Or. 3, 57, 216; Sall. C. 15, 5; class.; esp. freq. in poetry;

    rare in Cic.): ad scribendum citus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 86:

    quod jubeat citis quadrigis citius properet persequi,

    id. Aul. 4, 1, 14; Verg. A. 8, 642:

    bigae,

    Cat. 55, 26:

    puppis,

    id. 64, 6; Tib. 4, 1, 69:

    classis,

    Hor. C. 1, 37, 24:

    navis,

    Ov. M. 15, 732; Tac. A. 2, 6:

    axis,

    Ov. M. 2, 75:

    fugae,

    id. ib. 1, 543:

    plantae,

    id. ib. 10, 591:

    incessus,

    Sall. C. 15, 5:

    via,

    Liv. 33, 48, 1:

    venator,

    Hor. C. 1, 37, 18:

    cum militibus,

    Tac. A. 11, 1:

    legionibus,

    id. ib. 14, 26:

    agmine,

    id. ib. 1, 63;

    4, 25: cohortes,

    id. ib. 12, 31:

    mors,

    Hor. C. 2, 16, 29; id. S. 1, 1, 8:

    pes, i. e. iambus,

    id. A. P. 252.— Comp.: nullam ego rem citiorem apud homines esse quam famam reor, Plaut. Fragm. ap. Fest. p. 61 Müll.; Val. Max. 3, 8, ext. 1.— Sup., Quint. 6, 4, 14 dub.; v. Spald. and Zumpt in h. l.—
    B.
    In the poets very freq. (also a few times in Tac.) instead of the adv. cito:

    citi ad aedis venimus Circae, Liv. And. ap. Fest. s. v. topper, p. 352, 6 Müll.: equites parent citi,

    Plaut. Am. 1, 1, 88; id. Stich. 2, 2, 70; Lucr. 1, 386:

    somnus fugiens citus abiit,

    Cat. 63, 42: solvite vela citi, Verg, A. 4, 574; cf. id. ib. 9, 37; 12, 425; Hor. S. 1, 10, 92; cf. id. C. 3, 7, 27:

    ite citi,

    Ov. M. 3, 562; Tac. H. 2, 40:

    si citi advenissent,

    id. A. 12, 12.—Hence,
    1.
    cĭto, adv.
    a.
    Quickly, speedily, soon (freq. in prose and poetry of all periods):

    quam tarda es! non vis citius progredi?

    Phaedr. 3, 6, 2; [p. 331] Plaut. Mil. 2, 6, 44:

    eloquere,

    id. Cist. 4, 2, 83:

    abi cito et suspende te,

    Ter. And. 1, 5, 20; 3, 1, 16:

    labascit victus uno verbo: quam cito!

    id. Eun. 1, 2, 98:

    quod eum negasti, qui non cito quid didicisset, umquam omnino posse perdiscere,

    Cic. de Or. 3, 36, 146; cf. Hor. A. P. 335; Quint. 12, 8, 3; 11, 2, 2; 10, 6, 2:

    non multum praestant sed cito,

    id. 1, 3, 4 et saep.: sat cito si sat bene, a moral saying of Cato in Hier. Ep. 66, n. 9:

    cito rumpes arcum, semper si tensum habueris,

    Phaedr. 3, 14, 10:

    ad paenitendum properat cito qui judicat, Publ. Syr. Sent. 6: scribere,

    Quint. 10, 3, 10:

    nimis cito diligere,

    Cic. Lael. 21, 78:

    cito absolvere, tarde condemnare,

    id. Verr. 2, 1, 9, § 26.— Comp.:

    citius,

    Plaut. Aul. 4, 1, 14; Pers. 3, 3, 31; Ter. Eun. 3, 5, 23; Lucr. 1, 557; 2, 34; Cic. Sen. 2, 4:

    Noto citius, Verg.A.5, 242 et saep.: dicto,

    Hor. S. 2, 2, 80; Verg. A. 1, 142:

    supremā die, i. e. ante supremam diem,

    Hor. C. 1, 13, 20:

    serius aut citius sedem properamus ad unam (for which serius ocius,

    id. ib. 2, 3, 26), sooner or later, Ov. M. 10, 33.— Sup.:

    citissime,

    Caes. B. G. 4, 33 fin. al.—
    b.
    With the negative, sometimes equivalent to non facile, not easily (cf. the Gr. tacha):

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89:

    neque verbis aptiorem cito alium dixerim, neque sententiis crebriorem,

    Cic. Brut. 76, 264: quem tu non tam cito rhetorem dixisses quam politikon, id. ib. § 265.—
    c.
    Sometimes in comp. without the negative, = potius, sooner, rather:

    ut citius diceres, etc.,

    Cic. Brut. 67, 238 fin.:

    citius dixerim, jactasse se aliquos, etc.,

    id. Phil. 2, 11, 25; id. Fam. 5, 2, 10; id. Off. 1, 18, 59; Hor. S. 2, 5, 35.—
    * 2.
    cĭtē, quickly, Scrib. Comp. 198.

    Lewis & Short latin dictionary > cieo

См. также в других словарях:

  • soubdain — Soubdain, Subitus, Celer, Citus, Ciatus, Festinus, Nauus, Praepes, Praeceps, Properus, Volucer, Velox, Rapidus, Repens, Tepidus. Conseils soudains, Calida consilia. Fort soubdain, Ocyor, Praeceler, Perceler. Conversion soudaine et viste,… …   Thresor de la langue françoyse

  • CADUCEUS — Mercurii virga fuisse dicitur, quâ ille ad dissidia, et discordias tollendas utebatur. (unde Caducifer dictus est) a cadendo sic vocata, quod contentiones et bella cadere faceret, nam quemadmodum per Faeciales bella indicebantur, ita per… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CURSORES — in imperio Constantinopolitano, idem planê quod Viatores priscis Romanis fuêre. Non quidem qui in aciem hostilem excurrentes impet um facerent, ut notat Adr. Turnebus, Advers. l. 24. c. 16. sed qui ad Principum ministeria essent idonei.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DIVINATRIX Machina — in Museo Kircher. exhibetur, quâ ad progressum unius statuae in linea recta, ad diversa interdistincta spatia caelestium Planetarum characteres arbitrarios stare iussa stat et duo Genii cerei circumsepti globo suis fulcris pari motu se in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LAOMEDON — I. LAOMEDON Ili fil. quintus Troianorum Rex, A. M. 2794. qui cum de aedificandis Troiae moenibus cogitaret, Apollini et Neptuno id negotii dedit, pactus mercedem, quam mox exstructis moenibus se illis soluturum iuravit. Verum cum postea iuramenti …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LARVATI et Cerriti — LARVATI, et Cerriti iunguntur apud Aldhelmum de Laud. Virg. c. ult. ubi de Anatolia, Exorata enim fil. Cons. energumenum, rigidis caternarum nexibus adstrictum, expulso habitatore, dicto citius curavit, quo rumore clarescente et larvatos et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PYRITES Lapis — fulvus est, tenerique se vehementius non permittit: ac, si quando artiori manu premitur, digitos adurit, Solin. c. 37. hinc πυρῖτις, quod digitos adurat. Sed Pyritis gemma est, Pyrites, Graece πυρίτης, lapis; quemadmodum aetites gemma est, quae… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TYPHIS Magneticus — in Musaeo Kircheriano, geniolus est, qui ad clavum cymbae crystallinae sedens, in ludicro mari, arcauâ vi actus circumvagatur, iucundissimum visu spectaculum exhibens. Gratiosissimus pupus ad clavum in sua cymba sedet, vela per mare alterô… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • dire — Dire, Dicere, Praedicere, Eloqui, Enuntiare. Dire par jeu, et non à bon escient, Dicere ioco. Dire à bon escient et de courage, Ex animo dicere. Dire à bon escient et selon qu on le pense, Dicere sedulo. Dire d or, C est dire avec grande maniere… …   Thresor de la langue françoyse

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»